МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 1

МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР 1
/МЯНГА НЭГЭН ШӨНИЙН ҮЛГЭР
Өгүүлэх ину: Эрт урьд цагт Энэтхэг ба
хятадын арал дээр, амь сахих
цэрэгтэй,
албат олон зарцтай , эртний Сасан
хааны удмын нэгэн хаан байжээ. Тэр
хаан
хоёр хүүтэй юмсанжээ . нэг нь эр
бие гүйцсэн нөгөө нь идэр залуу
бөгөөд хоёулаа
ихэд баатар зоригтой атал ах нь
дүүгээ алдар гавъяагаар арай илүү
байжээ . Ахнь улс гүрнээ эзэгнэж , албат иргэдээ
захиран нутаг хошуу, улс гүрнээ их л
хүндтэй бүлгээ. Ахы нь Шахрияр
хаан, дүүгий нь Шахземан хаан гэдэг
байжээ .
Шахземан хаан Перс газрын
Самаркандыг захирах бүлгээ . Ах дүү
хоёр тус
тусынхаа нутаг хошуунд суурин суж,
албат иргэдээ ивээлтэй сайн
гэгэдэж, амар
жарган суусаар хорин жил болов. Ах
хаан нэг өдөо дүүтэйгээ уулзъя гэж
бодоод,яЯвж дүүгий минь авчир гэж шадар
сайддаа зарлиг буулгажээ . Шадар
сайд нь
эзэн хааныхаа зарлигийг ёсоор
болгон явж Смарканд балгад эсэн
мэнд хүрч
Шахземан хаанд амгалан айлтгаад ,
ах чинь чамайг ихэд санаж, нэг хүрч
ирж
уулана уу гэж байна гэсэнд
Шахземан даруй зөвшөөрч аян
замдаа бэлдлээ . Асар
майхандаа ачиж, тэмээ малаа
хөллөж, зарц сахиулаа барааболгоод шадар
сайддаа улс гүрнээ захиж үлдээгээд
ахын нутаг ус руу их аянд мордлоо.
Шөнө
дундын үед , шүлэг нойрны эхэнд ,
нэгэн чухал юм гэртээ мартсанаа
санан буцаж
ордон өргөөндөө орвол, авааль
гэргий нь өөрийн албат нэгэн хар
арьс боол
зардсан лугаа тэврэлдэн нойрсож
байхыг хараад ¤отор нь
харанхуйлан “Намайгдөнгөж бөгс өндийхөд ингэж байг а
юм, хэрэв урт удаан аянд явбал энэ
муу
өлөгчин ямар шүү байх нь вэ”
хэмээн бодоод сэлмээ сугалан
хоёулны нь толгойг
тас цавчин алаад даруй мордож
хөсөг дээрээ ирж, ахынхаа нутаг
хүрэх аян
замдаа оржээ .
Ахын хотноо ойртмогц элч илгээж
“Би очиж явна” гэж хэлүүлсэнд
Шахрияр хаанурьдаас нь тосож, амар мэндийг
мэдэж нэн их баярлажээ. Дүүгээ
ирлээ гэж хот
орноо гоёж чимээд , зэрэгцэн сууж
энэ тэрийг хүүрнэлдэн баясах атал,
Шхаземан
хаан гэргийээ алснаа дурсан санаж,
их уй гашуунд автагдаад , царай нь
нэг л
цонхигор, бие нь нэг л сул байжээ .
Орон нутгаасаа холдоод санаа сэтгэл
зовиуртай байгаа байлгүй гэж ах нь
бодоод юу ч хэлсэнгүй . Сүүлд нь нэг
өдөр“Миний дүүгийн би? нэг л сул ,
царай нь нэг л муу харагдах юм”
гэхэд, Шахземан
хаан: “Дотор хорсоод байна” гэсэн
атал гэргийгээ алснаа ярьсангүй
өнгөрчээ .
Тэгэхэд нь Шхарияр хаан: “Өнөөдөр
чи надтай ан гөрөөнд яв л даа ,
сэтгэл чинь
сэргэж юу магад” гэсэнд дүү нь
явсангүй , ах нь анд ганцаараа
морджээ . Хааны
ордонд гадагш цэцэрлдэг тийш
харсан нэгэн цонх байдаг ажээ .Шахземан хаан
тэр уонхоор юм харж байтал ордны
үүд нээгдэж хроин зарц хорин боол
гарч
ирсний дараа нь ахын гэргий ,-
хомгүй үзэсгэлэнт авхай байжээ . Тэд
усан
оргилуурын тэнд очиж , цөм хувас
хунараа тайчаад, боолчуудтай
зэргэлдэн
суусанд ахын нь гэргий “Ай Масуд
аа!” гэж дуудсанд нэгэн хар арьст
боол очиж ,авхайг тэврэн авсанд ахай нь ч
дуртайяа тэврэлдэн хоёул хэвтэн
хэвтэн жаргах
бөгөөд бусад боолчуууд ч тийнхүү
үйлдэн, наран хэлбийтэл тэврэлдэн
озолдон
байжээ . Үүнийг харсан дүү хаан:
“Аяа Аллах! Миний зовлон үүнийг
бодвол юу ч биш” хэмээн санаад
хамаг хор
шар атаа хорсолд нэгмөсөн арилж
нүүр учрахад дүүгийн царай туяаран
1гэрэлтээд хуучин зандаа орсныг
үзээд: “Аяа дүү минь ээ! Чиний
царай базахгүйы
билээ . Одоо сайхан болжээ . Юуны
учир билээ” гэхэд Шахземан хаан
өгүүлрүүн:
“Би хэрхэн царай алдсанаа танд
ярьсугай. Харин яагаад миний царай
сайхан
болсныг я ярихгүй шүү” гэхэд нь
“Тэгвэл эхлээд юуны учир царай
алдаж , бие
сулахрсан тухайгаа яриач, би
дуулъя” гэж Шахрияр хаан өгүүлэв.Шахземан хаан
өгүүлрүүн:
“Ай ах минь мэдэгтүн! Та намайг
ирж уулз гэж шадар сайд явуулсанд
би аян
замд төхөөрч нааш гартал, танд
бэлэг болгон өгөх гэсэн эрдэнэ
сувдаа гэртээ
мартсанаа гэнэт санаад , буцан
очоод ордондоо орвол мана гэргий
миний орон
дээр нэгэн хар арьст боол лугаа
унтаж байхуй дор хоёулангий нјалаад нааш
гарсан юм . тэгэд тэр явдлыг санхаас
сэтгэд тавгүй, бие аягүй байлаа .
харин
яагаад царай засарсныг ярихаас
хэлтрүүлэн соёрхно уу” гэжээ .
Дүүгийн энэ үгийг со-соод, Шхарияр
хаан дуу алдан, “Бурхан амлая!
Тэгээд яагаад
гэнэт царай оров яриач дээ” гэсэн
Шахземан хаан өдрийн үзэж харснаа
цөмийг
нэгд нэггүй ярилаа . “Тэгвэл тэ°явдлыг би нүдээрээ үзнэ ” гэж ах нь
хэлээд: “Ан
гөрөөнл явсан болоод миний дэргэд
нуугд. Тэгвэл өөрийн нүдээр үзэж
шнэмших
болн” гэж дүү нь хэлжээ .
Хаан даруй аяны бүрээ татуулж ,
цэрэг цуухаа асар майхантай хотын
гадна
гаргаад, өөрөө бас нэг майхан
шаалгаж суугаад “Энд юуг боловч эс
роуулж ”
гэж зарцдаа зарлиг буулгалаа .тэгээд зүсээ хувилгаж сэм оргон гарч
ордондоо ,
дүү дээрээ ирээд цэцэрлэг тийш
харсан цонхоор харж хэсэг суутал
хатан нь
шивэгчин эмсийн хамт гарч ирээд
болчууд лугаа нийлэн мөнөөх
Шхаземан
хааны яртсанчлэан үдийн мөргөл
болтол цэнгэл үйлджээ . үүнийг
нүдээр үсзэн
Шхарияр хаан ухаан алдтал хилэгнэн
:”Одоо хоёул явж үзье . хэрэв өөр нэг
хүндийм явдал тохиолддогийг эс олж
үзвэл бидэнд хаан ширээ ч хэрэггүй .
ингэж
амьд яьснаас үхсэн нь дээр!” гэлээ .
Тэгээл хоёул шөнө нууц хаалгаар сэм
гарч
нэгэн өдөр нэгэн шөнө явтал ногоон
зүлэгний дунд ганц мод дайралдав.
Данст
далайн эрэг дээр нэгэн горхи
хоржигнон урсана. Хоёул горхийн
уснаас ууж амран
байтал өдөр болж, гэнэт далайн
дунд тэнгэрт тулам гозгор хар юмүзэгдэн нааш
айсуй . Ах дүү хоёр ихэд айж
модонд (тэр их өндөр мод байв)
авиран гараад
харвал нэгэн том толгойтой, өргөн
цээжтэй бирид толгой дээрээ нэгэн
авдар
өргөсөөр гарёч ирээд, мөнөөхөн
тодны ёроолд сууж, авдраа
онгойлгон , дороос
нь бас нэг хайрцаг гаргаж нээвэл,
наран лугаа зүйрлэвч үзэсгэлэн гоо,
сайханнуруутай , залуухан хүүхэн гарч ирэв.
Түүний үзэсгэлэн гоо нь яруу найрагч
Атыйн
бичсэнээр :
Тас харанхуйн дунд боловч өдөр мэт
гэрэлтэн.
Таван өнгийн солонго тэнгэр өөд
цацраанам.
Гэгээн тунгалаг царай нь гэрэлт
наран мандах шиг
Гүн шөнийн одод боловч түүний
дэргэд өнгөгүйХувцас юугаа орхиж, бие цогцсоо
гаргаваас
Хамаг гайхамшигт бүхэн түүний
үзэсгэлэнт булаагднам.
Харин атаа хорслын дунд цахилгаан
мэт гялалзвал
2
Халуун нулимс гарч бороо мэт
асгарах ажээ .
Мөнөөх бирид тэр хүүхнийг хараад,
“Эрхмийн дээдийг эзэмдэгч чи юутай
үзэсгэлэн бэ? ийм гоо авхайгхуримбн шөнө би хулгайлж жоохон
унтъя” гээд,
хүүхний өвдөг дэрлэн дороо унтжээ .
Хүүхэн гэнэт тэргүүнээ өргөн модны
оройд
хоёр хаан сууж байхыг хараад,
биридийн толгойг өвдөг дээрээс сэм
өргөж газар
тавин босоод”Үүнээс айх хэрэггүй
бууж ирэгтүн!” гэж дохио өгөхд нь :
“Аяа Аллах
өршөө, бид чадахгүй нь” гэсэнд
“Бууж ирэхгүй бол биридийг сэрээж
үхлийнмуугаар ална даа” гэжээ . Ах дүү
хоёр модноос бууж ирвэл хүүхэн
өмнө нь
хэвтээд: “Намайг чанга тэвэрч
хүслийг хангагтун , сэ тэгвэл
биридийг сэрээнэ ”
гэсэн¤Шахрияр хаан иххэд эмээж,
өөрийн дүү Шахземан хаанд: “Аяа
дүү минь энэ
хүүхний тушаасан ёсоор чи үйлд”
гэхэд нь “Би чадахгшүй , та урьдаар
үйлд ээ”
гээд бие биерүүгээ зовох байдал
үзүүлсэнд хүүхэн: “Юу болов:. Тахоёрын ншдээ
ирмэхийг би үзэж байна. Хэрэв та
хоёр надтай миний хүслийг ээлжлэн
ханагж
сая гүйцвээс “Үүнийг харагтун” гэж
хүүхэн өврөөс нэгэн хэтэвч гарган
үзүүлээд
“Энэ юу бөгж болохыг та хоёр мэднэ
үү” гэхэд нь ах дүү хоёр “Мэдэхгүй ”
гэсэнд
“ЭНэ бүхнийг би, энэ биридийн өвөр
дээрээс бусад лугаа цэнгэл үйлдэн
авсанюм даа , та хоёр бас нэг нэг бөгж өг”
гэлээ . Ах дүү хоёр гартаа байсан
хоёр
бөгжийг сугаож өгсөнд “Энэ бирид
намайг, миний хуримын шөнө
хулгайлж энэ
хайрцагт хийгээд бас авдарт хийж
долоон цооуоор цоожлон энэ
давалгаалагч
ыдалайн ёроооллд хаясан атал
эмэгиэй хүн юү хүсвэл , түүнийг хэн ч
хорьж
чаддаггүйг мэдэхгүй ажээ . Эм хүний
тухай нэг яруу найраг:Эм хүн битгий итгэ
Элдэв үгэнд нь бүү хуурт
Заяанаас тэд ганцхүү
Залилах, хорсох тавилантай,
Хуурамч дур сэтгэлээ
Хувцас юугаар халхалмуй
Иосифийн амьдралаас сурвал
Эдний хуурмагийг мэдмүй
Эцэг Адам чинь үүнээс болж
Үүрд зайлах болсон ажгуу”гэсэн юм .
Өөр нэг яруу найрагч:
Хайрт хүний хараалаас дор заяагүй
чи минь.
Харин миний явдал чиний санасанд
эс хүрьюү
Эм хүнл сэтгэлээ өгөхдөө би.
Эр хүний эртнээс сурсныг үйлднэм.
Эмсийн царайд автаагүй хүн л
3
Энэнийг нэн гайхах буй зааГэсэн юм угэлээ .
Энэ үгийг сонсоод ах лүү хоёр хаан
нэн гайхаж , “Ай зайлуул энэ бирид
бид
хоёроор бүр дор залилуулжээ . ийм
явдал өөр хэнд ч тохиолдоогүй биз”
гэлцэв.
Тэгээд адруй эргэж , Шахрияр хааны
ордонд ирсэнд Шхарияр хаан,
өөрийн
гэргий, боол шивэгчин нарын
цөмийн толгойгий нь тас цавчив.
Тэгээд даруй эгж, Шхарияр хааншөнө болгон гэнэн бага охидыг
аваачиж
эдлэн цэнгэж хоноол маргааш нь
алдпаг болсоор гурван жил болоход
амьтан
хүн охин хүүхдээ авч зугтсаар ё
сүүлдээ тэр хотод нас бие гүйцсэн
нэгээхэн
бээрч залуу хоид бараг эс үлджээ .
гэвч хаан мөнөөхөн заншлаараа нэг
хүүхэн
авчир гэж шадар сайддаа тушаасанд
өдөржин яваад олсонгүй , орой нь
их л урууцарайтай гэртээ харьжээ . Энэ
шадар сайдынх хоёр хоинтой бөгөөд
эгчий нь
Шхарзада , дүүгий нь Дуньязада
гэдэгб айжээ . Эгч нь түүх шасдир
эртний хаадын
явадл , ардын үлгэр тууль их үзэж ,
эртний хүн ардын урьдын хаад яруу
найрагчдын тухай мянган дэвтэр
цуглуулсан байжээ . Тэр охин
эцэгтээ: “Та нэг л
санаа зовуурьтай , уруу царайтай
байх чинь юуны учир билээ . Урьд
нэг шүлэгч :Гуниг зовлон мөнх биш гэж
Гуньсан хүн үүнийг мэдтүгэй
Хөхүүн баячр дуусахын сацуу
Хүнд бодол даруй аримуй
Гэсэн юм шүү гэхэд тэр сайд уг
явдлаа нэгд нэггүй ярьсанд охин нь
шууд дуун
алдаж: “Ай эцэг минь Аллах тэнгэр
мэдтүгэй. Тэр хаандаа намайг
аваачиж өг . нэг
бол би амьд гарна, нэг бол лалын
шажинт бүх охидыг төлөөлөн ,тэднийг хааны
харгис цаазнаас аварна. Үүнээс өөр
ямар ч арга байхгүй” гэсэнд “Нэгэн
газрын
эдний үхэр илжиг хоёрын үлгэр шиг
юм болох бий гэж би их л эмээж
байна дээ”
гэлээ . “Тэр яасан юм бэ?” гэж
Шахразада асуужээ .
ҮХЭР, ИЛЖИГ ХОЁРЫН ҮЛГЭР.
“Охин минь мэдтүгэй! Урьд өнөр их
бүлтэй, өтгөн сүрэг маотай, нэг баянхудалдаачин байжээ . Бас Аллах
тэнгэрийн өршөөлөөр адгуусан
амьтан,
жигүүртэн шувууны хэл мэддэг ажээ
. хөдөө тосгонд суудаг атлаа гэртээ
нэг үхэр,
илжиг хоёр тэжээдэг юмсанжээ . Нэг
өдөр үхэр, илжигний баранд орж
үзвэл
жигтэйхэн сахан цэвэрхэн бөгөөд
эзэн хааяа юманд явбал унах боловч
онц удаан
явдаггүй ажээ . нэг өдөр эзэги дуулж
байвал үхэр:“Чи сайхан байна! Би их ядарч
байхад чи амарч хэвтэх юм . Чамд
шигшсэн тариа
өгч , сайхан асарч, эзэн хааяа түргэн
зуур юманд явбал унах юмаа .
Тэгэхд би
дандаа газар хагалж тээрэм эргүүлэх
юм даа” гэж илжигэнд хэлэхэд:
“Чамайг
тариалан дээр аваачиж, хүзүүнд
чинь буулга углахтай зэрэг хэвтчих.
Тэгээд
зодсон ч битгий бос, боссон ч
дахиад хэвчих. Тэгэхрээр чамайгбуцааж авчраад
түрэг шош тавьж өгөх бий . Өвчин
хүрсэн байдал гаргаж
битгийидээрэй. Тэгээд
4
хоё, гурав хоног юм идэхгүй , ус
уухгүй байж хүнд ч ажил ч хихйгү
амарч орхихгүй
юу” гэж илжиг хэлжээ . ингэж
ярилцахыг нь х худалдаачин сайн
сонсожээ .
маргааш орой нь а аилчин үхэртээ
тэжээл тавь¦ өгсөнд тун бага идсэнагаад
өглөө болж үхрээ хөдөлөх хэмээн
ирвээ± өвчин туссаныг үзээд ихэд
гашуудан”ай залуул , энэ үхэр
өчигдөр даанч ажил хийж чадахгүй
байсан юм!
Үхэр маань ажилд гарч адахгүй
болжээ . Өчигдөр оройноос х®йш
хэлэн дээрээ
юу ч тавьсангүй гэж хэлжээ .
Эзэн уг явдлыг мэдэх тул “Үхрийн
оронл тэр илжигийнг хөллөөд
өдөржин газархагал” гэжээ . илжиг өдөржин угазар
хагалж орой ирэхэд нь тэр өдөр
хүнд ажлаас
ангижрууллаа гэж үхэр тал өгөхөд
илжиг юу ч хэлсэнгүй . маргааш нь
бас өпөржин
газар хагалсан илжиг орой нь хүзүү
нь холгогдоод, үхтэл ядарсан байжээ
. Үхэр
мөнөөхөн илжгийг хаараад магтан
тал зассанд илжин “Би тэрийтэл
амарч
хэвтдэгсэн. Урт хошуунаасаа боллоо
доо” гээд “Харни чамд би юмнуулгүй хэлдэг
шүү . хэрэь үхэр босож өгөхгүй
байвал яргачинл өгч орхи. Яргасан
алж, арьс
ширий нь зүсэж орхино биз гэж эзэн
ярьж байна билээ . Чамайг
хайрласандаа
би хэллээ дээ” гэжээ .
үхэр илжигний энэ үгийыг сонсоод
“Тэгвэл маргааш би ажилд гарна”
гэж хэлээд
тавьж өгсөнн тэжээлий энь цөмий нь
идэж тэвшийг долоожээ . Тэгжяриалцахы нь
эзэн бас дуулсан байжээ . Маргааш
өгдөө худалдаачин хараад инээд
алджээ .
Тэгэхээр нь эхнэр нь “Чи юунд
инээв?” гэхэд нь “Би нэг нууц юм
дуулаад инээд
хүэр.в Гэвч хүнд хэлэх юм бол би
өөрөө үхэх юм” гэхэд “Үхсэн ч
хамаагүй тийнхүү
инээсэн учраа заавал ярьж аль!”
гэхэд нь “Би тэр нууцыг хэлж
чадахгүй , үхэхээсайж байна” гэлээ . Тэгтэл эхнэр нь
бүр сүйд болж “Чи тэгвэл намайг
шоолсноос
зайлахгүй” гээд нойтон хамуу шиг
шала д салхгүй б болохоор нь
аргаЈүй ярих
болж , урьдаар хүүхдүүдээ дуудаж,
айлынхаа улсыг цуглуулж , гэрээс
захиагаа
захиад мөнөөхөн нууцаа эхнэртээ
хэлээд үхэхээр шийджээ . Тэр
худалдаачин
уул нь эхнэртээ туйлын хайртайы
бөгөөд өөрөө зуун хорин наснасалжээ . Тэгээд
худалаачин садангийнхаа улс,
гудамжныхаа хүмүүсийг цугий нь
дуудаж
авчраад уг болсон хэргийг яриад
“Хэрэв тэр нууцаа хэлбэл би өөрөө
үхэх юм”
гэхэд нь
“Ая бурхан тэнгэр минь ! Түүнийг
хэлүүлж эр нөхрөө , үр
хүүхдүүдийнхээ эцгийг
үхүүлж юу хийнэ ” гэж цугларсан улс
цөм нэгэн зэрэг өгүүлэхэд “Бихэлүүлэхээс
нааш салахгүй, үхсэн ч хамаагүй! гэж
эхнэр нь өгүүлжээ . Тэгэхээр нь
худалдаачин гарч тэнгэо бурханд
мөргөж ирээд нууцаа ярьж үхэхээр
болж гада
гарчээ . Тэднийх тавин эм тахиа, нэг
азарган тахиа бас нэг нохой
тэжээдэг
байжээ .
Тэгтэл нохой нь азарган тахианд
уурлан хуцаж “Эзэн маань өнгөрөх
гэж байхадчи баярласан юм шиг бархирч байна
гэлээ!” гэсэнд “Яагаад үхэх гэж
байгаа юм
бэ?” гэж азарган тахиа асууасанд
нохой ийм ийм хэрэг болсон гэж
цугий нь
ярьсанд “Аяа Аллах! Манай эзэн
юутай ухаан муутай билээ . Би тавин
эхнэртэй
нэгІээ нь муудвал нөгөөтэй нь
наалдаж орхино. Манай эзэн ганц
эхнэртэй атлаа
түүнтэй яаж байвал таарахыг
мэдэхгүй юм даа? Ялман моднымөчир хугалж
аваад эхнэрээ илүү гэрт оруулж
дахиад юм асуухгүй болтол нь үхтэл
нь ороолгож
олроолгож орхихгүй юу” гэжээ .
5
Худалдаачин азарган тахианы үгийг
сонсоод, эхнэрээ хэрхсэн шиг би
чамайг
тэгнэ дээ гэж хааны шадар сайд
Шархразада охиндоо ярьтал, “Тэр
худалдаачинтэгээд яасан бэ? ” гэж Шархразадаг
асуухад хааны шадар сайд
өнгөрүүлэн:
- Тэр ялман модны мөчир хугалж
илүү гэртээ нуугаад эхнэрээ дуудаж:
“Энд
яръя, миний үхэхийг хэн ч бүү хараг”
гээд эхнэрээ оруулж үүдийг нь
түгжиж
байгаад балбаж гарсанд эхнэр нь
арайл ухаан эс алдсан бөгөөд “Би
хаширлаа!” гэж байдгаараа
хашгаран эр нөхрийн хөл гарыг
үнэсэж гуйсан юмгэнэ. Тэгээд тэр хоёрыг гарч ирэхэд
төрөл, садан , айл хунарын улс ихэд
баярлаллдсаэн агаад тэр хоёр ч
насан турш их эвтэй болсон юм гэдэг
гэлээ .
- Охин эцгийнхээ үгийг сонсоод “Би
ямар ч гэсэн санасанаа хийнэ” гэжээ
.
- Хааны шадар сайд охиноо гоёж,
Шхарияр хаанд аваачих болов.
Шхаразада
дүүдээ сурган: “Би хааныл очоод чам
руу хүн явуулна . Чи ороод , хаан
надаарзугаагаа гаргаж гүйцсэн шиг байвал
“Ай эгч минь ээ , энэ шөнийн уртад
бидэнд
сонин үлгэр ярьж өг гээрэй.
Тэгэхлээр б ямар нэг юм ярьж Аллах
тэнгэрийн
хишгээр бид хоёр амь нас гарах
болно” гэжээ .
- Хааны шадар сайд охиноо дагуулж
хааныд орвол хаан баярлан угтаж
“миний хэлснийг олов уу? ” гэсэнд
шадар сайд “Оллоо!” гэжээ .
- Шхарияр хаан Шахразада охиныгавч орох гэтэл охин уйлсанд “Юу
болов”
хэмээн хаан асуужээ . “Аяа хаан
минь, би нэг бяцхан охин дүүтэй
билээ .
Түүнтэйгээ эцсийн удаа уулзах
юмсан” Јэсэнд хаан Дуньязада руу
хүн явуулж
авчруулсанд Шахразада дүүгээ
тэврэн хааны түшлэгийн дэргэд
шалан дээр
суулгажээ . Хаан Шахразадатай
цэнгэл үйлдээд ярилцаж суухад дүү
нь эгчдээ:“Чамайг бурхан өршөөх болтугай!
Эгч минь энэ шөнийн уртад нойр
хрэхгүй
хэцүү тул үлгэр ярьж өгөөч” гэв.
- “Хаан зөвшөөрвөл би дуртайяа
ярихад бэлэн байна” гэсэнд хаан
нойр нь
хүрэлгүй ядаж байсан тул энэ үгийг
сонсоод баярлан үлгэр ярь ярь гэлээ
.
АНХНЫ ШӨНӨ
Шахразада өгүүлрүүн:“Аяа жаргалтайхан хаан минь ээ!
Урьд эрт цагт ертөнцийн олон
орноор явж
худалдаа намаа хийдэг туйлын баян
нэгэн худалдаачин байжээ . Нэг өдөр
өөр
улс гүрэнд очиж өр нэхэхээр гарч,
халуун наранд ядраад нэгэн модны
сүүдэрт
бууж, богцоо уудлан боов боорцог,
хасарваанийн жимс гаргаж
тамшаалан илдэж
суужээ . Хасарваанийн жимс идэж
ясы нь хаяад харвал өмнө нь илддалайсан
нэг их өндөрбирид гарч ирээд “Чи
хүүгий минь алаь. Би чамайг ална
даа!” гэсэнд:
“Би хүүгий чинь чаж алав?” гэхэд “Чи
хасарваанийн жимс идэхдээ ясы нь
чулуудахдпаа миний хүүгийн
цээжинд онож дор нь алав” гэлээ
Худалдаачин дуу
алдаж : “Чин үнэнээс бид хүчин төгс
Аллах тэнгэрийн дор шүү! Хэрэв би
хүүгий
чЁнь алсан бол санамсаргүй хэрэЈмөн” гэсэнд: “Ямар ч гэсэн чамайг
заавал ална
” гээд бирид худалдаачинг гуд татаж
газар унагаад , илдээ далайсанд
хуладаачин уйлж “Аллах тэнгэр
өршөөх болтугай!” гээд нэгэн шүлэг
хэлсэн нь:
Хувь зохиолд аюултай өдөр ч бий ,
амгалан өдөрч бий,
6
Хзний амьдралд баяр ч бий, гуниг ч
бий,Эндүү ташаа явдлаар бид бүхнийг
зэмлэгч
Эрхтэн ямбатан хүнд ингэж хэлбэл
таарна.
Хуй салхин дэгдэн эрчлэхийн цагт
Хүчирхэг том мод боловч эрх биш
бөхийдөг биш үү.
Их далай дээгүүр үхдэл хүүр хөвж
харагдаюч
Эрдэнэ сувд нандин нь ёроолдоо
байдаг биш үү !
ХУвь заяагаар минь тогложХойчийн зовлонд унагах гэвэл чи
Хурмаст тэнгэрт түг түмэн од мичид
байтал
Үнэндээ наран саран хоёр л
хитэдгийг мэдтүгэй.
Үхсэн амьд үй түмэн ургамал ногоо
байтал
Үр шимтэйгий нь олж хөнөөдгийг
мэдэгтүн
Хувьта төрсний эрхээр чи, муу
хөнөөлийг үзэлгүй
Хорвоогийн олон хоногийг амгалансайн өнгөрөөжээ .
Гжэ шүлэглэн , бирид “Олон юм бүү
ярь! Ямар ч гэсэн чамайг заавал
ална ” гэсэнд
худалдаачин, “Ай бирид чи сонс!
надад эд мөнгө, эхнэр хүүхэд, өр
шир, өглөг
авлага цөм бий. Би харьж өр ширээ
өгөөд он жилийн адгаар ирье.
Заавал эгж
ирнэ гэж чамд Аллах тэнгэрийг
барьж ам өгсүгэй. Тэгээд чи яавал ч
яагаарай .Аллах тэнгэр гэрч шүү” гэлээ .
Бирид худалдаачны энэ тангаргийн
сонсоод, түүнийг тавилаа .
худалдаачин
нутагтаа ирж өр ширээ өгя, хэрэг
явлаа дуусгаж энэ бүхнЅэ эхнэр
хүүхэддээ
хэлж захиа занаа болж жил дуустал
хамт байгаад гэр орон айл саахалт
төрөл
садангийн улстайгаа салах ёс
гүйцэтгээд , дүүрсэн хэрэг явахад нь
тэд уйлжхайлан хоцорчээ . Худалдаачин
мөнөөхөн модны дэргэд очиж уйлан
суутал нэг
шаргачин хөтөлсөн өвгөн ирж амар
мэндий нь асуугаад “Биридээс өөр
амьтангүй
энэ газар чи ганцаар юунд суунам?”
гэсэнд уг явдлаа цөмийг тоочвол
“Аяа
тэнгэр минь, чи хойч хойчийн үед
сургаал болмоор юутай үнэнч хүн
билээ . тэр
бирид яамайг яахыг үзэхээс нааш би
эндээс явахгүй” гэж өвгөн хэлэв. Тэрхоёр
хүүрнэлдэн сууж худалдаачин эмэн
чичрэн их л гаслан суутал, хоёр хар
нохой
хөтөлсөн бас нэг өвгөн ирж
“Биридээс өөр амьтангүй энэ газар
та хоёр юу хийж
суунам? ” гэсэнд уг явдлыг эхнээс нь
аваад адаг хүртэл цөмийг ярьтал бас
нэгэн
алаг илжигтэй өвгөн ирж, тэднийг
юунд энэ газар банам гэхэд нв учир
явдлыгцөмийг нь хэлжээ . Гэтэл гэнэт
тэнгэрт тулсан хуй эргэлдэн ирж
замхартал
мөнөөхөн бирид нүднээс нь оч
манаруулан илдээ сунган гарч ирээд
худалдаачны гараас шүүрэн авч
“Бос! Чи голт зүрхний хайрт хүүгий
минь
алсанчлан чамайг би одоо ална
даа!”гэсэнд худалдаачин , гурван
өвгөн цөм уйлж,
халж смүйд боллоо .
7Мөнөөхөн шаргачин хөтөлж ирсэн
өвгөн босож биридийн гарыг үнсээд
, “Би энэ
шаргачин лугаа нэн сонин учир
явдал болсныЈ ярьж өгвөл чи энэ
худалдаач-ы
халуун цусны гуравны нэгхувийг
хэлтэрүүлэх үү?” гэсэнд “Хэрэв чиний
ярих зүйл
үнэхээр гайхалтай сонин санагдваас
өгнө” гэжээ .
НЭГДҮГЭЭР ӨВГӨН ӨГҮҮЛРҮҮН:
”Энэ шаргачин бол миний нагацынохин билээ . Залуу ахуйд нь би
гэргий болгож
аваад гучин жил суусан атал үр
заяасангүй . тэгэхээр нь нэгэн татвар
эм авсанд
наран саран лугаа адилтгаваас
зохилтой сайхн хүү төрүүлж , тэр хүү
маань
торнисоор арван таван нас хүрэхийн
цагт би элдэв сайхан эд бараа авё
өөр нэг
хол орохоор явлаа . миний нагацын
охин , одоо энэ шаргачин илбэ шид
сураадминий хөвгүүнийг тугал, мөнөөхөн
татвар эмийг үнгээ болгоод малчинд
өгчээ .
Олон жил аян явдал хийж буцаж
ирэхэд минь манай авааль гэргий :
“Эхнэр чинь
үхэж, хөвгүүн чинь оргоод явсан,
хаана явсныг мэдэхгүй” гэжээ .
Олон сар энэлэн санаж явтал Аллах
тэнгэрийн их баярынг өдөр болж ,
би малчин
хүнд , нэгэн тарган үнээ аваад ир,
алж идъё гэсэнд нэгэн тарга үнээ
авчирсанд тэрнь миниймөнөөхөн татвар эм
байжээ . Би хормой шууж хутга
барьсаар очиход
минь их л зовлонтойгоор энэлэн
шаналан мөөрөхөөр нь өрөвдөөд
тавьж “Өөр
үнээ авчир! ” гэж малчин хүнд
хэлсэнд миний энэ гэргий “Заавал
үүнийг ал, өөр
тарган юм байхгүй” гэлээ . Тэгэхээр
нь алъя хэмээн очтол бас л учиргүй
энэлэн
мөөрөхөөр нь үүнийг чи алж өвч гэж
малчиндаа тушаалаа . МалчинМалчин тэр
үнээг алч өвчсөнийг үзвэл ёстой яс
арьс байсанд ихэд гэмшин мөнөөхөн
малчинд өгөөд “Нэг тарган тугал
авчир” гэлээ . Малчин нэг тугал
авчирсанд
хүзүүвчээ мульлан миний дэргэд
гүйж ирээд над эрхлэн шөргөөсөнд
би нэн уярч
өрөвдөөд “Өөр тугал авчир!” гэж
хэ«сэн боловч миний нагацын охин ,
одоо энэ
шарг чин “Энэ тугалыг заавалөнөөдөр алж идье. Бурхны сайн
өдөр хамгийн тарган
сайны нь алж идэх ёстой атал үүнээс
өөр илүү тарган тугал хаана байх
билээ”
гэв.
“Чиний ал ал нгээд байсан үнээ ямар
байлаа даа, ямар чүр ашиг гараагүй
нь
гэмшивч баршгүй хэрэг болсон шүү .
Энэ тугалыбг яасн ч алахгүй ” гэсэнд
“Аяа
тэнгэр минь бурхны энэ ариун өдөрэнэ тугалыг заавал алж идэх билээ .
Эс тэгвэл
чи бид хоёр сална” гээд салахгүй тул
би түүний далд санааг яахин мэдэх
билээ .
Хутгаа бариад очтол..” гээд
Шахразадагийн хувьд нэг шөнө
өнгөрч үлгэрээ таслан
зогстол дүү нь дуу алдан, “Юутай
сайхан сонин үлгэр вэ? ” гэсэнд
Шахразада :
“АХэрэв хаан таалж намайг өршөөн
соёрховол сонин үлгэр ярина!” гэлээ
.Хаан “Энэ үлгэрийг гүйцэд дуулахаас
нааш, Шахразкадаг хороохгүй ” гэж
охин
лугаа өглөө болтол жарган жарган
унтаал, өглөө төрийн хуралд
морилон орохд
шадар сайд нь бэлбэрсрэлийн
цагаан хувцса сугавчилан ирсэн
байжээ . Хаан,
төрийн хэрэг шийтгэсээр үдэш бож
өөр юм хэлсэнгүй гэртээ харихад
шадар
сайд ихэд гайхжээ .8
ХОЁР ДАХЬ ШӨНӨ
Дуньязада “Аяа эгч минь ээ!”
Худалдаачин бирид хоёрын үлгэрээ
ярьж өгөөч!”
гэхэд Шахразада : “Хаан соёрхон
айлдваас дуртайяа ярьсугай” гэсэнд
Хаан “Ярь
ярь ” гэлЅэ .
Шахразада үргэлжлүүлэн өЈүүлрүүн:
“Өвгөн тэр тугалыг адах гэтэл сэтгэл
түвдсэнгүй. “Буцааж тавь , ер нь чиав гэж
малчинд өгчээ. Маргааш нь тэр
малчин ирж, “Ноён минь, би танд
гайхалтай
хачин юм яривал та лав таалж
өчүүхэн над хишиг хүртээх буй за”
гэхээр би за
ярь гэсэнд “Аяа ноён минь ээ, би хар
багаасаа ид шилд сурсан нэгэн
охинтой
билээ . Өчигдөр таны өгсөн тагалыг
авч харьсанд миний охин хараад
нүүр амаадаран цурхиртал уйлснаа учиргүй
инээж эцэг минь ээ, та айлын хар
хүн над
авчирч өгдөг нь юу билээ? ” гэхэд нь
юуны чинь айлын хар хүн хаана
байна, чи
юунд уйлж инээв? гэхэд минь энэ
тугал бол манай эзэн худалдаачины
хүү байна.
Ид шидээр энүүнийг тугал бол
манай эзэн худалдаачны хүү байна.
Эх үнээг энэ
хүүгийн эцэг нь алжээ хэмээсэнд би
нэн гайхаж өглөө наран мандмагцяаран
гүйн ирж танд айлтгаж байгаа минь
энэ билээ гэв.
Би малчны энэ үгийг сонсоод
тэсгэлгүй баярлан түүний гэрт
очиход
малчны охин гары минь үнэсээд, бас
нөгөө тугал ирж намайг ихл
тааламжтай
шөргөөв. “Энэ тугалын тухай чиний
хэлдэг үнэн юм уу? ” гэж асуусанд
“Аяа эзэн
минь , энэ таны хүү яах аргагүй мөн”гэхэд нь “Аяа охин дүү минь , хэрэв
чи энэ
тугалыг хуучин занд нь оруулж
өгвөөс байдаг мал хөрөнгө зөөрөө
чам¤ өгье”
гэлээ . Охин инээмсэглэн , аяа ноён
минь би мөнгөнд шунадаг хүн биш,
харин нэгд
хүүгээ надтай суулгавал , хоёрт энэ
хархүүг тарнидаж мал болгосон
хүнийг бас
тарнидаж өөр амьтан болгохыг
соёрхвоос энэ хүүг дор нь хүн
болгож чадна гэв.Энэ үгийг сонсоод”Энэ юуч биш ,
миний мал хөрөнгийг цугий нь
аваад ч
багадна. Миний гэргийг яасан ч
хамаагүй” гэсэнд охин нэгэн аяганд
ус хийж,
шившин тугалд цацааад, “Аяа тугал
чи их Аллах тэнгэрийн заяаснаар
угаас ийм
дүрстэй байсан аваас тэр, хэрэв өөр
байгаад ийм болсон бол хуучин
зандаа
ор!”гэтэл тугал биеэ нэгэнтээ
сэгсрээд хрүн дүрсээ олсонд битэврэн аваад”Аяа
Аллах тэнгэр минь , миний нагацын
охин гэргий та хоёрыг сүйд болгожээ
. Аяа
Аллах тэнгэр өршөөж хүүгий минь
хуучин занд нь оруулж хүн болголоо
доо!”гэлээ .
Тэгээд мөнөөхөн малчны охиныг
эхнэо болгон авч өгсөнд бэр маань
миний нагацын охиныг энэ
шаргачин болгоод ”Энэ бол тийм ч
зэрлэг муухайдүрс биш” гэж билээ .
Тэр охин манай бэр болж олон жил
жаргалтай суугаад насан эцэс
босонд
миний хүү одоо энэ худалдаачны
нутаг Энэтхэг оронд одсон бөгөөд би
энэ төрөл
арилжсан шаргачинтайгаа орон
орон хэсэж явсаар энд иртэл , энэ
худаолдаачин
уйлан хайлан сууж байгаа нь энэ
буюу гэсэнд Бирид “Энэ үнэхээр нэн
сонин явдалбайна. Чиний төлөө энэ худалдаачны
мах цусны гуравны нэг хувийг чамд
өгье”
гэлээ .
9
Гэтэл мөнөөхөн хоёр нохой
дагуулсан хоёр дахь өвгөн хэрэв , би
миний ах
болох энэ хоёр нохойн тухай илүү
хачин гахалтай үлгэр хэлбэл яи энэ
худа«даачны гуравны нэг хувийг
хэлІрүүлэх биз” гэсэнд бирид
зөвшөөрч чинийярих үлгэр үнэхээр хачин сонин
болбол өгнө гэв.
ХОЁРДУГААР ӨВГӨН ӨГҮҮЛРҮҮН:
“Энэ хоёр нохой бол миний хоёр ах
билээ . манай эцэг үхэхдээ бид
гуравь гурван мянган динар
үлдээсэнд бид нэг нэг пүнз гаргаж
наймаа хийлээ .
гэтэл манай нэг ах одоо энэ нохой ,
байдаг юмаа нэгэн мянган динараар
зараад
эд бараа, элдэв зөөр авч алс газар
арилжаа наймаа хийхээр гарсанбилээ . Жил
болсны хойно манай пүүсэнд нэгэн
гуйлагчин орж ирсэнд би түүнийг
ихэд
өрөвдөөд , “Тэнгэр чамайг танихгүй
байна уу?” гэхэд нь сайтар ажиглан
харвал
ах минь байлаа . Би ихэд баярлан
амар мэндийг асууж , пүүсэндээ
ашиг хожоог
бодож үзвэл хоёр мянган динар
болсон байхад, нэгэн мянгыг ахдаа
өгч “За үүнийгав, харь оронд битгий яваарай!”
гэсэнд тэр тэсгэлгүй баячрлаж , бас
нэгэн пүүз
гаргалаа .
Гэтэл тэр ах одоо энэ нохой нь бас
“Хамаг юмаа худалдаад их аян замд
явна” гэхэд нь бид хоёр “хэрэггүй”
гэж хичнээн хэлээд болсонгүй эд
бараа
худалдан авч ачаад, аян явдал
хийхээр явлаа . Нэг жил болоод бас
л нөгөө ахын
адил гуйлагчин болоод буцажирэхэд нв “Явж хэрэггүй гэж эс хэлэв
үү” гэсэнд
“аяа дүү нар минь би тийм заяа
муутай бажээ . Одоо сохор зоос ч
үгүй , өмсөх
цамц ч үгүй гуйлагчин боллоо” Јэж
ихэд уйлав. Би биеий нь угааж
хувцас өгөөлд
гартаа аваачиж сайн хоол идүүлэв.
Би жилдээ нэгэн удаа дансаа боддог
билээ
. “Энэ удаагийн олз хичнээн болсон
арваас хоёцул хувааж авна” гээд
дансаабодсонд хоёр мянган динар зоосны
олз олжээ . нэгэн мянган динар
коосыг ахдаа
өгсөнд тэр бас нэгэн дүүз гаргаж
хоёр удтал амвдран суулаа .
Гэтэл нэгэн өдөр хоёр ах орж ирээд
“Хоёул аянд явъя” гэхэд нь “Чи
түрүүнд
яваад ямар олз ашиг олсон билээ?
Би явахгүы ” гээд явсангүй , гэтэл
хоёр ах
намайг жил болгон “аянд явъя”
гэсээр зургаан жилийн нүүр үзэхэд ,
сүүлдээ би“явбал ч явъя” гээд, “харин бидэнд
хичнээн хөрөнгө байгааг тоолж үзье”
гэлээ
тэгсэн чинь хоёр ахад нэг ч зоосны
олз гарсангүй. Би юм хэлсэнгүй, ирж
өөрийн
пүүзний дансгы бодвол нийт зургаан
мянган динар зоосны олз ашиг
олсон
байлаа . Би нэн их баярлаж , тэн
хувааж гурван мянган динар зоосыг
, хэрэв аянд
яваад ” олз ашиг олсон байв. Би нэн
их баярлаж , тэн хувааж гурванмянган
динар зосыг , хэрэв аянд олз
омоггүй балран ирвээс бидахин пүүз
гаргах болно
гэж газар булаад, үлдэх гурван
мянган динар зоосыг үзүүлэн энэ
бол бидний
аянд хэрэглэх хөрөнгө хэмээн мянга
мянгаао нь хуваан авч эд бараа авч ,
далайн онгоц хөлслөн их аянд
хөдлөв. Сар хиртэй явж нэгэн хотноо
хрсэнд
нэгэн зоосыг арван зоос болтол олзашиг олж буцах хэмээтэл далайн
эрэг дээр
уранхай хувцастай залуу бүсгүй
дайраолдан “Аяа ноёнтон танд тал
өгвөөс над
хишиг буян хүртээх үү?” гэсэнд би
“Хүнд өглөг буян өгөх дуртай хүн , чи
тал эс
өгсөн ч хамаагүй” гэхэд минь “Тэгвэл
та намайг гэргий болгон авч
нутагтаа
аваач, би бүх амь биеэ танд
зориулна . Би сайн санааны үүднээс
ханилан таныгхэрхэвч хууран мэхлэхгүй” гэлээ .
10
Залуу хүүхний энэ үгийг сонсоод
миний сэтгэл ихэд уярч, Аллах
тэнгэрийн
өршөөснөөр түүнийг авч сайхан
хувцаслаад хөлөг онгоцонд нэгэн
сайн байр
гарган өгч цааш хөдөллөө . Сүүлдээ
би түүнд их хайртай болж өдөр
шөнө
боловч цуг бадаг босон тул митний
хочр өдө шөнө боловч цуг байдагболсон
тул миний хоёр ах над жөтөөрхөн эд
мөнгөнлд минь шунаад намайгш
алж
мөнгий минь авахаар сэт явцгаажэ .
тэд ийнхүү чөтгөрийн муу санаа
өвөрлөн
намайг гэргийн хамт унтаж байх үед
сэм орж ирээд бид хоёрыг далайд
хаяжээ .
Миний гэргийгг сэрж , нэгэнтээ
хөрвөөгөөд айшхи эм болон хувирч
намайг нэгэнарал дээр гаргав. Тэгээд нэгэн хэсэг
алга болж өгдөө болсон хойно эргэж
ирээд
“Би нэгэнл чиний гэргий тул Аллах
тэнгэрийн өршөөлөөр амий чинь
аварлаа . Би
хэдийгээр айшхи эм боловч чамайг
анх үзээд хайртай сэтгэлтэй болсон
агаад
аугаа их хүчит Аллах тэнгэрт их
сүжигтэй билээ . Харин гагцхүү
чиний хоёр ахад
ихэд өших тул заавал амий нь
хорооно” гэхэд миний амийг авсандчинь
баярлавч баршгүй , харин миний
хоёр ахыг битгий алаарай гээд хоёр
ахынхаа
явдлыг нэгд нэггүй яртсанд тэр бээр
“Би энэ шөнө нисэн очиж хөлөг
онгоцыг
живүүлэн, тэр хоёрыг хөнөөнө” гэхэд
нь би, “Хэрэггүй битгий тэг , үйл
муутын заяа
муу гэж байх боловч, тэр хоёр ямар
я гэсэн миний төрсөн ах шүү дээ”
гэлээ .тэгээд өршөөн хэлтрүүлэхийг гуйсаар
байтал нэг мэдэхэд намайг
байшингийн
минь дээвэр дээр авчираад
тавьчихсан балаа . Гэрт орж
мөнөөхөн булсан мөнгөө
гагаж дахин пүүз гаргаад, амар
сайхан жаргаж байхдаа нэг орой
гэртээ буцаж
ирэхэд минь манай хашаанд энэ
хоёр нохой уяатай , намайг
харангуут гингэнэн
гаслан эрхэлж билээ . Гэтэл манай
гэргий гарч ирээд энэ хоёр нохойбол чиний
хоёр ах мөн гэхэд нь “Хэн ингэв?”
гэвээс “Би эгчээ ирүүлж , ийнхүү
үйлдэв. Арван
жил болохоос нааш энэ хоёр хүн
төрөхдөө буцаж орохгүй ” гэлээ .
Тэгээд би
тэхүү эгчий нь олж энэ хоёроо
буцааж хүн төрөлд нь оруулахаар
явтал энэ
худалдаачин дайралдаап , “Бирид
чөмайг яахы нь үзэх гэсэн минь энэ
бүлгээгэсэнд бирид “Энэ тун хачин явдал
байна. үүний тул худалдаачны
амины хувийг
хэтрүүлье” гэсэнд мөнөөхөн илжиг
хөтөлсөн өвгөний ээлж болж “Би энэ
хоёрын
үлгэрээс улам сонин явдал яривал чи
энэ худаолдаачны үлдсэн амийг
хэлтрүүлэх үү” гэсэнд “тэгнэ” гэжээ .
ГУРАВДУГААР ӨВГӨН ӨГҮҮЛРҮҮН:
“Энэ илжиг бол миний гэргий билээ .
Би урьдаас алс холын аянд яваад
жилболж , нэгэн шөнө буцаж харьсанд
эхнэр минь хар арьст боол лугаа
нэгэн өвөрт
их л тааламжтай озолдон хэвтсэн
агаад намайг орж ирэхийг харангуут
шанагтай
ус аўч “нохой бол” гээд над дээр
ца¶санд би тэр дороо нохой боллоо
. Тэгээлд
намайг гэрээс хөөж гагасанд би
тэнэсээр нэгэн махны худалдаачны
гадуур очиж,
яс мэрж байтал тэр худалдаачин
харж, намайг гэртээ оруулсандхудалдаасны
охин нүүрээ таглан дуу алдаж “Аяа
та юунд эр хүн дагуулж над дээр
орнмо?”
гэхэд нь эуэг нь “Юун эр хүн?” гэж
хариу асуужээ . охин “Энэ нохой бол
эр хүн
бөгөөд эхнэр нь илбэдпэн ийнхүү
нохой болгожээ . Би дахин хүн
төрөлд нь
оруулж чадна” хэмээвээс эцэг нь
охиныхоо энэ үгийг сонсоод дуун
алданөгүүлрүүн “Аяа охин минь чамайг
Аллах тэнгэр таалах болтугай, энэ
хүнийг дахин
хүн төрөлд нь оруулаач” гэлээ . Охин
шанагтай ус авчран хуучин төрөлдө
ор
11
хэмээн нохой дээрээс цацсанд би
даруй хуучин зандаа ороод “Миний
эхнэрийг
шившин төрөл арилжжул өгнө үү
хэмээн охиноос гуйваас охин над
жаахан усөгөөч , эхнэрийнхээ унтаж байх зуур
үүнийг дээрээс нь цацаж , юу болгох
гэснээ
хэлэгтүн . Тэгвэл ёсоор болно гэлээ .
Би ус авчирч эхнэрээ унтаж байхад
нь
“Илжиг бол!” хэмээн цацсанд одоо
илжиг болсон нь энэ буюу хэмээсэнд
бирид
“Үнэн үү?” гэж илжигнээс асуув.
Илжиг үнэн гэж толгой дохив. Гурав
дахь өвгөний энэ явдлыг сонсоод
“худалдаачны амийг хэлтрүүлье”гэжээ… гээд Шахразада энэ шөнийн
ярих
үлгэрийг дуусгасанд охин дүү нь
“Аяа эгч минь таны энэ үлгэр юутай
сайхан
билээ” гэсэнд “Хэрэв хаантан амийг
минь өршөөн хэлтрүүлэх аваас шөнө
би
үүнээс илүү сайхн үлгэр ярьж
өгөхсөн” гэхэд ньв хаан тэр сайхан
үлгэрий нь
дуулахаас нааш цаазаар хороохгүй
гэжээ .Тэгээд хаан охинтой шөнөжин
тэврэлдэн хоноод өглөө төдий хээг
шийдэл ,
зарлиг тушаал буулгасааар үдэш
хариад охин лугаа ажрган жарган
сэтгэл
ханав.
ГУРАВ ДАХЬ ШӨНӨ
Дуньязада охин “аяа эгч минь
түрүүчиын үлгэрийн сүүлчийн нь
яртьж өгнө үү” гэв.
Шахразада өгүүлрүүн:Бирид, өвгөний явдлыг сонсоод
ихэлд сонирхож төлөөснөө
худалдаачны амийг
өршөөжээ . Худалдаачин гурван
өвгөнд тал өгөөд нутаг улсдаа
явцгаажээ . Гэвч
загасчны үлгэр үүнээс илүү сонин
доо, гэхэд хаан
“Тэр ямар учиртай юм бэ?” гэв.
Шахразада өгүүлрүүн:
Урьд эрт цагт нэг ядуу загасчин
гурван хүүхдийн хамт амьдран суух
бүлгээ. Өдөр болгон далайн захад очиж
дөрвөн удаа өгөөш тор тавина . нэгц
өдөр
далдайн эрэгт очиж тороо усанд
тавиад хүлээн суутал торонлд мю
орсон
бололтой хүндэрч чангаагаад
чангаагаад дийлсэнгүй , гадас шааж
өгөөш торны
нэг үзүүрийг уяад уснаа шумбан орж
ноцолдсоор арайхан гаргаж ихэд
баярлан
үзвэл нэгэн үхсэн илжиг байсанд
ихэд гутран Аллахыг дурсаад:Аяа , шөнийн харанхуй үхдийн дунд
шумбагч аа!
Ажил ахуйгаар хувь зохиол
болдоггүйг чи мэдмүй
Хоосон шөнийн гүн харанхуйгаар
загасчин би
Ходоод тэжээхийын эрхээр, далай
тийш ирнэм биш үү?
Давалгаанд балбуулан , ойлон
шумбагч би.
12
Данзан өгөөшөөс нүдэн эс салганамАлгуур төмөр хоолойд зоож нэг нь
олсныг
Амгалан нойрсогч нөгөө нь цадтал
идью!
Аяа, нэг нь зүдрэн барсныг нөгөө нь
Жарган идэх ёс Аллах тэнгэрээс
заяасан тавиал.
Төөрөг даруй мөн ажгуу .
Гээд үхсэн илжгийг өгөөш торноос
салгаж хаяалд , урагдсаныг сэлбэн
дахин
тавилаа . нэг хэсэг байтал тор нь басл хүндрээд лав загас орсон бололтой
. Их
далайд шумбан ноцолсоор арай
хэмээн чирч гаргаваас элс, шавар
дүүрсэн нэгэн
муу домбо гарсанд ү загасчин ихэд
гуниглан, ийн өгүүлрүүн.
Аяа, догшин заяа чи болиоч!
Арай багадсан бол зөөлөн байгаач!
Гэдэс тэжээх гэж ирлүгээ би
Гэтэл заяа минь дуссан ажгуу .
Плеядад тэнэг хүн олон гэвчБулшаа цэуэн нь бас олон хэмээмүү.
Гээд мөнөөх шавартай ваарыг
салгаж хаяад дээд тэнгэрт залбиран
өгөөш тороо
дахин уснаа тавьжээ . гэтэл бас нэг
яст мэдхий гарч ирсэнд:
Аяа, үйлийн үрийг тогоох эрх
чамд байхгй бүлгээ
Өнгө зүс , эрдэм ном ч чамд
хувь заяасангүй!
Энэ хорвоогийн хүн болгондЖаргал зовлон хуваахад
Эрхбиш нэгэнд нь их, нөгөөд нь
бага ноогджээ .
Хуудам нэг нь чадалтайгаа элбэн
бөхийлгөөж
Хуурамч болгон өндөрт мандан
жигшүүүрт хүрмүй
Үхэл чи намайг аваач, амьдрахад
бэрх боловай .
Үнэндээ, шонхор дор нь галуу дээр
нь нисэх ажгуу .
Хорт муу нь бүхнийг захирах байхуйдор
Хоосон ядууг үзээд гайхах хэрэг юун!
Жигүүртэн боловч ганцхүү дорно
өрнөөс эргэлдэхэд
Жич бусад нь нэгэн дор хэвтэж
хамгийг эдэлмүй.
13
’энгэрт хандаж, Аяа бурхан минь ,
би өдөр дөрвөнтөө өгөөш тор
тавьдаг билээ .
одоонэгэнт гурвантаа тавиад юу ч
барьсангүй , энэ удаа над ирэх юмхайрлаач
гээд өгөөш тороо далайд хаяж хээг
болоод татвал басхүү далайн
ёрооолд
юмнаас орооцолдвоос Аллахыг
дуудан дуудан ийн өгүүлрүүн.
Ая золиг , амьдрал гэж юунд дандаа
ийм ажаам.
Аливаа гуниг хоосон хоёроос өөрийг
эс үзлээ .
Үүрийн гэгээнд эрийн ахуй тунгалаг
бүлгээ .үхлийн аяганаас шөнө заавал уух
учиртай ажаам.
Харин үүний урьд болбоос
Хамгаас ужаргалтай хүн би агсан
ажгуу .
Далайд шумбан орж өгөөш тороо
арай хэмээн гаргаж ирвээс цагийг
эзэлсэн их
хаан Ибн Даудын хүү Сулейманы*
бөгжин тамгай тугалган бөглөө
бүхий нэг том
зэс домбо өгөөшинд нв байжээ .
Үүнийг үзээд загасяин ихэдб аярлан ,зээлийн
газар аваачиж зарвал лав арван
динар зоос хрнэ хэмээн өгүүлээд
өргөж үзвээс
нэнэ хүнд бөгөөд бас ч сайар
тагсаныг үзэж, урьдаар дотор ву
буйг нээж үзэх
сэтгэл төржээ. Хутга гаргаж тугалган
бөглөөг ханзлаад , газар бөөрөөр
тавьж
сэгсэрэн зайлбаас тийнхүү хүнд атал
дотр нь хоосон байхад загасчин
өвгөн ихэдагйхаю. Гэтэл домбоноос их утаа
суунаглан , тэнгэрт улам хөөрөөлд
хуйларч
бөөгнөрсөөр толгой нь үүлэнд тулсан
нэгэн өндөр биридп болон хувирчээ
.
ЁСатар ажиглабаас уул шиг
толгойтой савх шиг гар хөлтэй , агуй
шиг амтай, асга
хал шиг шүдтэй , яндан шг хамартай
, цог шиг нүдэй аюулт хар бирид
болсныг
загасч муу өвгөн ихэд эмээн хамаг
бие дагжин , хоолой хатаад яахучраа
олохгүй болжээ .
Бирид “аяа Аллах тэнгэрийн ивээлт
Сулейманын үг юутай үнэн бэ? Аллах
тэнгэр
наайг битгий алаарай дахин таны
зарлигаас хэрхэвч гарахгүй” гэхэд нь
загасчин
өвгөн “Аяа бирид чи Сулейманын үг
юутай бэлэгтэй вэ гэв үү? Сулейман
хаан
ертөнцөөс халиад нэгэн мянган
найман зуун жил болсон биш үү? Ернь чи
яагаалд энэ домбонд орсон хэрэг
билээ? ” гэсэнд “Аяа Аллах тэнгэтр
юутай үнэн
бэ, одоо би чамайыг дор нь ална
даа гэж бирид хэлжээ . Өвгөн айх
гайхах
зэрэгцэн , би чамайг далайн
ероолоос татаж, домбон дотроос
гаргасан атал
яагаад чи намайг алах билээ .
Миний утсан чинээ улаан амь чамд
ямар хэрэгтэйюм . Би ямар нүгэл хийсэн юм гэхэд ,
“Ямар ч болов ямар үхэл сонгон
авахаа
үтэр түргэн хэл” гээд “миний
намтрыг сонсогтун, би Сир газрын
Даудын хүү
Сулейманы үгийг эс дагадаг Сахр
нэрт бирид билээ . Сулейманы
шадар сайдаа
явуулж намайш элдвээр хүчлэн
барьж аваачаад, үнэн сүжигтэй бол
миний боол
бол гэхэд нь би болоогүй юм .
Тэгэхээр намайг энэ домобндхийгээд тугалаг хайлан
бөглөж ,Их Аллахын нэр тавьж
битүүмжилж далайн ёроолд
хаяулжээ . Би
далайн ёроолд зуун жил болж нэг
өдөр ингэж бодлоо. Хэрэв одоо
намайг хэн
нэг этгээд гаргаж тавих ав ас үүрд
баян тансаг болгоно доо гэж бодов.
Тэгээд
зуун жил болоход намайг хэнё
гаргаж тавьсангүй . Тэгэхээр нь хэрЅв
одоо хэннэг хүн намайг суллан тавих аваас
дэлхийн баян санг нээж түүнд өгнө
дөө гэж
бодов. Гэтэл бас зуун жил болоход
хэн ч ирсэнгүй . Тэгсээр байтар бас
дөрвөн
14
зуун жил болов . Одоо намайг гагаж
тавьсан хүний гурван хүний хүслийг
биелүүллнэ дээ гэж бодов. Гэиэл хэн
ч йнамайг тавьсангүй . Тэгэхээр нь
уур
хилэн нь хүрч бадраад, одоо хэнбловч намайг гаргаж тавих аваас
дор нь ална
гэж шийдсэн юм . Гэтэл чи одоо
намайг гаргаж тавилаа . Чамайг
ална даа” гэжээ
. Загасч өвгөн энэ үгийг дуулаад
“Аяа, Аллах! Юутай жигтэй хэрэг
билээ .
Өчүүхэн намайг өршөөн соёрхоно
уу. Чиний амь насыг Аллах тэнгэр
өршөөх
болтугай” гэсэнд, Бирид “Ямарч
болов чамайг үг дуугүй ална” гэхэд
загасч өвгөн“Би чамд сайн үйл хийж байхад чи
над хамгийн муу санажээ” гээд.
Тус болохын цагт, усаар хариулдаг.
Тун гэнэн ёс байдгийг насан үүрд
санамуу.
Өөдгүй му амьтад сайн үйл бүтээсэн
ч
Үнэндээ араатны аманд өөрөө орох
ёс бий .
гэдэг сургаал юутай үнэн билээ”
гэсэнд бирид “Битгий олон юм ярь ,
чиний үхэлзайлшгүй ирнэ” гэлээ . Тэгэхээр нь
загасч өвгөн , энэ муу бол бирид , би
бол Аллах
тэнгэрээс оюун ухаан заяасан хүн
шүү дээ . Энэ хүйтэн сэтгэлээр
намайг алах
гэж бааа бол бич юун ухаанаар
үүнийг залилан хөнөөе хэмээн
бодоод “Хэрэв
миний үхэл зайлшгүй болсон аваас
чамаас нэгэн юм асууя. Чи яг үнэн
мөнөөр
хэлээрэй” гэсэнд бирид зөвшөөрч ,
харин үтэр асуусугай гэхэд нь : “Чиер нь энэ
домбонд намайг багтана гэж “Чи
үнэмшихгүй байна уу?” гэхэд нв
нүдээр үзэхээс
нааш яасан ч үнэмшихгүй б гэтэл
бирид биеийг сэгсэрэн их утаа
болоод домбонд
шингэн шингэсээр алга бомогц
загасч өвгөн мөнөөхөн Сулейман
хааны тамга
бүхий тугалганбөглөөг авч даруй
таглаад ямар үхэл шилж авахаа хэл!
Чамайгдалайн ёроолд буцаан хаяж , энд
сахин суугаад хүн ирвээс “Энд бирид
бий.
Гаргасан хүнийг ямар үхэл сонгон
авах вэ?” гэдэг юм гэж хэлнэ гэжээ .
Бирид энэ үгийг сонсоод амаа
барьж домбоноос гарах хэмээн
хичнээн оролдовч
Сулейманы тамгатай тус эс чаджээ .
Тэгэхээр нь арга бараад би тогослон
юм
хэмээвэл загасчин өгүүлрүүн:
“Биридийн дороос хамгийн адгийн
бузар амьтан чибас худал хэлнэ бий ” гээд домбыг
далайн эргийн тийш чиртэл
бирид”Чи намайг
яах гэж бана даа” гэхэд нь загасчин
өгүүлрүүн:
“Чамайг тэнгис далайд хаясугай . Чи
далайн ероол мянга найман зуун
жил
болсон аваас энх цаг иртэл байсугай
. Намайг хайрла тэгвэл Аллах чамайг
хайрлах болно . Намайг бүү алагтүн ,
тэгвэл Аллах чамайг үл алмуй” гэж
бихэлсээр байтал чи үгэнд орохгүй
харин чи ганцхүү хуурах мэхлэхийг
хүссэн тул
Аллах чамайг миний мэдэлд өгчээ “
гэв.
Бирид: “Намайг гаргаж тавибал чинь
би хишиг хүртээнэ шүү” гэхэд нь
загасчин :
“аяа бузар амьтан чи худал хэлнэ. Чи
бид хоёр Юнан хааны шадар сайд
оточ
Дубоны үлгэр лугаа адил болжээ ”
гэсэнд“Юнан хааны шадар сайд оточ
Дубан гэжхэнб э? Ямар намтар
түүхтэй улс бэ? ”
гэж бирид асуужээ .
15
ЮНАН ХААНЫ ШАДАР САЙДЫН ТУУЖ
Заг сЧин өгүүлрүүн: Урьд эрт цагІ
Персийн хот, рум*/ газар Юнан гэдэг
нэгэн
хаан байжэээ. Цэргийн олон
жанжинтай , амь сахиул нартай их
баян хаан аталуяман өвчтэй ажгуу . хаан э«двийн
эм тан ууж тос тэргүүтэн түрхэвч огт
үл эдгэх
агаад нэгээхэн бээр оточ эс анагжээ .
Тэр хотод оточ Дубан нэртэй нэг
сүрхий
оточ байжээ . Тэр бээр Грек, Перс,
Вазиант, Араыб, Сир, таван хэл
мэдэх агаад
анагаах ухаан, одон мичдийн орны
үндсийг мэдэх бүлгээ . Бас амьд ба
хатсан
тустай ба хортой бүхий л өвс
ургамал цөмийг танина . Бас гүнухаан мэднэ.
Тэр хотод ирж хэд хонотол тэр
газрын хаан уяман өвчтэй агаад
нэгээхэн бээр
оточ , мэргэд анагааж эс чадав гэж
дуулаад маргааш өглөө хамгийн
сайн хувцас
юугаа шилэн өмсөөд Юнан хаанд
бараалхаж өлмийн дор сөгдөн
амрыг эрэд “аяа
хаан, ёи муу өвчинтэй агаад
нэгээхэн бээр оточ домч улс эс
эдгээн чаджээ .хэмээн дуулав. Би нэг ч эм тан
өгөлгүй , нэг ч удаа тос эс хүгэн
анагаасугай
хэмээвээс хаан өгүүлрүүн:
“Чи хэрхэн анагаах вэ?Хэрэв чи
намайг эдгээх аваас чамайг үр
хүүхдий чинь өнөр
баян болгож юу хүссэн есөн хүслий
чинь хангаж хамт зоог барьдаг
хүндэт зочин
болгоно” гээд ямбны хувцсаар *
шагнав. Тэгээд “Ай оточ минь, ямар
өдөр , ямарцагт намайг эмнэх вэ? Яарч ү§ээрэй”
гэхэд нь оточ маргааш анагаамуй
гэжээ .
Оточ тэндээс хот орж нэгэн байшин
хөлслөн аваад ном судар эм тан өвс
ургамал зөөж хураагаад өвс нухаж
эм болгон нэгэн модон алхны
ишинл сайтар
түрхэж бас нэг бөмбөг зэхлээ .
Маргааш өглөө нь хаанд бараалхаж
“гадаа
уралдах талбайд гарсугай” гээд ийн
өгүүлрүүн: “Энэхүү модон алхны
ишнээссайтар атгаж, энэхүү арьсан
бөмбөлөгийн цохиж элдсүгэй . Бүх
биеийн хөлс гарч
алхныб ишинлд шингээсэн эм биед
тарахын сацуу даруй халуун усаар
биеийг
сайтар угаагаад сайн хуичж унтвал
эл муу өвчин нэгмөсөн арилмуй”
гэжээ .
Юнан хаан зогсоогоороо алх ба
бөмбөлөгийг авч моринд мордоод
элдэж гартал
хамаг биед хөлс цуигаж алхны
ишинд түрхсэн эм бүх биед тарахынхэр халуун
усаар
биеийг
сайтар
угаагаад,
харьж
таг
унтжээ .
дубан оточ маргааш өглөө хаанд
бараалхан өлмийн дор сөгдөн
ёслоод ийншүлэгрүүн:
Сайн бүхнийг чи өргөж эцгээ гэж
нэрлэвч
Сааргүй бас үл нэрлэх хүн буй
ажаам.
ГЭрэл шатсан сайхан царайгаар чи
одоо
Гэнэ муугийн харанхуйг заяаны
магнайнаас тонилгоюу
Цагийн нүүр ямагт хүйтэн кэвүүн
атугай ч
Чиний царай үргэлж гэгээн тунгалагболой!
Элбэг баян өгөөмөр уулс уул
толгодыг дэвтээхийн адил
Энгүй их хишиг буянаа чи над
хайрлажээ .
Баян тансгийн хязгааргүй их ойлд чи
өглөөгүүр
Дээдийнг хүссэн ёсоор болгодог
ажаам.
16
Гэж битүүхэн өгүүлэв.
Хаан угтан тосож хажуудаа залжсуулгаа¤ үнэт хувцсаар шагнаь.
Юнан хаан
өчигдөр халуун усаар биеэ угаасны
дараа мөнөөхөн уяман яр алга болж,
бие нь
цалин шиг цагаахан болсонд сэтгэл
сэргэж , бие ихэлд амарсан байжээ .
Тэгээд
сайхан ширээ засаж Юнан хаан
Дубан оточ энэ хоёр энэ тэрийг
хүүрнэлдсээр
өдрийг бараад үдэш орой болсон
хойно хоёр мянган динар зоос
шагнаж ,,мориор гэрт нь хүргүүлжээ . Юнан
хаан отчийн уран мэргэн, аргатайг
нэн
магтжээ . “Энэ оточ миний өвчнийг
гаднаас жигтэйхэн мэргэн анагаав.
Ийм хүнийг
ихэд тахин хүндэлж , насан турш
хамт зоог барьж байх хэрэгтэй” гэж
өгүүлжээ .
хаэан дараа нь шөнө бие өвчингүй
туйлын амар жаргалтай нойрсоод
маргааш нь
бас л Дубан отчийг дуудан ирүүлж
сайхн ширээ засуулан өвөржинжаргаад,
үдэш орой болсон хойно ямбын
таван хувцас мянган динар зоос
шагнаад
хариулжээ .
Юнан хааны нэгишадар сайд туйлын
харамч хорт муухай санаатан нэн
атаач өөдгүй хүн байжээ .
Хаан дубан отчийг машид
дотночлон асар их хишиг хүртээхийг
үзээд атаархан
сэтгэл, төрж дотроо смуу сансанхүний чадал нь ил дорой нь нууц
явдаг г гэж үг
байдаг билээ . ТЭрхүү шадар сайд
Юнан хаанд бараалхаж , өомийн тус
газар
үнэсээд , “Аяа цагийг эзэлсэн хаан
минь, чиний ивээлээр би өдий зэрэгт
хүрлээ .
Одоо чамд нэг зүйл зөвлөхийг
хүснэм. Чамайг хэл хэмээвээс
эхлмүй, бүү хэл
хэмээвээс эс хэлсүгэй гэхэд нь хаан
энэ үгэнд нь сэтгэл зовнин”Чи
хэлэхийг хүснэүү?” гэсэнд урьдын үгэнд “Хэрэг
явдлын үүсгүүрийг эс бодох хүн хувь
заяаны
нөхөр биш” гэдэг билээ . Чинийоточ
бол чиний хаан байх хугацааг
хороох гээд
байхад ёчиний хишиг хүртээдэгш нь
буруу мэт санагдана. Түүнийг хэт
өргөмжлөвөл биедээ ихэд татах нь
би хажуунаас их лайна
Гэжээ
.хааны царай барсхийж , “Чи хэнийг
хэлээд байнам?” гэсэнп “Ай хаан та
унтаж
байвал сэрэгтүн! Би оточ Дубаныг
хэлнэм” гэхэд нь Хаан өгүүлрүүн.
“Ай муу заяат тэрбээр миний
бүхнээс дотночлон үзэх нөхөр даруй
мөн. Өөр ямар
ч оточ эдгээж эс чадах өвчин надад
туссаныг гагцхүү тэр хүн анагаасан
билээ .
Одоо цагт тийм эрхэм хүн дорно
хийгээлд өрнөдийн гүрэнд хаана ёч
байхгүй . Чидэмий юм ярина . Өнөөдрээс эхлэн
би түүнд сар бзриын мянган динар
зоосны
цалин өгмүй . Ер нь би түүнтэй хаан
ширээгээ хуваан эзэлсэн ч багадмуй
. Би ас
Синдбад хааны тухай мэдэх тул
чамайг лав атаархсны улмаас ийнхүү
ярьж
байна гэж бодож байна...” гэжээ
гээд Шахразада үлгэрээ таслав.
Тав дахь шөнө эхлэхэд Дуньязада ,
“Ай эгч минь нойр чинь эс хүрэх
аваасүлгэрээ гүйцээн ярьмуу” гэсэнд
Шахразада өгүүлрүүн:
“Юнан хаан , ай шадар сайдаа, чи
энэхүү оточ хүнд атаархан түүнийг
алахыг
хүсжээ . Хэрэв тэгвэл , Ас Синдбад
хаан шонхорыг алаад хожим хэрхэн
гэмшсэн
лүгээ алил больюу” хэмээвээс “Ай
Цагийг эзэлсэн хаан минь, намайг
өршөөгөөрэй! Тэр яасан юм бол ?”
гэж шадар сайд асуужээ .
17АС – СИНДБАД ХАА Ы ҮЛГЭР.
Юнан хаан өгүүлрүүн: Урьд эрт цагт
перс газар наадам зугаа, ан гөрөө их
дуртай нэгэн хаанбайжээ . Нэг
шонхор тэжээж,түүндээ их хайртайн
учир өдөр
шөнөгүй дэргэд байлгах агаад анд
явахдаа авч явна. Хүзүүнд нь алтан
аяга зүүж ,
түүнд хоол хийж өгдөг байж . Хаан
нэг өдөр анд явж нэгэн их хөндий
хүрээд
өгөөш тор тавьсанд нэг шаргачиноржээ . Хаан “Үүнийг толгой
дээгүүрээ
харайлгаад алдсан хүнийг ална”
гэжээ . “Анчид торыг хуимсаар
байтал
мөнөөхөн шаргачин хааны урдаас
ирж урд хоёр хөлөө нугалан яг л
мэхийн
сөгдөх адил болж хаан дохитол
толгой дээгүүр нь харайн гараад
алга болов.
нөгөө анчингууд өөр хоорондоо нүд
ирмээд ярилцан бахыг хаан харж,
“Аяашадар сайд эд юу ярилцнам бэ?”
хэмээвээс “Шаргачиннг толгой
дээгүүрээ
харайлган алдсан хүний толгойг
авна” гэж хаан хлэсн гэлцэн байна
гэсэнд , Хаан,
”Би заавал тэр шаргачинг намнан
алмой” гээд мөрдөн хөөж оджээ .
Шрагчин нэгэн
хонхорт далд орохын даваан дээр
бүргэдийг тавьсанд гүйцэн очиж
далавчаараа
нүдийг сох цохитол хаан хүчр очоод
бороохойгоор цохиж алаад дор ньөвчиж
ганзаглав.
Жин үдийн алдад тэрхүү их цөл
газар усгүй учир хаанч цангаж , морь
ч ихэлд
цангажээ . Эргэн тойрон харталд
нэгэн өндөр модноос тос мэт өтгөн
ус гоожин
буй дор бүргэдийн хүзүүнээс алтан
аяга авч тосоод уух гэтэл бүргэд
далавчаараа аягыг цохиж
хөмрүүлэв. Бүргэдийн ам бас
цангажээ гэж бодоо¤дахин тосон дүүргэж өмнө нь
тавитал далавчаараа цохиж
хөмрүүлэв. Хаан
баахан хилэгнэ, дахин тосож
дүүргээд морины аманд тавьтал
бүргэд аанай л
далавчаараа ццохиж хөмрүүлжээ .
Хаан аяа муу заяат жигүүртэн чамайг
Аллах
залхаах болтугай! Чи надад миний
моринлд өөртөө юунд унд эс
уулгана! Гэж
хилэгнэн сэлмээ сугалан д лавчийг
нь тас цавчив.Бүргэд дээш заах маягтай өлийсний
дагуу харваас модны оройд хоёр
хорт могой
зулзага хороо гоожуулж байжээ .
Хаан тэндээ мордож майхандаа
очоод уламаар хотдоо буфцав.
Харьж мөнөөхөн
алсан шаргачинг тогоочид өгөөд
ордондоо ирж суутал бүргэд нь нэг
удаа амуухай
хашиграад үхжээ . Хаан аминд
орсон бүргэдээ алав гэж ихэд
гашуудсан гэдэг.Юнан хааны энэ үгийг сонсоод
шадар сайд өгүүлрүүн: “Эрхэм
дээдийн хаан минуу
оточ чамд ямарч гэм хийсэн юм гэнэ
Надад хорт муу юм эс хийсэн атал
ганцхүү
таныгаа бодох юм даа . мин йүгийн
үнэнг эс мэдэх аваас нэгэн хааны
шадар сайд
хааны хөвгүүний эсрэг муу үйл
үйлдээд хэрхэн үхсэний адил та үхэх
болно доо”
гэсэнд “Тэр юу болсон юм бэ?” гэж
юнан хаан асуужээ .МУУ САНААТ ШАДАР САЙДЫН ҮЛГЭР.
Шадар сайд өгүүлрүүн:
“Ай хаан минуу, урьд цагт нэгэн
хаанб айжээ . Ан гөрөөнд их дуртай
нэг
хөвгүүнтэй юмсанжээ . Хаан шадар
сайдыгаа миний хүүгийн хаана явсан
газар
цуг явж бай гэж зарлиг буулгасан
байжээ . нэг өдөр хөвгүүн хааны
шадар сайдын
хамт анд явж шадар сайд нэгэн том
гөрөөс хараад “За чи тэр гөрөөсийгэлдэж
18
алаад ир!” гэсэнд хөвгүүн гөрөөс
хөөсөөр бараа тасартал гөрөөсч
гүйцэгдсэнгүй
алга болжээ. Хаан хүү тэндээс төөрч
хаачихыг мэдэгүйы явтал замын
хажууд нэг
хүүхэн уйлж сууж буйг үзээд “Чи хэн
бэ? гэсэнд, “Би Жагар хааны охин
билээ . Энэ
цөл газар явтал үүрэглэн
мориноосоо ойчоодд хамт явсанулсаас гээгдэв” гэжээ .
Хаан хөвгүүн өрөвдөж , сундалдаад
цааш явж нэгэн эвдэрхий балгасын
хажуугаар өнгөртөл охин, “Би бууж
морь хараад ирье” гэжээ .Охин
эвдэрхий
балгасанд ороод гарч ирэхгүй
болохоор нь хүлээж ядаад хойноос
нь сэм ортол
мөнөөх хүүхэн махчин авгай агаад
хүүхдүүдээсээ “За хүүхэд минь , би
нэг тарган
хархүү авчирлаа ” гэхэд нь цаадуулнь “Ээжээ, түүнийгээ төхөөрч өгөөч!”
гэцгээхийыг хаан хөвгүүн сонсоод
одоо өнгөрчээ хэмээн туйлын эмээн
өвдөг
чичирч атал махчин гарч ирээд , ”Чи
юунаас ийнхүү айв. ” гээд . “Мин
йдайсан
байна, би түүнээс айнам” гэсэнд, “Чи
тэгвэл их мөнгө өгөөд түүний
сэтгэлийг
засчихүй юу гэхэд нь тэр миний
дайсан, мөнгө тоохгүй гагцхүүү
миний толгойг авчбайж сая сэтгэл нь ханана” гэжээ .
махчин өгүүлрүүн: “Тэгвэл чи өндөр
Аллахт
айлдагтун!Аллах чамайг өстөн
айдснаас чинь аварч , чиний айж
байгаа заналаас
ангижруулах болн” гэхэд хаан
хөвгүүн тэнгэрт залбиран “Аяа Аллах
тэнгэрминь
зовлонд унасан хүн чамайг дуудахад
чи хорт мууг зайлуулж авардаг биш
үү?
Намайг дайснаас өмгөөлж энэ
дайсныг зайлуулаад өгөө·! Үнэндээчамд дйилэхгүй
юм үгүй билээ! Гэтэл махчин
сонсоод зугтан алга болжээ . хөвгүүн
гэртээ харьж ,
шадар сайдыг даруй дуудаж
толгойгий нь авчээ .
“Хаан та үнэхээр энэ отчид итгэж
байгаа бол таныг аль муугаар алах
биз. Та хүнд
хичнээн сайн байж өглөг буян өгөх
нь өөрийгөө алах хүнийг бэлдэж
байгаа нь тэр!
Тэрхүү оточ зөвхөн гарт чинь юмбариулахын төдий анагаасан бол
хэрэв алах
гэвэл гарт чимнь хүрэхгүй хөнөөж
чадна” гэжээ .
Юнан хаан өгүүлрүүн: “Аяа шадар
сайд чиниы хэлдэг туйлын үэнэн! Тэр
оточ намайг алах гэж заншлан
тагнахаар ирсэн ажээ . Үнэхээр тэр
миний гарт эм
атгуулахын төдий эдгээсэн болохоор
намайг хөнөөе гэвэл эм
үнэртүүлэхийн
төдийгөөр чадах буй заа” гээд “Аяшадар сайд тэгээд түүнийг одоо
яахав? ” гэсэнд
“Яах юу байхав дуудаж авчраад
толгойгий нь авагтун. Түүнийг
хуурахын урд
хуурё амжвал үхлийн аюулаас
мултрах болно” гэж шадар сайд
өгүүлжээ . Юнан
хаан шадар сайдын хэлдэг үнэн
байна гээд отчийыг дуудуулсанд
Дубан оточ
яах гэж буйг үл мэдэх тул.
Аяа, найр тавьсан хэнд боловч чихувь заяагаа даалгаад
Насан турш сүрдэх зовлонгүй амар
болжээ чи!
Аллахын тогтоолт үйлийн үр
зайлшгүй ноогдох тавилантай
Алидаа шудрага бусаас чи намайг
ангижруулахсан шүү
эзэн минь гэсэн мэт маш баяртай
бараалахан ийн өгүүлрүүн.
Яріу эгшиг зохиолыг хэнийы тул
бүтээв би.
Ямар их хариу бодож чамайг биөргөнөм?
Өглөг ба хишиг хайрлахдаа та ямагт
Өршөөл ба хугацаа хоёрыг эс мэдэх
ажгуу .
19
Эл учир эрхэм хүнийг хэрхэн эс
алдаршуулж
Ил ба далд магдахгүй байж хэрхэн
чадах билээ би
Өгсөн буян хишигий чинь санахад
Үүрэг минь хүнд ч санаа амар болох
ажгуу .гээд басхүү ийм санаагаар нэмж
хэлсэн нв:
Зовох сэтгэлд нүүрээ буруулагтун
Зол заяанд буянаар цэнгэн
жаргаваас
Өнгөрсөн явдлаа цөмийг даруй
мартьюу!
Үйлээ үзсэн өдөр над олон биш
Үнэхээр ханах цаг бас ирмүй!
Тэнгэр Аллах санаснаа бүтээж
чадьюу
Түүний үгнээс би хэрхэвч үл зөрьюүгээд бас :
“Цэцэн мэргэн, буянт анд үйлсээ
даатгаваас
Санаа сэтгэл насан үүрд амар явьюу
Миний бие санааны зоргоор үйлдэж
эс чадьюу “
гээд бас:
Олныг бодвоос цэцэн зүрхэнд
боловч гуниг тогтмуй
Огт амгалан зол наргиантай байваас
зохилтой
Харц боол би учрыг олох гэжсанаваас талаар буй
Харин цэнгэлтэй аваас насан турш
жаргах бий
гэсэнд
Хаан өгүүлрүүн: “Чамайг юуны учир
дуудсаныг мэдэж байна уу? гэхэд нь
“Ай хаан
би ямар нүгэл хийсэн билээ?” гэсэнд
хаан , “Чи намайг заншлан
тагнахаар иржээ
гэж хүн хэлэв. Эл учир чи намайг
алахаас урьд би чамайг алах
хэрэгтэй болов”гээд зандалчин хүнийг дуудаж , “Энэ
зальт харын толгойг авч билнийы
сэтгэлийг
амраагаад аль!” гэжээ .
Оточ өгүүлрүүн: “Чи намайг өршөөх
аваас Аллах чамайг өршөөх болно.
Хэрэв чи
намайг албаас Аллах чамайг алах
болно” гэжээ . Бирид чи тэр хаан
лугаа адил
сая намайг заавал ална гээд байсан
даа . Тэгэхээр хаан хэлжээ : Чмаайг
амьдагсан цагт миний амь насанд
аюултай болод байна.Яагаад гэвэл
чи миний
өвчнийг эдгээхдээ гарт минь нэг юм
бариулсан бол надад нэг юм
үнэртүүлэхийн
төдий намайг алах биз
Гэхэд оточ “Ай хаан минь, би чамлд
ач болсны учир хорт муугаар
алагдах
болжээ” гэсэнд Хаан:
20“Чамайг олон таван үгүй заавал
ална” гэжээ . Хаан намайг заавал
алахр ажгуу
гэж мэдээд оточ Дубан ийм шүлэг
хэлрүүн:
Меймун мунхаг хүн атал.
Эцэг нь ухаантай хүн гэтэл
Хуурай, нойтон ямарваа замаар
азнаж яваагүй цагт
Хальтарч ойчих нь аргагүй нэгэн ёс
билээ .
гэжэээнэ үеэс зандалчин ирж оточ Дубанб
нүдийг боогоод хороох зөвшөөрөл
асуутал
Дубан өгүүлрүүн: Чи намайг албаас
Аллах чамайг алах бий . Чи наайыг
өнгөрөөвөөс Аллах чамайг өнгөрөөх
бий гээд ийн шүлэгрүүн:
Үнэнч нь золгүйы , хуурамч нь азтай
ажгуу .
Үнэнээр явсаар би гунигийн
хүлээсэнд автав.
Өнөөдөр зхэвч би хэзээд үнэн
явахгүйӨөр хэлийн улсад үүнийг зөөвөл
дуулгасугай .
гээд оточ Дубан хаандаа өгүүлрүүн:.
“Аяа хаан , чи намайг ийнхүү
шагнана уу?
Энэ болбоос гүмбэр матрын үлгэр
лүгээ адил болжээ .” гэсэндп хаан,
тэр
гүмбэрматар часан юм бэ% гэжээ .
Оточ өгүүлрүүн: “Би өөрөө ий
бадалтай байж
хэрхэн ярих билээ . Харин чи намайг
алах аваас Аллах чамайг заавал
алмуй”гээд цурхиртал уйлтал хааны шадар
дотнын нэгэн хүн өгүүлжээ. “Ай хаан
минь
энэ хүнийг өршөөн соёрхоно уу? Энэ
хүн гэм хийснийг бид үзээгүй . Харин
ямарч
эмч домчиын эдгээж чадаагүй
өвчнийг энэ хүн анагаасныг бид
харсан” гэсэнд
хаан өгүүлрүүн: “Энэ отчийыг яагаад
алах гэж байгааг тануус мэдээгүй
хэрэг үү?
Үүнийг өршөөх аваач би өөрөө
хөнөөгдөнө. Яагаад гэвэл энэ хүнминий өвчнийг
гартминь юм түүлэхмйн төдий
анагаасан бол надад нэг юм
үнэртүүлэхийн төдий
хөнөөж чадна. Энэ хүн намайг
хороох гэж заншлан тагнахаар ирсэн
хүн болох
тул намайг заавал алах байх гэж би
айж байна.Хэрэв энэ отчийн толгойг
авсан
цагт миний санаа амрах болно”
гэжээ .
Оточ Дубан “Чи намайг албаас Аллахчамайг алах болно. Хэрэв чи намайг
өршөөх авааёч Аллах чамайг өршөөх
болно” гэж гуйж яваав ийн
өгүүлрүүн. “миний
үхэл зайлшгүй болсон аваас надад
түр чөлөө хайрла. Би харьж өөрийн
биеийг
хэрхэн оршуулахыг айлын хүмүүст
хэлж сэтгэлээ зүшрүүлээд ирсүгэй.
Бас налдад
эм домын ховор судар нэн их тул
заримыг тарааж, онц чухал танд
барьсугай .Та “эрдэнийн сандаа хадгалаарай ”
хэмээвээс Хаан: “Тэрхүү суадрт юу
бичсэн
байдаг вэ? ” гэсэнд “Тэр сударт тоо
тоомшгүй сонин юм байх агаад
толгой дахин
амитлж тантай ярих болно гэсэнд
хаан нэн гайхаж чиний толгой авсан
хойно ч бас
надтай ярина гэж үү? Жигтэй хэрэг
байна дээ ! гэжээ .
Оточ Дубаныг хуягаар харгалзуулан
гэрт нь хариулсанд тэр өдөртөө
захЁазанаагаа захиад маргааш нь хааны
хуралд очвоос бүхий л шада сайд
түшмэлүүд
, Эмир ноён цөм цугласан нь эрээн
алаг цэцэгс шиг харагджээ . Оточ
Дубан нэгэн
хуучин судар, бас бяцхан добмотой
нунтаг эм авч очоод таваг авчруулан
өгчэЅ .
21
“Аяа, хаан, наад судраа сөхөгтүн!”
гэжээ . Хаан сулдрыг сөхө гэтэл цаас
ньнаалдсан тул хуруугаа шүлсээрээ
сайтар норгож хуудсыг сөхөж үзвээс
бичиг
гарсангүй Дубаны толгойг цааш
эргүүлэгтүн!”
гэжээ . хаан бас хоёр гурван хуудас
эргүүлтэл хор сая бие биед тарж
хаан: “Аяа
бие хордлоо!” хэмэн дуу алдваас
Дубаны толгой өгүүлрүүн.
Хатуу зарлигаар тэд газар орныг
захирмуй
Харин эцэст хаан эзэн нь унавай .Үнэн ёсыг барьсан бол хаанаас тийм
байх билээ?
Үнэндээ хорт муу үйлээр гаслан
зовлонд учирвай!
Одоо хаана боловч цагийн эрхийг
дагалгүй
Олон хэл дээр энэ явдал дамжих
болъюу!”
гээд оточ Дубан дуугй болмогц
Юнан хаанб ас хордож үхжээ .
“Тэгэхээр ай бирид чи мэдтүгэй” гэж
загасчин өгүүлрүүн: Юнан хаан
хэлэв. Дубанотчийг амьд үлдээсэн бол Аллах
түүнийг өршөөх байжээ . Эстэгсний
учир Аллах
бас хааныг хөнөөжээ . Бирид чи
намайш өршөөх гэсэн бол Аллах
чамайг
өршөөх байж …
гэж ярьж байтал өглөө болж
Шахразада охин үлгэрийг таслав.
Зургаа дахь шөнө эхлэхэд Дуньязада
өгүүлрүүн:
“Ай эгч минь мөнөөхөн үлгэрээ цааш
ярих уу” гэсэнд Шахразада “Хаансоёрхвоос
ярьсугай” гэсэнд хаан “яригтун!”
гэлээ .
Шахразада үлгэрийг үргэлжлэн
ярь±ан нь: мөнөөхөн загасчин
биридэд хэлсэн нь
“Бирид чи намайш өршөөсөн бол би
чамайг өршөөх байсан . Чи
ганцаараа
намайг заавал ална гэсэн тул одоо
чамайг доымбон дотор хийж далайд
хаясугай!” гэсэнд Бирид Аллах
тэнгэрийг дуудан , “Ай загасчинминий хэлсэн
үгэнд өс санаж битгий намайг
далайд хий. Хэрэв би хортон бол чи
ачтан агаад
“Хортон, ачтан хүн хэзээд үйлээрээ
дйилнэ” гэж эртний сургаал бадаг
билээ .
хэрэв чи намайг далайд хаяваас
Умама Атика хоёрын үлгэрийн адил
болно” гэхэд
нь: “Тэр хоёр яасан юм гэсэнд “ай
энэ гяндан шиг юман дотор байж
яаж ярихбилээ .
Намайг гаргаж орхивол ярьсугай”
гэжээ .
Загасчин өгүүлрүүн: “ийм үг хэлээд
дэмий . Чйамайг заавал хаях тул
тэндээсээ
хэн нэг хүн чамайг гаргах ямар ч
найдлага байхгүй гэж мэдсүгэй! Би
чамаас
өчүүхэн амиа хичнээн гуйж мөргөн
сөгдсөн билээ . Би харин чамайг
гяндан шиг
юмнаас гаргаад яамд ямар ч муу юмхийгээгүй атал чи намайг заавал
ална
гэсэн шүү дээ . Тэгэхлээр чинь би
чамайг туйлын хорт муу санаатай
амьтан гэж
мэдлээ . Чамайг далайд хаяж дахин
гаргаж ирэх хүн байвал наадах чинь
гаргасан хүнийг ална гэж ярина.
Тэгэхлээр чи далайн ёроолд он жил
удсаар үхэх
болно.” гэжээ .
22Бирид өгүүлрүүн: “Чи намайг суллан
гаргасугай . Би чиний үгэнд ямагт
орж чамайг
баяжихад чинь тус бөолно гэж ам
алдсугай” гэжээ .
Гаргаж тавьсан хойно ямар ч хор
хийхгүй , ямагт сайн санаж явна гэж
бирид
Аллах тэнгэрийг дурдан дпурдан ам
шүд лдваас загасчин сая домбын
таглааг
автал дээш бөөн хар утаа
олгойдсоор сая барагдаад өмнө нь
бирид биеэр болжмөнөөхөн хоосон домбыг өшиглөн
хаяжээ . Тийнхүү домбо өшиглөн
далайд
хаяхыг загасчин хараад “Энэ лав муу
ёрын шинж тэмдэг!” гэж зүрхийг
чангалан
ийн өгүүлрүүн: Ай бирид, “амласнаа
биелүүлэгтүн” гэж Аллах хэлсэн юм .
Чи
намайг хуурё муу юм хийхгүй гэж
мөргөн мөргөн ам алдсан бөгөөд
үүний тулд
чамайг Аллах тэнгэр боловч огт
өршөөхгүй шүү !” “Чи намайгөршөөвөөс Аллах
чамайг өршөөх болно” гэж Дубан
оточ Юнан хаанд хэлсэн юм гэж би
сая ярьсан
юм даа гэхэд нь бирид инээж,
“Намайг дагаав яв!” гэжээ .
Загасчин биридийг дагаж хотын
захал хрээд тэндээс нэг уул давж
цааш буутал
их талын дунд ус ихтэй цөөрөм
дайралдав Биридийг дагаж
цөөрмийн тэхий дунд
нв хүрч харваас цагаан, улаанцэнхэр , шар дөрвөн өнгийн загас
байх ажээ . Бирид
“За энд өгөөш тороо тавь баригтун!”
хэмээсэнд загасячин тор тавьж татан
гаргатал дөрвөн өнгийн загас орсон
байжээ . Бирид өгүүлрүүн: “За чи
эдгээр
загасыг Султан хаанд баригтун .
Чамд мундахүы хишиг хайрлах биз”
гээд би
тэнгэис далан ёроолд найман зуун
жил болоод дөнгөж сая гарсан тул
зүг чигээсайн үл мэднэ. Гэвч ингээд би
замаараа явлаа . Чи энэ цөөрмөөс
өдөрт нэг
удаагаас илү загас барьж үл болно.
Чамайг мөрөөдөн санах байхаа даа .
Гээд газар дэвстэл их ангал гарч
бирид ортол хагарсан газар дахин
нийлжээ .
Тэндээс агасчин гэртээ харьж модон
саванд ус дүүргэн загасынг хийгээд
хаанд
аваачтал хаан урьд хожид тийм
жигтэй сонин загас үзээгүй тул нээн
гайхаж“Одоохон тогооч хүүхэнд аваачиж
тушаагтун! Гэжээ . Тэр тогооч
хүүхнийг Рум
газрын хаан гурав хоногийн өмнө
энэ хаанд бэлгээр ирүүлсэн агаад
ирснээс
хойш хоол хийжэ үзүүлээгүй юм
байжээ . Хааны шадар сайд тогооч
хүүхэнд , Май
энэ хэдэн загасыг шарагтун! Гээд “Ай
ноёнтон нүдэт минь чамайг шалгаж
үзье .
Өнөөдөр Султан хаанд бэлэг хүргэж
хүн ирсэн тул хэрхэн сайхан хоолхийдгээ
гараа гаргаж үзүүлэгтүн” гэж хаан
хэлж байна гэжээ .
Хаан загасчинд дөрвөн зуун динар
зоос өгсөнд загасчин тэсгэлгүй
баярлан
гэрийн зүг ухаан жолоогүй
унантусан гүйхдээ би арай
зүүдлээгүй байгаа гэж
бодож явжээ . Тэр өдөр
гэрийнхэндээ их юм худалдан авч
нэн баяртай эхнэртээ
аваачив.Энэ үеэс мөнөөх тогоочин хүүхэн
загасыг цэвэрлээд халдуун тогошн
хайрч өрөөсөн
талыг нь дөнгөж борлуулан
эргүүлтэл тогооны байшингийн
туурга дундуур
салаад нэгэнмаш гоо үзэсгэлэнтэй
залухан хатагтай гарч ирсэн нь
гоолиг сайхн
биетэй , гонзгой зууван царатай ,
том давхартаатай нүдтэй тун ч
цэвэрхэн хүүхэнб
өгөөд торго дээлтэй , цэнхэр
хантаазтай , бас чихэндээ том алтанээмэгтэй , хөлийн
шилбэнд бүдүүн мөнгөн бугуйвчтай
хуруундаа эрждэнийн чулуун
шигтгээтэй
алтан бөгж, бас хулсан таяг тулжээ .
Хатагтай таягаар тогоо руу чичилж
“Ай
загаснуудаа , урьд ярилцсанаа
санагдун!” гэхэд нь тогооч хүүхэн
уханүй айж ,
мөнөөхөн дөрвөн загаё тогоон
дотроос толгой өндийлгөж .
23“Чи ирвээс би ирнэ. Чи үнэн бол бид
үнэнч,
Чи биднийг хаяваас бид чамайг бас
хаяна…”
гэжээ .
Мөнөөхөн хатагтай таягаар тогоог
хөмрүүлж орхиод гарсны хойно
тогооны
байшингийн туурга хуучин янзаараа
нийлэв.
Тогооч хүүхэн ухаан орж загасыг
үзтэл галд цөм шатаж нүүрс болсонд
“Анхныбайдлаанд жадаа хугалав” гэж
гасалжээ .
Хааныб шадар сайд хоол юу бол
байна гэж орж иртэл тогооч хүүхэн
мэл гайхаж
цэл хөхөрсөн , өдөр хоногийн үл
ялгах төдий хөгшин чавганц болсныг
үзээд
нэгэнтээ өшиглөөд автал сая ухаан
орж саяыэ болсон хэргийг яриваас
шадар
сайд “Үгүй ба жигтэй юм!” гэж нэн
гайхааад загасчинг дуудан ирүүлж ,
“аайзагасчин чи саян авчирдагийн яг
адил загас авчирсугай!” гэжээ .
Загасчин мөнөөх
цөөрөмд очиж өгөөш тор тавьтал
түрүүчийн яг ижил дөрвөн кагас
орсныг хааны
шадар садад аваачиж бариваас
µааны шадар сайд тогооч хүүхэнд
май энэ
дөрвөн загасыг намайг харж байхад
шарагтун!
Гэжээ . Тогооч хүүхэн загасыг
цэвэрлээд халуун тогоонд хийтэл
тогооныбайшингийн туурга ярагдаж
мөнөөхн хатагтай яг хэвэр таяг
тьулан гарё ирээд,
таягаар тогоо руу хатгаж . “Ай
загаснууд минь , урьдын ярилцсан
үгийг тануус
санана уу?” гэсэнд тэдгээр дөрвөн
загас тогооны дотроос толгой
өндийлгөн :
“Чи буцваас, бид буцна Чи үнэн бол
бид үнэнч,
Чи биднийг хаяваас бид чамайг
орхино”гэтэл
Хатагтай таягаар тогоог хөмрүүлээд
гарч одсоны дараа байшингийн хана
бүтэн
болжээ .
Долоо дахв шөнө эхлэхэд
Шахразада үргэлжлүүлэн ярьсан нь :
“Ай цагиыг эзэлсэн хаан минь,
тэндээс хатагтай таягаар тогоог
хөмрүүлээд гарч
одсоны дараа байшингийн хана
бүтэн болжээ . Шадар сайд үнэхээр
гайхаж, “иймхэргийг хаанд эс айлтгаж үл болн”
гэж үзсүгэй!” гэжээ . Шадар сайд
загасчныг
дуудан түрүүчийн адил загас
авчирсугай хэмээн гурван хүнээр
харгалзуулан
явуулсанд загасчин төдөлгүй дөрвөн
өнгийн загас авчирсанд хаан
загасчинд
дөрвөн зуун динар зоос шагнажээ .
Тэгээд , хаан “Энэ дөрвөн загасыг
намайг харж
байхад чи өөрөө шарагтун!” гэж
сайддаа зарлиг болов. Шадар сайд“За” гээд
халуун тогоонд тос хийж дээрээс нь
загасаа хийтэл тогооны байшингийн
хана
туурга ярагдан , Ад омгийн хүн лугаа
адил нэгэн хар арьст боол ногоон
модны
мөчир барин гарё ирээд “Ай
загаснууд аа, урьдын ярилцсаныг
мартав уу?” гэсэнд
дөрвөн загас тогоог дотроос өндийж
“Чи буцваас, бид буцна Чи үнэн бол
бид үнэнч,Чи биднийг хаяваас бид чамайг
орхино”
гэжээ .
24
Бол модны мөчрөөр тогоог
хөмрүүлж орхиод далд ороь. Хаан
шадар сайд хоёр
мөнөхөн дөрвөн загасыг үзвээс хар
нүүрс болсон байжээ . Хаан
өгүүлрүүн: “Ийм
ѕм үзсэн хүн дуугүйы байж үл
зохилдоно. Энэ дөрвөн загасанд лав
учир бий!”гээд загасчныг дуудуулан “Чи энэ
загасыг хаанаас барив?” хэмээсэнд
“Хотын
захад байх дөрвөн уулыбн дундах
цөөрмөөс барив” гэсэнд “Хэр хол
газар бэ?”
гэтэл “Хоёрхон мөч явах газар даа”
гэхэд нь хаан бараа бологчдоо
дагуулж
загасчнаар газарчуулж тийш явахад
загасчин гайта биридээс болж ийм
хэрэг
гараь гэж бодож явжээ . Султан хаан
тэдний бараа бологчид нэгэн уулдавж ,
цааш тонгойтол дөрвөн уулын
хооронд урьд хожид үзээгүй нээн
цөөрөм байх
бөгөөд дотроо улаа, цагаан% шар,
цэнхэр дөрвөн өнгийн загастай ажээ
.
Хаан ихэд гайхаж, та нарын хэн нэг
нь урьд энэ цөөрөм үзсэн үү? Гэсэн
“Ай
цагийг эзэлсэн хаантан минь бид
ерөөсөө үзсэнгүй” гэжээ . Нутгийн
нэн өнөдрнастан улсаас асусанд бас л эс үзжээ
. хаан өгүүлрүүн : Би энэ цөөрөм ба
загасны учрыг оохоос нааш хот орж
хаан ширээндээ суухгүй гэж Аллах
тэнгэрийг
дурдан өгүүлэв.
Хаан бараа бологчдыг тэр дөрвөн
уулыбндөрвөн талд §огсоогод шада
сайдаа
дуудаж “Хааны сайд ийм юманд их
дадлагтай , ухаантай хүн ажээ”
өгүүлрүүн: “Би
бээр нэгэн үйл хийхийг хүсч байна.Би энэ шөнө энэхүү жигтэй загас
бүхий
цөөрмиыг ганцааро ирж ажиглана.
Чи миний майхны аманд ёууж,
аливаа сайн
Эмир ноён хэн боловч эс оруулсугай
гэсэн гээрэй . Миний энэ явдлыг
хэнд ч хэлж
үл болно. гээд хувцаёыг сольж илд
бүслээдп нэг уулын оройд гарё нэгэн
шөнө,
нэгэн өдөр харуулдваас нэгээхэн ч
амьтан эс үзэгдэн бөгөөд дара нэгэн
өндөр хорюмны бараа хэрээд: “Энэхүү цөөрөм
ба загасын учир сая тайлдана” биз
гэж
ыодоод ойртон очвоос нэгэн
гахамшигт чулаан орд харш байж
түүний хоёр
хаалганы нэг нь онгорхой , нөгөө нь
түгжээтэй байв. хаан түгжээтэй
хаалгыг
олонтаа дэлдвээсм хариу үл гарах
тул энэ орд харж хоосон юм байна”
гэж
санаад зүрхлэн дотогш орж, “Аяа
энэ орд харшгийн эзэн байна уу? Бихарь газрын
аянчин билээ . Идэх юм эрнэм!” гэж
хашгартал бас л аанай хариу алга.
Хаан зүрх
гарган ордны бүр тэг дунд хүртэл
явтал өнгийн торгон одтой хивсээр
чимж
сахан хөшиг буулгаатай атал эзэн
хүнгүй ажээ . Ордны дунд хэсэгт
басхүү
дөрвөн өнөдр багана, дөрвөн
вандан байв. вандан тус бүрд
дөрвөн хар алтанарслан өөд өлийж амнаас нь ус
оргилрн буй нь яг сувд эрдэнэ очир
алмасаар
цацрах мэт ажээ . Бас хэдэн
жигүүртэн шувуу эргэлдэн наадах
атал дээвэрт тор
татаагүй нисэн одохын аррагүй .
Энэхүү жигтэй дөрвөн уул, цөөрө¬ ,
дөрвөн
загас орд харшийн тухай асууж
мэдэх хүнгүй арга тасраад гуниглан
суутал нэгэн
хүн арга буюі гунигт сэтгэлийн угаас
ёолон дуун гарч ийн шүлэглрүүн:Аяа зүүдэнд үзэгдэх сэтгэлд ил
бүхнийг би нууцалдаг билээ .
Амттайяа зүүдийг эдүгээ нойргүй
шөнө орлодог билээ .
Хувь зохиол минь эс энхрийлнэ.Эс
хайрлана намайг
Хүслэнт сэтгэл зовлон аюулын дунд
банам.
Янагийн замаар явж, ядуугийн
зовлонд учрав.
Ямбатын эрхэм та минуу өршөөн
хайрлах буй за .25
Талын салхинаа боловч таныг
жөтөөрхдөг билээ .
Тавилан хувь унахад , таг сохор
болох ажээ .
Атаат дайсаан тулгарё сумаа
онилохын цагт
Алаг нум нь алга бол хэрхэн харвах
билээ?
Залуу нас түмэн гунирхалд нэгэн
унаваас
Заяа зол , үйлийн үрээс хэрхэнзайлах билээ?
Хаанду гасран тийш очиж
амгалангийн хаалганаа дүүжлээстэй
хөшигт тулж
үзвээс газраас нэгэн тохоы өндөр
суурь тавиур дээр нүүрэндээ галтай
нүдэндээ
цогтой , хацартай энгэсэгтэй, хажууд
нь мэнгэтэй нэг гол шиг цэвэрхэн
хархүү
сууж байв. Тийм сайхан хөвгүүнийг
шүлэгт:
Магнай үс нь гэрэлтсэн юутай сайхантөрөө вэ?
Магад бүх хүний гэгээнийг биедээ
шингээжээ .
Хацар дээрээ мэнгэтэй гэж түүнийг
бүү басамжил
Хар цэг бүхнийг яргуй цэцэг
тэмдэглэжээ гэдэг билээ .
Тэр хөвгүүн Мисир газрын алтан
хатгамал бүхий хантаазтай бөгөөд
эрдэнийн
чулуун эмжээртэй титэм өмсчээ .
хаан амрыг эрвээс хөвгүүн
өгүүлрүүн: “Ай ноёнминь та тосон босож хүндэтгэлтэй
эхэс мөн атал өчүүхэн нам йг
өршөөгөөрэй”
гэхэд нь хаан:
“Хөвгүүн чамайг би хэдий нь
өршөөв. нэн чухал хэрэгтэй айлчлан
ирсэн минь
гэвэл, энэ нуур түүний дөрвөн загас ,
энэ орд харш ямар учиртай юм ыэ?
Чи өөрөө
юуны учир ганцаараа энд уйлан
сууна вэ? Эл бүгдийн учир
шалтгааныг ярьж өгнөүү? ” гэсэнд хөвгүүний нулимс
өөрийн эрхгүй хацрыг даган урсаж
хоолой
зангиран ийн шүлэглэрүү:
Үйлийн үрд өртөх хүн олон, өндийх
хүн олон
Үнэндээ хүний тавиланг гайхах хэрэг
юун!
Хэн ямагт гэгээн бэ, хэдий урт настай
вэ? гэж
Аллах тэнгэр нүд анилгүй хардгийг
унтагч хүн яахинмэдэх билээ
гээд хөвгүүн бас уртаар санаа
алдаад:
Сэдэх үйлий чинь хамгийг мэдэгч
тэнгэр мэдмүй,
Сэтэглийн зовлонг орхиж элдэв
бодлыг март!
Яагаад юу болсныг мэдэхийг бүү
оролд!
Ямарваа юм гагцхүү үйл зохиолоор
болдог билээ .
гэжээ .Хаан: “Хөвгүүн чи уны учир ийнхүү
шаналан уйлнам” гэсэнд “Хаанаас
би ийм
байж эс уйлах билээ” гээд хөвгүүн
хормойг сөхтөл цээжин бие нь хүн
бөгсөн бие
26
нь чулуу бажээ . Хаан үзээд туйлын
их өрөвдөн , сэтгэл зүрх шимшрээд
дуун
алдан өгүүлрүүн:
“Чамайг үзээд миний өрөвдөн гуних
сэтгэл улам их нэмэгдэв. Тэр дөрвөнзагас
хаанаас хэрхэн бий болсныг мэдэх
гэсэн атал одоо болоход чи яяагаад
ийм
болов , тэд яагаад тийм болов гэж
мэдэхийг хүснэ. Аугаа Аллахаас илүү
хүчтэй
юм үгүй билээ . Аяа, хөвгүүн чи, энэ
үлгэр түүхээ ярьж өгөөч !” гэсэнд
хөвгүүн: “Та
тэгвЅл харах нүд , сонсох чихийг
хайрла!гээд миний нүд , чих энд
бэлхнээ байна. ”гэхэд нь хөвгүүн өгүлрүүн: “Үнэндээ
энэ дөрвөн загас бидэнд гайхалтай
хачин
явдал тохиолсоныг хүний нүдний
буланд зүүгээр бичиж үлдээвээс
хожим сургамж
хүмүүн дор сугаал болно гэжээ .
ҮҮН ХЭРХЭН ЧУЛУУН БӨГСТЭЙ
БОЛСОН ҮЛГЭР. ”
Хөвгүүн өгүүлрүүн:
“Аяа ноён минь , миний эцэг энэ
хотын хаан бүлгээ Түүнийг Мухамуд
хэмээхбөгөөд хар арлыг эзэгнэн суудаг
байв. Энэ дөрвөн уулыг захиран
далан жил хаан
ширээнээ суутал насан өөд болж би
султан хаан болов. Би нагацын
охиныг гэргий
болгон автал нададнээн хайрта
намайг эс байвал хоол унд ч эс ууж
идэх бүлгээ .
ийнхүү таван жил болтол нэг өдөр
гэргий халуун усанд биеэ угаахаар
орсонд би
тогооч нарыг захиран сайхан хоол
хийлгээд амгалангийн өргөөнд оржхоёр
шивэгчин дуудаж нэгийг толгойн
тушаа нөгөөг хөлийн тушаа суулгаад
унтахыг
завдваас гэргийн эзгүйд нойр
хулжиж дэмий л нүд аньж хэвттэл
толгойн тушаа
суугаа охин нөгөөдөө ярих нь :
“Масуд аа, манай ноён хайран
залуу! Заяа муутай хатан нь даанч
завхай амьтан
даа! ” гэхэд нь “Тийм ээ, хатан нэн
хуурамё садар самуун эм ажээ .шөнө болгон
гадуур чвж хонодог тэр садар
самуунг эм манай ноён шиг сайхан
залууд эс
таарах ажээ” гэж нөгөө толгойд
суугаа охин: “манай ноён тэнэг
болоод хааш
явдгийг асуухгүй юм” гэхэд нь нөгөө
охин нь “Ай чи юү хэлнэм . манай
ноён
мэдсээр мөртөө эс тооно гэж чи
бодно уу. Тиым биш Муу заяат хатан
үдэшболгон унтахын өмнө дарёс уулгах
нэрийдлээр бани* хольж согтоон
орхиод
хувцсыг өмсөөд сэм гарё өглөө
болтол алга болох бүлгээ. Өглөө
ирээд нэгэн
зүйл үнэртүүлээд ноёныг сэрээдэг
юм гэжээ .
Энэ үгийг сонсоод дотор
харанху©лаад шөнө болсынш эс
сэдэв. Гэргийг халуун
уснаас илэхийн хамт хоёул оройн
зоог барьтал нь энэ тэрийг жаахан
хүүрнэлдэжагаад унтахын болж энгэрийн
цаагуужр хөндөрч даруй согтсон
болж үхэтхийн
унаж унтагч болж хэвттэл миний
гэргий ганцаараа ярих нь: “Ингээд
шөнөжин
болсогүй унтаж хэвтвэл тааран! Аяа,
Аллах минь чамайг харахаас нүдэн
хорсож ,
чамтай унтахад сэтгэлд тавгүй гуниг
төрөх ажээ . Аллах хэзээ нэг чиний
сүнсийг
зайлуулж намайг амраах бол!” гээд
хамгийн гоё хувцасаа шилж өмсөөдүнэртэн
хүжис биедээ анхилуулан , миний
хутгыг авч бүсэндээ зүүгээд гарч
одлоо. Би
ухасхийн босож даган гартал миний
гэргий хотын зээлийг өнгөрөн
хэрмийн хаалгад
хүрээд нэгэн үг хэлтэл хаалга
нээгдсэн түүгээр нэвтэрч ядуу хосон
хүүүсийн суух
эвдэрхий балгас хүрэв. Тэнд
бургасан сүлжмэл хашаатай нэгэн
муу урд дор27
орохтой нь зэрэг би дээвэрт сэм
авиран харвал доторнь нэг уруул нь
гутал шиг ,
нөгөө нь хөнжил шиг бөгөөд бас
уяман өвчтэй ажээ .
Туйлын ядуу, уранхай ноорхой
хувцасны тамтаг нөмөрч нишингийн
ишээр
сүлжсэн дэвсгэр дээр хэвжээ .
Минийгэргий өмнө нь өлмийн дор
сөгдөн хар арьст боол өгүүлрүүн: “Чи
өдий оройболтол юунд эс ирэв? Миний
хамаатнууд хар арьст зоёитд ирж
дарс ууж байгаад
сая эхнэрүүдийн хамт харив. Чамайг
ирээгүй болохоор би уусангүй”
хэмээвээс
миний гэргий өгүүлрүүн:
- Айн ноён минь сэтгэлийг булаасан
хайрт минь, би өөрийн нагацын
хөвгүүн
лугаа нэгэнт раг барилдсаныг чи
мэдэх билээ . Түүн лүгээ унтах гэхээс
дргүйминь хүрэх атал басхүү чинийхээ
амийг хайрлах бүлгээ .
- Чамайг үнэхээр эс хайрладагсан
бол энэ газар дандаа шөнө балгаж .
Энэ
хотыг ууль, хэрээ үнэг чононы үүр
эвдэрхий балгас болгож чулуугий нь
Каф
уулын цаана хаях сан ” гэлээ .
- хар арьст боол өгүүлрүүн: “Ай муу
заяат эм чи худал хэлжнэ. Бид
хоёрын
үйлдэх эр эмийн ёсон болбоосцагаан арьстан лугаа адилгүй
гэжмэдэгтүн.
Хэрэв чи дахин өдий орой болтол
ирэхгүй байваас тэр өдрөөс хойш
амрагийн
холбогоо тасалж дахин хэзээ ё чам
дээр мордохгүй ” хэмээн хар
арьстны
бардам зангаар ам алдсугай . Аяа,
цагаа арьстны үаар, өмхий гичий чи
зөвхөн
өөрийн дур хүслийг хангахын
үүднээс надаар тоглоом хийнэ үү !
гэжээ .- Тэр үгийг сонсоод дотор
харанхуйлаад хаана багаагаа ч
мэдэхгүй болов.
Миний нагацын охин мөнөөхөн
боолын өмнө зогсон уйлсаар
“Зүрхний минь үр,
хайрт минь чи над уурлаваас өөр хэн
намайг өрөвдөх билээ? Чи намайг
хөөх
аваас хэн намайг авч байх билээ”
хэмээн уйлан уйлан үглэсээр өршөөл
тал
олж , хувцас юугаа тайчин, “Дорд
зардсан над ууж идэх юм алга уу”гэсэнд боол
“Тэр аяганди чанасан жимс ба
хулганы яс байгаа Домбонд дарсны
шавхруубий уул даа” гэлээ . Тэгээд заасныг
нь ууж идээд, чармай нүцэглэн
ноорхой
тааран хөнжил сөхөж өвөрт нь оров.
Түүнийг хараад би ухаанаа олохыг
баж
дээврээм сум буугаад хүүхний зүүж
ирсэн өөрийн хутгыг авч хоёулангий
нь
алъя гэж бодоод эхлээд хар боолын
хоолойг огтолжээ .
- Өглөө болж Шахразада үлгэрээ
зогсов.- Найм дахь шөнө болоход
Шахразада үргэлжлэн ярьсан нь “Аяа
жаргалта хаан
минь уу гээд чулуун бөгстэй хөвгүүн
хаанд ярьсан нь “Би мөнөөхөн
боолйын
хоолойг огтлов гээд дутуулж
мөгөөрсөн хоолойн наагуур тас
огтолсон байжээ .
Боол учиргүй янцгаагаад миний
нагацын охин хөвдөлөхөөр нь хутгыг
тавиад
тэдндээс сэм гарч ордондоо ирж
орондоо оров. Өглөө манай гэргийирж
намайг сэрээсэнд харваас үсийг нь
тайрч бэлбэрсэлийн хувцас өмсөөд
“Миний
нагацын хөвгүүн чи надад саад хийх
хэрэггүй шүү Миний эх нас өөд болж
эцэг
ариун дайнд амь үрэгдээд хоёр
ахын нэг нь хилэнцэт хорхойд
хатгуулж , нөгөө
нь нүхэнд унажээ . гэж дуулав.
Тэгэхлээр нь би их гашуу болж
цуйлах бий! ”гэхэд нь “Чи дураара бол би саад
болохгүй” гэлээ . Нэг жил уй гашуунд
унаж,
28
эцэст нь ийн өгүүлрүүн. Би ордонд
чинь нэг бунхан бариулж ”Уй
гашуудлын
орон гэж нэрлээд мөнөөхө-
үхэгсдийг оршуулахыбг хүснэм.”
- Гэхэд нь би “Дураараа бологтун!”
хэмээвээс миний нагацын охин
өөртөө
тусгай өргөө бариулж дунд ньбүрхүүл бүхий бунхан хийж нөгөө
боолыг
оруулсан атал тэрхүүхар боол дарс
уухаас өөр ямар ч ашиггүй байжээ .
Миний ах хутгалсанаас хойш тэрхүү
боол үг ч дуугарах тэнхээгүй үхсэн
амьдын хооронд агсаар жил болсон
байв. Охин өглөө үдэш болгон шөл
өгч
дэргэд нь уйлан уйтгарлан суух
бөгөөд басхүү дарс өгнө. Ингэсээр
бас нэг
жил болоход нв би ихэд тэвчинмэдэгүй юм шиг байлаа . Тэгээд нэг
өдөр
санамсаргүй ортол миний нагацын
охин учиргүй уйлж боолд өгүүлэх нь:
“Аяа,
зүрхний минь бал бурам чи юунд
надаас буруу харнам? Ай, хайрт
минь
надтай юм яриач!” гээд.
Чи намайг огоорч, янаг амрагийн
тэвчээр алдавч
Чухамхүү зүрх сэтгэл минь өөр хэнд ч
эс дурлаю?Хаана одовч чи сүнс бо цогцсы минь
авч яваад
Хамаг бүгдээр зогсож, намайг газар
тушаагтун.
Тэгээд нэрий минь хэлэгтүн, сонссон
хүн болгон
Тэсгэлгүй ёолох ясны минь дуу
хариулах болъюу
Чам лугаа янаглах өдөр надалд
жаргалын дээд билээ .
Чиний салан одох өдөр надад
үхлийн цаг билээ .Аяа, би шүхлийг далайлган чаддаг
болосой!
Амрагтайгаа , амттайяа жаргах
бимлээ .
Хотол жаргалыг эдэлдэг болосой!
Хорвоог эзлэн хосрой хааныгш
захирах билээ .
Эрхэм чамайг харж суух өнгөх юм
бол
Эл бүхэн шумуулын давалвчны
үнэгүй буюу .
Гээд цурхиртал уйлахда нь “Аяаминий нагацын охин чи ий-хүү
шаналан гуньж
суугаад юу хийнэ . Ямарч тус
болохгүй дээ” гэхэд минь , намайг
яаж байваас
битгий саад хий! Садаа болбол би
өөрөө үхнэ . Би дуугүй болж, түүнээс
хойш бас
нэг жил болов. гэрэв дахь жилийн
нүүрэн дээр би нэг өдөр уур ихэд
хүрч тэнд
ортол “Ая ноён минь чи юунд эс
дуугарнам?” гэж бас л усан нүдлээд:Аяа , булш түүний гоё сайхныг чи
биедээ шингээв үү?
Тэргүүний нь туяаруудагч гэгээ чинь
унтарав уу?
Аяа, булш чи эгэнт огторгуйн мандал
, газрын түвшин биш атал
Алиман саран алтан наран чамд
юунд шингэнэм?
Гэж шүлэглэхэд нь миний хилэн
улам бадраад хэдий болтол ийнхүү
уй гашуу
болон суух билээ! хэмээгээд би
ийнхүү шүлэглэлээ .29
Аяа, булш түүний хар царай чамд
шингэв үү?
Тэргүүний нь бараа боловч гэгээ
чинь унтраа юу?
Аяа, булш чинь нэгэнт тогтмол
цөөрөм, тогоо бишү атал
Ногоон замаг, хар хөө нь чамд юунд
шингэнэм..
Гэсэнд миний нагацын охин энэ үгий
минь сонсоод босон харайж “Ай муу
нохой,миний зүрхний дурлалт хүнийг чи
шархлуулж түүний хайран залуу нас
хийгээд
миний хайрын сэтгэлийг чи гунигт
унагасан уу! Гурван жил үхсэнгүй ,
сэхсэнгүй!”
гэхэд нь би , “Ай , завхай явдалд
бузар амьта, муу ёрын садар самуун
эм ! Түүний
чиэь би ингэж” гээд илдээ сугалан
гэргийгээ алах хэмээн давшилтал
тэр
нэгэнтээ инээгээд өндөр дуугаар
өгүүлсэн нь “Ай муу, нохой зайл!”Өнгөрсөн юм
эгдэггүйы , үхсэн юм сэхдэггүй!
Миний сэтгэлд унтрашгүй гал
бөхөшгүй дөл
бадраасан хүнийг залхаах эрхгийг
Аллах тэнгэр надад хайрлажээ
Гээд амандаа үл мэдэгдэх хэдэн үг
үглээд “Тал бие нь чулуу, тал бие нь
хүн
болтугай!” гэхэд нь би ийм
болчихсон юм . Одоо босож үл
чадна , сууж үл чадна.
Үхэж эс чадна. Сэхэж эс чадна.Намайг ийм болгоод зогссонгүй ,
манай хот
балгад , зах зээл , цэцэрлэг модыг
бас тарнидан хувилгажээ . Урьд
манай хотод
лат хистос , ерей магууё дөрвөн
омгийн иргэн оршин суудаг билээ .
Миний
нагацын охин тэдгээрийг загас
болгосон агаад цагаан нь лал , улаан
нь магуус ,
хөх нь христос , еврей магуус дөрвөн
омгийн омгийн иргэн оршин суудаг
билээ .Түүгээрё үл барам намайг ихэд
трарчилган зовоох бөгөөд өдөр бүр
намайг
зуунтаа ташурдан дал мөр улаан
нялга болж цус урсахын цагт миний
биед
бүдүүн таар өмсгөж дээрэс гоё
хувцас нөмөргөнө гээд хөвгүүн уйлж
Аяа бурхны шүүлт , үйлийн үрд
тэсвэртэйея би
Бурхан чамд таатай аваас хойшид
хүлцэн чадна би.
Үйл лай надад ийнхүү догшинбардам байвч
Үнэндээ , диваажингийн оронд би
очиж юуны магад
Шаналах ланчиг тулих зовлон минь
хэдий даагдашгүй боловч
Сайн нөхөр , өршөөлт хүнд хэзээд би
очно.
Гэжээ . Хөвгүүний энэ үгийг сонсоод
мөнөөхөн хаан өгүүлрүүн : Ай
хөвгүүн чи
үгээр эл мийний гунигийг
хөнгөрүүлсэн атал санаагий минь
улам зовоов.Тэрхүү шархтай боолын хэвтэх булш
одоо хаа байна?
Гэсэнл хөвгүүн өгүүлрүүн: Тэрхүү
боол булшин доторхи бүрхүүлийн
дор хэвтэнэ .
Миний нагацын охин урдаас харсан
хаалганад сууж өглөө нарнаар
босож миний
хувцасыг тайчин нэвширтэл занчин
өшөөг аваад мөнөөхөн арабдаа шөл
дарс
хийж өгнө. Одоо маргааш өглөөнөөс
нааш ирэхгүй гэхэд нь хаан , Сударт
бичигтүллдэж миний нэрийг дуурсах тийм
сайн үйл хөвгүүн ёиний төлөө
бүтээсүгэй
гэж Аллахыг ам алдан өгүүлсүгэй
гэжээ .
Хаан тэндээ хөвгүүн лүгээ ярилцан
хоноод маргааш өглөө үүрээр
хувцасыг нь
тайчин, илдийг барьсаар боолын х
боолын хэвтэх газрыг очивоос лаа
дэнлүү
хүж тэрүүтэн асаасан, бас савтай тос
байна. хаан тэр боолйыг алж хутагт
хаяад30
боолын хувцасыг нөмрөн булшинд
илдээ сунган хэвттэл хүүхэн босож
хөвгүүнийг нэвүширтэл ташуурдаад
“Ай нагацын минт охин одоо намайг
зовоохыг
болиоч! Намайг өршөөгөөч !” гэхэд
нь “Ай чи намайг миний сэтгэлтэй
хүнийг
өрөвдсөн үү? ” гэж орйоолгон цус
нөж нь шүүрсэн хойно сая больж
ширүүн таар
өмсгөж хувцасы нь нөмөргөөд доошбууж булш дор очоод Аяа ноёнтон
минь
надтай ганц удаа боловч яриач гэж
аргадаад
Аль болох чи надад ийнхүү ширүүн
байх юм бэ?
Асгаруулах нулимсы минь хэмжжэ
гүйцсэн бишүү?
Аль болтол чи надаас зориуд
хагацах юм бэ?
Атаархагч хүндээ сайныг хүссэнээр
тэр эдгэрчээ .Гээд уйлан өгүүлэхэд нь хаан дуугаа
зориул өөр болгож, хар боол хүний
дуугаар
: “Аяа аугаа иах Аллахаас өр хүчтэй
юм үгүй билээ” гэсэнд хүүхэн
баярлан , “аяа
ноёнтон минь, энэ чи ярьж байна
уу” гэхэд нь “Ай муу заяат эм чи
хэнтэйы
боловч ярих өгүүлэх эрхгү©” гэсэнд
“Яагаад тэр билээ” гэхэд нь “Чи эр
нөхрөө
өдөржин зоддог тул тэр бээр Аллах
тэнгэрээс хараж, эс унтуулна . Үүнээсболод
миний бие үл тэнхрэнэ” гэсэнд “аяа ,
тэгвэл чи тэр хөвгүүнийг зовлонгоос
ангижруул гэж байн уу?” гэхэд нь
“Даруй суллан санаа сэтгэл
амраагаалд өгөөч!”
гэжээ . Хүүхэн “За” гээд өргөөндөө
орж нэг аяганд ус хийгээд амандаа
тарина
унштал аягатай ус аянлаа оргилон ,
тогоотой ус адил бургилан
буцалсанд
хөвгүүн дээр цацаж “Минийхараалаар ийм болсон аваас буцаж
хуучин зандаа
орогтун!” гэсэнд хөвгүүн биеийг
сэгсэрэн босож ирээд Аллах тэнгэр
ба түүүнийг
төлөөлчг Мухамед хамгаас илүү
хүчтэй одо би үзэв. Аллах өршөөх
болтугай
хэмээвээс хүүхэн “Одоо чи энздээс
зайл!” Эргэж ирвэл чамаг ална
Гэжээ . Хүүхэн тэндээс нөгөө бунханд
очиж, “аяа ноён минь нэг гараад
ирээч,гэгээн царайгий чинь нэгэнтээ
боловч харъя” гэхэд нв хаан, дуугаа
нам болгон
өгүүлрүүн:
“Чи сая тэр хөвгүүнийг сулласнаас
миний зовлонг өюхөн мөчрөөс нь
ангижруулжээ
. Би бүр үндэснээсээ ангижрахыг
хүснэм” гэсэнд . “Аяа ноён минь
үндэс нь энэ
хотын иргэд дөрвөн арал билээ . Тэр
олон загас шөнө тутам уснаас толгой
өндийлгөн Аллах тэнгэрээс өршөөлэрч чи бид хоёрыг хараах тул бие огт
тэнхрэхгүй байна. Чи одоохон очиж
тэдгээрийг хуучин ёсоор нь
ыболгоод миний
гараас татаж босгогтун . Би үзтэл
илаарь болж байна гэжээ .
Хүүхэн энэ үгийг сонсоод, үнэхээр
хар арсьт боол ярьж байна гэж
үнэмшээд ихэд
баярлан “Аяа ноён миньв чиний
зарлиг над адис мөн. Аллахын
төлөөнөөс цөмийг
гүйцэтгэсүгэй!” гээд нуурт очижуснаас нэг аяганлд хийж үл мэдэх үг
амандаа
үгдлэн цацатал хууёин хот балгад
хэвээр бий болж ард иргэд нь цөм
хөдлөн
худалдаачингууд арилжаа
наймаагаа хийж хуучин арад хэвээр
болов.
Хүүхэн тэндээм буцаж ирээд “Аяа
хайрт амраг минь эрхэм сайхан гаар
аль, би
татаж босгогтун” гэтэл хаан, “Чи над
бүр ойр бологтун!” гээд илдийыг
гарганхүүхнийг тас цавчин хоёр болгов.
31Хаан бунхнаас гарч иртэл хөвгүүн
хүлээн зогсох бөгөөд амь авасрна
гэж
туйлын баярлан тал өвгөөс хаан: “Чи
эл хотдоо үлдэх дуртай юу? Миний
хотод
очих дуртай у?” гэсэнд Хөвгүүн
“аяа цагийг эзэлсэн их хаан минь
эндээс хэдий хэрийн газар гэж тасана ?” гэхэд
нь “Эндээс хоёр хоногийн газар
даа”гэжээ . хөвгүүн өгүүлрүүн: танай
их хот
хүэрэхэд саадгүй явахад жилийн
газар болой. Энэ хот илбийн хүчинд
автагдсан
байснаас та хоёр хоногийн дотор
хүрэлцэн ирсэн болой. Тэгэвч би
танаас
хормын төдий ч салахгүй хэмээвээс
хаан баярлан дуун алдаж, “аяа
Аллах тэнгэрчамайг надав заяажээ . Би үр
хүүхэдгүй учир чи миний ганц хүү
болсугай” гэжээ
Хоёул тэсгэлгүй баярлалдан ордонд
морилон орцгоовол залуу Султан
хуучин
сайд түшмэл хэвээр бий болсон байх
тул тэднийг захииран их аянд арван
µоног
зэхүүлээд их бэлэг авч , тавин зарц
дагуулан замд хөдлөөд өдөр
шөнөгүй
довтолгосоор нэг жил аяолж
Аллахын өршөөлөөр хааныг эсэнмэнд эгж ирэв
хэмээн баярлалдан сөгдөн мэхийж
амрыг эрсэнд хаан тэр хөвгүүн лүгээ
учирсан
намтраа ярьж цөм санаа сэтгэл
амарцгаалаа .
Султан хаан олон хүнд шан өгөөд
мөнөөхөн дөрвөн загасчиныг дуудаж
, их хишиг
хүртээгээд рдрр хэн хэнтэй хэрхэн
амь зуух буйг асууваас хоёр охин нэг
хүүтэй
гэсэнд хоёр охины нь авчруулжнэгийг өөрөө гэргий болгож нөгөг
хөвгүүнд өгөөд
загасчинйы хүүүг хааны сангын
нярав болгожээ . Тэгээд шадар
сайдаа мөнөөхөн
хөвгүүний хуучин хотын Султанаар
томилон , бараа болж ирсэн таювин
зарцын
хамт тийш илгээгээд хөвгүүнийг
дэргэдээ авч үлдэв. Загасчин
хамгийын баян хүн
болж , хоёр охин нь хааны хатан
болоод үхлийг иртэл амар сайхан
жаргах нь тэрбүлгээ .
Харун Рашид Халиф нэг өдөр шадар
сайд Жафарыг дуудаж ийн
өгүүлрүүн: Би
хотоор засаг ноёдыг ард иргэд
хэрхэн үздэгийг асууж мэдэхийг
хүснэ. Муу
гэгдэснийг нь огцруулж сайн
гэгдэснийг нь шагная гэсэнд шадар
сайд нь за гэж
Халиф , Жафар, Масрур гурав хотын
гудамж зээлээр хэчжээ . Нэгэн
гудамжнаанасан гуйлын өндөр болсон өвгөн
толгой дээрээ өгөөш сагс тавьж таяг
тулан
явна.
Тэр өвгөн шүлэглэх нь:
“Сартай шөнө лугаа адил саруул
номтой хүн байна” гэж
Сайшаан тэд намайг өгүүлэх нь буй .
32
Эрдэм номыг гагцхүү эрх баригчид
мэднэ.
Энэ дэмий үг гэж би тэдэнлд хэлнэ.Бэµ, цаас эрдмээр минь дэнчин
тавьсан ч тэр ,
Би нэгэн өдрийн идэх хоол үасан ч
олж эс чадна.
Золгүй хоосон ядуу хүний
Зовлон их, амьдрал бүрхэг ажээ .
Зуны цаг хоол олж үл иднэ. Зөвхөн
хоовон юугаар өвөл биеийг ээнэ.
Золбин
нохой харан дайран Дамын хүн
жигшин хараана.Ядуу зовлонгоо
гомдонмэдүүлбэл Ямар амьтан эс тооно.
Ядуу хүнийы зовлон дандаа ийм
аваас Яс амар
авсанд хэвтвэл дээр буюу . гэж
шүлэглэхийн Халфи сонсоод, өвгөн
дээр олчиж чи
ямар ажил хийдэг хүн бэ ? гэсэнд
өвгөн өгүүлрүүн: “Айноён минь би
загасчин хүн
билээ . Гэр бүлээ тэжээх хэмээн өдөр
бүр гартал өдий болтол Аллах
бидэнд
идэх юм хайрласангүй заяандаа
хормон гомдож үхвээс дээр гэжбодож байна
гэсэнд Халиф: За чи бидэн лугаа
буцаж хамт оч! Тигр мөрний эрэг
дэр очоод
өгөөш тороо тавигтүн. Чиний
өгөөшинд юу гарч ирвээс нэг зуун
динар зоосоор би
авсугай гэжээ . Өвгөн за гээд тэдний
хамт очиж өгөөш тороо усанд
тавиад
гаргатал нэн хүнд цоожтой авдар
гарчээ . Өвгөннэгэн зуун динар зоос
өгчбуцаагаад , мөнөөхөн авдрыг
ордонд авчраад Жафар, Масрур
хоёр эвдлэн үзвэл
дотор нь дал модны навчаар сүлжин
хийсэн сагс байх бөгөөд улаан
мяндсаарр
хамгамалдсан ажээ . Сагсыг адлан
үзвээс нэг жижигхэн хивс, түүнийг
сөхтөр
цалин мөнгөн адил цав цагаан залуу
эмийн хэрчин алж орхимжонд
боосон
байжээ . Халиф ихэд гуниглан
хацрыг даган нулмс асгаруулаад ,Жафарт
өгүүлрүүн: Ай муу нохой чи!
Минийүед хүн алж усанд хаядагш
хүн бий хэрэг үү !
Энэ болбоос хоижм хойно миний
нэрийг хөөдөх тул энэ эмийг ийнхүү
аль
муугаар тамлан алсан хүнийг би
заавал олж зохих цээрлэл үзүүлэх
ёстой гээд
Халиф нэн хилэгнэн , энэ эмийг
алсан хүнийг чи заавал олж
ирэгэтүн! Эс олж ирвэлчамайг, чиний садангийн дөчин
хүний хамт ордны хаалган дээр
дүүжлэн ална гэж
аль- Абаасын хөвгүүд бүх Халфиийн
нэрийг барьж ам алдсүгай ” гэжээ .
Жацар
тэндээс гарч ихэд гутран “Энэ эмийг
алсан хүнийг би хаанаас хэрхэн олох
билээ.
Өөр хүн аваачвал хожим хойно нэрд
муу болно. Одоо яадаг билээ” гэж
бодсоор
харьж гурван хоног гэрээс гарсангүй
. Дөрөв дэх өдөр Халиф дуудуулж “Затэр
эмийг алсан хүн хаа байна” гэхэд нь
Жафар “Тэр эмийг алахыг би харж
байсан биш
хэрхэн мэдэх билээ?” гэсэнд Халиф
ихэд хилэгнэн Жафарыг дүүжилсүгэй
хэмээн
зарлиг буулгаад энэ тухай хотын
иргэдэд зарла гэсэнд зарлагч хүн
Багдад хотын
гудамжнаа гарч өндөр дуугаар:
“Халифийн тэргүүн шадар сайд
ЖафарБармакадыг, Бармакидпийн удмын
дөчин хүнийг хамь Халифийн ордны
үүдэнд
дүүжлэн алахыг үзэх хүн байвал
очиж үзэгтүн” гэж зарлан
тунхагласанд хотын
иргэдл учрыг эс мэдэрч цөм
цуглажээ. Ордны үүдэнд дүүжлүүр
засаж дор нь
Жафарын төрөл садангийн аваачаад
ганцхүү Халифын алчуур дохихыг
хүлээхүес
улс амьтан тэднийг өрөвдөн
уйлцгаана. Энэ үеэр арван тавны сармэт цэвэрхэн
царайтай гоё сайхан хувцастай,
өргөн магнайтай , ягаан хацартай
сарнай
цэцэгийнг баглаа адил залуу хуран
цугларсан хүмүүсийн дундуур
чихэлдэн гарч
ирээд “Аяа бүх эмир ноёдын ноён
ядуу биднийг тэтгэч чи энэ лайнаас
мултарчээ
33
. Тэрхүү авдарт хэвтсэн эмийг би
алсан хүн биибиеэр байна. Намайгдүүжлэгтүн”
гэсэнд Жафар өөрийн бие суллагдах
болсонд баярлан өрөөл хайран
залуу
дүүжлэгдэх болсон гомдон бас нэг
насан дээр гарсан хариугүй өвгөн
гарч ирээд
Жафарт өгүүлрүүн :”Хааны шадар
сайд эрхэм ноён минь , энэ хөвгүн
худал хэлж
байна . тэрхүү эмийг жинхэнэ алсан
хүн би энэ зогсож байна . Намайг
даруйдүүжлэн , тэр эмийн хариуг авагтүн
гэж Аллахыг дурдан дурдан өгүүлье”
гэсэнд
хөвгүүн “Ай хааны шадар сайд аа,
энэ муу зөөнөг өвгөн билний ярьж
байгааг юу
мэдэх билээ . Намайг дүүжлэн
цээрлүүлэгтүн” гэхэд нь өвгөн: “Ай
хүү минь чи
бол амьдын жаргалыг дөнгөж амсаж
яваа сайхан залуу хүн байна. Би бол
өтөлж үхэх болжээ . Чиний амь ,
шадар сайдын садангийн энэ олон
хүний аминытөлөөнөөс би үхсүгэй. Тэр эмийг
чухам алсан хүн би зогсоогоороо
байна. Намайг
шалавхан дүүжлээд аль!” гэжээ .
Жафар хоёулангий нь дагуулан
Халифт
бараалахад өлмийн дор сөгдөн “Аяа
үнэн шажинтны их хаан мөнөөхөн
эмийг
алсан хүнийг авчрав ” гээд “Энэ
хөвгүүн тэр эмийг би алсан хэмээн
биеэр өчих
атал энэ өвгөн хөвгүүнийг худал
хэлж буй , чухамхүү алсан хүн нь бибайна гэж
батлан өгүүлэх ажгуу ” гэжээ . Халиф,
“Та хоёрын хэн нь тэр эмийг алав?
Гэсэнд
хөвгүүн “Би алсан ” гэтэл өвгөн “Би
алсан” гэжээ . Халиф , “Хоёуланг
дүүжлэн
хороосугай” гэсэнд Жафар өгүүлрүүн
“Хэрэв энэ хоёрын нэг нь алсан
байтал
нөгөөг дүүжлэх нь зүйд үл нийцнэ”
хэмээвээс, хөвгүүн “тэр эмийг би
алсан гэж ”гээд мөнөөхөн сагс дотор хийж
орхисон байдлыг нэгд нэггүй тоочин
өгүүлбээс
“Лав эхэ хөвгүүн алсан ажээ” гэж
Халиф итгээд учир шалтгааныг
слнирхон , “Чи
ямар учраас тэр эмийг дураар
алаададаг сүүлд нт ямар
шүүлтгүйгээр өөрийн
алаад адаг сүүлд нь ямар ч
шүүлтгүйгээр өөрийн алсныг хүлээн
өчив?” гэж
хөвгүүнээс асуув. Хөвгүн өгүүүлрүүн:
“Аяа үнэн шажинтны их хаанмэдтүгэй! Тэр
эм бол миний гэргийг манай
нагацын охин билээ . Энэ өвгөн бол
охины эцэг миний
нагац бүцлгээ . Бид хоёр ханилан
суутал Аллах тэнгэр өршөөж гурван
хөвгүүн
заяасан агаат тэр минь надад
хайртай, би ч түүнввлд хайртай
байлаа . харин
энэ сарын эхээр сүрхий айхтар
өвчлөн оточ домч нар ангаан арай
гэж илээрьболтол, би түүнийг халуун усанд
оруулж биеийг угаахыг хүсвээс ийн
өгүүлрүүн. Би
халуун усанд орохын өмнө жаахан
алимны үнэр авч нэг хоёр хазах
юмсан гэлээ .
Маргааш өглөө нь би алим эрж
хотйн бүх цэцэрлэгээр яваад
олсонгүй . Нэгэн
жимсчин өвгөнтэй уулзаж
сураглаваас: “Ай хүү миэнь одоо
алим олдоход тун
бэрх . гагцхүү Баср хот хүрвэл тэнд
үнэн шашинтны их хаанд таввьжхадгаласан цөөн алим байдаг” гэлээ
. Би гэргийдээ их хайртай учир
тийшээ
явахаар шийдээд Баср балгад орж
тэндэхийн цэцэрлэгчээс гурван алим
гурван
динар зоосоор худалдан авч ирэх
очихын арван таван хоног явж
авчраад
гэргийдээ өгвөөс ихэд баярлан
хажуудаа авч тавилаа . Би зээлийн
газар
мухлагийн нээж арилжаа наймаагаа
хйж байтал , нэгэн хар арьст боолмөнөөхөн
гурван алимтай адил нэгийг барьж
явахыг үзээд , “Ай сайн санаат боол ,
чи энэ
алим хаанаас олов? Над бас олох
жхэрэгтэй байна” гэсэнд боол
өгүзүлрүүн . “Би
сэтгэлтэй хүүхнээсээ авлаа . сая
хэдэн хоног юманд яваад иртэл тэр
минь өвчтэй
байна. Хажуудаа гурван алим тавьж
“Миний эр нөхөг _ Барс балгад орж
гурваналим гурван динар зоосоор
худалдан авчрав” гэж байна. “Над
нэгийг өглөө” гэв.
Боолын үгийг сонсоод дотор
харанхуйлаад яаран мухлагийг хааж,
гэртээ
хариваас хоёр алим үлдсэн байлаа .
миний хилэн нэнэ бадарч “Нэг алим
яасан
34
бэ” гэсэнд “Би мэдэхгүй хараагүй”
гэлээ . хар арьст боолын хэлсэн үнэн
болохйгмэдээд би гэргий юугаа үг дуугүй
хоолойг тас хэрчин толгойг салган
орхимжоор
ороогоод жижиг хивсээр бүтээн
сагсанд хийж авдарт хадаад Тигр
мөрөндө
аваачиж хаяь гээд хөвгүүн
үргэлжлүүлэн өгүүлсэн нь: “Аяа ,
үнэн шашинтны их
хаан , намайг шалавчхан дүүжлээд
өгөөч! Бодохоос айдас хүрнэ . Гэргий
хүүрийг
сэм тигр мөрөнд хаяад ирэхэд
миний том хүү уйлчихсан зогсожбайв. Эхийгээ
тийм болсон гэж огт мэдээЈүй атал
ямар учиртайг гайхан “Миний хүү
яав?” гэсэнд
миний хүү хэллээ .”Ай би эхиын
дэргэд байсан гурван алимны нэгийг
авч гадаад
гудамжинд тоглож байтал нэгэ-
өндөр хар боол ирж шүүрэн аваад
“Чи үүнийг
хаанаас олов? Гэхэд нь “Миний ээж
өвдөхөд аав Баср балгад орж гурван
алимгурван динар зоосоор худалдан авч
ээжид авчирч өгсөн юм хэмээсэнд
намайг
тоолгүй коож орхиод алимыг аваад
явчихлаа . Би эхээм айгаад хоёр
дүүгийн
хамт хотын захад гартал орой болж
бас айгаад буцаж ирсэн. Ааваа ,
ээжид
битгий хэлээрэй . Өвчин нь илаарь
болсон атал дахин лдордож мэднэ”
гэлээ
.Хүүгийн энэ үгийг сонсоод тэрхүү
хар боол санаанаас зохион худалярьжээ гэж
мэдмэгц би ихэд гашуудан уйлж
суутал энэ миний нагац өвгөн орж
ирсэн юм .
Би учрыг нуулгүй ярьсанд хоёулаа
уйлж гашуудал үйлдээд яг таван
хоног болов.
Би гэргийдээ ямар ч гэмгүй байхад
алсан минь үнэн, энэ явдал ганцхүү
тэр хар
арьст боолоос боллоо. Ингэхлээрээ
одоо намайг даруй алагтүн! Би
нэгэнтгэргийдээ алсан хойно надад амьд
яваад ч ямар хэрэг байх билээ гэжээ
. Халиф
үүнийг сонсоод нэнэ гайхаж , “Тэр
муу ёрын боолыг олж дүүжилсүгэй!”
гээд
шадар сайд Жафартаа ийн
өгүүлрүүн: “Чи явж тэр мууг заяат
боолыг олж ирсүгэй
Эс олж ирвэл чамайг оронд нь
дүүжилнэ” гэжээ . Жафар “Би заавал
үхэх
тавилантай ажэ . Ваар домбо нэг
унахад тэсэх боловя дахин унагаваасүйахин
тэсэх бимлээ . ХэрхэхийЈ Аллах
тэнгэр мэдтүгэй. Ямар ч боловч
гурав хоног гэрээс
үл гарсугай” гэж бодсоор харьжээ .
Дөрөв дэх өдрийн өгөөл шүүгч
гэрчийг дуудаж
гэрийнхэтэйгээ салах ёс хийж байтал
Халифиын зарлага ирж маш их
хилэнтэй ,
таныг дуудаж , өнөөдрөөс
хэтрүүлэхгүй дүүжлэнэ !” гэж байна
гэлээ . Энэ үгийгсонсоод Жафар ба Жафарын болон
хүүхэд боол зардсан нар цөм уйлав.
Жафар
хамгийн бага охиндоо их хайртай
байжээ . Бага охиноо яаж орхин
одно гэхээс
зүрх шимшрэн уйлж тэврэн тэврэн
үнэстэл өвөрт нь нээн хатуу
бөөрөнхий юм
байхыг мэдээд “Өдөрт чинь юу
байнам?” гэсэнд “Ай аав аа, энэ бол
хаьсан дээр нь
манай Халифийн нэр бичжээстэй
алим байгаа юм гэжээ . Жафарөврөөс алим
гаргаж ихэл баярлан “Ай бурхан
минь ямар а ачтай вэ?- гэж дуун
алдаад боол
Рейханыг даруй дуудаж “Ай чи энэ
алим хаанаас олов?” гэсэнд Рейхан
өгүүлрүүн:
“Аяа ноёнтон минь худал үг нэг
улдаа аврах боловч үнэн үг үүрл
аврах бүлгээ .
Энэ алимыг би чиний шилтгээн
эрхэмсэг хаан их Халифийн
шилгээнээсхулгайлсан бус үүнээ с таван
хоногийн өмнө хотын нэг гудамжнаа
явж байтал
хэдэн хүүхэд тоглож байсны нэг нь
алим барьж байхыг үзээд би булаан
авсанд тэр
хүүхэлд уйлж:”Ай сайн эр, чи сонс!
Миний эх өвчтэй хүн, Аав Баср
балгад орж
ээжид гурван алим, гурван динар
зоосоор авчирч өгсний нэгийг би
хулгайлан
тоглож байна” гэхэд нь би тоосонгүй
алгадаж орхиод алимыг авчирсандманай
хамгийн бага хатагтай хоёр динар
зоос®ор авсан юм дээ” гэжээ .
Жафар өөрийн
нь боолоос болж тэр эмийг алсныг
мэдэж хэд, гайхаж, бас гуниглавч
өөрийн
толгой мэнд үлдэх болсонд ихэд
баярлан ийн шүлэгрлэрүүн: Золгүй
явдал чамд
35
тохиолдохын цагт чи . Золиосонд
боол зардсан нараас гаргагтүнОлонзарц олъё
гэвэл чи чадна Ондоо ссэтгэл олъё
гэвэл чи эс чаднаГээд мөнөөхөн
броолйыг
хөтөлсөөр Халифт бараалхан эл
болсон намтрыг ярьсанд Халиф ихэд
сонирхон
тас гэдрэг хөхрхөн унаж энэ үлгэр
түүхийг бичиж улс иргэдэд
тараагтүн” гэхэд нь
Жафар өгүүлрүүн: “Аяа, үнэн,
шашинтны их хаан минь та бүү
гайхагтүн! Энэ болМисир
газрын шадар сайд Нур-ад-Дин Аль
ба Шамс-Ад Дин Мухаммед, түүний
дүүгийн
үлгэрийг эс гүйцэнэ ” хэмээвээс
Халиф , “Тэр гайхалтай сонин
үлгэрээс ярь”
гэхэд нв “Аяа их Халиц аа, хэрэв чи
миний боолыг фаазаар авахаас
хэлтрүүлнэ
гэвэл ярина” гэсэнд “Тэр үлгэр чинь
нэн сонин аваас чиний боолын
амийгхэлтрүүлнэ тиймгүй бол толгойгий
нь заавал авна” гэжээ . НЭГДҮГЭЭР
БҮЛЭГ.
Өгүүлэхнь : Эрт урьд цагт хятадын
нэгэн хотноо найр наадамд маш
дуртай нэгэн
үйлчин хүн суудаг байжээ . Тэр
үйлчиэн эхнэрээ дагуулж
зугаалахаар явнам
билээ . Нэгэн өдөр хоёул өглөө эрт
гадагш гараад, орой наран шингэхэд
гэртээ
харьж явтал замд нь уйдсан хүнийг
сэргээх, гашуудсан хүнийг инээлгэхтийм
сонин ббайдалтай нэгэн нуруугүй
хүн тохиолдсонд үйлчин эр эм хоёр
түүнийг
үзээд манай гэрт очиж хоол идье
хэмээн гэртээ аваачсанд үйлчин
зээлийн
газраас шарсан загас, боов нимбэг ,
ээзгий худалдан авч ирээд ширээ
засаж
гурвуулан хоол идтэл үйлчин эм
загасны махнаас ачвч тэр нуруугүй
хүний амандчихээд амыг гараар бөглөж
өгүүлрүүн: Би чамд зажлах чөлөө
өгөхгүй , чи үүнийг
нэгэн амьсгаагаар залгиг тун
хэмээсэнд тэр нуруугүй хүн загия
гэтэл ясанд нь
хахаад насны хэмжээ гүйцсэн тул
үхэв. үйлчин хүн үүнийг үзээд ихэд
айсанд эм
нь сурган өгүүлрүүн: Чи үтэр босож
миний торгон алчуур авчрагтун:
Үүнийг
ясынн алчуурт ороож миний
хойноос тэврэн явсугай . Хэрэв замдхүн тохиолдвол
миний хөвгүүд гэнэт өвчин туссан
тул бид хоёр хүүхдзийг эмчид
аваачиж явна
хэмээсүгэй хэмээн арга заасанд
үйлчин яаран босож тэр нуруугүй
хүнийг гартаа
тэврэн явсанд эм нтзамд хүн
уулзваас ай хүүхээ чиний бие хаа
өвдөнө. Цагаан
бурхан чиний хаана гарав хэмээн
асуусаар явахад үзсэн хүн бүхэн энэ
хоёрөвчтэй хүүхдийг авч яьна гэж бодох
ажээ . ингэж явсаар зам гудмын
хүнээс
эмчиг сураглан асууж, , нэгэн евхрей
эмчийн гэрт очиж хаалгыг тогшсонд
нэгэн
хар царайт шивэгчин хаадга цнээж,
та нар юун хүн б? Хэмээн асуусанд,
бид
хоёр энэ өвсчтэй хүүхдийг эмчид
үзүүлэхээр ирэв та энэ харамжийн
зоосыг эмчид
баригтун хэмээн алтан динарын
дөрвөн хувийн нэгийг барьсанд тэршивэгчин
гэрт орсон завсарт, үйлчний эм
яаран дотогш оруулж нөхөртөө
өгүүлрүүн: “Тэр
нуруугүй хүнийг энд түшүүлээд
зайлсугай хэмээсэнд үйлчин тэр
үхдэ«ийг отчийн
байшингийн туурганд түшүүлэн сэм
зайлав. Тэр завсар шивэгчин эм ,
эмчийн
дэргэд очиж мана хаалганы гадна
нэгэн өвчтэй хүүхэдтэй эр эм хоёр
ирээд эмзалах гэж энэ алтыг өгөв хэмээсэнд
еврей тэр алтыг үзээд тэсгэлгүй
баярлаж
яаран сандран дорогш буутал
харанхуйд тэр нуруугүй хүнийг
дайран унагаж
цочин өгүүлрүүн: Ай их Богд минь !
ай Моисси минь, ай Арван зарлиг
минь , ай
Аарон минь , ай Нуйн хөвгүүн Иисус
минь , би энэ өвчтөн хүнимйг
дайран унагаж
алсан байнам. Одо яадаг билээ
хэмээн тэр нуруугүй хүнийг гэртээтэврэн оруулж
36
эхнэртээ хэлбээс эхнэр нь сурган
өгүүлрүүн: Ийм хэрэг гарсан атал чи
юунд
лаглайн сууна. Хэрэв чи өглөө болто
ингэж сууыаас чи бид хоёрын амь
үрэгдэнэ.
Энэ хүүрийг авч гэр дээр гаргаад
манай хамар хашааны лал айлд
ориё хэмээв.
Султаны догооны гэрээс тос өөх
гэртээ авчирдаг ажээ . Тэравчирсныг хулгана
муур байлгадаггүй тас иднэм бөгөөд
сайн тарган хониняы сүүл байваас
нохой
хулгайлан их л залхаадаг бүлгээ .
Еврей эмч эхнэртэйгээ , тэр нуруугүй
хүнийг
үүрч, мөнөө айлын байшингийн
туурганд сэмхнээ түшүүлж яаран зө
зайлтал тэр
гэрийн эзэн буцаж ирээд зцл барьж
гэртээ ортол буланд нэгэн хүн буйг
үзээдаяа миний хүснийг энэ хүн
хулгайлдаг аж. Миний мах шөлийг
нохой мигуй
хулгайлна хэмэн сэтгэж Јудамжны
олон нохой , мигуй ал¦ хичнээн
хилэнц
хураасан билээ . Үзвээс хулгайч нь
энэ байна хэмээн том алха барьж
тэр нуруугүй
хүнийг нэгэнтээ дэлмэгц унасанд их
айн эмээж ай тэнгэро ээ, энэ муу
сайн өөх
сүүлийн төлөө би хүний аминлд
хүрэв хэмээн нарийвчлан үзвээс тэрүхсэн хүн
нуруугүй ажээ . үүнд тэр тогооч
нарын дарга хараан өгүүлрүүн: Чи
нуруу бэртэнэ
болоод бас хулгайё болж бусдын
мах тос хулгайлна уу? Ай тэнгэр
минь наанаа
наана гэж нуруугүй хүнийг үүрэн
гарч зээлийн газар хүрч нэгэн
дэлгүүрийн
хажууд түшүүлэн зогсоож , зайлсанд
нь Султан хаанд бараа нийлүүлэх
нэгэнсогтуу эрхүүд (Христосын шашаинтай
хүн) өглөөний мөргөлийн цаг
ойртов.
Халуун усанд очж осругай гэж
нагалзан алхсаар тэр нуруугүй хүний
тушаа хүрч
ирээд шээж суутал гэнэт дэргэдээ
нэгэн хүн үзээд урьд үдэш малгайгаа
хулгайд
алдсан тул энэ хүн бас миний
малгайг хулгайлах гэж байна хэмээн
нудрагаа
зангидаж тэр хүний хүзүүн тус газар
нэгэнтээ хүчлэн дэлсмэгц , унасандптэр
согтуу эрхүүд зээлийн манаачийг
хашгиран дуцдаж , тэр нуруугүй
хүнийг нудрагадан
занчтал манаач ирж үзвээс нэгэн
эрхүүдп хэн нэгэн лал хүнийг
өвдөглөн занчиж
буйг үзээд энэ юу болов хэмээсэнл
эрхүүд өгүүлрүүн. Энэ хүн миний
малгайг
хулгайлсугай хэмээсэн бүлгээ гэсэнд
манаач бос хэмээн зандран босгож
тэрнуруугүй хүнийг үзвээс хэдийн үхсэн
утл ай аллах , энэ муу эрхүүд манай
лал
хүнийг алж байнам хэмээгээд тэр
эрхүүдийн гарыг хүлж заргчийн гэрт
хүргэсэнд
эрхүүд, ай тэнгэр минь, ай тэнгэр
минь би ахин түүнийг санамсаргүй
алав. Тэр
миний ганц шаахыг даахгүй юутай
хялбар үхэв хэмээн гасалж согтуу нь
гарав.
Өглөө болсонд тэр ялт эрхүүдийг
дүүжлэн алсугай хэмээн тушаанзарласанд
зандалчин хүн тэр эрхүүдийн
хүзүүнд олс орхиж дүүжлэн алсугай
хэмээтэл, олны
дотроос тогооч нарын дарга гарч
ирээд энэ хүнийг бүү алагдтун . Тэр
бэртэнгэ
нуруутыг би алсан юм . Өчигдөр
орой би гэртээ харьж ирвээс энэ
нуруугүй хүн
миний гэрт өрхөөр давж ороод хоол
хүнс хулгайлсанлд би тэвчиж ядан
хорсожалахаар нэгэнтээ хүчлэн өвчүүний
тус дэлссэнд унаж үхсэн тул хүүрийг
зээлийн
газар аваачиж , тийм тийм газарт
түшүүлэн орхисон билээ . Эдүгээ би
нэгэн лалыг
алаад бас ямар сэгэлээр нэгэн
эрхүүдийг үхүүлээлэхэд хүрүүлэх вэ?.
Албал
намайг алтугай гэсэнд заргач тэр
эрхүүдийг суллан тавьж, ялаа нэгэнт
хүлэсэн
энэ хүнийгш цаазаар аваачигтун
гэсэнд зандалчин , олсыг тэрэрхүүдийн
хүзүүнээс мулталж тогоочийн даргбн
хүзүүнд орхитол гэнэт олны дотроос
еврей эмч түлхэлдэн гарч ирж
хашгиран өгүүлрүүн: Тэр нуруу
муутыг өчигдөр
үдэш би үхүүлсэн билээ . Ороо нэг эр
эм хоёр энэ нуруу муутыг авч ирээд
манай
шивэгчинд мөнгө өгч надаам эм
гуйж өвчтэй хүнийг миний шатан
дээр үлдээн
явсанд , би харанхуйд түүнд торжшатан дээрээс унагаж үхүүлээд эм
лүгээ
37
хоёулан хүүрийг авч энэ тогооё
нарын даргын гэрийн өрхөөр
оруулсанд гэрийн
эзэн удалгүй ирээд тэр хүүрийг
хулгайч хэмээн алахаар дэ«сэн
унагаж, түүнийг
цохиж алав хэмээн санасан бүлгээ .
Би нэгэн лалын санамсаргүй алсан
атал ,
бас нэгийг ямар аймшЁгггүй мэдсээрүхүүлнэ гэсэнд заргаё зандалчинд
тушааж ,
урьтах хүнийг суллан , энэ еврей
цаазаар аваачигтүн хэмээсэнд,
зандалчин
еврейг барьж олсыг хүзүүнд өлгөтөл
олны дотроос үйлчин ургаш
давшүин гарч
ирээд хашгиран өгүүлрүүн: Аяа энэ
хүнийг тавигтун . Тэр бэртэнгэ
нуруутай
хүнийг би үхүүлсэн билээ . Өчигпөр
үдэш тэр бэртэнгэ нуруутыг зээлийн
газарсогтуу явахыг үзээд гэртээ аваачиж
зочилбол , миний эм загасны
махнаас авч
бэртэнгэ нуруутын аманд чихсэнд
хахаж үхсэн бүлгээ . Хүүрийг эм бид
хоёр энэ
эмчийн гэрт аваачиж орхисон билээ
. Энэ эмч харанхуйдп хүүрэнд торж
унаснаа өвчтэй хүнийг дайрч алав
гэж санажээ . Миний энэ үнэн үү гэж
эмчээ
асуусанд эмч өв зөв гэнэ. Төдий тэр
үйлчин заргачин зүг өгүүлрүүн: Энэ
еврейгтавьж намайг алагтун гэсэнд, заргач
их л гайхаж , ийм сонин хэргийг
үнэхээр
дансанд тэмдэглэлтэй хэмээгээд
зандалчинд тушааж энэ еврейг
тавьж үйлчнийг
дүүжлэгтүн хэмээсэнд зандалчин ,
үйлчин хүзүүнд олс орхиж бид алах
гэтэл,
нэгийг барьж нэгийг таэвин хичнээн
цаг өнгөрөөж дэмий л зовов
хэмээснийг үл
өгүүлэх нь : Тэр нуруугүй хүн Султан
хааны шадар алиа хүн бүлгээ . Урьдөдөр
архи ууж үгүй болсонд хаана очсон
билээ . гэж асууваас тэр нуруугүй
міутиын
хүүрийг хаанаас хэрхэн олсон ба
заргаёч үхүүлсэн хүнд үхүүлэх ял
оноож
цаазаар аваачих хэмээтэл , хоёр
гурван хүн гарч ирээд цөм би алсан
хэмээн
мэдүүлснийг Султанд айлгавал ,
Султан хаалгачийг дуудаж тэр
бүгдийг авчирэгтүн хэмээн тушаасанд бүгдийг
Султаны өмнө авч ирсний хойно ,
Султан
хаан, заргачаас хэргийн учрыг ихэд
гайхан сонсож алтан бэхээр
тэмдэглүлэн
бичүүлээд олны зүг энэ нуруугүй
хүний явдлаас илүү гайхамшигтай
сонин түүх
сонссон хүн байна уу хэмээн
асуусанд тэр эрхмүүд урагша
давшин гарч
айлтгаруун: Айцагийн эзэлсэн
хаанаа. Миний явдал бол энэ нуруумуутын
явдлаас илүү сонин гайхамшигтай
гэж айлгасанд хаан явдлаа
өгүүлтүгэй
хэмээв. Энэ эрхүүдийн гахамшигт
явдлыш мэдьүгэй хэмээгчизд дараах
бүлэгт
үзтүгэй. ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ. Өгүүлэх
нь: Хаар тэр эрхмүүдэд явдлаа
өгүүлтүгэй
хэмээсэнд трэр эрхүүд айлтган
өгүүлрүүн: Ай цагийг эзэлсэн хаанаа
! Би энэгазар элдэв зүйлийн бараа авчирч
эртний хувь зохиолоор та бүхэнтэй
учран
золгосон боловч миний төрсөн газар
Киарт бүлгээ . Би тэр газрын Копта
угсаатны хүн . Миний эцэг
худалдааны зууч билээ . Эцгийг нас
нөгчисөнд мөн би
зууч бож нэгэн өдөр худалдааны
газар суутал , ертөнц хосгүй сайхан
царайтай ,
гоёмсог хувцастай нэгэн залуу хүн
илжиг унаж миний өмнө ирээд нэгэналчууртай хүнждийн үр үзүүлж
үүний нэгэн ардив ямар үнэ хүрнэ
хэмээн
асуусанд зуун динар хрнэ гэсэнл тэр
залуу хүн алчууртай хүнждийг өгч
Ялгуусан
хаалгын Альжбалийн дэн ачих
хэмжих хүнийг дагуулан очигтун. И
тэнд буув
хэмээгээд явсанд би тэр алчууртай
хөнжлийг авч олон худалдааны хүнд
үзүүлэн
ардив бүрийг нэгэн зуун хорин
дирхэмээр хэлэлцэн тогтож, ачиххүн дөрвийг
дагуулан очиж хүндийг хэмжин
үзвэл таван мянган дэрхэмийн үнэ
хүрэх тавин
ардив хүнжид байсан тэр залуу хүн
өгүүлрүүн: Чиний зуучилсанд нэгэн
ардиваас
арвин дирхэм чамд идүүлье. Тэр
мөнгийг бодож аваад, дөрвөн
мянган таван
зуун дирхэмийг хадаглагтүн. Би
наймаа хийж дуусмагц сүлүд нэг
мөсөн авна38
гэсэнд би тэрц өдрийн наймаанаас
нэгэн мянган дирхэм олов. Тэр залуу
нэгэн
сарын эцэст ирж миний мөнгө хаана
байна хэмээсэндп энд байна хэмээн
гаргаж
өгсүгэй гэвэл, тэр залуу би түр зуур
гарч ирээд аюкъя хэмээн гарч явсанд
хичнээн хүлээвч ирсэнгүй . Нэгэн сар
өнгөрсөнд нэгэн өдөр маш сайхан
хувцас
өмсөж, арвантавны саран мэтгялбаан нэгэн сайхан луус унаж
ирсэнд угтан
соёрхож чи мөнгөө авна уу хэмээвэл
надад мөнгө яаралгүй , хойно хэрэг
дуусмагц
нэгмөсөн авъяа гэж буцсанд би
гайхан өгүүлрүүн: - Ай Аллах юутай
сайн хүн
билээ . Би түүний мөнгөөр наймаа
хийж энэ завсар их ашиг олсон тул
дараа
ирэхэд нь эрхгүй ширээ засаж
зочилсугай хэмээсэн бүлгээ . Тэр
залу жилийнэуэст урьдынхаасаа нээн илүү сайхан
хувцас өмсөж ирсэнд зочилсугай
гэвэл
ца ргалан маргасанд дахин дахин
гуйвал тэр залуу өгүүлрүүн: Надад
идүүлэх
будаа зуушийн сүтйгэлийн чамд
хадгалан буй михний мөнгөнөөс
гарах бол би
сая хүлээнэ гэсэнд, зүйл бүрийн идээ
ундааны бэлтгэл засаж хуримлан
суухад
тэр залуу солгой гараар идсэнийг
дотроо их гайхаж хуримлаж байсанхойно тэр
учрыг асуувал залуу ханцун дотроос
баруун гарыг сугалж үзүүлэн
өгүүлрүүн: Чи
намайг их зан гаргаж солгой гараар
идсэн гэж ыүү бодоорой . Миний эн
гарыг
царвуугаар нь тас цавчсан тул би
арга буюу солгой гараар иднэ
гэсэнд, чиний
гар тийм болсны учир буй хэмээн
асувал. -Миний гарыг цавчсанд
нэгэнгайхамшигтай учир буй . Би бол
Багдад хотын нэгэн урвалжит гэрийн
хүн бүлгээ
. Олон аянчин жуулчин , бадарчин
худалдаачлдид дотроос их л хүсэх
тул эцэг нас
нөгцсөн хойно Багдад Мосулын
элдэв бараа , мөнгө зоос авч таны
энэ Киар
хотноо хүрч фирэхэд Масрурын дэнд
бууж хоноод, зах зээлийн нэгэн
хэсгийг
зарцад бариулж , Жиржисийн зээлд
хүрсэнд худалдааны олон зуучнамайг ирсэн
гэж сонссон тул угтан тосож миний
барааг зарлан худалдвал үнэ дуудах
хүн
нэг ч гарсангүй . үүнд санаа зовж
сууиал зууч нарын дарга ирж
өгүүлрүүн: Би
чамд сайн санаж энгэн эрхэм арга
зааж өгье. Чи өөрийн авчирсан эдийг
бусад
зочдын нэгэн адил бичээч, гэрч
хэдэн хүний нүүрийн өмнө хэдэн
сарынф зэЅлтавьж худалдагтун. Чингэвэл долоо
хоног бүр адъяа, барх сбадь тутам
мөнгө
хурааж нэгэ- дирхэм хоёр дирхэм
олохоос гадна, Манай Киар хот
болоо Нил
мөрний сайхан үзэсгэлэнт үзэж
чадна гэсэнв чиний тэр арга маш зөв
арга
хэмэн олон зууч, бичээч, гэрч нарын
дэнгийн газар дагуулан аваачиж
барааг
зээлээр худалдсан бичиг хий өдөр
бүр хурганы мах, амттан жимс идэждарё
уун уусааро мөнгө авах сар болсонд
адъяа бархасбади гариг бүхэнд
зээлийн
газар очиж гэрээний ёсор авах
мөнгийг хураах бүлгээ . Нэгэн
өдрийн адъяа гаригт
халуун усанд орж ирээд нэгэн
хундага дарж ууж , хоол идээд
унтаж боссоны
сүүлд нэгэн тахианы мах идэж элдэв
үнэртнийг шүршиж Бедр-ад-дин Аль
бүстанын хэмээх нгэн хдалдааныхүний дэлгүүрт очиж энэ тэр хэмээн
хэлэлцэн
суутал гэнэт нэгэн сайхан биетэй эм ,
тэргүүнийг ман сайхан алчуураар
бүтээж
сайхан үнэртнийг анхилуулан
хэйвэрис алхан ирээд нүүрийн
бүтээлгийг сөхөж
Бедх-Ад-динг ёслон тал өгч хэлэлцэн
зогсоход би тэр эмийн хар нүдийг
дотроо
ихл хүсэв. Тэр эм, Бедр-Ад-динг гээс,
Чамд алтан саатай торго бий юу?
хэмээнасусанд надаас худалдан аваан
торгоны дотроос нэгийг үзүүлж, нэг
мянга хоёр
зуун дирхэмээр хэлэлуэн тогтсонд
тэр эм өгүүлрүүн: Би энэ торгыг одоо
автугай
мөнгийг дара хүргүүье гэсэнд
худалдаачин өгүүлрүүн: Болохгүй,
торгоны эзэн
хүн энэ сууна . Би түүнд мөнгө
иушаах болзоотой тул зээлдэн өгч
чадахгүй
39гэсэнд эм өгүүлрүүн: Би чамаас
үүний урьд хичнээн юмыг үнээр авч
мөнгийг эс
хүргүүлсэн удаа үгүй, Чингэтэл энэ
нэгэн зах торгоны үнийг ямар
нүүрээр
хүлээхгүй хэмээнэ гэсэнд
худалдаачихн өгүүлрүүн: Авхайн үг
түмэн зөв боловч
энэ өдөр цав хэмээн мөнгө төлөх
болзооны өдөр мөн тул энэ удаа
үнэхээ
чадахгүй гэсэнтд тэр эм торгыг Бедр-
Ад-динг өмнөөс, хаяж таныхудалдааны хүн
үнэхээр ёс мэдэхгүй хэмээн хараан
гарч явлаа миний сүнс тэр эмийн
хойноос
дагалдан гарах мэт болсонд яаран
босож ай авхай өршөөн нигүүлсэгч
эгж,
чиний нүүрийг бодож дахин ирэв
хэмээсэнд Бедр-Ад-динг ээс тэр
торгыг авя
үнийг хойч өдөр өгнө үү. Хэрэв эс
өгвөл би чамд бэлэг барьсан
болтугайхэмээсэнд тэр эм ерөөн өгүүлрүүн.
Энэ торгоны үнийг хэлэлцэхээ
болъё. Хэрэв чи
бүрхүүлийг сөхөн шүүрийг үзүлэн
гийгүүлбэл бас нэгэн зах ийм торго
барина
хэмээн тэр эмийн үзэсгэнэлт царайг
гайхан үзэж их л хүссэнд тэр эм
торгыг авч
нүүрийг бүрхүүлээр дарж , аяа
намайг битгий гундаагтун: хэмээгээд
гарч явсан
хойно тэр эмийг хүсэмжлэн
санасаар ухаан баларч зээлийн газарүд өнгөртөл
суув. Бедр-ад- дингээс тэр
эмийнучир асуувал ийн өгүүлрүүн:
Энэ их баялаг хүн
бүлгээ . Түүний эцэг нэгэн эмир сайд
агсан бгөөд нас нөгцсөнд энэ хүүхэн
түүний хамаг өв хөрөнгөгийг эзлэн
сууна гэсэнд би дэнд буцаж ирээд
тэр охиныг
хүсэн нойр хоолгүй хонож, өглөө
босоход өөр зүйлийн хувцас сольж
өмсөөд
нэгэн хундага архи ууж өглөөнийхоолноос яаран амсаж сутал тэр
хоин урьдахаас
илүү сайхан хувцасыг өмсөж, нэгэн
шивэгчнийг дагуулан ирээд намайг
ёслон
өгүүлрүүн: Би торгоны үнэ нэг мянга
хоёр зуун дирхэмийг тушаан өгье. Та
нэгэн
хүнийг наймайг дагуулан явуулна уу
хэмээсэнд надад мөнгөний яаралгүй
гэж тэр
охинтой үг хэлэлцэн суухын завсар
түүнийг их л хүсэж буй санааг сэмхэндохиогоор нэвтрүүлсэнд охин
түүний мэдмэгц цочин босож яаран
зайлсанд
хойноос нэхэж гартал гэнэт нэгэн
охин миний өмнө ирж өгүүлрүүн:
Манай авхай
эрхэм хүнтэй уулзахыг хүснэ гэсэнд
их л гайхаж энэ газар намайг таних
хүнгүй
гэтэл охин өгүүлрүүн: Эрхэм хүн,
хүнийг умартуулахад юутай хялбар .
миний
авхай надад тийм, тийм
худалдаачны пүүсэндп орсон билээ .хэмээсэнд тэр
охины хойноос дагаж мөнгө
арилжах пүүсний гудамжинд очвол
тэр авхай
намаг хараад өгүүлрүүн: Би чамайг
үзээд сэтгэл санаанд ихэд хүсэж
нойр хоол
алдав гэсэнд би өөрийн сэтгэлийг
илтгэж харилцан янаг амрагийн үг
хэлэлэхэд
охин асуураан: Аяа янаг минь чи,
бид хоёр хаана болзоно. Би чамд
очих уу . Чиирэх үү гэсэнд би газрын хүн биш тул
надад нэгэн буудлын дэнгээс өөр
тохиромжтой газар үгүй, тиймийн
тул эрхмийн гэрт очихыг хүснэ
гэсэнд охин
өгүүлрүүн: Тэр болно. Ганцхүү энэ
өдр сугар гаригийн мөргөлийн
өмнөх өдөр
болох тул энэ бүтэхгүй харин
маргааш мөргөлийн сүүлээр болно.
Чи мөргөж
дуусм гц илжгээ унаж Аль-хав-
банийг сургалан очиж, Абу Шама
цолтой Баракатноёны гэргийг асуугтүн. Би тэнд
сууна. Битгий осолдогтүн хэмээгээд
салах ёс
гүйцэтгээд явсанд би тэсгэлгүй
баярлаж дэгд буцаж ирээд тэр шөнө
нойргүй
хонож, өглөө болмогц биед сайг
үнэртнийг түрхэж шинэ хувцас
өмсөөд, тавин
алтан динар зоосыг алчуурт боож,
Масрурын дэнгээс гарч Зүвейлийн
хаалганд
хүрч илжиг хөлслөн унаж, Аль-
хавбанид хүрч АльМункарийнхорооны хаалганы
өмнө зогсож илжгийн эзнийг
явуулан тэр хооронд буй ноёон
гэрийг асуувал ,
илижгний эзэн удалгүй буцаж ирээд
миний асуусан газар хүргэсэнд
илжигээр
бууж тэр илжигчинд өлгөө эрт ирж
намайг миний гэрт хүргэгтүн гэж
алтан
40
динар зоосны дөрөвний нэгийг
шагнан өгч хаалгыг тогшсонд саранадил
үзэсгэлэн , өндөр цээжтэй хоёр залуу
охин угтан гарч өгүүлрүүн: Ортугай ,
манай
авхай чамайг хүсэн хүлээж нойргүй
хонов гэсэнд би дотогш орж долоон
үүдэт
нэгэн давхар байшингийн дээр
гарав. Тэр байшингийн олон цонх
үзэсгэлэнт
цэцэрлэгийн зүг ханджээ . Тэр
цэцэрлэгт бялхам дүүрэн суваг
татаалаар ус урсчзүйл бүрийн цэцэг жимс дэлгэрэн,
сайхан дуут шувууд донгодоно.
Байшингийн
дотор султан шохойгоор будсан нь
хүний нүүр үзэгдэнэ. Дээврийг
алтаар бүрхэж,
хөх будгаар ерөөл магтаал бичсэн нь
үзэгчдийн өмнө гялбан гийнэ .
Шалыг
эрээн цасан дусал чулуугаар хийж
төв дунд энь усан цөөрөм үйлдэж
захаар нь
алтаар цутгасан шувуу босгосон нь
амнаасаа усыг цөөрөмд олгойдуулангаргана. Байшингийн дотор зүйл
бүрийн өнгөт торгон хивс дэвсэж
олбог засжээ .
Тэр сахан байшинд орж суумагц
гэрийн тэр эзэн авхай тэргүүнд сувд
эрдэнэсийн чимэг зүүж нүүрт оо
энгэсэг тавин гарч ирээд чи үнэхээр
ирэв үү
хэмээн намайг тэврэн амаар миний
хэлийг шимсэнд би түүний хэлийг
шимж : -
За би боол ирлээ гэсэнд охин
өгүүлрүүн: Ирсэн чинь юутай сайн.
Би чамайгүзсэнээс хойш нойр хоолыг ц өм гээв
гэсэнд би ичингүйрэн тэргүүнийг
дорогш
дарж энэ зовлон надад бас
тохиолдов хэмээн хэлэлцэн суутал
удалгүй ширээ
засаж зүйл бүрийн амттан сайхан
хоол авчирч цадтал ирээд угаалгын
газарт
гараа угаааж , биед тэргүүлэгч
цэцгийн заарт ус шүршиж харилцан
мөрөөдсөнийг
хэлэлуэн суухад миний хамаг мөнгө
хөрөнгө цөм өчүүхэн мэт санагдажгагц
охиныг янагдан хүснэ . Тийнхүү
үнсэлцэн наадсаар шөнө болсонд
шивэгчин охид
архи зууш авчирч ширээ засаанд
шөнө дунд болтол хуримлан
цэнгэлдэж тэр
охин лугаа хонов. Хүн болсон урьд
хожид тийм шөнийг би үнэхээр
үзсэнгүй
Тэндээс өглөө болсонд динарыг
ороосон алчуурыг охины дэвсгэрийн
дор орхижсалах ёс хийж гарахад охин уйлан
асууруун: Чиний энэ хайртай улаан
нүүрийг
дахин хэзээ олж үзнэ хэмээн
асуусанд би энэ орой ирнэ нгэж
гадагш гарч
өчигдпөрийн илжигч , хаалганы
өмнө цнамайш хүлээн буйг үзээд
илжийг унаж
масрурын дэнд хүрч тэр илжигчид
наран шингэхийн үе±т амайг энд
хүлээгтүн
гээд хагас динар шагнан өгөв.
Тэндээс олон худалдаачин зээлдэнхудалдааслан
барааны үнийг авч охинд хүргэх
амттан жимс зууш худалдан авч
ынэгэн үүрэгч
хүнийг хөлслөн хүргүүлж , илжигчин
хүн хүрч ирсэнд тавин динарбг нэгэн
алчуурт боож авхайн гэрт очвол ,
цасан дусал чулууг хэдийний арчиж
зэсийг
өнгө ортол зүлгээд олон дэн зул,
шатааж зүйл бүрийн архи дарс ,
идээ зушийг
засжээ . Миний тэрстгэл зүрхнийянаг хүн намайг үзмэгц намайг их л
мөрөөдүүлэв хэмээн тэвэрч хамт
суун хоол идэж бармагц жаргах
танхимд орж
унтсанд өглөө болоходр урьд ёсоор
тавин динарыг үлдээн гарч, илжиг
унан
дэнд ирж баахан амарч унтаад зүйл
бүрийн цэцэг, жимс , амттай илдээ
зууш
худалдан авч охины гэрт хүргүүлээд
тавин динарыг алчуурт боож урьд
адилилжигчнээр хүргүүлэн охины гэрт
очиж идээ ундааныг цэнгэлдэн ууж
идээд
унтаж өглөө болсонд динартай
зоосыг орхиж илжигчний илжгийг
унаж дэнд
буцав. Энэ мэтээр цэнгэн жаргаж
суутал нэгэн өглөө босвол харин нэг
ч
зоосгүй болсон ажээ . Үүнд гаслан
гашуудаж дэнгээс гараад Бейн- аль-
Касрейн
гудамжаар явж Зүвейлийн хаалганд
хүрвэл маш олон хүн чихцэлдэнзогсоно.
Тэнд хүрч олны дунд шахцалдан
ороход эртний хувь зохиолоор энгэн
цэргийн
хүнтэй тохиолдож гараар
санамсаргй нэгэн цэргийн хүнтэй
тохиолдож гараар
41
санамсаргүй түүний өвөрт хүрвэл
мөнгөний сав миний гарт баригдсан
тулсэмхэн
сугалж авсанд тэр цэргийн хүн өвөрт
гэнэт хөнгөн болсонд сэжиглэжгараар
тэмтрэн үзвэл мөнгө үгүй болсонд
минийзүн эргэж бялгуугаар
тэргүүнийг уохиж
унагсанд олон хү шуугилдан тэрг
цэргийн хүний жолоо цулбуураас
барьж чи и энэ
залууг чихцэлдэн түлхэнэ гэж
занчина уу хэмээн шуугилдсанд тэр
цэргийн хүн
хараан : Энэ хар хулгайч миний
мөнгийг хулгалав хэмээтэл би
баахан сэхээ оржсонсвол хүн намайш энэ залуу
сайхан царайтай сайн хүн , юм
хулгайлах ёсгүй
гэнэ. Зарим нь мөн мөн хэмээн
итгэнэ. Зарим нь биш биш хэмээн
сэжиглэн
маргалцаж намайг тэр цэргийн
гараас аван салгасугай хэмээн
эртний хувь
зохиолоор Вали зэргэгч дарга
цэргийн дагуулсан тэр хаалгаар орж
ирээд олон
хүний шуугиолдан буйг үзэ энэ юу
болов хэмээсэнд тэр цэргийн хүнөгүүрүүн: Би
энэ нэгэн хулгайчийг барив. Миний
өвөрт хорин динартай хөх хэтэвч
байсныг энэ
хүн сэм хулгайлан авав гэсэнд Вали
заргач үүнгийг нэгжигтүн хэмээн хуяг
цэргээ тушааж нэгжүүлсэнд тэр
цэргийн алдсан эд мэдүүлсэн тооны
ёсоор
гарсанд заргагч их д хилэгнэн
уурлаж чи энэ мөнгө хулгайлсанааа
хүлээнэ үү
хэмээн зандран асусанд битэргүүний ичингүйрэн дарж үүнийг
хулгайлаагүй гэвэл
нэгэнт тэр мөнгөний миний хувцсан
дотроос гарсан тул хүн итгэхгүй
бизээ .
Хулгайлсан үнэн хэмээсэнд заргач,
зандалчинд тушааж энэ хілгайчийг
тогтсон
цаазын ёсоор барун гарыг цавч
хэмээн итушаасаар миний баруун
гарыг
цавчсанд тэр цэргийн хүн өрөвдөж
намайг заргачаас гуйн авсанд зөөлөнсэтгэлтэй хүмүүс надад дарс уулгаж
тэнхрүүлэ . ’эр цэргийн хүн, чи
сайхан царайта
залуу хүн байнам. Үүнээс хойш
битгий хулгай хийгтүн хэмээн хэтэвч
, мөнгийг
над өгч явсанд би иас цавчсан гараа
бөсөөр ороож өвөрлөөд авхайн гэрт
очиж
муужран хэвтсэнд авхай, миний зүс
царай шарлан муудсаныг үзээд чамд
ямар
өвчин тусав. Чиний царай их л муу
байнам хэмээсэнд миний толгойөвдөж дотор
муу байна гэвэл тэр авхай өгүүлрүүн
Чи үнэнийг хэлэгьүн: Чиний царайг
үзвэл
өөр нэгэн учир буй . Би чиний төлөө
их л санаа ковно гэсэнл, миний бие
муу
байна. олон үг хэлэлэхээс
хэлтргүүлнэ үү гэсэнд уухилан
бгүүлрүүн. Чиний зан
ааш надад нэгмөсөн хувьсав. Чи
намайг гээнэ үү хэмээн байн байн
миний өвчнийучрыг асуусанд би огт хариу өгсөнгүй
шөнө болсонд оройн хоолд
авчирвал би
гаргүй болсныг мэдэгдэхэс зовж, би
энэ өдөр хоол идэхээс хэмээсэнлд
авхай
асууруун: Чи энэ өдөр ямар нэгэн
хэрэг тарьж биесэтгэлээ зовоов.
Надад түүний
учрыг нэгд нэгэнгүй хэлж өгнө үү
гэсэнд яаралгүй хэлье гэтэл дарс
авчирч
өгүүрлүүн: Үүнийг уувал чиний дотор
уужим болох буй за . Чи эрхгүй энэдарснаас амсаж ямар хэхрэг гарсныг
надад хэлүүлэгтүн гэхэд чи миний
энэ
явдлыг заавал хэлүүлье гэвэл би их л
сонсохыг хүснэ гэсэнд чи миний
явдлыг
үнэхээр сон±охыг хүсвэл надад
өөрийн гараа архи хийж уулгагтун
хэмээсэнд
нэгэн хундага уулгаж дахин нэг
хундага барьсанд солгой гараар
тосон авч
уйлахад авхай их дуун алдаж
өгүүлрүүн: - Чи юунд уйлна . Чинийгаслах
гашуудахыг үзээд миний элэг зүрх
эмтэрэнэ гэсэнд миний гарт хатиг
гарав
хэмээсэнд одоо шахах цаг хараахан
болоогүй тул үзүүлээд яахав хэмээн
хундагатай архи уусанд авхай байн
байн архи хийэ шаардан уулгасаар
намайг
согтоон унаган нэгжин үзэхэд миний
өврөөс тэр цэргийн хүний өгсөн
адттай
хэтэвчийш олж гаргүй болсынг үзээдучрыг мэдэж миний төлөө сэтгэл
санаа
зовсоор нойргүй хоноу өглөө
намайш боссонд дөрвөн тахианы
шөлд чанаж
42
идүүлэн нэгэн хундага архи
уулгасанд өчигдрийн алтыг үлдээж
явсугай хэмээтэл
авхай хориглон суулгаж өгүүлрүүн:
Чи нада халуун сэтгэлтэй болж алть
мөнгийг
бараад гаргүй болоход хүргсэн ажэ .Би чамаас хагаццан садахыг үнэхээр
түвдэхгүй хэмээн олон гэрчийг
дуудан ирүүлж өгүүлрүүн: Би энэ
залуу хүнтэй
ханилан суухыг санаа энгэнт тогтов.
Энэ авдранад буй миний алт мөнгө
болоод
орон сав , боол шивэгчин цөм энэ
залуу хүний хөрөнгө болсныг гэрчлэн
тэмдэглэгтүн хэмээн батлан
тэмдэглэх бичиг хийж надад тушаан
өгөөд гараас
хөтлөн дагуулж сангийн байшиндаваачин нэгэн их авдрыг нээн
үзүүлж түүний
доторхийг таних уу хэмээн авдар
дүүрэн авчууртай юмыг зааж
өгүүлрүүн: Энэ
цөм чиний авчирсан алт болой. Би
түүнийг энд хураан хадгалсаар нэгэн
авдао
дүүрэв. Эдүгээ энэ алтыг авёч дахин
баян болтугай . Чи миний төлөө
зовлонд
унаж баруун гарыг алдсан атал би
ямар аймшиггүй чиний энэ их ачийг
үлхариулна хэмээн хамаг эд
эрдэнэсийн зүйлийг бүрнээ надад
тушаан өгч миний
төлөө сэтгэл зовж хоносонд би тэр
шөнө хамаг явдлаа тоочиж хохсныг
үл
өгүүлэх нь: Миний эм удалгүй хүнд
өьчин тусаж тавин хоногийн дотор
нас
нөгчсөнд Коран ном уншуулан өглөг
бцуян үйдлэж оршуулаад өв
хөрөнгийг
бүртгэн үзвэл гацаа, хуй орон сав, эд
эрдэнэсийн сан хөмрөг маү арвинажээ .
Чамд худалдсан хүнжид бол тэр
олон сангийн доторхи нэгэн
хүнждийн сангаас
гарсан нь билээ . Бусад олон санд
хадаглагдсан юмыг худалдсаар
үнийг эдүгээ
хүртэл бүрнээ хураан авч завдаагүй
тул чамаас тэр хүнждийн мөнгийг
шаардсангй билээ . Эдүгээ би нэгэнт
чиний идээг амссан тул тэр мөнгийг
чамд
бэлэг болгон баръя . Миний солгойгараар хоол идэж, баруун гаргүй
болсон учир
энэ билээ хэмээгээд чи намайш
дагаж манай газар очих үгүй юу . Би
танай Киар
Александрия газрын эд барааг
худалдан авяч нутагтаа буцахыг
завдан буй
хэмэсэнд гарах сарын шинэдээр
болзоо тогтож буй бүхий хөрөнгө
хогшлыг
худаодан зүйл бүрийн бараа авч
мисир газар худалдаа хийхээр
одсонд би эндүлдэж хонтод ийм хэрэг гарчээ . Ай
цагийг эзэлсэн хаан аа ! Миний энэ
түүхэнд
нуруугүй хүний явдлаас илүү сонин
биш үү хэмээсэнд хятадын хаан
өгүүлрүүн: Та
нарыг цөм цаазаар аваачилтай
хэмээсэнд тогооч нарын дарга ургаш
дэвшин
айлтгаруун: Хаан зөвшөөрон
соёрхвол би энэ нуруугүй хүнийг
олохын өмнө
гарсан явдлаа хэлсүгэй. Хэрэв миний
энэ түүх нуруу муутын түүхээс илүүсонин
бол хаан миний амийг хэлтрүүлнэ үү
хэмээсэнд хаан зөвшин хэлэв. Үүнээс
хойш
ямар сонин түүх гарахыг дараа
бүлэгт үзсүгэй. ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ.
Өгүүлэх нь :
Тогооч нарын дарга олны дундуур
давшин гарч өгүүлрүүн: Би өчигдөр
үдэш
нэгэн айлд оявол тэр гэрийн эзэн
олон хуувьч нарын урьж Коран
номыгуншуулан төгссөнд ширээ засаж
хурагсдыг зочлоход олон зуушийн
дотор цуунд
дарсан чихэртэй бүйлс тавьсныг
олон хүн идтэл нэгэн залуу тэр
бүйлсийг үзмэгц
яаран зайлсанд олон түүнийг энэ
бүйлсээс амсагтүн хэмээн баалахад
би үүний
урьд бүйлс идэж залгисан тул одоо
хэрхэвч идэхгүй хэмээн ам алдахад
олон
түүнийг идэгтүн хэмээн дахин дахин
шаардсанд тэр залуу өгүүлрүүн:Хэрэв би
энэ бүйлсийг идэх албатай бол гарыг
дөчин удаа саван, дөчин удаа сот,
дөчин
удаа шүлтээр ыбүгд зуун хорин удаа
угааж, ширээний өмнө их о зэвүүцэн
очиж
гар нь чичрэн , эмээн сарвайж хар
хүчээр залгин идсэнд олон цөм
гайхан үзьэл
тэр залуугийн гар эрхий хуруугүй
ажээ . Үүнийг үзээд Аллах чамайг
ийм заяав уу,хойно ийм болов уу хэмээсэнд тэр
залуу өгүүлрүүн: Миний ганц эрхий
бус, нөгөө
43
гар бас ийм . хоёр хөл мөн үүний
адил хэмээн үзүлсэнд бид бүгд
гайхан
асууруун: Чи яахин хуруугүй болов.
Үүнд лав нэгэн сонин учир бий биз
дээ
Бас гарыг зуун хорин удаа угаасан нь
юу билээ . үүний учрыг сонсохыг
хүснэхэмээсэнд тэр залуу өгүүлрүүн:
Миний эцэг Харун р Рашида- гийн
үеийн Багдад
хотын нэгэн их баялаг худалдааны
хүн бүлгээ . Арµи дарс, дуу хөгжимд
их дуртай
тул эцгийг насан эцэс болсонд
хүүрийг оршуулан ном уншуулж
пүүсийг нээн
олсон ашгийн өр нэхэгчид хэсэг
хэсгээр төлсөөр эцгийн тавьсан өр
ширийг бзрнээ
дарж өдөр шөнөгүй хичээн оролдож
суутал нэг өдөр гэнэт нэгэн машсайхан
залуу авхай өмнө хойноо нижгээд
боол дагуулан луус унаж ирээд олон
пүүс
хараахан нээгдээгүй тул миний
пүүүсийн өмнө лууснаасаа бууж “Ай
залуу транай
энэ дүүсэнд сайн торго бий юу”
хэмээн нүүүрийн бүрхүүлийг
орхисонд тэр авхай
саран мэт сайхан царайг үзээд
тэсгэлгүй янагдан хүсэж- аяа боол би
ядуу тулманай үгээгүү пүүсэнд эрхмийн
санаанд тохирох сайн торго үгүй
болов уу баахан
хүлуэн хүлээвэл олон пүүс нээсэн агт
аль дуртай торгыг авчирч өгье
хэмээн тэр
авхайн гэрэлтэй сайхан царайг их л
хүсэж үзэж хэлэлцэн суутал олон
пүүс
нээгдсэнд тэр авхайн захисан
зүйлийг бүрнээ авчир өгвөл дагаль
боолд тушаан
өгч луусыг унан үг дуугүй явсандп би
торгоны үнийг нэхэж чадсангүй ,таван
мянган дирхэмийн үнийг биедээ
хүлээв. Тэндээс гэртээ буцаж ирээд
таэр авгайн
гоо сайхынг санах бүр улам нойр
алдсанд авхайг хүлээвэл огт
үзэгдэхгүй ,
чингэтэл олон дүүсийнхэн урьдын
авсан торгоын үнэ таван мянган
дирхэмийг
байн байн шаардан нэхсэнд
арайхан хэмээн доло хоногийн
болзоо гуйж хүлээжсуутал авхай луус унаж хочр боол
нэг тайганг дагуулан ирж ёслон
өгүүлрүүн. Аяа
бид эрхэмийн торгоны үнийг удтал
хүлээлэглээ хэмээн мөнгийг
тушаанөгч бас
тийм тийм зүйлийн эд авна
хэмээснийг олон дүсээс нийлүүлэн
өгвөл бүгд үнэ
нэгэн мянган динар болжээ . Тэр
авхай захисан зүйлийг хураан авч
урьд адил үг
дуугүй явсанд би их л гашуудаж
надад таван мянган дирхэм өгчнэгэн мянган
динарын эд авах ямар с этгэлтэй хүн
билээ . Би энэ их үнийг юугаар төлж
дуусгана. Олон дүүсний хүн намайг
танихаас биш түүнийг мэдэхгүй буй
заа .
Энэ авхай д лва намайг өөрийн
сайхан өнгө зүсээр бачлан мэхэлж
дарла±ан
байх нь Би түүнд мунхгадаж нэр үс,
гэр хороог асуусангшүй бачлагда
хэмээн
саанаа зовж илүү хүлээвэл олонпүүсийн хүн эдний үнийг байн байн
шаардан
нэхэж их л хавчсанд одоо балран
мөхөв хэмээн хэмэг г зар ус, эд
хөрөнгөө
худалдахаар тогтож гашудан суутал
нэгэн өдөртэр авхай гэнэт орж
ирсэнд
урьдах зовлонг цөм умарта- түүний
сайхан үгийг сонссон тэсгэлгүй
баярлан
жаргасанд арайхан эс үхэв. Тэр
авхай урьдах мөнгийг илүүтэй өгч ч
амд эм бийюу хэмээвэл үгүй хэмээгээд уйлсан
чи юунд уйлав гэхэд нь гайгүй гайгүй
миний
уйлах бага хэрэг хэмээн хэдэн динар
авч миний энэ хэрэгт зуучлан
туслана уу
хэмээн тайганд сэм өгч гуйван
дайван инээн өгүүлрүүн: Миний
туслах хэрэг
өчүүхэн буй заа . тэр чамайг хүсэх нь
чиний түүнийг хүсэхээс хэдэн хув
илүү
болой. Чамаас байынга торго
худалдан авах нь угтаа торгохэрэглэх нь бус
тусгайлан чамайг олж үзсүгэй
хэмээсэн нв буюу . Чамд хэлэх үг буй
бол шууд
хэлэгтүн. Тэр үл хүлээх ёсон буюу
хэмээн хэлэлцэж динар өгснийг тэр
авхай
сэмхэн үзсэн бүлгээ . түүний өмнө
очиж сэтгэлийн үгийг илтгэн хэлбэл
зөвшин
хүлээж чи энэ тайганы үгээр явагтун
хэмээгээд тайганд чи миний
захидлыг энэхүнд хүргэгтүн хэмээн тушааж
одсонд урьд авсан торгоны үнийг
олон пүүсэнд
44
тушаан өгч авхайг хүлээн
мөрөөдсөөр хэд хонсонд нэгэн өдөр
тайган ирж авхайг
бие өвчтэй гэсэнд шаардан асуувал
өгүүлрүүн. - Чиний тэр авхай Харун
ар –Ра-
шид- Халифийн хатан Ситт
Зубейдагийн тэжээн хүмүүжүүлсэн
нэгэн дотношивэгчин бүлгээ. Ордноос өөрийн
дураар орох гараµ зөвшөөрөл
хатнаас гуйн
олж удалгүй харшийн тэргүүлэгч
болоод хатанд чамтай сэтгэлтэй
болсныг гарган
хэлж нийлүүлэхийг гуйсанп Ситт
хатан , би тэр залуу хүнийг үзээгүй
атал энэ
хэргийг хэрхэн хүлээнэ. Хэрэв тэр
хүн үнэхээр чамтай адил бол чамайг
түүнд сая
богтолж болон гэсэн тул бид чамайг
сэмхэн ордонд оруулсугай хэмээжээ. Хэрэв
чи ордонд орвол чиний хэрэг бүтэх
нь алга урвуулах адил хялбар
Гагцхүү
ордонд ортол баригдвал чи
толгойгүй болно Энэ хэрэг чиний
санаанд ямар
хэмээсэнд юу ч болсон буцахгүй .
Үхэх сэхэхийг чамайг дагаж ялган
үзнэ гэсэнд
тайган өгүүлрүүн: Чи Ситт хатны Тигр
мөрний хөвөөнд байгуулсан сүмд
энэ үдэшмөргөөр очиж хонотун хэмээсэнд
эрхмийн захиаг хичээнгүйлэн
дагасугай хэмээн
үдэш болсонд тэр сүмд очиж мөргөн
хоносонд өглдөө гэгээрхийн үест
гэнэт хоёр
тайган хэдэн хоосон авдар авчирч
сүмд оруулан нэг тайган авдрыг
сахин
үлдсэнд үзвэл нада зууч болсон
тайган хүн мөн байжээ . Удалгүй
миний сэтгэл
үзрхний янаг хүн ирж уяран уйлж
тэврэн золгосонд янаг амрагийнүгийг хэлэлэн
намайг нэгэн авдарт хийж бусад
авдарт элдэв юм хураан дүүргэж
олон авддрыг
онгоцноо ачиж Ситт хатны ордны зүг
одсонд би авдран дотор хэвтсээр
сэтгэл
зовж аяа миний санасан хэрэг бүтнэ
үү үгүй юу хэмээн тэнгэрт залбиран
уйлбал
онгоц усчлан явсаар Халифын ордны
тушаа хүрч авдрыг ордонд оруулан
хааныхатны үйлчлэх тайгачдын х жуугаар
өнгөрөн гартал нэгэн өвгөн тайган
нойрноос
сэрч охиныг дуудан асууруун: Чиний
энэ авбдар дотор ямар юм буй гэвэл
хатны
юм гэсэнп тайган өгүүлрүүн: Энэ
аврыг дараалан нээж доторхийг
надад үзүүлэгтүн:
хэмээсэнд чи үзээд юу хийнэ гэсэнп
олон үг бүү нуршигтун , хурдан үзүүл
хэээсэнд миний хэвтсэн авдрыг нээн
задалмагц сүнс зайлтал айн, шээс
алдсандохин өгүүлрүүн: Ай дарга чи
болгоомжгүй хөдөлж энэ авдран буй
нэгэн түмэн
динарын юмыг эвдээд намайг
чиргэдүүлэн, өөрийн биеийг ялд
унагав. Энэ авдар
дотор зүйл бүрийн торгон хувцас
хийж , дээр нь дөрвөн манн
земземын ус
тавьсаныг чи бүдүүлгээр хөдөлж
асгасан уд авдар доторхи сайхан
торгон
хувцасны өнгө будаг цөм эвдэрсэн
буй заа . Чи энэ гоожин гарах усыгүзэгтүн
хэмээсэнд тайган сандран мэгдэж
заа каа бушуу явагтун. Би чиний энэ
авдар
үзэхийг байва барав хэмээн
өнгөрөөн тавьсанд олон зардас
авдар өргөж цааш
явьал гэнэт ай халаг халаг Халифц
эзэн ирлээ хэмээн шуугилдахыг
сонсож сүг
сүнсгүй айж одоо надаас Аллахаас
өөр аврах боломжгүй . Энэ цөм
надаас гарсанзовлон миний толгой дээр ирэв
хэмээн гаслан хэвттэл сонсхул Халиф
миний янаг
хүнээс асууруун: Чи энэ авдаранд
ямар юм хийж аймшиггүй ордонд
оруулна
оруулна хэмээвэл охин өгүүлрүүн:
Энэ олон авдар дотор цөм Ситт
хатны гоёлын
хувцас бий гэсэнд Халиф авдрыг
надад нээн үзүүлэгтүн хэмээн
өгүүлснийг
сонсоод үхІэл айж за одоо миний
насны тоо гүйцэв. Хэрэв би энэ удаабүтэн
гарвал үг дуугүй энэ охиныг богтлон
авсугай . хэрэг одоо задарвал би
толгойгүй
болов заа . Аяа, Аллахаас өөр тэнгэр
үгүй буюу Мухаммед гэгч Аллахын
заяасан
их богд мөн буюу хэмээн итгэл
унштал охин өгүүлрүүн: Энэ
авдруудад надад
итгэмжлэгдэн захисан Ситт хатны
хувцас хэрэглэл буй бололтой .
ХАтнаас бусадхүнд хэрхэвч үзүүлж болохгүй
хэмээн захисан бүлгээ хэмээсэнд
Халиф би энэ
45
авдрыг заавал үзнэ хэмээн олон
тайгачдйг дуудаж энэ авдруудыг
авчирч нээгтүн
хэмээн яиярэн дагжин хэвттэл олон
тайган авдрыг Халифийн өмнө
дамжлан
авчирч нээсэнд зүйл бүрийн торго,
үнэртэн тансаг эд хувцас тэргүүтэн
гарсанддараалан үзсээр миний авдарнд
хүрсэнд тайгчид гарыг сарвайж
өгсүгэй хэмээтэл
охин яаран Халифын өмнө очиж
айлтгаруун: Энэ авдрыг хэрхэвч энд
нээж үл
болно . Хэрэв та үзссүгэй хэмээвэл
түүний дотор хатны нууц зүйлс буй
тул бид
гагцхүү Ситт хатны өмнө нээж
үзүүлнэ гэсэнд Халиф сая охины
үгийг дагаж
тавьсанл олон тайган авдрыг өргөж
дотогш оруулан нэгэн газартавьсанд миний
янаг хүн авдрыг нээж өгүүлрүүн:
Одоо хоёул нэгэнт өнгөрсөн тул
цээжээ
тэнийлгэж сэтгэлийг тавиун
болгогтун . Ситт хатан энд ирж
чамайг үзнэ. Хувь буй
бол чи бид хоёрын хэрэг бүтэх нь
юуны магад үзэсгэлэн сайхан
шивэгчин эмс
ирээд тэв тэвэрээ эсэргэлдэн
зогссонд өндөр цээжит хорин
шивэгчин эм± Ситтхатныг дундаа хавчин гарч ирээд
миний өмнө хүрч хатныг тойрон
зогссонд
үзвээс хатанд зүүсэн чйимэг, өмссөн
хувцас маш олон тул арай гжэ
хөдөлж
явна. Хатны өмнө ёслон мөргөсөндп
суу хэмээн дохиж миний гэр
сурвалжийг
нарийвчлан асуусанд цөм хариулбал
баярлан өгүүлрүүн: Манай сурган
хүмүүжүүлсэн энэ охин сонгоход
ташаарсангшүй хэмээгээд миний зүг
өгүүлрүүн:Би энэ хүүхнийг өөрийн хүүхний
адил тэжээсэн бүлгээ . Эдүгээ Аллах
чамд
заяав хэмээн тэр охин бид хоёрын
эр эм болохыг зөвшин хүлээсэнд
хишигт
мөргөн ёсолбол хатан өгүүлрүүн: Чи
манай энэ газарт арав хоногтун. Би
Халиф
лугаа хэлэлцэн энэ хэргийг нэгэн
тийш болсугай гэсэнд хатны ордонд
охиныг
үзэлгүй арав хонсонд нэгэн
шивэгчин өглөө үдшийн хоолыгавчирч өгнө. Халиф
миний хүсэх хэргийг зөвшин тогоож
охинд инж болгон сангаас нэгэн
түмэн динар
шагнан олгосонд арав хоногийн
эцэст Ситт хатан олон гэгч зууч
заргач нарыг
дагуулан ирж охин бид хоёрын
холбох бичиг зохион тогтоож хорин
хоногийн их
найр хийсний эцэст охин халуун
усанд орж ирсэнд шарсан тахиа ,
цуунд дарсанчихэртэй бүйлсийг тэргүүлэгч
цэцгийн заартай усаар шүршсэн
хоолн зэрэг зүйл
бүрийн зууш бэлтгэж ширээ зассанд
би бүйлсийг амтархан цадтал идээд
гар
угаахыг мартан суутал харанхуй
болсонд олон дууч эмсийн гэц
барьж царгил
дэлдэн ирээд охиныг ордны дотор
дагуулан үвж алт бэлэглэсээр
ордныг эргэж
гүйцмэгц охингы дагуулан ирж
хувцсыг тайлан хөнглж бүгдээрзайлсанд тэсгэлгүй
баярлаж охиныг тэвэртэл миний
гараас анхилах бүйлсний үнэрийг
мэдмэгц их дуу
тавьсан олон шивэгчин яаран
сандран гүйн орж ирж юу болов
хэмээн охин
намайг зааж өгүүлрүүн: Үүнийг
зайлуулагтүн : Би үүнийг ухаантай
хүн гэж санасан
билээ . Үзвэл галзуу тэнэг хүн
байнам гэсэнд би яахин галзуу тэнэг
болномхэмээн асуувал өгүүлрүүн: Чи бүйлс
идээд гарыг угаасангүй нь
галзуутэнэг бус
уу? Чамаас үүний хариуг заавал
авна. Чам шиг хүн намайг эдлэх
хувьгүй хэмээн
мушгимал ташуур авч нуруу бөгсгүй
ташуурдан с муужруулж олон
шивэгчид
тушаан өгүүлрүүн: Энэ мууг аваачиж
хотын мэдэч ноёнд тушаан бүйлс
идээд эс
угаасан гарыг цавчуулагтүн гэсэд би
гашуудан өгүүлрүүн: Аяа би угаахыгоролдсонд гарыг цавчих нь юутай
гашуун хилс вэ хэмээн гасалсаанд
олон
шивэгчин гуйн өгүүлрүүн: Эгч та энэ
нэгэн удаа түүний осолдсоныг
хэлтрүүлэн
өршөөж хилэнг тайтгаруулна уу гэж
гуйсанд тийм бол тэнгэр мэдтүгэй.
Би үүний
биеэс эрхгүй нэг юм огтолж
хорсдыгш тайлна хэмээн уурсан
босож одоод арван
хоногийн эцэст ирж зандран
өгүүлрүүн: Аяа хар царайт би чамайгзалхаан
46
цээрлүүлж хашраана. Чи үүнээс
хойш бүйлс идээд гараа угаахыг
осолдоно уу
гэж олон шивэгчинийг зандран
тушааж, миний гарыг хүлүүлээд хурц
хутга авч
гар хөлийн эрхий хурааг огтолсонд
би муужран інаж сэхэ орвол охин
шарханд э¬
тавьж цусыг зогсоосонд би ам алдан
өгүүлрүүн: Аяа би үүнээс хойш бүйлсидвэл га°ыг дөчин удаа сод, дөчин
уд а саван, дөчин удаа шүлтээр
угаахаас
нааш идэхгүй хэмээсэнд охин миний
ам тангаргийг авч тавьсан бүлгээ .
Энэ
хуримт бүйлс базаасныг үзээд үүнээс
болж би эрхий хуруугүй болсон
билээ
хэмээн царайг хувиогаж зайлсанд та
нар намайг албадан шахсанд арга
буюу ам
алдсан ёсоор гарыг угаасан билээ
гэсэнд олон асууруун . Чиний тэрхуруу
огтолсон хойно юу болсон билээ
гэсэнд тэр залуу өгүүлрүүн: Миний
ам алсдан
хойно охины уур тайгарч тэр шөнө
хам т хонож хааны ордонд хэд
хонотол
миний эм өгүүлрүүн: Чи бид хоёр
одоо хүртэл Халифын ордонд нь
ёсонд
нийлэхгүй . Энд гаднын хүн орж
болохгүй бүлгээ . Чиний орж ирсэн
нь гагцхүүСитт хатны ач билээ гэж үүгээр нэгэн
уудам сайхан байшин худалдан
авагтун
хэмээн таван түмэн динар өгсөнд
нэгэн уудам багтаамжтай үзэсгэлэнт
сайхан
байшин худалдан авч, хамаг эд
эрдэнэсийн зүйлийг зөөн аваачиж
нүүн орсон
бүгээ . Миний эрхий хуруугүй болсон
учир энэ болой хэмээсэнд олон
бүгдээр
хуримлан найрлаж тараад гэр гэртээ
харьтал би энэ нуруугүй хүнтэйтохиолдож
энэ хэрэгт холбогдпсон билээ .
Миний хэлэх үг одоо дуусав
хэмээсэнд хаан
өгүүлрүүн: Чиний эн эүг нуруугүй
хүний явдлаас илүү сонин үгүй харин
бэртэнгэ
нуруутын явдал илүү сонин
гайхамшигтай тул та бүгдийг
дүүжлэн алтугай
хэмээсэнд еврей ургаш давшин гарч
айлтган өгүүлрүүн: Ай цагийг эзэлсэн
хаанаа! Би энэ нуруугүй хүний явдлаас
илүү сонин гайхамшигтай явдлыг
хэлсүгэй
хэмээсэнд хятадын хаан үг буй бол
өчитүгэй хэмээн зөвшин хүлээв. Энэ
еврейн
гайхамшигт явдлыг мэдсүгэй дараа
бүлэгт үзтүгэй. ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ.
Өгүүлэх нь : Еврей оточ олны
дотроос ургаш даьшин гарч хаанд
айлтган
өгүүлрүүн: Миний залуу цагт үзсэн
нэгэн сонин хэргийг өгүүлбээс, би
урьдСирийн Дамаска хотноо сургууль
хийж бүхийд нэгэн өдөр Дамаскийн
эзний нэгэн
боол ирж манай ноён чамайг
дуудлаа гэж ордонд дагуулан
аваачиж зурвас
алтаар чимсэн арц модон орон дээр
хэвтэх нэгэн гоо сайхан залууг
үзүүлэн,
гарын судсыг барьж үзсүгэй хэмээвэл
тэр залуу солгой гарыг үзүүлсэнд
ийм
сурвалижт гэрийн сайхан залуу хүн
атал ёс мэдэхгүй нь гайхалтай гэждотроо
гайхаж судсыг бариад эм өгч арван
өдрийн дотор эмчлэн сувилсанд
өвчин илээрь
болж тэр залуу халуун усанд орж
биеийг угаан гарсанд ноён их шан
хишиг
хүртээж Дамаск хотын өвчтөний
газрын даамал болгожээ . Үүний үл
өгүүлрүүн
өгүүлэх нь: Тэр залуу хүнийг
дагалдан халуун усанд орохд олон
зарц нар түүнийхувцас хунарыг тайлсан хойно үзвэл
тэр залуугийн баруун гарыг саяхан
тас
цавчсан сорьи бүхий бөгөөд өвчин
олсон нь түүнээс болсон болой. үүнд
гайхан
үзтэл бас нуруунд нь ьашуурдса-
сорви биы тул түүнийг засах тосон
эм
хэрэЈлэсэн ажээ . Үүнийг гайхан
үзтэл тэр залуу хүн өгүүлрүүн: Ай их
эмч та бүү
гай : Бид энэ халуун уснаас гарсан
хоной хэлж өгье хэмээн гэртээ харьжидээ
умдааны идэж уугаад давхарлаг
байшнгийг дээр гарч, жимс зуушийг
цэнгэлдэн
идэж суухад тэр залуу явдлаа хэлж
өгнө үү хэмээсээд өгүүлрүүн: Эмчээ!
би бол
Мосулын хүн бүлгээ . Миний эцгийн
эцэгт арван хөвгүн буйн дотор
ахмад нь
миний эцэг бүлгээ . Арвуулаа эрийн
цээнд хүрч эм авсанд би гарсан
бүлгээ .47
миний есөн авга нар цөм хүүхэдгүй
тул намайш их л энхрийлэн
өршөөнө. хойно
эрийн насанд хүрсэн нэгэн цагт би
эцэг авгын хамт мосул хотын цогчин
дуганд
сугарын мөргөл хийж , олныг
тарсанд эцэг авга нар хоцрон үлдэж
олон газар
орон хот балгадын гайхамшиг
сониныг хэлэлцэн суутал Край хотыг
дурдсандминий авга өгүүлрүүн: Олон
жиуулчны хэлэлцэхийг сонсвол
дэлхий дээр Киар хот
Нил мөрөн хоёррос сайхан газар
үгүй гэнэ гэж хэлэлцэн үгийг сонсодд
Киарыг
үзээсэй хэмээн хүстэл эцэг өгүүлрүүн:
Киарыг үзээгүй хүн юу ч үзээгүй хүн
гэж
болно. Киарын шороо алтт мэт
бөгөөд түүний орчин дахь Нил
хэмээгё үнэхээр
гайхамшигтай мөрөн болой. Тэр
газар олон эмё тэнгэрийн дагинасмэт сахан
бөгөөд орон байшин нь орд харш
мэт үзэсгэлэнтэй буюу, Бас уур
амьсгал нь
найртай бөгөөд агар зандангйн адил
сайхан үнэр анхилна . Та нар
Киарын олон
сайхан цэцэрлэгийг наран хэлбийх
цагт үзвэл юутай гайхах билээ
хэмЅэн Киар
Нил хоёрыг түмэн зүйлээр магтан
хэхэлцэж гэр гэртээ харьсанд би тэр
шөнөКиарыг хүссээр нойр алдан хонож,
идээ ундаанаас гарав. Удалгүй
миний авга нар
мисирийн зүгг одохыг завдсанд би
дагалдан явсугай хэмээнэцгээс
уухилан
гуйсанд үүнийг дагуулан аваачвал
Дамасак үлдээн , Киарт бүү
аваачигтүн хэмээн
намайш авга нарт захиж явуулсанд
Мосулаас гарч Халиф хүрээд тэндээс
Дамаск хүрвэл тэнгэрисийн цэцэрлэг
мэт сайхан хот ажээ.Мөн хотын
нэгэн дэндбууж авчирсан барааг худалдсанд
нэгэн дирхэм бүрд таван дирхэмийн
ашиг
олж миний авга нар Мисирийн зүг
одсонд би нэгэн сайхан байшинг
сарын хоёр
динараар хөлслөн сууж, идэх уухаар
цагийг нөхцөөж жарган сууиал нэгэн
өдөр
хаалганы гадна гарсанд тансаг
хувцас өмссөн нэгэн гоо сайхан
авхайг үзэж нүзээр
дохимогц дотогш орсонд хаалгыг
дарж авхайг үзвэл нүүрийнбүрхүүлийг орхиж
гэгээн царайг үзүүлсэн нь ертөнцөд
хосгүй засаад архи дарс уун согтон
цэнгэлдэн хоноод өгүүлрүүн: - Танай
Мосулын хүн, ёс мэдэхгүй ажээ .
Намайг
чиний мөнгөнд шунаж ирэв хэмээнэ
үү чи, үүнийг авахгүй бол Аллах
мэдтүгэй . Би
дахин буцаж ирэхгүй хэмээн өвөр
дотроос арван таван динар гаргаж
чи үүгээр
идэх уух юм базаагтүн. Би гурванхоногийн эцэст наран шингэх үес
ирнэ хэмээн
захиж салах ёс ёслон гарсанд гурва-
хоногийн эцэст урьдахаас улам
сайхан
хувцас өмсөж ирээд би сайхан байн
уу хэмээсэнд Аллах мэдтүгэй . Чи
үнэхээр
сайхан байнам гэсэнд охин өЈүүлрүн:
Би дараа өөр нэгэн хүнийг дагуулан
ирж
гурвуулан цэнгэлдсүгэй . Тэр хүн
хэдийнээ уйтгардан суух тул намайг
нэгэн шөнөдагуулсан гарч уйтгарлан суух
тулнамаш энгэн шөнө дагууланг гарч
уйтгарыг
сэргээнэ үү хэмээн гуйсан бүлгээ .
Зүс царай надаас илүү , нас бас дүү
тийм хүн
бүлгээ хэмээсэнд чингэсүгэй хэмээн
тогтож, найрдан цэнгэлдэж
хоносонд
өглөөгүүр арван таван динард өгч,
үүнээс хуримын зуушийг бэлтгэгтүн
хэмээн
одсонд урьд ёсоор бэлтгэн суутал,
охин болзооны цагт нэгэн хүнийгдагуулан
ирсэнд дэн ноцоож баярлан үзвэл
бага охины царай арван тавны
саран мэт
үзэсгэлэнтэй сайхан тул бахдэн
хүсэж ядан ширээ засаад хамт сууж ,
хундага
өргөн дарс уусанд урьдах охин
битүүгээр хорсон жөтөөрхөж ай
Аллах мэдтүгэй
энэ охин надаас илүү сайхан биш үү
хэмээсэнд Аллах мэдэг, энэ охин
үнэхээрсайхан байнам хэмээсэн өгүүлрүүн:
Чи энэ шөнө түүн лүгээ хонон уу
гэсэнд
баярлан хүлэвэл охин бидэнд ор
дэвсгэр засаж унтуулсанд өглөө
сэрвэл бүх бие
нойтон болсонд хөлс гарсан биз гэж
өндийн босож охиныг мөрнөөс
түлхэн
сэрээтэл толгой нь тээр дээрээс
өнхрөн унасанд сандран мэндэн
босож урьдах
48охиныг үзвэл огт өөр үзэгдэхгүй тул
хүүхнийг надад харамсан жөтөөрхөж
алсныг
мэдээд олж Аллах одоо хэрхэн
хэмээн бодтол нэгэн арга олэ
байшингийн доІор
гүн нүх ухаж охины хүүрийг булаад,
цасаан дусал чулуун шалыг урьд
хэвээр
засаж биеийг угаан шинэ хувцас
өмсөөд үлдсэн мөнгөө авч гэрийн
эзэнд тэр
байшингийн нэгэн жилийн хөлсийг
хураалгаж, би Киар хотноо авга нарлугаа
золгоор очно хэмээн Киарт очиж
авга нар лугаа энэгэн жил суутал
нутагт буцах
цаг ойртсонд сэмхэн зугтан зайлбал
миний авга нар намайг эрж
олсонгүй тул
Дамаск хотноо буцсан буй за хэмээн
эгсэнд би бүгдэн газраас гарч
Дамаск хот
дахь тэр гэрийн эзэнд байшингийн
хөлсийг жил бүр явуулсаар гурван
жил Киархотонд суутал мөнгө зоос
барагдсанд Дамаск хотноо эргэ
мөнөөх башинд
буувал доторхи юм нь урьд
битүүсжилсэн хэвээр байсан тул
засаж хөдөлгөтөл
дэвсгэрийн дороос тэр шөнө
алагдсан охины эрдэнийн чулуу
шигтгэсмэн хүзүүний
алтан чимэг гарсанд наалдсан цусыг
арилгаж охиныг өрөвдөн баахан
уйлаад
нэгэнт мөнгө зтос барагдсан тул
нэгэн өдөр зуучид өгвөл тэр чимгийгнадаас нууж
бусдад сэмхэн үзүүлсэнд хоёр
мянган динарын үнэ хүрэх эрдэнийн
чимэг
хэмээн олж мэдээд хуурмагаар
өгүүолрүүн. Чиний энэ чимэгу бол
Франкуудын
хийсэн хуурамч хэрэглэл ажээ .
Зэсээр хийсэн тул мянган дирхэмээс
хэрхэвч
хэтрэн чадахгүй хэмээсэнд бид
үүгээр нэгэн эмийг бачлан
элэглэсүгэй гэж хэлсэнбилээ . Түүнийг одоо миний эхнэр
олж аваад худалдсугай гэх тул тэр
мянган д
ирхэмийн үнээр өгсүгэй. Мөнгийг
авчрагтун хэмээсэнд тэр зууч дотроо
сэжигвлэж тэр чимгийг зээлийн
даргад өгсөндп зээли©н дарга Валт
заргачинд
очиж мэдүүлрүүн: Би энэ чимгийг
хулгайд алдсан бүлгээ . Эдүгээ
хулгайчийг олбол
худалдаачин хүнийы дүрээр явнам
хэмээсэнд Вали заргач албаны хуяг
цэргийгтомилон гаргаж намайг бариад
байцаан асуусанд зуучид хэлсэн
үгийг хэлбэл
Вали хүйтнээр инээж чиний энэ
үгийг худал хэмээн ташуурдан
занчуулсанд энэ
чимгийн эзнийг миний гэрт алсан
хэмээн үнэнийг хэлбэл намайг бас
ална буй
заха хэмээн бодоод хулгайлсан
хэмээн мэдүүлбэл өчгийг дансанд
тэмдэглэж
тогтоосон цаазын ёсоор баруун
гарыг тас цавчиж буцалсан тосноодүрсэнд
муужран унаад дарс уулгаж
тэнхрүүлэн тас цавчисан гарыг авч
гэртээ харивал
гэрийн эзэн чи нэгэнт хулгайн хэрэгт
холбогдсон тул манай гэрээс
гаргатун хэмээн
хөөхөд өөр гэр орон олдтол түр зуур
суух зөвшөөрөл олж би нэгэнт гаргүй
болсон тул ямар нүүрээрээ гэртээ
харьж төрөл садны хүмүүстэй
золгоно. Эд
намаыг лав хулгайч гэнэ биз хэмээнгауудан уйлсаар өвчин олж хоёр
хроног
хэвтсэнд олон хуяг цэрэг, гэрийн
эзэн зээлийн дарга нарын хамт ирж
чиний тэр
хулгайлсан чимги йг Дамаскийн эзэн
Везир , заргач нарт хүргэвэл
Дамаскийнй эзэн
тэр чимгийг өөрийн хүүхний хамт
алдснаар гурван жил болсон хэмээн
гэсэнд , цөс
хэмхэртэл айж, одоо үхэх цаг ирсэн
буй заа . Аллах мэд , Дамаскийн
эзэнд үнэнийгөчсүгэй. Тэр намайг албал алж ,
аварвал авартугай хэмээн сэтгэл
хүзүүнд гинж
орхиж гарыг хүлээд ДамаскЁйн
эзний өмнө хүргэсэнд намайг
нүдний булангаар
үзэж олны зүг өгүүлрүүн: Энэ
хөөрхий хүн огт ялгүй бүлгээ. Та нар
яахин түүний
гарыг хилс цавчив хэмээсэнд миний
дотор онгойж ноён минь, Аллах
мэд, би
хулгайч биш бүлгээ . Зээлийн газар
олны дунд намайг ташуурданзанчихад
тэсвэрлэн эс чадаж хилсээр хулгайн
хэрэг хүлээсэн билээ хэмээсэнп чамд
ял
зэмлэлгүй хэмэгээд зээлийн даргад
чи энэ хүний гарыг хилсээр
цавчуулсан тул
төлж өгөтүн. Хэрэв эс төлбөл чамайг
дүүжлэн алж хөрөнгийг санд
хураана хэмээн
49
хуяг цэргийг зандран дуудсанд
зээлийн даргыг үхсэн нохой адилчирч гараад
гянданд хорьж , миний хүзүүний
гинжийг авч, гарын хүлээсийг
тайлаад Дамаскийн
эзэн өгүүлрүүн: Ай хүүхдээ чи нада
үнэнийг хэлэгтүн энэ чимгийг
хэрэхэн олсныг
нэгд нэгнээр хэлэгтүн хэмээсэнд
үнэнийг тоочин мэдүүлбэл уйлан
өгүүлрүүн: Ай
хүүхдээ тэр нас эгчмэд охин нь
миний төрсөн хүүхэн бүлгээ . Киар
хотноо очижэрийг үхсэнд гэртээ буцаж ирсэн
бүлээ . Урьд Киар хотноо бүхийд
бузар юм
сурсан тул чамд дөрвөн удаа очиж ,
дараа дүүгээ дагуулан аваачсан
бүлгээ .
Нэгэн өдөр гашуудан уухилж дүүгээ
хэрэхэн алсныг эхдээ сэм хэлсэнд би
дэргэд
нь байсан тул сонссон бүлгээ . Эдүгээ
би чамайг хөвүүний адил үзэж өөр
эхээс
гарсан бага охиноо богтлон өгч,
тэжээл тавин олгосугай. Чи минийүгийг
хүлээгтүн хэмээсэнд даруй
зөвшөөрөн хүлээвэл заргач,
этгээдийг зарлан ирүүлж ,
хүргэн орох бичгийг гэрчлэн
бичүүлж зээлийн даргаас миний
гарын төлбөрт
өчнөөн төчнөөн мөнгө авсанд би нэг
мөсөн баян эрхэм олэж жарган
суутал тэр
жил миний эцэг үхсэнд Дамаскийн
эзэн элч довтолгож миний эцгийн
үлдсэн эдхөрөнгийг Дамаск хотноо татаж
ирүүлсэндп би жаргал цэнгэлээр аж
төрөн суух
болов. Миний баруун гаргүй болсон
учир им бүлгээ хэмээсэнд би маш их
гайхаж
тэр залуу хүний гэрт гурав хоносонд
надад их мөнгө өгснийг авч танай
энэ хотод
ирээд жарган суутал энэ нуруугүй
хүний хэрэгт холбогджээ хэмээсэнд
ХЯтадын
хаан өгүүлрүүн: Чиний энэ үг тэр
нуруугүй хүний явдлаас илүү сонингайхамшиг
үгүй тул та бүгдийг дүүжлэн албал
зохих бүлгээ . гагцхүү хамаг хэргийг
өдүүлсэн
үйлчниы үгийг сонсоогүй тул түүний
үгийг сонссогай . хэрэв энэ үйлчний
үг тэр
нуруугүй хүний явдлаас илүү
гайхамшигтай бол та бүглдийг члыг
хэлтрүүлсүгэй
хэмээсэнд тэр хэргийг өдүүлсэн
гайхад үйлчин ямар сонин үг хэлэхиг
дарааүзтүгэй. ТАВДУГААР БҮЛЭГ. Өгүүлэх
нь: үйлчин хүн олны дотроос ургша
давшин
гарч айлтган өгүүлрүүн: Ай цагийг
эзэлсэн хаан аа! Би өчигдөр нэгэн
сонин
гайхамшигт үг сонссон нь энэ
бэртэнгэ лүгээ уулзахын өмнө өгдөө
эрт нэгэн
айлд хуримлаар очсон бүлгээ . Тэр
айлд үйлчин, ёрогчин , модочны
зэрэг энэ
хотын хориод хүн хуралдан цуглаж
наран мандахад ширээ засажхуримлан
суутал гэриын эзэн нэгэн сайхан
хувцас өмссөн үзэсгэлэнт царайт
залуу дагуулан
ирсэндп тэр залуу олны зүг
мэхэсхийн ёсолж суусугай хэмээтэл
үсчнийг үзэж
зайлсанд чи нэгэн ирээд зайлхийн
явах чинь юу вэ хэмээн барьж
үлдээсэнд тэр
залуу өгүүлрүүн: - Ая , намайг
тавигтун Би энэ муу үсчнийг үзээд
энд суужболохгүй боллоо гэсэнд гэриын эзэн
гайхан өгүүлрүүн: Энэ Багдад хотын
залуус
нэгэн үсчнийг үзээд ийм болох нь юу
билээ хэмэсэнд олон тэр залуугийн
зүг
өгүүлрүүн: Чи энэ үсчнийг үзээд
уурлан хорсох нь ямар учиртай вэ
хэмээсэнп
залуу өгүүлрүүн. Би Багдад хотонд
энэ муугаас болж хөлөө хугалж
доголон
босон тул үүнимй явсан суусан газар
хэрэхэвч хамт байхүй хэмээн амалдаж энд
хүрч ирсэн бүлгээ . Энэ үсчин эдүгээ
мөн энд ирсэн тул энэ шөнө би
хотоос гар
аялан хонон гээнд олон тэр залуу
хэрхэн доголон болсон учрыг хэлж
өгнө үү
хэмээн гуйсанд үсчний нүүр шарлаж
үг дуугүй сууна. Тэр залуу олон
хүслийг
дагаж өгүүүлрүүн: - Миний эцэг
Багдад хотын нэгэн их баялаг
худалдааныб хүнбүлгээ . Эцэст надаас өөр үр
хүүхэдгүй тул эрийн насанд хүрч
эцгийн их өв
хөрөнгийг эцэн болоод хувцасны
сайныг өмсөж , идээний сайныг
идэж жарган
суух бүлгээ . НЭгэн өдөр Багдад
хотын олон зээлд хэсэн явтал замд
нэгэн сүрэг
эмсиыг үзэж, язгуураасс эмст дургүй
тул нэгэн гудамжны мухарт зайлан
орж
50айлын гаднах банданд суутал , нэтэг
тэр айлын байшингийн цонх
нээгдэж арвны
тавны саран мэт сайхан залуу охин
үзэгдэн ирж цонхон дээрх цэцгийг
усалж , би
урьд хожид тийм сайхан хүнийг
үзсэнгүй тул эмсийн жигшин үзэх
сэтгэл хэдийн
үгүй болж тэр охиныг дотроо хүсэн
санаглазаж наран шингэтэл хүлээн
суувал
манай хотын Кади өмнө олон боол,
хойноо олон зардасыг дагуулан иржтэр гэрт
орсонд миний хүсэх тэр охины эцэг
лав энэ Кади мөн хэмээн охиныг
мөрөөдсөөр
гэртээ буцаж царай барайлган
хэвтсэнп миний олон шивэгчин эмс
орж ирээд
намайг гайхан тойрч уухилан суухад
нэгэн эмгэн орж ирээд намайг
үзмэгц учрыг
мэдэж ятган Хүүхээ чи надад учрыг
нэгд нэгэнгүй хэлж өгөгтүн: Би яиний
төлөөзуучилж өгье гэсэн тэр өдрийн
хэргийг хэлбэл эмгэн өгүүлрүүн:
Чиний тэр үзсэн
хүн манай Багдад хотын Кадийн
охин байнам. Эцэг нь тэр
байшингийн дор сууна .
Би тэр Кадийн гэрт ордрог тул чиний
хүслийг би хангаж чадна. Санаа бүү
зовогтун хэмээсэнд дотор онгойж
баярланг суутал тэр эмгэн нэгэн
өдөр царай
хувьсагнан ирж өгүүлрүүн: За хэрэг
биш болов. Чи надаас олон үг бүү
асуугтүн. Битэр охинд чиний үгшийг сэм
нэвтрүүлэн , смуу заяат чавганц чи
надпад дахин ийм
үг хэлбэл би чамайг залхаан
цээрлүүлнэ хэмээн зандран хараж
хөөн гаргав. Энэ
удаа хэрэг бүтсэнгүй болов дараа
бас нэг үзнэ хэмээн одсонд би
сэтгэлийн
өвчтэй болж уохиныг мөрөөдөн
хэвттэл нэгэн өдөр эмгэн ирж, за
хүүхээ чи надад
бэлэг шагнагтүн хэмээн өгүүлрүүн:
Өчигдөро би тэр охины н гэртцарайд зовних
байдал гаргаж уйлан очсогд охин
асууруун: Авгай чамд ямар зовлон
байгаад
ийнхүү уухилан гашуудна хэмээсэнд
чамаас болж нэгэн залуу хүн
аминаас
хагацахад ойртов гэсэнд охрин
уяран асууруун: Тэр аль газрын хүн
бэ гэсэнд тэр
залуу миний хөвгүүн билээ . Хэдэн
өдрийн өмнө цонхонд чамайгш
цэцэг услахыгүзэж тэсгэлгүй янаглан хүссэнд
чиний урьд өдөрийн үгийг хэлбэл
сэтгэлийн өвчин
олж дэ дээрэс босохгүй болов. Одоо
лав шхнэ хэээсэнд охины царай
шарлаж
энэ цөм надаас болов уу хэмээвэл
цөм чамаас гарсан хэрэг хэмэсэнд
охин
өгүүлрүүн: Чи тэр хүний амрыг минь
төлөөнөө асууж намайг түүнээс
хэдэн хувь
зовж буй хэмээгтүн! Сугар гаригийн
мөргөлийн өмнө ирвэл би хаалганээж,
эцгийг мөргөлөө буцаж ирэхийн
өмнө уулзъя хэмээн захисныг
өгүүлсэнд би
тэсгэлгүй баярлаж, эмгэнд өмссөн
дээл хувцасыг тайлж шагнан өгснийг
үлү
өгүүлэн өгүүлэх нь: Сугар гаригт сайн
хувцас өмсөж, сайн үнэртийг биедээ
шүршээд олон хүн мөргөлийн газар
очих цагийг хүлээж суутал эмгэн ирж
өгүүлрүүн: Цаг бас болоогүй, чи
халуун усанд орж үсээ касагтунхэмээсэнд, чиний
үг зөв , би урьдаар үсийг засуулж ,
дараа усан орсугай хэмээн гэрийн
хүнд
тушаал чи зээлийн газар орчиж
дэмий үг чалин хүний толгой
өвтгөхгүй тийм нэг
томоотой үсчин олж ирэтүн
хэмээсэнд энэ муу хар өвгөнийг
дагужулан ирсэн
бүлгээ . Энэ өвгөн ирмэгц чиний
үсийг засах уу, эсвэл цус ханах уу гэв.
Эртнийбогдын өгүүлсэн нь: Сугар гаригт үс
авсан хүн далан өвчнөөс тонилно .
Цус
хануулсан хүн нүдний хараа муудах
тэргүүтьэй олон өвчний аюулгүй
болно гэс-ийг
Иби Аббас уламжилсан бүлгээ
хэмээсэнд бит бие муутай хүн
болой. Энэ олон
үгээр яана. Үтэр босож миний
толгойн үсийг засагтүн хэмээсэнд
өвгөн өврөөс
гариг цаг үзэх хүрдийг гаргаж нарыг
шинжлэн өгүүлрүүн : Энэ өдрийнодон
гариг нарыг шинжлэн үзвэл үс авах
сайн цаг даруй мөн бөгөөд бас үзвэл
чи нэгэн
хүнтэй уулзахыг их л хүсэж буй нь
цөм чиний сансан ёсоор бүтэх
боловч ээст
элдэвтэй болохыг би энд илтгэн
хэлэхгүй хэмэсэнд , чи ямар муу ёрт
хүн билээ .
51
Би ч чамайг ирүүлсэн нь үсээ
засуульъя хэмээхээс бус чамаас үгасууя
хэмээсэнгүй . Олон үг хэлүүлж яах
юм , миний үсийг засагтун эмээсэнд
үсчин
өгүүлрүүн: Ай Аллах мэдэг. Хэрэв чи
энэ хэргийн эцэст юу болохыг
урьдаас
мэдэх аваас , чи энэ адар яахин
гэрээс гарах билээ . Миний үгийг
сонс, одон
гаригийн тохиол тоог дагаж явагтун.
Би үүнийг чамдс айн санаж хэлнэ
хэмээсэнд би урьд чамаас өөрзурхайд сайн үсчнийг үзэснгүй
боловч энэ удаа
чамайг ирүүлсэн нь чиний зурхайг
хэрэгх нь бус, тусгайлан үсээ
засуулаастай
хэмээсэн бүлгээ . Чи даанч илүү згтэй
хүн байнамм хэмээсэнд үсчин
өгүүлрүүн:
Аллах намайг ёамд явуулсан нь
зурхайч бөгөөд хвилхын ухаан
цагаан илбэ,
дуун ухаан учир шалтгааны ухаан ,
тэнЈэрийн утга , хэмжих ухаан, ц аз
хууль ,Коран номын дилүв тэргүүтнийг
судалсан үсчнийг явуулсан нь чамд
завшаан
биш үү. Чиний эцэг чамайг чалчаагүй
хэмээн их л дотно үзэх бүлгээ.
Тиймийн
тулд чамайг үйлчлэх нь минийүүрэг
буюу . Би язгуураас зг цөөн тул
намайш
цөөн үгт томоотой гэдэг. Би чамд
сайн санаагаар үйлчлэн тусалж энэ
жил
зарагдахыг хүсэх тул зүй нь чи
Аллахыг магтан ерөөж миний үгнээсзөрчихгүй
явбал зохих бүлгээ гэсэнд ай чи энэ
олон үг чалчилж намайг ална уу
хэмээвэл
үсчин өгүүлрүүн: Олон намайг
миний зургаан ах нараас ялгахын
тулд цөөн үг
гэж дуудна. Миний ахыг Аль-Бакбук
гэнэ.Чалчаа гэжээ . Хоёрдугаар ахыг
аль-
Хаддар гэнэ. Оворгон хэмээжээ.
Гуравдугаар ахыг Факик гэдэг. Олон
үгт хэмээнэ.Дөрөвдүгээр ахыгАл Куз Асвани
хэмээнэ. Асванийн домбо хэмээсэн
үг, ам нь
домбоны амсар мэт ангайн буйг
хэлжээ . Тавдугаар ахыг аль
Шакашик хэмээнэ .
Далан худалч хэмээжээ . Долдугаар
ас-Самит буюу цөөн үгт хэмээгч нь
би
бүлгээ хэмээсэнд , би зарцыг дуудаж
үүнд нэг хэдэн зоос өгч миний нүдэн
далд оруулагтун хэмээн тачъяадан
өгүүлсэнд үсчин өгүүлрүүн: Чи ямар
үгөгүүлнэ . Би яиний үс засахаас өмнө
мөнгө авахгүй . Чи намайг мэдэхгүй
боловч
би чамайг мэднэ . Чиний эцэг их
уудам сэтгэлтэй хүн бүлгээ . Урьд
намайг нэгэн
өдөр дуудаж миний цус ханагтун
гэсэнд , би одон гариг үзэх хүрдийг
авч үзвэл
тэр цагт цус ханаж болохгүй тул сайн
цагийн тохиолыг хүлээсүгэй гэсэнд
чиний
эцэг иэсгэлгүй баярлаж үүнд гурван
зуун динар хувцаснб хамт шагнагтунхэмээн
шагнан өгч сайн цагийг хүлээн
хануулсанд , чи надад гурван зуун
динар
шагнасан нь юу билээ хэмээн
асуувал нэгэн динарыг чамай үг
хэлэлцэхэд сайн
хэмээн шагнав. Нэгэн динарыг цус
ханасны шан болов. Бусад зуун
динарыг
хувцасны хамтаар намайг магтасны
шагнал болгов хэмээн шахан өгсөн
бүлгээхэмээсэнд чиний мэт хүнийг биедээ
ойртуулсан миний эцгийг Аллах үл
өршөөхболтугай хэмээсэнд үсчин өгүүлрүүн:
Би чамайг цэцэн хүн хэмээсэн бүлгээ
. Үзвэл
өвчнөөё хойш чиний ухаан муудаж
дэмий үг өгүүлнэ. Би чамайг үйлчлэн
энд
зогсоход чамаас уйдахгүй атал чи
надаас уйдах нь юу билээ . Би чиний
эцгийн
нүүр бодож тэсвэрлэн хүлцье
хэмээсэнд чи юутай олон үг чалчих
илжигний сүүл
билээ . Миний үсийг хурдан авч
эндээс зайлагтун хэмээсэнд үсчинминий үсийг
норгож өгүүлрүүн: Чи надаас уйдсан
боловч би чамааг буруушаахгүй . Чи
оюун
мөхөс хүү биш үү. Би чамайг саяхан
ардаа үүрч сургуулийн танхимд
хүргэж
явсан бус уу хэмээн хутга авч
хичнээн болтол билүүдээд сая
миний үс авч
эхэлтэл гарыг авч эхэлтэл гарыг
өргөу яарах хэмээгч шулмасаас
гарчээ, алгуурхэмээх өршөөл ихтээс гарчээ . Чи
яарна уу хэмээвэл тийм тийм би
яарна хэмээн
хаёгиран өгүүлсэнд яарлаас
гашуудал гэмшил төрнө. Алгуураар
хөдөлбөл эрхэм.
52
Би санавал чиний энэ хэрэгт
сэ¦иглэлтэй зүйл олон тул надад
тайлбарлан хэлж
сэжиглэлийг таслана уу. Мөргөлд
эхэлтэл лав гурван цагийн зай
байнам хэмээнхутгыг хойш тавьж нарныг үзсүгэй
хэмээн гарч хичнээн болоод одоо
мөргөл
эхэлтэл илүү ч үгүй , дутуу ч үгүй яг
гурван цагийн зай байнам
хэмээсэнд , ай
Аллах чи миний элгийг эвдэв. Үгээ
тат гэсэн хутга авч урьд адил их л
удтал
билүүдэн нийлж нэг баахан үс аваад
өгүүлрүүн: Би чиний яарахад санаа
их л
зовно. Урьд чиний эцэг өвөг алив
хэрэгт цөм миний санааг урьдааравна. Чи
яарах урыг нада хэлбэл чамд тустай
биз хэмээсэнд би тэр үсчний гараас
мултран кайлах аргагүй болсныг
ухаж нэгэнт мөргөлийн цаг болсон
тул осолдон
саатвал сэтгэл зүрхний хүнтэй учран
золгох аргагүй болно заа хэмээн
гаслан
зовж үгээ товчлон хурааж, бүү
хэрэггүй чалчигтун. Би энэ өдөр
нэгэн нөхрийн
гэрт хуримлан очно гэсэнд үсчинөгүүлрүүн: Урьд өдөр би бас хэдэн
нөхрийг
урьсан атал илээ зууш бэлтгэхийг огт
умартав. Одоо чамаас хурим хэмээн
сонсож сая олж саналаа . аяа би
олон нөхдийн өмнө нүүр алдахад
хүрсэн аж
хэмээсэнд чи миний үсийыг хурдан
авбал энэ хэрэгт бүү зовогтун.
Миний гэрт
буй идээ ундааны зүйлээс гаргаж
өгсүгэй гэсэнд үсчин өгүүлрүүн:
Чиний энэ ихачийг Аллах хуриалтугай . Чиний
гэрээс ямар зүйлийн идээ зууш авч
болохыг
надад хэлэгтүн хэмэсэнд шарсан
тахиа , хурганы мах зэрэг таван
§үйлийн хоол
буй гэсэнвд үсчи- тү%үнийг үзсүгэй
хэмээвэл з рцад тушаан авчруулж
үзүүлсэнд
бас ундааныб зүйл дутуу гэсэнд мөн
авчирч үзүүлбэл өгүүлрүүн: Аяа яи
юутай
сайхан сэтгэлтэй хүн билээ . Эдүгээ
ганц үнэртэн утлагын зүйл дутуубайна
гэсэнд тавин динарын үнэ хүрэх арга
зандан , заарын зэрэг үнэртний зүйл
буй
нэгэн боодлыг өгч энэ бүгдийг аваад
миний үсийг хурдлан авч өгтүгэй
гэсэнд
үсчин өгүүлрүүн: Аллах мэдлэг, би
энэ боолыг доторхийг үзэхээс нааш
авахгүй
гэсэнд карцад тушааж тэр боодлын
доторхийг гаргасахнд үсчин гартаа
барьсанодон гаригийн хүрдийг алдаж тэр
боодлы доторхи агар зандан үнэрт
утгагыбг
удтал гайхан үзсэн миний дотор их л
цухалдан суутал үсчин хутгыг барьж
миний
үснээс бас нэг багаханыг аваад мод
үндэснээс нь ургана, хөвгүүн эцгийг
дууриан
өснө. Миний энэ өдрийн хурим цөм
чиний хишиг тул эцэг хөвгүүн та
хоёрын
алинд зүслэн биширч тал өгвөл
зохих бизээ . Миний хуримд суухзочид цөм
томоотой сайн хүмүүс бүлгээ . Нэгий
нь халуун усны эзэн Зенгут гэнэ.
Нэгий нь
амуу худалдах Салия гэнэ. Нэгий нь
буурцаг худалдах Салит гэнэ . нэгий
нь
ногоо худалдах Икрийш гэнэ. Нэгий
нь хогч Хомайд гэнэ. Нэгий нь
тэмээн суайд
гэнэ. Нэгий нт үүрэгё Сувейд гэнэ.
Нэгий нь халуун усны угаагч Абумут
Каришгэнэ. Нэгий нь манаач К сим , нэгий
нь асуугч Карим гэнэ. Эдгээрийн
дотор
чалёаа агсан буюу бусдыг хашруулан
уйдуулах хүн нэгч үгүй бөгөөд хүн
бүрд
өөрийн бүжиглэх бүжиг шүлэг бий .
Цөм миний адил цөөн үгтэй
томоотой хүмүүс
билээ . Халуун усны эзэн гэц дэлдэж ,
ээж би очиж добо юугаа дүүргэнэ
гэж
бүжиглэн дуулна. Амуу худалдагё нь
бусдаас илүү чадал үзүүлж айуухилагч, ай
хатан минь чи юу ч дутаасангүй
хэмээн дуулахад сонссон бүхэн элгээ
хөштөл
инээлдэнэ . хогч зугаатай нариантай
үзэсгэлэн бөгөөд дуулахад минь маш
сайн
тул шувуу боловч түүний сонсвол
зогсоно. Миний эдгээр нөхөд хүний
ухаан
оюуныг инээдэмтэй наргиантай
зүйлээр сэржгэлэн цэнгэлдэхэд маш
чадмагайгэнд тоочив ч барахгүй Чи тэдний
чадал эрдмийг бүрнээ мэдсүгэй
хэмээвэл өрөө
очи ж үзсүгэй . Би үзвэл чиний бие
тэнхэл өвчйнөөё хойш төдий л
сайжирч
53
ёадаагүй тул тэр очих айлд илүү
үгтэй чалчаа хүн байх бол чиний
толгой
өвдүүжин. Манайд очигтун гэсэанд
би дотроо уурлавч инээмсэглэн
байдлаарөгүүлрүүн: Би хожим очъё, та харин
миний үсийг түргэн авагтун Надад
хэрэг буй
тул би бас яарна. Бодвол чиний
олон нөхөд чамайг мөн нэгэн адил
хүлээж буй за
гэсэнд үсчин өгүүлрүүн: Ай эрхэм
минь би чамайг тэр сайн язгууртны
хөвүүд
цөөн үгтэнтэй учруулан золгуулсугай
хэмээн хүсэх бүлгээ . Би өсөх наснаас
эдүгээ хүртэл илүү үгтэй хүнтэй
нөхөрлөсөн удаа нэгч үгүй гагцхүү
бие лүгээадил цөөн үгтэй хүнтэй ханилна.
Хэрэв чи миний нөхөдтэй нэгэнт
золговол
өөрийн хуучин нөхдийг цөм
нэгмөсөн тэвчих буй за гэсэнд би
хожим нэгэн өдөр
эрхгүй чиний нөхөдтэй очиж танилц
хэмээвэл үсчин өгүүлрүүн: Би чамайг
энэ
өдөр дагуулан аваачихыг хүснэ .
хэрэв чи үнэхээр манай гэрт очих
болбол чиний
шагнасан юмыг нөхөддөө хүргэж
өгсүгэй . хэрэв чи надад эрхгүй урьдболзсон
нөхөддөө очсугай гэвэл чиний энэ
хишгийг нөхд¤өө хүргүүлээд би
чаймаг
дагасугай . миний нөхөд намайг
хүлээлгүй идэж уувал болно гэсэнд
миний нөхөд
эдүгээ намайг хүлээн буй тул эс
очвол болохгүй Чи нөхөддөө очиж
нөхөдтэйгээ
хуримлагтун гэсэнд үсчин өгүүлрүүн:
Би ямар аймшигтай чамайг ганцаар
явуулна гэсэнд миний тэр очих газарнадаас бус хүн очиж болохгүй гэвэл
үсчин
өгүүлрүүн: Чи лав нэгэн эмтэй
болзсон буй заа . Бус ямар учраас чи
намайг
дагуулахгүй хэмээнэ. Би чамайг
бусдын эмд эзгүйчлэн очиж хэрэг
гаргауузай гэж
эмээх тул чиний энэ хэрэгт туслаар
дагалдан явахыг хүснэ манай энэ
Багдад
хотод ийм хэргийг ялангуяа ийм
өндөр хийхэд их л хэцүү , бас энэ
БагдадынВали түшмэл маш чанга цаазтай хүн
биш үү гэсэнд энэ муу өвгөн ямар
аймшигггүй надад ийм үг хэлнэ
эндээ зайлагтун гэвэл үсчин
өгүүлрүүн: Би чиний
дэлд санааг бүрнээ мэдэв. надаас
нуух ньдэмий гэсэнд тэр үсчний
үгийг миний
айл ах дүүгийн хүн сонсуужин
хэмээн айн эмээн удтал үг дуугүй
суутал мөргөл
номын цаг босон тул үсчНий үс авч
дуу±магц түүнд идээ зууш өгч үүнийгнөхөддөө хүргэгтүн . Би чамайг энд
хүлээж хамт явсугай хэмээн элдвээр
аргадвал
энэ муу өгүүлрүүн: Би чиний санааг
мэдэв. Чи намайг мэхлэн зайлуулж
ганцаар
яваад гайд унахыЈ хсүэж байна. Чи
намайг иртэл хичээж хүлээ гэсэнп
энэ муу
миний өгсөн идээ зуушийг үүрэгч
хнээр хүргүүлж өөрөө сэм
гудамжинд нуугдсан
ажээ . Би яаран гадагш га°ч тэр
охины гэрийн зүг очвол зууч эмгэнхэдийнээ
намайг хүлээн буй тул дотогш
удирдан оруулсанд гэнэт гэрийн
эзэн мөргөлөөс
ирээд хаалгыг дарсанд цонхоор
доош үзвэл энэ муу үсчин хаалганы
гадна хүлээн
сууж буйг гайхан үзэж, энэ золиг
намайг энд буй гэж яахин мэдэв
хэмээн гайхан
бодвол Аллах миний нууцыг
илрүүлэх гэсэн тул гэрийн эзэн нэгэн
шивэгчнийосолдсоныг мэдэж занчин зодсонд
тэр гэрийн нэгэг боол ирж
шивэгчнийг
занчихаас хэлтрүүлсүгэй гэсэнд бас
занчуулж өнөдр дуугаар бархирсанд
энэ муу
үсчин тэр гэрийн эзэн намайг
занчиж байна хэмээн санаж өмссөн
хуцасаа урж ,
толгойд шороо цацан гасалж энэ
Кадийн гэрт миний эзнийг аллаа
хэмээн өндөр
дуугаар гашуудан дуудаж миний
гэрийн олонд сонсгон дуулгаэирсэндп бүгдээр
аяа тэр хөөрхий тасдаж , зсээ
сэгсийлгэж ирсэнд гэрийн эзэн тэр
чимээг сонсож
гадна юу болов хэмээн нэгэн зарцыг
явуулбал удалгүй сандран мэгдэн
гүйн ирж
мэдүүлрүүн: Манай хаалганы гадна
түм илүү эр эм хүн хуралдан цуглаж,
аяа тэр
хөөрхий алагдав хэмээн манай
гэрийг чиглэн зааж шуугилдана
гэсэнд Кадихилэгнэж хаалгыг цэли©тэл нээн
гармагц олон хүнийг үзээд сүрдэн
эмээж юу
54
б®лов хэмээн асуувал миний зарц
нар хараан өгүүлрүүн: Ай муу заяат ,
ай
нохой , ай гахай чи манай эзнийг
алав гэсэнд Кади өгүүлрүүн: - Би
танай эзнийг
яалаа гэж адах билээ . миний гэр энэ
байна, орж үзье гэвэл орж үзэгтүн
гэсэнюүсчин өгүүлрүүн: Чи түүнийг
ташуурдан занчсан биш үү . Би
түүний бахирахыг
сонссон бүлгэ. Кади асууруун
Түүнийг миний гэрт хэн хаанаас
хэрхэн оруулсан
билээ . Би түүнийг яалаа гэж алах
билээ гэвэл гэвэл үсчин өгүүлрүүн:
Чи энэ
хэргийг битгий нуугтун. Би түүнийг
тов тодорхой мэднэ . Чиний охин
тэр хүн
хоёр харилцан амраг сэтгэлтэй
болсонд чи түүнийг гэрт оров гэжмэдээд олон
зарц нарт тушааж түүнийг
занчуулсан бишүү. Чи манай эзнийг
гаргаж өгөхгүй бол
би биеэр дотогш орж эзнээ олоод
энэ хурсан олны өмнө чамайг ичээнэ
гэсэнд
, Кади олноос ичиж өгүүлрүүн:
Чиний үг үнэн бол миний гэрт орж
үзтүгэй гэсэнд
энэ үсчин яаран дотогш гүйн орсныг
үзээд зайлсугай хэмээтэл завдсугай ,
сандран мэгдэн нэгэн их авдрындотор орж амьсгалаа даран хэвттэл
үсчин ирж
намайг эрэлхийлэн цааш нааш үзьэл
авдрын хажууд очиж гэнэт авдрыг
толгой
дээр өргөн гарсаанд энэ муу надаас
салахгүй аж хэмээн яаран авдрыг
нээж
үсрэн Ўуухад хөлөө хугалж хаалганд
хүртэл маш олон хүн цугларсныг
үзээд
ханцуйн дотор бэлтгэн авч явсан
алтыг цафсанд олон хүн тэмцэлдэн
түүхчөлөөнд сэмхэн гадагш гарч
зугтаасанд энэ му үсчин миний
хойноос салалгүй
дагалдан явж өгүүлрүүн: Тэр
муусайн миний эзнийг хорлож
намайг сөнөөх гэсэн
билээ . Аллахын өршөөлөөр би эзнээ
тэдний гараас мултлав. Аяа чи
өөрийн
болгоожгүйгээр ийм хэрэгт орсон
биш үү. Аллах намайг эс явуулбал чи
энэ
зовлонгоос яахин гарах билээ .
Ганцаар явна хэмээн намайг аланалдав шүү.
Чиний нас бага, томоожоогүй тул
энэ нэгэн удаагийн мунхгийг авё
хэлэлцэхгүй
болгоё гэсэнд би тачъяадан хорсож,
би чамаас болж ийм хэрэгт орсныг
чи бас
бага хэмээн миний хойноос гүйж зах
зээлийн газар олны өмнө ийм үг
хэлнэ үү
хэмээн зээлийн газар нэгэн дэнд
орж , намайг энэ муу үсчнээс салгаж
амь авархэмээн дэнгийн эзнийг гуйсанд тэр
үсчнийг дотогш оруулсангүй
амсхийж сууж,
аяа энэ муу үсчнээс өдөр ч шөнө ч
хагацахын заяагүй болов гэж гэрч
нарыг
дуудан ирүүлж өөрийн өв хөрөнгийг
төрөл садан хүмүүст хуваан тушааж ,
орон
сууцыг худалдах , их багыг тэжээн
тэтгэх , захиа заавар өгч грэээ бичиг
батлан
бичээд энэ муугийн нүүрнээс
зайлсугай хэмээн танай энэ хотондирж суусан
бүлгээ . Таны урьсныг хүлэж энд
ирвэл энэ муу харин хойморт
ямбатай , хүндтэй
сууж байна. Энэ муугийн уршгаар
миний хэрэг ийм болж, хөлөө
хугалсан атал,
би яахин үүний хамт энд сууна
гэсэнд бид их л гайхаж тэр үсчнээс
энэ хүний үг
үнэн үү гэж асуувал үсчин өгүүлрүүн:
Аллах мэлэг! Би ухаан мэдэл зориг
ихтэйнтул чингэсэн бүлгээ . намайг үгүй бол
энэ лав үхсэн биз . үүний амьд
гарсан нь
гагцхүү миний гавъяа болой.
Алагдсангүй хөл хугарсан нь бас
завшаан биш үү . Би
олон үгтэй бол үүнд яахин туслаж
чадах билээ . Би та нарт өөрийн
явдлаас хэлж
өгсүгэй . Түүнийг сонсвол намайг
үнэхээр бусад зургаан ах нараас
цөөн үгтэй гэ
мэднэ Энэ үсчний чалчаа мөн бусыг
хойд бүлэгт үзтүгэй . ЗУРГАДУГААРБҮЛЭГ.
Өгүүлэх нь: тэ үсчин өгүүлрүүн: Би
аль- мустади Биллахын хөвүүн аль-
Мустансир
Биллах хааны үед Багдад хотноо
суусан бүлгээ . Нэгэн өдөр хаан , их
замд
хулгай хийсэн арван хүнд хилэгнэн
уурлаж, Багдадын ноёнд хулгайг
баригтун
хэмээн тушаасанд зарлигийн ёсоор
барьж онгоцонд суулган хүргэж
явсныг үзээдэнэ хуриманд очиж яваа хүмүүс
болов уу , би хамт очилцъя хэмээн
тэр олны
55
дотор хутгалдан орж мөрнийг
гатлан гармагц гэнэт олон хуяг ирж
тэр хулгайн
хүзүүнд гинж орхиж хааны өмнө
хүргэхэд намайг бусдын хамт
гинжилсэнд би үг
цөөн, зүрх их тул үг дуун гарсангүй
аль- Мустансит Биллах эзний өмнө
сөгдсөнд ,энд арван толгойг ав хэмээн хивсэн
дээр сөгтгөн суулгаж сэлэм далайн
арван
хүний толгойг авсанд ганц би үлдэв.
Халиф үүнийг үзээд чи юунд есөн
хүний
толгой авав хэмээвэл зандалчин
өгүүлрүүн: Би ямар аймшиггүй эзний
зарлигийг
зөрчиж арав гэхэд есөн хүний толгой
авах билээ хэмэсэнд Халиф эзэн
өгүүлрүүн: Би бодвол чи есөн хүний
толгой авсан буй заа . Аравдугаар нь
чинийөмнө суунам бус уу хэмээсэнд
зандалчин би арван хүний толгой
авсан билээ
хэмээн тоолж үзвэл үнэµээр арван
хүний толгой авсан тул Халиф
намайг гайхан
үзэж асууруун: - Чи энэ ялтны дотор
яахин оров. Үг дуугүй суух чинь юу
билээ .
Чи нас их боловч үнэхээр тэнэг хүн
ажээ хэмээсэнд би өгүүлрүүн: Аяа
үнэн
шашинтны эзэн минь, би бол нэгэн
цөөн үгтэй цэцэн ухаантай өвгөнбилээ . Үс
авч амь зууна. Энэ арвыг онгоцноо
сусныг үзээд хурим найрт очих
хүмүүс
хэмээн тэдний дунд хутгалдан ортол
гэнэт олон хуяг цэрэг ирж барьсанд
язгуураас их зүрхтэй хүн тул огт дуун
дуугарсангүй . чиний өмнө ирж
бусдын
хамт сөгдёөнд чи арван хүний
толгой ав хэмээсэнд боловч би огт
дуун
гарагасангүй нь үнэн их зүрхтэй бусуу гэсэнд Халиф минийүгийг сонсож
үнэхээр
зүрх ихтэй, цөөн үгтэй хүн аж гэ
мэджээ. Чингэтэл миний ачаар
өчнөөн төчнөөн
зовлонгоос гарсан энэ залуу хүн
намаг чалчаа гэнэ . халиф эзэн,
миний
үгийгсонсоод гэдрэг унатал инээж,
асууруун: Ай цөөн үгт ээ! Чиний
бусад зургаан
ах нар мөн адил цөөн үгтэй , ном
эрдэмтэй юу хэмээн асуусанд тэрмуусайнуудыг яахин надтай
адилшааж болно. тэд бүгд зүрхгүй
чалчаагаас болж
нэг нь өрөөсөн нүдгүй лалар, нэг нь
хоёр нүдгүй сохор, нэг гь салга
хазгар, нэг нь
хамар чихгүй , нэг нь уруулгүй , нэг
нь нуруугүй ийм зургаа бүлгээ . Нүд
амгү» сохор
доголон болсон нь цөм учиртай тул
би тэдгээрийн явдлыг нэгд нэгнээр
тайлбарлан хэлсүгэй. Намайг чалчаа
хэмээн бүү санагтүн гэв. Үсчний
ямар сонинзүйл хэлэхийг дараа бүлэгт үзсүгэй.
ДОЛДУГААР БҮЛЭГ. Өгүүлэх нь: Үсчин
өвгөн
лал шашинтны эзэн Халифт айлтган
өгүүлрүүн: Миний ах нуруугүй хүн
бүлгээ
Багдад хотын нэгэн баялаг гэрийн
эзний байшингийн доод
давхарлагийг хөлслөн
сууж, үйл оёж амьдаран . Нэгэн өдөр
толгшой өргөж дээш үзвэл ургах
саран мэт
сайхан царайтай нэгэн эм ,
байшингийн цонхны өмнө буйг үзэжоёхыг уматран
үдэш болтол нүд шилжилгүй ширтэн
үзэж дотро ихл хүсэв. Чингэсээр
хоёр
гурав өдөр тэр эмийг ширтэн үзэснд
гэнэт тэр эм инээмсэглэн далд
орсонд
нэгэн шивэгчин ирж өгүүлрүүн:
Манай хатан тусгалан намайг
явуулж чиний амраг
асуухын ялдам гуйсан нв энэ хэдэн
зах торгоор хатанд хэдэн цамц оёж
өгнө үүгэж намайг явуулав гэсэню миний ах
яаран хүлээн авч мөн өдөр оёж
дууссанд
өглөө нь шивэгчин дахин ирж
өгүүлрүүн: Миний хатан чиний
амрыг эрж чамайг энэ
шөнө сайн хонов уу хэмээн асуув.
Манай ахаайтан чамайг сансаар
нойргүй
хоонв хэмээн шар хоргой өгч, үүгээр
хоёр хос өмд оёж өгөгтүн хэмээн
өгөв.
Үүнгийг энэ өдөр заавал оёж
дуусгагтун эмээсэнд миний ах тэрхоргойг авч
өгүүлрүүн: Чи миний төлөө хатны
түмэн амгаланг эрж, боол би хатны
зарлигийг
хичээнгшүйлэн дагасуЈай хэмээнэ
хэмээн уламжлагтүн гэж тэр сахан
эм үзэгдэж
элдвэо сэртэндэн өдөөсөнд миний
ах тэр эмийг тэснгэлгүй хүсэж,
өмдийг
удалгүй оёж гүйцсэнд шивэгчин ирж
өмдийг аваачвөал тэр эмийг хүлээн
суухад56
шивэгёчин ирж манай эзэн чамайг
дуудав гэсэнвд миний ах тэсгэлгүй
айв.
Шивэгчин түүний цочсонд байдлыг
үзээд өгүүлрүүн: - Чи бүү айгтун.
Чамд огт
гэмгүй болохгүй манай хатан чамайг
гэрийн эзэнтэй танилцуулах гэнэ гэж
дагуулан аваачсанд тэр сайхан
эмийн эр өчнөөн төчнөөн тогрго өгч
үүгээр надад
цамц оёгтун гэсэнд хүлээн авч , хоолидэлгүй оёсоор хорин дирхэм
хэмээсэнд
шивэгчийг дуудаж үүнд хорин
дирхэм өгөгтүн гэсэндв тэр эм мөнгө
бүү авагтүн
хэмээн дохиогоор сэм нэвтрүлсэнд
миний ах мөнгө авахгүй хэмээн бас
юм авч
гараад гурван өдрийн эцэст сая оёж
гүйцсэнд шивэгчин ирж шаардан
аваачсанд
гэрийн эзэн бас таван дээлийг оёулж
миний ахад зоримог мөнгө өгсүгэй
гэхэдтэр эм эрийн битгий автагтүн хэмээн
тэдний үлй оёсоор мөрөнд өмысөх ,
гэдсэнд идэх юмгүй болж бачлагдан
мэхлэгдээд өдий төдий зовлон үзсэн
нь тэр
гэрийн эзэн эр эм хоёр минй ахад
шивэгчнээ богтлон өгч дэр нийлэх
шөнө миний
ахыг нэгэн тээрэмдп аваачиж чи энэ
шөнийг энд хоновол маш сайн
хэмээн
үлдээж тээрмийн эзэнд ийм тийм
хэмээн захиж явсанд тэр хүн шөнө
дундминий ахын өмнө очиж энэ муу үхэр
тээрэм эргүүлЅхгүй дэмийл зогсох нь
юу
вэ? ҮЗвэл энэ үхэр идэх уух , баах
шээхээс өөр ажилгүй байнам хэмээн
миний
ахыг тээрэмд оруулж ташууран
занчсанд уухилан гаславч огт
амжрахгүй, энэ
муу үхэр юу болов хэмээн нүүр
нүдгүй занчих тул арга буюу
тээрмийг эргүүлэн
гурил татсаар хонов. Өглөө болсонд
гэрийнэзэн ирж миний ахыг үзээд үгдуунгүй
явсанд шивэгчин ирж би чиний
төлөө их өрөвдөнө гэвэо миний ах
занчуулан
зовсондоо үг хэлж чадахгүй болж
дэмий л зогсоход тээрэмчин ирж
тавьсанд
гэртээ харьталд урьд өдөр холбох
бичиг хийсэн бичээч ирж өгүүлрүүн:
Чиний
насан хутаг уртсах болтугай . үдээш
өглөө болтол янаглан амраглаж
ажрганцэнгэлдсэн хүний царай ийм байдаг
аж гэсэнд аяа мянган давхар
малгайт минь
юуны жаргалын царай гэнэ. Би энэ
шөнө үхэр орлож тээрмийн чулуу
эргүүлэв
хэмээн тэр шөнийн явдлыг тоочин
хэлбэл , та хоёрын одн гариг
нийлэхгүй байжээ
. Би чиний бичгийг засөж өгье гэсэнд
, бас арга буюу юу байна хэмээн
амьжрах
аилж эрж суутал гэнэт тэр шивэгчин
ирж, манай хатан чамайш дууднагэвэл
явагтугай, явтугай , чиний хатан бид
хоёрт одоо хэлэлцэх хэрэггүй болсон
билээ
хэмээн уухилан дуудаж тэр тээрэмд
гарсан хэрэг надад огт холбогдолгүй
хэмээн
тангаргалан ам алсданд миний ах
түүний уран сайхан үгэнд автагдаж
тэсгэлгүй
баярласанд швэгчин ирж өгүүлрүүн:
Миний хатны захих үг гэрийн эзэн
энэ шөнөайлд хонох тул чи манай гэрт очиж
нэгэн шөнө жарган унтана уу хэмээн
үдэш
болсонд бас ирж миний ахыг
дагуулан оруулсанд гэрийн эзний эм
зоримгоор аяа
янаг минь би чамайг тэсгэлгүй хүсэн
мөрөөдөв гэсэнд миний ах баярлаж
юуны
урьд намайг үтэр нэг сайн үнэсэгтүн
хэмээгээд хэлж барахын өмнө тэр
гэрийн
эзэн нуугдсан газраас яаран гарч би
чамайг цагдан сэргийлэхийн даргадтушаахаас нааш салахгүй хэмээн
шуугилдахад миний ах хичнээн
гуйвч үгийг огт
авахгүй шууд Вали түшмэлд тушаав.
Вали түшмэл миний ахыг ташуурдан
занчиж тэмээнд унуулан зах зээлийн
газар хэсүүлснийг олон хүн үзээд
бусдын
дотоод гэрт хулгайгаар орогсдыг
цээрлүүлэх ял энэ ыцюц хэмээн
хэлэлцэв.
Тэндээс миний ах ял эдэлж хотоос
хөөгдөн гараад хааш очихыг үл
мэдэн дэмийлявтал би өрөвдөн зовж гэртээ
дагуулан аваачиж эдүгээ хүртэл
тэжээсээр буй
хэмээсэнд Халиц эзэн их л инээж за
цөөн үгт минь сайн сайн хэмээн
намайг
явтугай гэж шан өгсөнд би бусад ах
нарын явдлыг хэлж дуусахаас нааш
чамаас
57
юм авахгүй, чи харин намайг олон
үгтэй гэж бүү сана. Энэ үсчин өвгөн
бас юухэлэхийг дараа бүлэгт үзсүгэй.
НАЙМДУГААР БҮЛЭГ. Өгүүлэх нь :
Үсчин өвгөн :
Лал эзэн Халифт айлтгаруун : миний
хоёрдахь ах салга хүн бүлгээ . Нэг
Бакбак
гэнэ. Нэгэн өдөр зээлийн газар явтал
нэгэн эмгэн уулзаж өгүүлрүүн: Чи тзр
зогсогтун! Надад нэг хэрэг буй .
Хэрэв чиний санаанд нийлэлцэхгүй
бол надад
нүүтрр шагнаж тЅр хэргийг биед
хүлээн авах ажаамуу гэсэнд эрхмийн
сургаалыгхүснэ гэсэнд эмгэн өгүүлрүүн: Урсгал,
устай , анхилам үнэртэйцэцэрлэг,
үзЅсгэлэн
сайхан байшинг ямар гэнэ Жимс
дарс болоод өглөө болтол амраглан
тэврэх
сайхан хүний үзэсгэлэнт царайг ямар
гэнэ. Миний үгийг дагавал чи двиш
сайныг
үзнэ гэсэнд миний ах асууруун:
Өчнөөн олон хүний дотроос ганц
намайыг
сонгох нь юу билээ . Нмайг ямархэмээн сонгов гэж асуусанд эмгэн
өгүүлрүүн:
Чи дэмий олон үг бүү асуугтун.
Харин дуун үгүй намайг дага хэмээн
миний ахыг
дагуулан аваачсанд нэгэн сайхан
ордон харшийн дотор оруулж
сайхан танхимд
сууогасанд олон эмс угтан ёсолж
зэрэгцэн суутал гээнт их чимээ гарч ,
олон
шивэгчин эмс арван тавны саран
мэт нэгэн гоо сайхан охиныг
танхимд удирданоруулсанд охин, миний ахаас
асууруун: Аллах чамайг
өргөмжилтүгэй. Чамд сайн
юм буй юу гэсэнд ай авхай минь,
миний сайн цөм надад буй гэсэнд
охин олон
шивэгчинд тушааж ширээ засуулаад
зүйл бүрийн сайхан идээ ундааныг
авчрав.
Хурим идэж барсанд арван сайхан
шивэгчин гартаа хуур барьж дуу
хөгжим
өргөсөнд миний ах тэсгэлгүй
баярлан охины гараас хундагыгтосон авч хэ хэдэн
удаа уусанд охин миний ахын шилэн
хүзүүг нэгэн удаа алагдаж олон
шивэгчинд
зэргээр алгадагтун хэмээсэнд олон
шивэгчин алгадан алгадсаар
муужруулан
унагаав. Тэндээс миний ах босож
гадагш гартугай хэмээсэнд би шилэн
хүзүүгээ
алгадуулсаар муіжран унав. Одоо
бас бас хэдий болтол хүлээх билээ
гэсэндэмгэн ятган өгүүлрүүн: Чи охиныг
согтохыг баахан хүлээгтүн . ’эр цагт
чиний
хэрэг лав бүтнэ гэсэнд миний ах эгж
урьд суусан газартаа дахин суусанд
тэр
охин миний ахын биеийг үнэртнээр
утуулж , нүүрт тэргүүлэгё цэцгийн ус
шүршиж
өгүүлрүүн: Аллах чамайг тэтгэтүгэй.
Чи миний гэрт орж миний үгийг
дагав. Урьд
миний үг зөрчсөн цөм хөөгдөн
зайлах тул гагцхүү хүлцэнгүй ньхүссэндээ хүрнээ
гэсэнд миний ах өгүүлрүүн: Ай авхай
минь , би чиний боол бөгөөд чиний
гарт
хэмээсэнд охин өгүүлрүүн: Би найр
наргианд дуртай хүн бүлгээ . Миний
үгийг
дагагсанд цөм хүссэнээ олно хэмээн
нэгэн шивэгчинд тушаан өгүүлрүүн:
Чи энэ
ноёноо дагуулан аваачиуж заслын
зүйлийг бэлтгэж дахин миний өмнө
хүргэжирэгтүн хэмээсэнд тэр шивэгчин
миний ахын хөмсгийг будаж сахлыг
ширхэг
ширхэгээр зулгаасанд миний ах
охиныг ихэд хүсэх тул тэсвэрлэн
хүлцэж нүүр
хөмсгийг будуулан , сахалгүй болж
танхимд дахин орсонд охин анхна
цочтол
гэдрэг унаж инээн өгүүлрүүн: Аяа ,
эзэн минь, би чиний энэ сайхан
царайд
автагдан дагав. Чи эдүгээ
бүжиглэгтүн хэмээн гусанд босождэвхцэн
бүжиглэвэл охин миний ахыг олбог
дэрэр цохилон наадсанд олон
шивэгчин
амттайхүчтэй жүрж нимбэг
тэргүүтнээр цохилон дэлдсэнд
муужран унав. Төдий
эмгэн өгүүлрүүн: Одоо чиний хүсэл
ханах цаг ойртов. Занчигдах зовлон
нэгэн
үүгээр өнгөрөв. Одоо бас нэгэн зүйл
үйлдсэн нь охин согтвол өмд цамцыг
тайчижбүр нүцЈэн болсон тэр цагт сая
бусдын хүслийг дагана Чи тэр цагт
охины үгийг
дагаж нүцэглээд өнөөхийг бостол
үлдэн хөөвөл охин часайг дагана.
Үтэр түргэн
нүцэглэгтүн гэсэнд миний ах хувцас
тайлж чармай нүцгэн болсонд охин
хувцасаа
58
тайлж чамд хүсэл буй ахул намайш
дагатугай хэмээн зугтаан гүйсэнд
миний ахохины хойноос гүйсээр нэгэн
байшингаас нгэн байшинд дамжин
орж гүйтэл охин
нэгэн харанхуй газар орсонд миний
ах хойноос нь хөөн гүйж нимгэн
газар
гишгэсэнд гэнэт байшингийн шал
цөмөрч элдүүрчний зээлийн дунд
унасанд олон
элдүүрчин , арьсчин, нэгэн чармай
нүцгэн сахал хөмсөггүй , улаан
нүүртэй хүн
унасныг үзэж хашгиран шугилдан
алгаа ташицгааж арьс ширээрзанчин унагааж
илжигэнд ачаад Вали түшмэлд
хүргэвэл түшмэл асууруун: Энэ ямар
хүн хаанаас
гарав гэхэд олон элдүүрчин . Энэ хүн
Визир сайдын гэрээс мана зээлийн
газар
унав гэсэнд Вали түшмэл энэ хүний
хүзүүг зуу ташуурдан занч Багдадаас
хөөн
зайлуулагтун хэмээн тушаасанд би
хотоос гарч ах юугаа гүйцээд сэмхэн
хоторуулж эдүгээ хүртэл тэжээн буй нь
миний сэтгэл уудмыг илэрхийлжээ .
Миний
гуравдугаар ахын нэр Факик гэнэ.
Нүд сохор хүн бүлгээ . Эртнйи хувь
зохиолоор
нэгэн их гэрийн өмнө ирж хаалгыг
тогшвол гэрийн эзэн дотроос энэ хэн
буй
хэмээн асуусанд хариу өгсөнгүй тул
дахин асуувал миний ах бас
өчсөнгүй ,
төдий гэрийн эзэн хаалгыг нээж чи
юуг хүснэ гэсэнд миний ах өгүүлрүүн:Ай
гэрийн эзэн надад нэгэн юм хайрла
гэсэнд чи сохор µүн үү хэмээн миний
ахын
гараас хөтлөн дагуулж олон шат
даван дамжсаар байшингийн
хамгийн дээр гарч
асууруун: Сохор хүн чи юуны хснэ
гэсэнд миний ах өгүүлрүүн: Ай
гэрийн эзэн их
Аллахыг бодож надад нэгэн юм
хайрла гэж өгүүлсэнд Аллах чамд
хайрлан өгмүйза хэмээсэнд миний ах өгүүлрүүн:
Тийм бол чи үүнийг надад дор
хэлэхгүй яав
гэсэнд гэрийн эзэн өгүүлрүүн: Би
чамайгш энэ давхарлаг гэрийн
дээрэс хэд хэд
дуудахад чи хариу өгөхгүй бас яаь
гэсэнд чи надад юм өгнө үү гэвэл
гэрийн эзэн
өгүүлрүүн: Чамд өгөх юм надад
байхгүй гэсэнд миний ах олон шат
дамжин
буусаар хаалга хүртэл хорин гишгүүр
үлдсэнд хальтран унаж толгойгхагалаад
гадгаш гарч дэмий л гайхан явтал
түүүний нөхөр хань болох хэдэн
сохор хүн гүйэн
ирж энэ өдрийн ашиг сайн уу гэсэнд
явдлаа тоочиж өгүүлрүүн: Би энэ
өдөр
хувийн мөнгөнөөс гаргаж
хэрэглэхийг хүснэ гэсэнд гэрийн эзэн
сэмхэн тэдний
хойноос дагалдан явсан тул энэ
үгийг сонсож хамт явалцан , тэдний
гэрт очсонминий ах нөхдөд өгүүлрүүн: Бидний
хойноос өөр хүн дагалдан оруузай .
хаалгыг
дарж гэрийн дотор сайтар нэгжигтүн
гэснийг тэр хнүн сонсоод
байшингийн
нуруунаас унжин дээснээс авиран
унжсанд тэр хэдэн сохор хүн
байшингийн
дотор нэгжин эрж хүн олсонгүй тул
миний ахын дэргэд ирж мөнгөө
тоолбол нгэн
түм , хоёр мянган дирхэм зоос
байжээ . Түүнээс хүн бүр хэрэглэхийгавч
үлдсэнийг нэгэн буланд газар хаяж
өмнөө бага сага идэх уух юм тавьж
хоол идэж
суухад миний ах дэргэдээ нэгэн өөр
хүний зажлах чимээг сонсоод манай
энд
гаднын хүн бай-ам хэмээн гарыг
сарвайн тэр зажлах чимээ сонсдох
газар нэгэнт
шүүрмэгц нэгэн хүний гар
баригдсанд олон сохор хамт хүчнээр
нийлж тэр хүнийгхантал занчаад ай лал аа манай энд
нэгэн хулгай орж манай хэдэн сохор
хүнийг
хохируулсангүй гэнэ хэмээн
хашгиран дудсанд олонхүн цугларан
орж та нар юу
болов гэсэнд тэр бачит хүн нүдээ
хуурмагаар аньж бусад сохор
хүмүүсийн адил
хашгиран шуугилдаж ай лал аа,
надад Вали түшмэлд мэдүүлэх чухал
хэрэг буй
гэсэнд олон хүн түүнийг тойрон
бүсэлж Вали түшмэлийн өмнөаваачсанд бачит
хүн мэдүүлрүүн: Түшмэл чи эрүү
хөдөлгөхгүй бол бидний энэ хэргийг
ялган таслах
нь тун бэрх. Тиймийн тул надаас
эхлэн миний дараа, миний энэ
хөтчид эрүү
тулгагтун хэмээн миний ахыг
заасанд Вали түшмэл тэр хүнийг
дөрвөн зуун банз
59
занчсанд сая нэг нүдийг нээв. Бас
занчтал нөгөө нүдийг нээтэл түшмэласууруун.
Чи үнэн өчгөө мэдүүлэхгүй аль
цагийг хүлээнэ гэсэнд тэр хүн
өчрүүн: Аяа ноён
өршөө нигүүлсэн үү . Бидний дөрвөн
хүн сохор хүний дүрээр олныг
бачлан
мэхэлж хүний дотоод гэрт орж эмс
охидыг бузарлан аж төрнө. Бидний
олсон
бузар ашиг нэг түмэн хоёр яманг
дирхэм болсон би хувь ногдох
гурван мянгандирхэ¬ийг авсугай гэсний улмаас энэ
гурав миний мөнгийгш булаан авч
намайш
занчсан тул би арга буюу энэ хэргийг
албаны газ°аа мэдүүлж ногдсон
хувийг
хуваан олгохыг гуйна . Миний
өчгийн үнэнийг мэдсүгэй хэмээвэл
энэ гурван
хүнийг намайг занчсанаас илүү
занчиж өгөгтүн: Цөм нүдээ нээнэ үү
хэмээсэнд
Вали түшмэл энэ муу хулгай ямар
аймшигггүй сохор болж хүнийгбачилна гэвэл
миний ах өгүүлрүүн: Аяа тэнгэр,
мэдтүгэй. Бид үнэхээр сохор хүмүүс
бүлгээ гэсэнд
вали тшмэл хилэгнэн уурлаж тэр
гурван хүнийг хэд хэдэн мод занчиж
нүдээ
нээгтүн хэмээвэл тэр гурав үнэхээр
сохор тул юуны нүд нээх аж . Үүнд
тэр залт
хүн өгүүлрүүн: манай гурван нөхөр
олны өмнө нүүргүй болохоос эмээж
үхэвчнүд нээхгүй байх нв. Би нэгэн
албанб хүнтэй явж тэр зоосыг тоо
ёсоор хүргэж
ирсүгэй гэсэнд вали түшмэл албаны
хүнийг явуулж тэр зальт хүнд гурван
мянган
дирхэм тавьж олгоод үлдсэн зоосыг
санд хурааж , гурван сохор хүнийг
хотоос
хөөж гаргасанд би сэмхэн ахын
хойноос очиж хотод хулгайгаар
оруулан гэртээ
нуун тэжээсэн бүлгээ гэсэнд. Халиф
хаан их л инээж үүнд шан өгчявуулагтун
хэмэгээд гэсэнд тэнгэр мэдтүгэй.
Миний бусад ах нарын явдлыг
хэлэхээс нааш
шан авч чадахгүй . Би язгуураас цөөн
үгтэй хүн бүлгээ хэмээн дөрөвдүгээр
ахын
явдлыг өгүүлсэн нь:
Минийдөрөвлүгээр ах өрөөсөн нүд
сохор болой Багдад
хотонд ярга хийж амьдрана . Сайд
түшмэл баялаг гэрийн хүмүүс түүнээс
маµхудалдан явах тул ярга хийж ашиг
олоод орон байшин,и ачлага
уналагтай байжээ
. Нэгэн өдөр түүний дэлгүүрт урт
цагаан сахалтай нэгэн өвгөн ирж
мах худалдан
авсанд синий ах тэр өвгөний өгсөн
дирхэмийг үзьэл маш цагаан
гялалзсан
мөнгөн зоос тул тусгай хадгалж тэр
өвгөний мөнгийгш таван сар хурааж
нэгэн
өдөр хонь худалдан авсугай хэмээн
авдрыг нээн үзвэл авдар дүүрэнхэрчисэн
цагаан цаас байсныг үзээд нүүрийг
маажиж цохилон их дуугаа°
гасалсанд олон
хүн цуглаж учрыг мэдээд их
гайхсанд миний ах урьд адил нэгэн
хонь алаад
махыг дэлгүүрийн өмнө өлгөж, ай
тэнгэр тэр муу өвгөн ирэх болоосой
хэмээтэл
тэр өвгөн өнөөх мөнгөө барьсаар
ирсэнд миний ах түүнийг ноцож, ай
лал нөхөднааш ирэгтүн: Энэхүү ёсон үгүй
хүний явдлыг сонсогтун хэмээсэнд
тэр өвгөн
өгүүлрүүн: Чи олны өмнө надаас
ичингүүрлийг хүлээхийг хүснэ үү.
Нүүр бүтэн,
дуунгүй салахыг хүснэ үү гэсэнд чи
намайг яахин ичээх билээ гэвэл
чамайг
олонд хүний махы хонины мах гэж
нүд хуурч худалдмуй хэмээвэл
чиний нүүр
эвдрэхгүй яах буй гэсэнд энэ муу
худалчийг үзэгтүн хэмээвэл муухудалч
хэмээгч хүний мах дэлгүүртээ өсгөж
худалдагчаа чи мөн буй заа гэсэнд
миний
ах өгүүлрүүн: Хэрэв тийм бол би
чамаас мөнгө нэхэх байтугай чи
миний цусыг
асгавч надад гомдох газаргүй гэсэнд
өвгөн дуудан өгүүлрүүн: Аяа хүний
чуулган
миний үгийг үнэнийг үзсүгэй гэвэл
энэ яргчны дэлгүүрт орж үзэгтүн
хэмээсэндэнэ яргачны дэлгүүрт иорж үзэгтүн
хэмээсэнд олон шуугилдан орж
үзвэл миний
ахын алсан тэр хонины мах нэгшЅнт
дүүжилсэн хүн болсныг үзээд чи
биднийг
хүний махаар тэжээнэ үү хэмээн
нүүр нүдгүй занчисанд тэр өвгөн
миний ахын
өрөөсөн нүдийг сох цохив. Олон хүн
тэр дүүжилсэн хүүрийг цагдан
хамгалах
60түшмэлд хүргэж тушаасанд тэр өвгөн
мЅдүүлрүүн: Энэ зальт хүн, хүнийг
алж
хонины мах гэж худалдаалсныг бид
барьж цээрлэг шийтгүүлэхээр хүргэж
ирэв
гэсэнд тэр түшмэл миний ахын үгийг
сонсохгүй таван зуун банз жанч
хэмээн
зандран тушаагаад , миний аххамаг
мөнгө зоосыг гарөгаж өгснөөр арай
хэмээн
амь мэнд гарч толгой хазайсан тийш
явсаар нгэн их хотод ирж гуталчинболбол
сайн бололтой хэмээн дэлгүүр нээж
гутал оёж суутал нгэн өдөр гадгаш
гарё
зээлийн газар олон морин довтлох
чимээг сонсоод энэ юун билээ
хэмээвэл хаан
авлаар морилов гэсэнд хаанбг үзэө
өлзий бусыг хариулах соёрх гэж
морины
жолоон татаж гэдрэг буцсанд олон
бараа бологчдод миний ахыг
нэвширтэлжанчисанд арай голтой гэртээ харьж
хойно хааныб нэгэн зарцаас асуувал
тэр хүн
миний ахыг үзээд ихл инээж
өгүүлрүүн: Манай хаан өрөөсөн нүд
сохор хүнээс их
л зэвүүцэх болой. Ялангуяа чиний
адил баруун нүд сохор хүнийг үзвэл
хэрхэвё
алахаас нааш тавихгүй гэсэнд миний
ах ихэд айж , тэр хотооё зугтсан гарч
түүнийг хүн танихгүй өөр нэгэн газар
очиж удтал санаа амар мууж нэгэн
өдөргадгша зугаацахаар гарсанд олон
хүн мроины довлох чимээ сонсож,
урјд зовлон
олсныг санан айн э¬ээж зугтаан
зайлсугай хэмээн орох гарах газрыг
олж ядтал
гэнэт нэгэн хаалга үзээд яаран ортол
хоёр хүн шүүрэн ноцож их дуугаар
хашгиран
өгүүлрүүн: Ай Аллах биднийг гурван
хоног нойргүй зовоосон хүн
баригдав гэсэнд
миний ах та нар юу гэнэ гэж гайхан
асуусанд чи бас биднээс энэ үгийгасууна уу.
Чи элдэв арга занаж энэ гэрийн
эзнийг алах хэмээсэн хүн биш үү .
Биднийг шөнө
бүр түйвээн занах хутгаа т түргэн
гарга хэмээн нэгжин үзэж бүснээс
зүүсэн
хутгыг олсонд миний ах өгүүлрүүн:
Аяа та нар Аллахбг бодож миний
энэ
гайхашигт явдлыг сонсохуй гэсэнд
чиний явалд юу билээ хэмээн
асуусанднамайг тавих ч магадгүй буй заа
хэмээн явдлаа тоочвол ахын үгийг
авсангүй
жанчиж, хувцас хунарыг уртал ахын
биед ташуурдсан сорвийг үзээд, энэ
мууг
ташуурдсаныг үзээч хэмээн Вали
түшмэлийн газар хүргэсэнд түшмэл
асуруун:
Яи ямар санаагаар энэ хэргийг
үүсгэв. Бусдын гэрт орсныг үзвэл чи
лав хүний
амь бусинуулах хэмээсэн буй заа
гэхэд миний ах энэгн учрыгмэдүүлсүгэй . Би
хэрэгт огт холбогдолгүй билээгэсэнд
түшмэл хилэгнэн уурлаж хүний эд
хөрөнгийг
бусинуулсаан хулгайн үгийг үзвэл
лав хилэнцтэй муу хэрэг өдүүлсэн
хүн буйзаа
хэмээн хоёр зуун мод занчуулж ,
тэмээнд унуулан бусдын гэрт
хулгайгаар
орогсдыг залхаан гэсгээх
цээрлэли©г хамгийн бага нь энэ
буюу хэмээн дуудуулжхотоос гадагш хөөн гаргасанд , би
хойноос нь нэхэн гарч сэмэр хотноо
оруулж
нуун тэжээв хэмээв. Өвгөн бас юу
хэлэхийг дараа бүлэгт үзтүгэй.
ЕСДҮГЭЭР
БҮЛЭГ. Өгүүлэх нь : Үсчин өвгөн лал
эзэн Халифт тавдугаар ахын явдлыг
тоочин
өгүүлрүүн. Миний тавугаар ах чихгүй
болсон билээ . Угаас хөрөнгө нимгэн
ядуу
тул үдэш гуйланчлан олсон эдийг
сүйтгэх бүлгээ . манай эцэг насан зүгболсон
хүн тул манай долоон хүнд бүгд
долоон зуун дирхэмээр хувааж
авсан бүлгээ .
миний тавдугаар ах хувьд ноогдсон
мөнгийгш аваад тархиа эргэтэл
баярлаж
энэ их мөнгөөр юу хийж билээ гэж
багтаан ядтал гэнэт нэгэн арга олж
тэр
мөнгөөр элдэн шил сав худалдан авч
түүнээс давхар их ашиг олсугай
хэмээнзуун дирхэмийн шил авч нэгэн том
тосгуур дээр тавиад зээлийн газар
одож
хэрмийн ёроолд нуруугаар түшин
сууж сэтгэрүүн: Миний үндсэн
хөрөнгө энэ зуун
дирхэмийн шил болой. үүнийг х
хоёр зуун дирхэмээр худалдаж тэр
олсон
мөнгөөр дахин шил худалдан авч
дөрвөн зуун дирхэмийн үнэ хүргээд
чингэж
61наймаа хийсээр их ашиг олж элдэв
эд бараа, тансаг эрдэнэ үнэртэн
заартаныг
худалдан авч түүнээс улам их ашиг
олоод сайхан орон байшин боол
шивэгчин ,
хурдан морь , алтан эмээл худадан
авч хотын доторхи дууч хуурч нарыг
эр эм
хэмээн ялгахгүй гэртээ дуудан
ирүүлнэ . Их Аллах өршөөвөл зуун
мянган
дирхэмийн хөрөнгөтэй болно гэж
бодоод шилтэй тосгуур нь түүнийхөлийн үзүүрт
байжээ . Зуун мянган дирхэмийн
хөрөнгөтэй болсон цагт хаанд
тшмэдийн
хүүхэнд зуучиыг явуулж , их
түшмэлийн хүүхэн өнгө зүс маш
үзэсгэлэн гэх тул
түүнд сүй хэлэлцэхээр тогтож мянган
динар өглөө . Түүний эцэг хүлээвэл
төдий
л буй заа . Эс хүлээвэл хар хүчээр
булаан авч гэртээ аваачаад арван
бяцхантайгачинг худалдан авч хаад
салтануудын өмсөх хувцасны
сайнаас шилэн авч
өмсөөд үнэ-ихт эрдэнийн чулуу
шигтэгсэн алтан эмээл тохож, өмнө
хойноо олон
боол хөтчиыг дагуулан гарч хүүхний
эцгийн гэрт ар өвөр зүүн барунгүй
олон
дагалтаар хүрээлүүлэн эрхэм
суудалд суулган_, өөрөө миний дор
сууна. Хоёр
тайган нижгээд мянган динар авч
миний хажууд зогсоно. Би тэралтнаас нээн
мянган динар аьвч хүүхний зүй
хэмээн өгнө. нөгөө нэгэн мянган
динарыг бэлэг
болгон өгч ертөнциын вмыг тоохгүй ,
өршөөл нигүүлсэн ихтэй, ууч өгөөмөр
сэтгэлийг илэрхийлнэ. Хадам эцэг
надад арван арван үг хэлбэл би
хоёр нэгэн
үгээр хуриалж гэртээ буцна. Миний
эхнэрийн төрхмөөс хү- ирвэл мөнгө
хувцас
шагнаж хариулна . хадам эцэг бэлэгхүргэж ирвэл би сэтгэлийн ихэмсгийг
үзүүлж
бэлгийг авахгүй гэрийн дотор элдэв
чимгээр засаж магнаг дээл өмсгөөд
ташаа
тулж хэтэрхий ухаантай томоотойн
тулд зүүн баруун тийш харахгүй төв
ихэмсгээр сууна. Миний эм
эрдэнийн хуцас чимэг өмсөж миний
өмнө хүлээн
зогсоход би их зан гагаж огт үзэхгүй
сууна. Хажуугийн хү-, аяа эзэн минь ,
чинийдорд шивэгчин эм удтал хүлээн
зогсож ихл зүдрэнэ. Үзэн соёрх
хэмээн гуйж
миний өмнөх газрыг хичнээн удаа
үнэссэнд би сая нэгэн удаа
тэргүүнийг өргөж
нгэн үзмэгц тэргүүнийг дахин дахин
дарахад олон миний эмийш унтах
гэрт
хүргэнэ. Би хувцсыг хальт өмсөөд
хүнд ихэмсэг хэмээн гайхуулахын
тулд огт үг
хэлэлцэхгүй , үзэхгүй сууна . Охины
эх чиний өмнө ирж аяа эзэн миньчамайг
хүсэн хүлээх шивэгчийг нигүүлсэн
үзэж түүний сэтгэлийг засна уу
хэмээн миний
гар, тэргүүнийг үнэсэхэд би огт
дуугарахгүй , төдий босож миний
хөлийг хэдэнтээ
үнэсэж миний охин гэгч эр хүнийг
үзээгүй гол сайхан хүн бүлгээ . Чиний
сэтгэл
ийм хатууг үзээд түүний зүрх хагаран
хэмээн охинлд хундага дарс өгч
нададбариулахдаа би хатгамалд дэрийг
түшин сууж сэтгэл маш ихэмсэг тул
охиныг огт
үзэгдэхгүй өмнөө зогсоход аяа
өнгдөр их алдарт эзэн миний
шивэгчний гараас энэ
хундагыг тогтооно уу хэмээн дахин
дахин гуйхад би огт дуугарахгүй, бас
дахин
шаардан шавдаж энэ хундгыг эрхгүй
тогтоо хэмээн миний аманд
тулгаваас би
хүүхний нүүрийг гараар ингэж
түлхээд, хөлөөр ингэж өш иглөнөхэмээн
өшиглөмөгц шилтэй тосгуур
дайралпаж хэмхэрн унасахд миний
ах гашуудан
гасалж, аяа миний сэтгэл санаа
ихэмсэгээс ийм болжээ хэмээн
нүүрийг маажлан
хувцас хунарыг урж уйлахад зарим
хүн өрөвдөн µайрлана. Зарим хүн
огт
ажиггүй хажуугаар өнгөрөн явна.
Ингэж сжутал нэгэн гоо үзэсгэлэнт
эм заарынүнэр анхилан , алтан эмээлтэй луус
унаж хэдэн зардас дагуулан ирээд
миний
ахыгш эвдэрхий шилэн дээр уухилан
суухыг өрөвдөн үзэж учрыг асуусанд
энэ
хүн нэгэн тосгуур шил савыг
худалдаж арай чамай амь зуудаг
билээ . Энэ өдөр
шилийг хэмхэлж иймд хүрэв гэсэнд
нэгэн зардасыг дуудаж чамд мөнгө
байвал
62энэ хөөрхий амьтанд өг гэсэнд нэгэн
хавигай дүүрэн алт өгснийг үзвээс
таван
зуун динар байсан тул зүрх хагаран
алдтал баярлаж тэр эмийг ерөөн,
гэртээ
харьж их л баян болж суутал гэнэт
хаалга тогшсонд нээн үзвэл нэгэн үл
таних
эмгэн озгсож гун өгүүлрүүн: Ай
хүүхэн одоо нэгэнт мөргөлийн цаг
ойртсон тулл би
угаал хийх хэрэгтэй болов. Чи
намайг гэртээ оруулна уу хэмээсэнза гэж угаалгын
хумх өгсөнд эмгэн угаал үйлдэж
мөргөхөд миний ахын төлөө
сайнааро
залбирсанд баярлаж хоёр динар
өгвөөс чамаас сайн санах хүнийг чи
гуйланчин
хэмээн үзнэ үү. Чиний алт надад
хэрэггүй, хэрэв чи энэ алт өгсөн
хүнийг дахи-
олж үзсүгэй хэмээвэл би та µоёрыг
нийлүүлж чада. Тэр миний нөхөр
болойхэмээсэнд аяа ээж минь тэр хүн
лүгээ уулзах арга тал юу байна
гэсэнд тэр баян
хүнд дуртай тул чи атлаа авч мин_ий
хойноос явагтун. Нүүр золгосон цагт
эелдэг
сайхнаар аашилбаас чиний хамаг
хүсэл ханах цаг бий гэсэнд алтан
динарыг авч
эмгэнийг дагасаар эгэн их хаалганы
өмнө хүрэн тогштол Эллин шивэгчиэ
гарч
хаалгыг нээсэнд эмгэн миний ахыг
нэгэн сайхан байшинл удирданоруулж
суулгасанд алтыг өмнөө тавьж ,
малгайг өөвөр дээрээ тавин суутал
ертөнц хосгүй
нэгэн гоо сайхан охин ирж миний
ахын гараас хөтлөн дэвссэн нэгэн
аглаг
тасалгаанд аваачиж ар лугаа хамт
сууж баахан наадтал би түр галагш
гарна чи
намайш иртэлд битгий хөдөл хэмээн
захиж гарсанд гэнэт нэгэн маш их
биетэй харарьст боол гартаа юлд барин ирээд
чамайш энд хэн дагуулан ирэв. Чи
энд юу
хийнэ юу хийнэ хэмээн зандран
асуусанд миний ах айж үг өчиж
чадахгшүй
болсонд хувцсыг хуу татаж илдийн
хавтгайгаар занчсанд үхтхийн
унасныг тэр
муу боол үзээд амь тасарсан хэмээн
давсч эм хаа байна гэсэнд нэгэн
тэвш давс
барсьан охин ирсэнд тэр боол
миний ахын шархыг давсалсандөвдөхийг
тэсвэрлэн үхсэн мэт хэвтсэнд зоорьч
эм хаана буй хэмээн дуудахад эмгэн
ургша
давшин гарч миний ахыг хөлөөс
чирэн аваачиж зооринд олон үхсэн
хний дээр
орхисонд шархнаас цуврах цус
дасванд тогтоод үхсэнгүй тул хоёр
хоногийн эцэст
нэгэн завсар чөлөөг олж зоорийн
чулууг өргөж сэмхэн өглөөгүүр өөр
хүнийгагнаар орох дашрамт хойноос
сэмхэн дагалдан гарч гэртээ хариад
биеийг
эмчлүүлэн сувиож тэр эмгэнийг
ажиглаваас өчнөөн төчнөөн хүнийг
гэртээ
аваачиж хорлоыхг үзээд эл учрыг
бусдад хэлсэнгүй , өөрийн биений
тэнхэл
тамир сайжирсан хойно зүс бурулж
иран хүний хувцас өмсөөд мөнгөний
саванд
шил дүүргэж бүснээс өлгөн хормой
дотор сэлэм нууж эмгэний өмнөочиж иран
хэлээр өгүүлрүүн: - Би өөр улсын хүн
бүлгээ . Энэ хотод ирээд таних хүн
нэг ч
байхгүй тул эмгэн чамаас гуйяа
надад есөн зуун динарын шижир
алтыг дэнслэх
сайн дэнс олж өгнө үү . Би ачийг
хариулж шагнана хэмээсэнд эмгэн
тсэгэлгүй
баярлаж чи надаас асуусан нь сайн
болов. миний хөвүүн дэнсний
пүүстэй тултүүнд зүйл бүрийн дэнс буй . Тэр
гадгаш гарч явах магадгүй , хурдан
очиж чиний
алттыг дэнслэе гэсэнд тийм бол
миний өмнө удирдан явагтун хэмээн
тэр
эмгэний хойно дагаж их хаалганы
өмнө хүрээд эмгэн хаалгыг тогшсонд
урьдах
хүүхэн хаалгыг нээсэнд эмгэн
инээсэнд өгүүлрүүн: - Би энэ тарган
мах хүргэж
ирэв гэсэнд тэр хүүхэн миний ахын
гараас хөтөлж өнөөх байшиндоруулан хажууд
баахан сууталг, чи түр сууж бай . Чи
удалгүй буцаж ирнэ хэмээн гарсанд
өнөөх
боол сэлмийг далайсаар ирээд чи
смуу бос хэмээн зандран дуудаж
өмнө зам
удирдан, явахалд миний ах хормоы
дотроос сэлмиыг сэмхэн гаргаж тэр
боолын
толгойг цавчин унагаж, хүүрийг
зоорийн зүг чирэн аваачиж, давслагч
эм хаана63
буй хэмээн дуудахад тэвштэй давс
барьсан хүүхэн орж ирээд миний
ахыг үзээд
цочин зугтаасанд хойноосм нь нэхэн
гүйж , тэргүүнийг унагаж , зоорьё
эмгэн
хаана байна гэсэнд эмгэн орж ирэв.
Ах асууруун: Муу эмжгэн чи намаг
таних уу
гэсэнв аяа ноён минь , би чамайг
яахин таних билээ гэсэнд чи урьд
миний гэртугаал мөргөл хийхээр шалтаглан
орж наайг энд авчирсан биш үү
гэхэд , Аллах
тэнгэрийг бодож миний амийгш
өршөө хэмээн гуйсанд ах, тэр
эмгэний үгийг
авсангүй нэгэнт цавчмагц дөрвөн
анги болгож хүүхнийг эрсээр олсонд
тэсгэлгүй
хүсэмжилж , алж түвдсэнгүй , чи энэ
хар болтой юу үйлдэнэ гэсэнд хүүхэн
өгүүлрүүн: Би урьд нэгэн худалдааны
хүний шивэгёин бүлгэ . Энэ мэгэн
үргэжлманай гэрт орох тул надтай ханилж
нэгэн өдөр өгүүлрүүн: Манай гэрт
нүгэлт хүн
үзээгүй их найр хурим болно. Чи
очиж үзэгтүн хэмээсэнд , сайн хувцас
чигээ зүүж
, нэгэн зуун динар алт авч энэ газар
ирвэл муу хар арьст агшин зуур
намайг дарж
аваад энд хорьсоор гурван жил
болов гэсэнд ах асууруун: Энэ айлд
юм буй юу
гэсэнд энэ айлын хөрөнгө маш их .
Чи авах бол автугай хэмээн авдарсавыг
нээж үүүлэхэд миний ахын толгой
эргэж дэмий л гайхан зогсоход
хүүхэн
өгүүлрүүн: - Чи одоо очиж энэ их алт
мөнгө, эд хөрөнгийг зөөх хүнийг олж
ирэгтүн гэсэнд гаднаас арван
хүнийгш хөлслөн Ёрвээс хаалгыг
цэлийтэл нээж,
хүүхэн ч үгүй авадр сав ч үгүй
болсныг үзээд хүүхний аргад унас-ыг
сая мэдэж
үлдсэн бага сага эд мөнгийг хоггүйшүүрэн авч баярлан хономонд
өглөөгүүр
хорин цэргийн хүн тэр байшингийн
хаалгын өм-ө миний ахыг тосон
барьж чамайг
Вали түшмэл дуудна гэсэн¤ өчнөөн
төячнөөн мөнгө өгч гэ°тээ харих түр
чөлөө
гуйваас огт хүлээхгүй, баглан хүлж
түшмэлийн яамнаа хүргэхэд үам
гудас миний
ахыг таних нэг хүн тохиолдсонд
түүний хормойг ноцож , тэнхрүүл
хэмээн гуйсандтэр хүн албаны хуяг цэргээс учрыг
асуувал бид нарийн учрыг мэдэхгүй,
Вали
түшмэлийн тушаалыг дагаж явна
гэсэнд , та нар энэ хүнийг тавьж
Вали түшмэлд
олсонгүй гэж мэдүүлбэл ямар буй .
Та нарт таван зуун динар алт өгье
гэсэнд
хүлээсэнгүй миний ахыгш үхсэн
нохой мэт чимсээр Вали түшмэлийн
өмнө
хүргэсэнд тшмэл асууруун: Чи энэ эд
юмсыг хаанаас олов хэмээсэнд тэрэмгэн
лүгээ анхан уулзасанаас эхлэн
хүүхний оргосон хүртэл нэгд нэггүй
тоочин хэож
гуйн өгүүлрүүн: Миний олсон энэ
эдээс авах нь чи өөрийн дураар
автугай. Над
ганц тэжээлийн төдийхнийш үлдээнэ
үү гэсэнд Вали түшмэл миний ахыг
хамаг
эдийг хураан авч Султан хаан
мэдүүзээ хэмээн миний ахыг чи энэ
хотоосзайлахгүй бол би чамайгш дүүжлэн
ална гэсэнд миний ах айн эмээн өөр
хотноо
очсугай хэмээн явтал замд олон
хулгай тохиолдож нүцэглэн занчаад
чихийгш
огтолсонд би ахын сургийг олж
хотод нуун оруулж сувилан тэжээв.
Миний
зіргадугаар ах уруулаа огтлуулса-
бүлгээ . Урьд их ядуугийн тулд хүрч
амј зуух
атга эрэн явтал нэгэн сайхан орд
харшийг үзээд хаалган» өмнө зогсохоон
зардаснаас энд хэн сууна гэж
асууваас энд Бармагид овогтой
нэгэн хүн сууна гэж
хаалгачаас юм гуйвал чамд эрэл
хүсэл буй аваас манай эзний өмнө
очсугай
гэсэнд дотогш орж гайхамшигтай
сайхан орд харш цэцэрлэгийн өмнө
хүрээд хааш
орхоыг мэдэхгүй гайхан явтал нэгэн
үзэсгэлэнт бөгөөд сахалтай хүнийг
үзэжтүүний цуг очиход тэр хүн ахыг үзээд
угтан очиж ёслон золгосонд миний
ах
гачигдлаа тоочив. Тэр хүн миний
ахын үгийг сонсож, их л өрөвдөн
дүрэх үзүүлж
өөрийн өмссөн хувцсыг хага татан
өгүүлрүн: Би энэ хотод суух атал чи
энд өлмөх
ажээ . Би үүний яахин тсвэрлэх
билээ хэнээн элдвээр туслах мянган
эхт түмэн үг
64хэлсэнд аяа ноён минь миний бие
их өлсөуж хүлээн тэсвэрлэх аргагүй
болов
гэсэнд гэрийн эзэн угаалгын газар
хумх авагтүн хэмээгээд миний ахад
гарыг
угаагтун гэвэл хусх, огт үгүй тул ах их
л гайхаж, гэрийн эзнийг үзвэл
хоосон
газар гар угаах дүрэм үзүүлэн ,
ширээ засагтун хэмээн дуудаж
миний ахыг хоосон
газар суулгаж , энэ тэр хоол идэгтүн
хэмээн зочлдон хүндэлж хоосныгзаан
өгүүлрүүн: Энэ боовноос идэгтүн:. Их
сайхан цагаан боов болой гэ ээд
миний ах,
энэ хүн , хүнийг дарлахад дуртай аж
хэмэн сэтгэж, боод идэх дүрэм
үзүүлэн , би
хүн болсоор ий¬ сайхан боов
идсэнгүй гэсэнд энгэ боовыг зургаан
зуун динараар
худадан авчсан шивэгчин хийсэн
билээ гээд махтай боорцог
авчирагтун . Басцуунд дарсан тарган адууны мах
авчир хэмээсэнд миний ахыг
хүндлэх дүрэм
үзүүлж зүйл бүрийн амттай зууш
идээг нэрлэн дуудаж, ид ид гэж
шахалд, миний
ах зоримогоор идэх дүр үзүүлэн их
зажилна. Гэрийн эзэн бас дуудан
өгүүлрүүн:
Хасарваань чавгаар шахсан тахианы
зулзагын мах авчирсан гэж зүйл
бүрийн
хоол захиж , амтыг шагшин магтахад
миний ах өлөн шүлсээ хазаж өлсөхнь улам
нэмэгдээд би цадав гэсээд чингэвэл
үүнийг хуааж элдэв амтат жимс
авчрагтун
хэмээн миний хагй үүнийг түүнийг
идэгтүн хэмээн хоосны г чичиг
заахад н ах
дотроо их хорсож идэх аргагүй
болов гээд лотроо би үүнийг хэрхэвч
өнгөрүүлэхгүй , эрхбиш хариу авна
хэмээн сэтгэгдэл гэрийн эзэнд
зарцад дарс
авчрагтүн гэж тушаахад олон зардасдарс авчирч байдал үзүүлж гарыг
сарвайн
өргөхөд гэрийн эзэн нэгэн хоосон
хундага барьж эн дарснаас амсан
чиний
санаанд нийлэлцвэл надад хэлэгтүн
гэсэнд миний ах өгүүлрүүн: Үүний
үнэр
сайхан боловч би хорин жил дарсан
хууин сайн дарс уудаг билээ гэсэнд
гэрийн
эзэн хоосны зүг заан өгүүлрүүн:
Тийм бол үүнээс амсаг тун гэсэнд
миний ахуусан байдал үзүүлсэнд гэрийн эзэн
бас нэгэн хундага баривал миний ах
убж
согтсон дүрэ¬ үзүүлэн суганы
цагааныг үзэгдтэл гарыбг өөрбгөн
далайж гэрийн
дотор хангинатал алгадаж ,бас
нэгэнт дэлдсэнд гэрийн эзэн энэ муу
юу болов
хэмээн дуудсанд ах өгүүлрүүн: Аяа
ноён минь, чи дорд боолыг өршөөн
нийгүүлсэн , гэр өргөөндөө оруулан
хишиг хүртээж уух идэхийг шагнан ,
хуучинсайн дарс согттол уулгасан боол би
өөрийн үггүй согтож агсагнав. Чи
уудам
сэтгэлтэй тул миний нэгэн удаагийн
мунхагласныг өршөөн хэлтрүүлнэ үү
хэмээсэнд гэрийн эзэн их л инээн
өгүүлрүүн: Би хүнийг элэглэж , нөхөр
ханийг
шоглосоор их л удавч чиний адил
хүлцэн тэсвэрлэж харицу авах
сэргэлэн
хүнийг нэг ч үзээгүй . Надад чамайс
муу санах зүйлгүй . Үүнээс хойш
минийхамт сууж, хоол будаанаас идэлцэн ,
хагацалгүй ханилах нөхөр бологтун
хэмээн
анханддурдсан олон зүйлийн амттан
идээг авчруулж хуримлан хорин жил
болсны эцэст гэргийн наснаас
нөхчисөнв Султан, тэр гэрийн эзний
хамаг
хөрөнгийг хураан авч хоосон
болгосонд амь гарахыг бодож зугтан
зайлтал , замд
нүүдэл аймгийн хүмүүс олзлон авч,
амийг золих мөнгө нэхсэнд миний
ах уйланөгүүлрүүн: Аллах мэдтүгэй . Би
хоосон хүн . Эдүгээ би таны олз
болсон тул
намайг хэрхвээс хэрхэгтүн хэмээсэнд
нүүдлийн хүн хилэгнэн уурлаж, хутга
шүүрэн
давшилж миний ахын уруулыбг
отглоод байн байн золих мөнгө
нэхнэ. Тэр
нүүдлийн хүнд нэгэн үзэсгэтэнтэй эм
буй билээ . Эрийг гадагш гарах бүр
миний
ахад сэртэгнэн наалдахад ах ог т
хүлээхгүй бүлгээ . Нэгэн өдөртэсгэлгүй
автагдаж тэр эмийг өвдөг дээрээ
суулган наадахад гэнэт гэрийн эзэн
ирж энэ муу
миний эмий бузарлана уу хэмээн
зандран харааж, хутга сугалан
гаргаж миний
65
ахыг бэлгийг огтлоод , биеий нь
тэмээнд ачаад ууланд аваачиж
орхисонв
завшаанаа таних аянчи-
тохиолдоход идэх уухыг өгч нададмэдээ хүргэсэнд
яаран очиж ахыг хотод аювчран
тэжээсэн бүлгээ . Эдүгээ би энд
ирээд эзэнд эс
айлтгаваас алдас болъюу хэмээн
зургаан ахын явдлыг нэгшд нэгнээр
хэлэв
гэсэндХалиф эзэн миний үгийг
сонсоод инээж цөөн үгт чи үнэхээр
чалчаа айварч
хүн бус бололвч энэ хотооё зайлж
өөр хотод суугтун хэмээн хуягт
тушааж үлдэнхөөлгөсөнд олон хот муж эргэсээр
нэгэн өдөр Халифыг нас нөгцчөнд
өөр Халиц
ширээнд суусныг олж сонсоод энэ
хотод эгж ирээд миний ах нар
хэдийн үхсэн
ажээ . Чингэтэл би энэ залуутай
уулзаж сайн хэрэг хийлцэн билээ .
Намайг үгүй
бол энэ лав алагдах байжээ .
Чингэтэл энэ хүн намайгш элдвээр
гүтгэж чалчаа
айварч гэсэн н цөм худал болохыг та
бүхэнд сонсгоё. Энэ залуугийн төдөөби
өдий төдий олон улмыг эргэн хэсэж
сая таны энэ газарт гүйцэж золгосон
минь
миний сэтжгэлийн уучийг үзүүлнэм
бусуу гэсэнд би энэ үсчний явдал
болоод
түүний олон дэмий чалчаа үгийг
сонсож, энэ залууг хохируулсаныгш
мэдээд
барьж далд хориод ь үдээш хойш
мөргөлийн уриа хүртэл найрлан
цэнгэлдэжтарсанд миний эм царай барайлган
өгүүлрүүн : Чамайг цэнгэлдэн
жаргахад би
гагцаар гэртээ сууж уйдна . Энэ
дөрийн эцэст чи намайг гадагш
гаргаж уйтгарыг
сэргэЅн явахгүй бол би хэлхээг
таслаж хагацуулсан шалтгаан чамас
гарна гэсэнд
, эсм юугаа дагуулан гарч зугаалдан
явтал буцах замд нэгэн нуруугүй
хүнийг үзэж
гэртээ аваачсан билээ . Миний эм
түүний аманд загас чихээд хахажүхсэнд хүүрийг
энэ отчиын грт сэмхэн аваачиж
орхисонд оточ түүнийг тогоочийн
даргын гэрт
хаяжээ . Тэр нь энэ эрхүүдийн замд
орхив. Миний өчигдрийн үзсэн
өнгөрүүлсэн
сонин зүйл энэ бүлгээ . Үүнийг энэ
нуруу муутын явдлаас илүү сонин
хэмээвэл үл
болно уу хэмэвээс хятаын хаан
үүнийг сонсоод толгой сэгсэрэн
баярлаж гайханөгүүлрүүн: Энэ чалчаа үсчин залуу
хоёрын хоорондоос гарсан явдал
нуруугүй
худаолчийн явдлаас илүү сайхан аж
хэмээгэд шадар нэгэн хүнд тушааж
бгүүлрүүн: Энэ үйлчний хамт очиж
үсчнийг хорьсон газраас гаргаж
ирэгтүн. Би
түүний үгийг сонсоод та нарыг
суллан тавьсугай . нуруугүй хүний
хүүрийг би
эндээс оршуулна гэсэнд үсчнийг
хааны өмнө хүргэж иирэв. ҮЗвэл ер
гарсаннастай муу өвгөн ажээ . Нүүр хар,
сахал хөмсөг цагаан , чих хулгар ,
хамар урт
бөгөөд цээж дүүрэн, зөнөг мунхаг
тул хаан түүнийг үзээд инээж
өгүүлрүүн. Аяа
цөөн үгт өөрийн олон түүхийн нэгийг
хэлж өгнө үү гэсэнд өвгөн асууруун :
Ай
цагийг эзэлсэн хаан аа, энэ эрхүүд ,
еврей , дад үхсэн нуруу муут энэ
дөрвийн
түүх явдал юу билээ . Та бүгдийн энд
цуЈларсан учир юу билээ гэсэндХятадын
хаан асуруун . Чи энэ ыүгдийг асууж
юу хийнэ гэвэл үсчин өгүүлрүүн: Эд
намайш
чалчааа хэмээн гүтгэх тул хаан
намайг тийм бус хэмэн мэдтүгэй гэж
асуусан
билээ . Миний нэр цөөн үгь гэсэнд
хаан өгүүлрүүн: Энэ үсчинлд эд
бүгдийн явдлыг
хэлж өгөгтүн : гэсэнд үсчин
тэдгээрийн явдлыг сонсож
өгүүлрүүн: Аллахмэдтүгэй . Энэ үнэхээр гайхалтай
жигтэй хэрэг ажээ . Надад энэ нуруу
муутыг
үзүлэгтүн хэмэн түүний толгой өдөр
дээрээ тавин үзээд, гэдрэг унатал
инээж
өгүүлрүүн: Зхэл бол сонин боловч
энэ нуруу муутын үхлийг алан үсгээр
тэмдэглэлтэй хэмээсэнд хурсан
бүхэн гайхаж , хаан асуруун: Цөөн
үгт чи юү
хэлэв гэсэнд үсчин энэ нуруу муут
худалчийн гол нь арай тасраагүй
байна гээдөврөөс нэгэн хайрцаг гаргаж түүнгий
дотроос савтай тос авч , нуруу
муутын хүзүү
хоолойнд түрхэж хоёр төмөр дэгээг
аманд чихээд нуруу муутын хоолой
дотроос
66
цус болсон загасны мах яс гарсанд
нуруугүй хүн найтаан босож,
нүүрийг илбэн
өгүүлрүүн: Аллахаас өөр тэнгэргүй
бөгөөд Мухаммед нь Аллахын элч
мөн хэмэнзалбиран боссонд хурсан бүхэн их
гайхав. Хятадын хаан муужран
унатал инээж,
үхсэн хүн дахин амьдрахыг та нар
үзэв үү хэмээн энэ сонт явдлыг алтан
үсгээр
бичүүлж хаан сандаа хадгалаад
еврей , эрхүүд тогоочийын дарга
гуравт үнэ ихт
хувцас шагнан өгч үйлчинд бас
хувцас шагнаж цалин пүнлүү тогтоон
хааны
үйлчин болгож, нуруу муут лугаа
эвлүүлэв. Нуруу муутад бас хвцасшагнаж ,
цалин дүнлүү тогтоон хааны идэнээс
идэлцэх хЁшиг хүртээв. Үсчнийг хаан
лдугаа хамт архи уулцах ,улсын
үсчин болгож бүгдээр жагалыг
эвдэгч , хурал
чуулганыг цүүлсдүүлэгч үхлийг ирэн
иртэл найр найдмаар цэнгэлдэн
жаргажээ .
Таж-аль-Мулук нэг өдөр олон
дагуулаа дагуулж авд мордоод
дөрөв хоног явж нэг
их сайхан ургамал, устай , ан гөрөөэлбэг газар ирээд “За энд саал тор
таьвж
холуур дүгрэн хумьсагуй” гэхэ нь
бараа бологчид нь за гэж ёсоор
үйлдвээс
зөндөө олон зээр гөрөөс
бужигналдан нохой, ирвэс, шонхор
зэрэг тавьж өөрсдөө
басхүү харваж үй айгүй намнан яах
иийхийн зуургүй өдий төдий гөрөөсм
алж,
олз омог ихтэй боллоо . Таж-аль-
Мулук усан дээр очиж бараа
бологчид ангийнолзыг хувааж аль, сайныг эцэг
Сулейман –шах хаанд илгээж
үлдсэнийг нь бусдад
хуваан өгөөд тэр шөнө мөнөөхөн
усан дээр хонов. Өглөө болтол
тэрхүү усан дээр
олон аянчин буусан байжээ . Таж-ал
ь- мулук энэ хаанахын юун улс
ирснийг
мэдээд ир ! гэж хүн зарсанд
мөнөөхөн буудаллсана аянчид ийн
өгүүлрүүн:
“Бидний аянчид хол газраас яваа
бөгөөд Сулейман шах хаан , түүнийхөвгүнд
илтгэх тул энэ сайхан ургамал устай
газар дайралдаж буудаллав . Нэр
бүхий
хааны ойролцоо нутаг газар бидний
амь насанд аюулгүй гэж бил мэдэх
бөгөөд
басхүү хаан хөвгүүн Таж-альМулук
зориуд их үнтээй эд бөс тээж явнам
” гэжээ .
Зардсан хүн буцаж хаан хүүд эл
учрыг айлтгаваас Таж-аль Мулук,
“Хэрэв нададсайн эд бөс бараа авч яваа бол би
заавал биеэр очиж үзнэ” хэмээн
мордон
бараа бологчдоо дагуулан очвол
худалдаачин тосож марыг айлтгаад
сайныг
ерөөв. Тэнд бэлхнээ сувд эрдэнийн
чулуу хатгамал шигтгсэнэ улаан
торгон асар
шааж, голд нь басхүү маргад
шигтгээтэй торгон хивсэн дээр хаан
ширээ тавьжээ .
Таж-аль-Мулук хаан ширээндээ
залраад худалдаа·инд авч яваабараагаа
үзүүлсэнд Таж-аль-МУлук дуртайгаа
шилж аваад арван талны саран мэт
өргөн
магнайтай , цэвэрхэн царайтай гоё
хувцастай , голшиг нэг залуу эр
нүдэнд тусчээ .
Лавлан харюал ийм сайхан эр байж,
амрагаас хагцасан боллотой царай
цонхигор хоёр нүднгий нулимс
асгаруулсан гаслан ёолж шүлэглэх
нь: Холын өнгө
хагацасан байьалд гуниг айдастөгсгөлгүй Хоёр нүдний нулимс
горхи адил
шожигноноБид хоёр салахын цагт
сэтгэл зүрх халуун билээ . Бие
ганцааро
болохын цагт итгэд ч алга сэтгэл ч
алга Аяа байзаараа та минь,
амрагтайгаа
салаадахъяАливаа үг нь өвчин ба
эмгэгт эм болдодг юм аа . Гээд
цурхиртал
уйлан нэгэн үе цухаан алдаж, нэгэн
үе сэхэж байхыг Тааж-Аль—Мулук
үзээд ихэдгайхан хөвгүүн нэгэнтээ сэхээ авч
хаан хүүгийн өмнө сөхрөн унаха
Таж-аль-Мулук
“Чи энд бараагаа юунд эс үзүүлнэв?”
гэсэнд залуу хөвгүүн өгүүлрүүн: “Аяа
эзэн
минь, жаргалтай чиний сэтгэлд
нийцэх эд бараа над үгүй билээ”
гэхэд нь Таж-аль-
Мулук өгүүлрүүн: Чиний ямар эд авё
явааг заавал үзнэ . Бас чиний царайг
харахад сэтгэл санаа ихэд
зовуурьтай нь ил байна. Эл учрыг
яригтун . Хэрэвчамайг хүн гомдоосон бол тэрхүү
шудрага бус ёсыг таслан
барагдуулна. Хэрэв
67
чамд өр авлага байваал бидб асхүү
барагдуулан төлнө. Чамайг хараап
өрөвдөж
байна гэжээ . Таж-аль-Мулук
захиран хоёр вандан тавиулж өөрөө
нэг дээр нь
сууж, алт ба торгоотрр чимсэн зааны
ясан вандан дээр хөвгүүнийг
суулгаад “Заэд бараагаа гаргаж үзүүл” гэсэнд
худалдаачин хөвгүүн өгүүлрүүн: “Үүн
й тухай
битгий дурсагтун. Эрхэм таны сэтгэл
таалагдах эд надад байхгүй” гэмэн
атал Таж-
аль-Мулук заавал үзнэ гэж зарц
боолчуудыг захиран эд барааг
задланау гэжээ .
мөнөөхөн хөвгүүн нэг үе уртаар
санаа алдаад нэг үе хэнгэнтэл уйлан
байж арга
буюу бараагаа задлан ам хуй торго
бөс гаргаж үзүүлсний дотор алтаароёсон
пүүсүү пээл гарсан нь хоёр мянга
динар үнэтэй ажээ . Тэрхүү дээлийг
дэлгэтэл
дотроос нь нэг ам дөрвөлжин бөс
унасанд шүүрэн авч салтаандаа
хавчуулан
нуугаад ийн шүлэглэрүүн: Үйлийн
үртэй сэтгэлийн минь хэзээ чи нэг
амраах юм бэ
Үнэндээ чиний хайраас Плеяп
хорвоо ойрхон байнам. Хагацал ,
уйтгар, хайрдурлал хийгээд Хүлээж цөхрөхөө
болж хүн үхэх зовлон бий ! Хайрлан
дурлаад
сэхсэнгүй, хагацаж одоод үхсэнгүй
би . Хамгийн хол ойрхон байна.
харин чи минь
холхон байна Эрс зан чамд харш,
энгийн өршөөл чамд үгүй Эгэл над
тум болсон
энэ бие хааш одох билээ .Хайрын
сэтгэл чамд хүргэх бүх зам явцуу
ажаам.
Хаашаа одож юу хийхийг өөрөө үл
мэднэм. Гэхэд нь Таж- Аль-Мулукнэнгайхан
атал учир шалтгааныг яахин мэдэх
билээ . Залуу хөвгүүний с лтаандаа
нуусан бөс
юу юм бэ? гэсэнд хөвнгүүн
өгүүлрүүн: Гагцхүү энэ ам
дөрвөлжин бөс харуулахгүй
гэж бид эд бараагаа үзүүлэхгүй гэсэн
бүлгээ гэхэд нь Таж –аль –Мулук
дөрвөлжин
бөсийг заавал үзнэ гэсэнд хөвгүүн
арга буюу гаргаад нэгэн үе уйлж
нэгэн үеёолж нэгэн үе санаа алдсаар
шүлэглэсэн нв: Хайрты минь зүхээд
яахав, хараалаас
их зовдог юмХариуд би ганц үнэнийг
хэлсэнд харин тэр дуулаагүй юм .
Аяны
буудлаас сарыг би хээр аваачиж
Аллахад даатгав Агаар тэнгэрийн
цэлгэр зай,
түүний мандах газар боой. Амрагаас
хагацсанаас аминаас хагацсан нь
дээр байж
Аль эсгүүл огт салахгүй хамт байвал
сайхан байж ХАгацан салах өдөрнамайш
үүрийн гэгээ харж байгаа Хацрыг
дагаж бид хоёрын нулимс урсаж
байгаа
Хагацанс алснаас хамаг шалтгаан тас
үсрэвч Харин би түүнийг эдүгээ
нэхэн
суунам. Холын тэртээ нэг өдөр
хагацан салснаас хойш Хоё биед
амар заяа огт
исэнгүй Үйлийн үрээр бидэн хоёр
гашуун зовлонд унав. Үнэндээ над ч
түүнд чямар жаргал алга Үйлийн лай
өөрийн аяганд хольцгүй зовлон
байжээҮзтэл бид
хоёрын хэн хэн нь түүнээс уух
байжээ . Энэ шүлгээ хэлж гүйцэхэд
нь Таж-аль –
Мулук өгүүлрүүн: “Харва с чиний
сэтгэл зовуурьтай байна. Яагаад энэ
ам бөс
үзэхдээ гунигт автах болсноо ярьж
өгнө үү!” гэсэд залуу хөвгүүн шүүрсэн
алдаад
“Аяа эзэн минь, миний явдал жигтэй
бөгөөд энэ ам бөс түүн дээрхатгамаласан
зургийн учир явдлыг гайхалтай гэж
мэдтүгэй” гээд мөнөөхөн ам бөсийг
дэлгэн
харуулбаас доргоор оёж шижэр
алтаар гоёсон шаргачингийн зураг
байна . Урдаас
нь бас нэг шаргачин мөнгөөр оёж
хүзүүнд нь шижир алтан чимэг
гурван уртхан
молор зүүснээр урлажээ . Таж-аль-
Мулук хараад нэн сонирхож , эдний
учирхолбогдлыг дуулах юмсан гэдэг хүсэл
нь бадраад “аяа энэ хоёр шаргачин
урлсан
хүнтэй чи ямар учир холбоотойгоо
ярьж өгнө үү?” гэсэнд хөвгүүн
өгүүлрүүн:
“Миний эцэг худалдаачин хүн, ганц
хүүтэй тэр нь би билээ . Миний үеэл
дүү охин
эцэг эрт үхсэний учир миний эцгийн
гар дээр өсжээ . Эцэг нь нас барахын
өмнө
миний эцэгтэй ярилцаж биднийг нас
бие гүйцэхийн цагт гэрлүүлэх болсонбайжээ
. Нэг өдөр миний эцэг эх хоёр Азиза
Азиз хоёроо энэ жил гэрлүүлье
хэмээн
68
ярилцан тохироод хуримын юм
бэлдэж эхэллээ . ТЭгэхэд би
мөнөөхөн үеэл
охинтой нэг өвөрт унтах атал юмны
учир сан мэдэхгүй , харин тэр охин
надаас илүү
юмны учир начир мэддэгбайжээ .
Миний эцэг ураг барилдахынхолбогдолтой
бүхийл юм базаагаад гагцхүү ураг
ыарилдахын бичиг үйлдуэж хурим ёс
хийх
ажил үйллдэж өдөр судрыг тохоож
баасан гаригийн мөргөлийн дараа
хурим
хийхээр бэлхэн болж, миний эх явж
үерхдэг эмс, садангийн ул±ад цөмд
дуулгажээ . Тэр өдөр манай
байшингийн гантиг чулуун шалыг
гялалзтал угааж, их
хивч дэвсээд бас туургыг алтаархатгамалсан бөсөөр хөшиглөв .
Ингээд баасан
гаригийн мөргөлийн дараа манайд
улс цуглах болж миний эцэг амтта
сайхан боов
зууш хийсээр байлаа . Миний эх над
жигтэй гоё хувцас гаргаж өгөөд
халуун
усанд очиж биеэ угаа гэж явуулав.
Биеийг сайтар угаан мөнөөхөн шинэ
хувцас
өмстөл биед хачин эвгүй атал
ариухан сайхан үнэртэй байлаа .
Тэндээс би сүмдочих гэснээ нэгэн сайн танил
хөвгүүнийг хуримандаа урьсугай гэж
цааш эргэж
“мөргөл тартал яваад ирте байз!”
гэж бодлоо . Нэгэн үл таних
гудамжнаа орто
маш халууцах тул захыг эмжсэн том
алчуур гаргаж дэвсээр сэрүүцэан
суутал
улам ч хөлс асгаран яах аргагүй
болов. малгайг авч духны хөлсийыг
арчих угэтэл
дээрээс нэгэн цагаан алчуур унаж
ирэв. Тэр алчуур салхинаас эелдэгбөвчтэй
хүнийг боловч эдгээмээр тийм
ялдам ажээ . Алчуур уна ан зүг дээш
харвал
энэхүү шаргачинг урлан оёчсон
эмтэй харц тулгарлаа . Зэс
сараалжтай цонхоор
шагайх тэр эмийн үзэсгэлэн гоо
өгүүлэвч баршгүй бөгөөд намайш
хармагц нэгэн
хуруугаа үнхсэнээ дунд долоовор
хёроо элжгэндээ тэврэн дохио
үзүллээд цаашдалд оорж цонхыг хамхив. Миний
зүрхэн шатаж гал бадрах мэт
болоод мянгантаа
санаа алдан суутал сэтгэл ихэд
үймрээд нэг мэдэхнээ тэр эм юу
хэлсэн , юу гэж
дохисныг ухаараагүй билээ . Тэрхүү
үзэсгэлэнь гоо эмийгш дахин нэг
харах сэтгэл
эзэмдүүлэн наран жаргалтал
хүлээтэл огт цухуйсангүй. Арга
цөхрөөд мөнөөхөн
өгсөн алчуурыг үзвээс заарын үнэр
анхилах тул диваажингийн орондочсо
санагдах бөгөөд алчуурыг дэлгэтэл
дотроос нь нэг нимгэн ¶аас гарсан
нь басхүү
ариухан сайхан үнэр шингэсэн ажээ .
Тэрхуудас цаасан дэр шүлэг бичсэн
нь :
Тачъяангуй сэтгэлээ зэмлэн байж
түүнд би захидал илгээвТэрхэн бичиг
минь
даанч турьгүй
явцуухан байжээ “Хайрт минь бичигчинь яагаадийм
турьгүй болоо вэ?Харагдах төдий
зургаар үсэг гарсан байна?гэхэд
минь ” Үсэг
минь байтугай, бие минь
өдий их шавхарчээ .
Үнэндээ дурласан хүн
ингэж нарийхан
бичдэг юм гэлээ би.гэжээ . Энэхүү
шүлгийг уншаад миний
зүрхэн галаар шатаж, дурлал
тачъяангуйн дунд умбан дэмий л тэрэмтэй хэрхэн
нэг удаа учрах аргаа мэдэхгүй
алчуур ба зурвасыг авч харихад
нэгэнт шөнө дөл
болсон агаад миний нагауын охин
намайг хүлээж уйлан суужээ .Намайг
ортол
нулимсыг арчаад миний хувцсыг
тайлан ярьсан нв “Манайд олон улс
цуглаж ,
шүүгч гэрчийн хүмүүс ирж ихэд
будуулаад , ураг барилдахын ёс
бичиг үйлдэххэмээн чамайыш хүлээж ядаад сая
тарцгаав. Чиний эцэг энэ ёслолд
хамаг мөнгө
барав хэмээн маш их хилэгнэн
уурлаж чи бид хоёрын ураг
барилдахыгш хойтон
болтол хойшлууллаа . Чи яагаад
ийнхүү орой болтол саатав?” гэхэд
нь “Аяа үеэл
минь , итйм юм битгий асууж
намайг зовоогтун!” гээд мөнөөхөн
болсон явдлыг нэгд
нэггүй тоочин ярьж алчуур ба
зурвасыг гаргаж үзүүлтэл шүлгийгуншаад хаацар
дээгүүрээ нүдний нулимсыг
асгарулан ийн шүлэглэрүүн:
Тачъяангуйн сэтгэд
анхандаа дураар байдаг гэвэл Тэр ,
худлаа албаар төрүүлдэг гэж
хэлээрэйТэгээд
69
тэр эм чамд юу гэж хэлэюв, ямар
дохио үзүүлэв? Гэхэд нв тэрбээр
ганц ч үг
дуугарсангүй гагцхүү хуруугаа
амандаа хийгээд бас дунд долооворхуруу хоёрлл
нийлүүлэн элгэндээ тэврэн нэгэнтээ
газар заагаад далд орсноос хойш
дахин
цухуйсангүй . Нэг мэдэхнээминий
зүрхийш сугалан авсан тэрхүү
үзэсгэлэн гоо
эмийг дахин нэг харахсан гэж наран
ужаргатал хүлээж цөхрөөд сая эгэж
ирсэн
минь энэ . Чи харин над энэ талаар
тусалбаас сайнсан гэсэнд Азиза
толгойгөндийлгөн “Аяа, миний авгын
хөвгүүн минь ээ, хэрэв чи миний
нүдийг боловч
авъяа гэвэл би ухаж өгөхөдбэлэн
байна. Энэ үес би чамд ба тэрхүү
эмд тус
бололгүй яахав. Яагаад гэвэд тэр эм
ёчамд , чи тэрэнд дурлажээ” гэхэд
нь би
“Түүний дохиог юу хэмээн мэдвэл
зохилтой бэ?” гэсэнд Азиза хэлэв.
Хурууг
амандаа хийдэг нь чи түүнд онц
тоогдоод чамтай наргиж баймаарзалуу байна
гэсэн үг . Алчуур өгдөг нь чамд
сэтгэлтэй болоод баярын мэнд
илгээжээ . Зурвас
өгдөг нь чам лугаа ойртсугай гэжээ .
Хоёр хуруугаа элгэндээ наадаг нь
хоёр
хоноод дахин үзэгдэж сэтгэлий минь
амраана уу гэсэн үг ажээ . тэр ч чамд
дурлаж, чамайг итгэж буй гэж чи
мэдтүгэй . хэрэв би гарч ордогсон
бол чамайг
нээн даруй уулзуулж хормойгоорболовч халхлан далдлах юмсан
гэжээ . Азизын
энэ үгийг сонсоод би түүнд тал өЈч
“Бушуухан хоёр хоногболоосой”
хэмээн бодоод
тэр хоёр хоног гадагш ч гарсангүй ,
унд хоол ч идсэнгүй , гагцхүү үеэл
дүүгийн
өвдгөн дээр толгой тавин хэвтэхэд
тэр минь миний толгойг илбэн
сэтгэлээ чанга
барьж зүрхээ тайван байлга!
Болзсон хоног гүйцэхэд очоорой
гайгүй! гэж намайгтайтгаруулах бүлгээ . Тэгээд
арайхийн хоёр хоногийн нүүр
үзэсэнд үеэл дүү
намайг сайтар хувцаслан гаргаваас
би шууд нөгөө гудамжнаа хүрээд
хэсэг хүлээн
суутал цонх нээгдэж хүүхэн гэнэт
харагдсанд миний дотор балмагдан
харанхуйлаад түр ухаан алдах мэт
боллоо .Арайхан зүрхмйш чангалан
онож
харваас тэр нэгэн улаан алчуур ,
толь хоёр үзүүлээд гарын алгаар
элгэндээнэгэнтээ дарж алчуурыг цонхоор
гурвантаа доош дээш болгон
харуулаад
цонхоор толгойгоо нэг цухуйлгаад
далд орж цонхыг хаав. Миний сэтгэл
нээн их
хөдлөөд юу гэсэн дохои болохыг эс
мэдэх тул дотор аягүй болов. Мөн
тэндээ
үдэш орой болтол хүлээн суугаад
чимээ үл гарган тул шөнө дөл босон
хойно сая
хариваас , миний нагацын охин хоёр
нүдний нулимс асгаруулан шанаатулаад ийн
өгүүлрүүн: Чамаас болж муугийн
хараал идэх ямар лайтай юэ
би?Чамайгаа
харахад туяхан мөчир шиг агаад
санаа амрах аргагүйе! Санаа
сэтгэлийг минь булаагаап сэмхэн
арилсан албин минј Сайхан хүүхнээс
салах ёс ,
Азар хүнд үгүй билээ . Хав хар нүд нь
хайрын зүрхийг зүсэх нь Хамгийн
хурц
сщмэснээс боловч илүүажъяамЧамайгаа хайрлаад үйлийн
үрд харагдах хэрэг үү
би? Чадал минь алдраад цамцаа
боловч эс даан ядарнам
би?“Хайрласан хүний
чинь нүдэн , хатгах мэс болно” гэж
Хараалчийн үгийг сонсоод цусаар
уйлнам би.
Дорой буурай цогцсоороо л би
чамтай адил гэхээс бус Дотор сэтгэл
минь
чинийхдээ хүрдэг ч болоосой
доо!Үзэх нүд чинь бошго, хөмсөг
чинь сахиул билээноён минь Үзэмж гоод үнэн
шудрагыг мэдэх хүслэн, үгүй
ажаамуу . Чухам саханд
түмэн Юсуф ч эс хүрэх ажъяам
Хортноос эмээн, хонгор чамаас
холдъё гэвч
Хойшид хэдий болтол ийнхүү тулих
билээ би чинь
Энэхүү шүлгийг сонсоод
сэтгэл улам хүнд дотор аягүй болоод
өрөөний нэгэн буланд алдлан
унаваас
Азиза ухасхийн босож минийхувцсыг тайлж, нүүрийг угаагаад “За
юу болов ”
гэхэд н би саяын болсныг цөмийг
ярив. Азиза өгүүлрүүн “Аяа хайрт
минь , таван
70
хуруугаа элгээ тэвэрдэг нь таван
хоногийн дараа ирсүгэй гэжээ . Толь
гаргаж
улаан алчуур гурвантаа дохиод
цонхоор толгойгоо цухуйлгадаг нь ”
Намайг хүн
илгээтэл энэ гудамжнйы будагчныүүдэнд сууж хүлээсүгэй Гэсэн дохио
байна
гэхэд н миний зүрхэн булиглан “Аяа
миний нагацын охин чиний хэлдэг
яах
аргагүй зөв ажээ . Яагаад г гэвэл тэр
гудамжнаа нэгэн еврей будагчин
байхыг би
үзсэн билээ” гэв. Сэтгэл ихэд
хөдлөөд нуоимс өөрийн эрхгүй
асгарч миний
нагацын охин намайг тайгаруулан
ийн өгүүлрүүн: “Сэтгэлээ тайван
зүрхээ чангабаригтун! Бусад охин янагийн
халуунд хэдэн жил тэсвэртэй байдаг
атал яи нэгэн
эмд тавхан хоног дурлаад ийнхүү
тэсэж эс чадах нь юу билээ?” хэмээн
элдэв
үгээр намайг тайтгаруулан
тайтгаруулан хоол авчирч өгвөөс би
идье хэмээн
бодтол эс чадав. Ийнхүү нойр
хоолноос гарч , нүд хонхойн царай
алдаад .
Дурлалын халуун гэдгийг урьд
амсаж үзсэнгүй анх удаа үзвээстуйлын айхтар
юм билээ . миний нагацын охин
Азиза бие бас сульлдсан атал
сэтгэлтэй болсон
эр эм хоёрын үлгэр ярьж намайш
унтан унттал сахин сууж заримдаа
сэрэхэд мөн
л унтаагүй хоёр нүдний нулимс
асгаруулан суудаг. Арай хэмээн
таван хоног
болсонд Азиза намайш халуун усанд
сайтар угаагаад шинэ хувцас
өмсгөөд “Заодоо оч! Аллах чамайг өршөөх
болтугай сэтгэлтэй босон хүн лугаа
очиж хүслээ
хангагтун!” гэлээ . Би гэрээс гарч
шууд мөнөөхөн будагчны үүдэгд
очвол
хаалттрай байлаа . тэнд суухаар атал
нар жаргах дөхөж оройн мөргөлийн
харанга дэлдэж би басхүү шөнө
болтол хүлээн суугаад согтуу мэт
гуйвалдсаар
гэртээ ирвээс Азиза туургын
хадааснаас нэг гараар барьж нөгөө
гараар элгийгтэврэн ганцаар уйлан ийн шүлэглэх
нь: Арабын их цөлд удын дотор
хаягдсан
Араб нүүдэлчний охин тачъяангуй
сэтгэл заяажээ . Амраг сэтгэлийн
галаар
замын хүнийг хангаж Асгарах
нүдний нулимсаар хөхүүр юугий нь
дүүргэнэ. Хайрын
халуун сэтгэлээ би, ганцхан хүнд
өгтөл Харин янаг дурлалы минь
нүгэл гэж
тооцъюу Хэмээн шүлэглэн байснаа
намайг үзээд нулимсаа арчин инээж,“Аллах
чамайг өршөөн соёрхсоор атал,
амрагтайгаа хамт унтаж хүсэл юугаа
юунд эс
хангав?” гэхэд нь би элэг рүү нь
өшиглөтөл хаалгын тотго мөргөөд
унахдаа
хадаасанд духаа шалбалан учиргүй
их цус гоожуулсан атал нэг ч үг
дуугарсангүй
нэгэн бөсийн өөдөс авч духыг
боогоод хивсэн дээр асгарсан цусыг
арчиж огтюм бологүй мэт инээж, эелдэгхэн
дуугаар ингэж өгүүлрүүн: “Аллах
тэнгэо өршөө!
Би чамаас тйинхүү асуухдаа дооглон
шоолсон нь огт бус миний толгой
өвдөөд
жаахан цус ханаж авъяа гэж байтал
ашгүй нэлээд цус асгараад одоо
намдаж
таатай болов . Чи юу юу болсноос
яриач!” гэлээ . Тэр өдөр юу болсныг
фцөмийг
хоёул баахан уйлтал Азиза
өгүүлрүүн“ Чиний сэтгэлчлэн бүтэхнь гэж баярлаж
явагтун . Өнөөдөр чамд эс харагдсан
нь чамаас зориулд нууган , над
үнэхээр
дурлаж уу үгүй юу ер нь хэр үнэнё
тууштай эсэхийш шалгах гэжээ .
Маргааш
хуучин заасан газарт очиход чинь
биеэр харагдаж чиний гунисан
сэтгэлийг
амраах биз!” гэжээ . Тэгээд Азиза
намайг аль болохоор тайтгаруулах
гэ элдэвуран сайхан үг хэлж, оройн зоог
барихад нь эмст сэтгэлээр унасан
хүн амтат хоол
идэж , тавтай нойрсохгүй гээд би
өшиглөн унагсанд хамаг таваг хага
үзсэрлээ .
Азиза “Энэ үнэхээр эмст дурлласан
хүний шинж мөн!” гээд тавгийг
хагархай
цуглуулан хаяад , над амрагийн
тухай сайхан үлгэр ярьсаар маргааш
өгдөө
болгов. Би шууп явж мөнөөхөн
эмийн цонхны дэргэд хүлээн сууталминий
дурласан хүүхэн цонхоор цухуйж
нэгэнтээ инээгээд далд орсноо нэг
толь уут,
71
домбо, ногоон өвс, дэнлүү авчраад
толийг харуулан уутанд хийж цааш
хаяад үсээ
задлан нүүр рүү унжуулж дэнлүүгээр
ногоон өвс гэрэлтүүлээд харж буй
байдал
үзүүлээд далд орж цонхыг хаав.
Энэхүү битүү таавар дохио юу гэжбагаа бол
гэхээс зурхэн булиглан хөдлөөд
түүнээс нэг ч үг сонсоогүй атал
дурлах сэтгэл
минь жолоогүй болов. Тэндээс
сэтгэл маш гунигтай уйлан хайлан
харихад миний
нагацын охин Азиза буруу харан
суужээ . Жөтөөрхөх сэтгэлд цээжинд
нь багтаж
ядан маш уйтгар гунигтай авч
намайг өөр хүүхэнд ухаангүй
дурласныг мэдээ,өөрийн хайр дурлалыг над зүрхлэн
хэлж чадахгүй . Толгойгоо хоёр
давхар
боосон нь нэгнь өчигдөрийн духаа
шалбалсан шарх нөгөө нь уйлсаар
байгаад
нүд нь өвдөөд бас боожээ . Царай нь
иихэд алдаад уйлан хайлан байж
ийн
шүлэглэрүүн: Охин Лейлад* Аллахын
заасан хархүүг Орь би эзэмдэн эс
чадъюу
Бурхан, Лейлад бусдыг заяагаад
хайрыг над илгээжээ Бусдыг над,тачъяангуйг
Лейлад юунд эс заяав даа? Гэж
шүлэглээд намайг харж нулимсыг
арчсан атал
сэтгэл нь нээн хөдөлснгөөс үг хэлж эс
чадаад нэлээд дуугүй байсны хойно
“За
өнөөдөр юу болов?” гэхэд ь би
цөмийг тоочин яриваа: Янагтайгаа
учран явдал
хүслээ хангах цаг чинь гадаа иржээ .
гагцрүү өдрийн хугас тэсэж үзэгтүн!
Т®льгаргаж уутанд хийдэг нь наран
жаргахаар ирээрэй гэжээ . Үсээ нүүр
рүү задлан
унжуулсан нь шөнийн харанхуйгаар
учръя гэжээ . Ногоон ургамал
харуулсан нь
цэцэрлэгт оч! гэсэн үг . Дэнлүү
харуулсан нь нэгэн ху°ц гэрэлтэй
байшин бий түний
хажууд очоод намайг хүлээгтүн
миний хайр дурлалд хязгаар алдав
Гэж хэмээнэ .
Азизын энэ үгийг сонсоо би тэсвэр
алдан: “тэрхүү сэтгэлийн амрагтайуулзуулна
гэж чи хичнээн гоё үг хэлнэм?”
Чиний тайлан өгүүлэх нь үгэнд зөв
юм алга! гэв.
Миний нагацны охин өгүүлрүүн: “Чи
ганцхан өдрийн хугас тэвчин үз
Наран жаргаж
харанхуй болохын төдий чи
сэтгэлийн хүнтэй учран золгож ,
амттайяа жаргах
болно . Энэ бол худал биш хамгийн
үнэн үг гэж мэдтүгэй!” гээд.
Өдрийннугалаа төдийхнийг
хүлээгээч!Өдөржин гэрт санаашран
суух юун!Аливаа үйл
бүтээхэд хялбар биш аталАгшны
дотор жагал ирэх нь амархан гэдэг.
Гээд уян
зөөлөн үгээр миний сэтгэлийг засах
авч хоол идсүгэй гэвэл намайш
басхүү
уурлах бий гэж эмээгээд гагцхүү
хувцсыг минь тайлж, өдрийг
товчлохын тулд
чамд сайхан үлгэр ярьж өгье. Өдөр
өнгөрч , шөнө болохын төдий чисэтгэлийнхээ
янагийн хажууд ийнхүү суух болно !
гэх зэргээр ятгасаар авай . Би
түүнийг харах ч
дургүй хүрээд гагцхүү “Энэ шөнө
бушуу түргэн өнгөрөөсэй!” хэмээн
бодон бодон
суутал ашгүй наран жаргав.
Намайгш гар· явахаар завдтал
миний үеэл дүү нэгэн
ширхэг заарын үр өгч “Сэтгэлийн
янагтайгаа учран жаргалын дээдийг
эдлэхийнцагт энэ өчүүхэн үрийг амандаа
хийгтүн. Тэгээд амрагтаа энэ хоёр
мөр шүлэг
өгүүлсүгэй” гээд зааж өгсөн нь:
Амраг хүүхэнд дурласан эрийн ааш
нь ямар байлаг
вэ? Амраглан ханилсан нөхөд минь
арга буюу хэлж өгнө үү Гээрэй гэхэд
нь би за
гээд гарч одлоо . тэндээс их
цэцэрлэгт хүрч очвоос хаалга үүүд нь
нээлттэй
ажээ . Дотор орж хартад цаана
нэгэн их угэрэл цацарах зүгт хүрчочвоос том
гулдан хаалгатай , зааны яс, зандан
модоор зүйж хийсэн бунхан бүхий
сайхан
байшин байна . Дотор нь ороход
алтан мөнгөн эмжээртэй торгон хивс
дэвсээп
өрөөний дунд алтан хатгууртай зул
бадарч байна. Бас гол дунд нь зүйл
бүрийн
амьтныг дүрсэлсэн усан оргилуур
цацарч , хажууд нь нэгэн их ширээ
засаж ,торгоор бүтээгээд дэргэд нь том
ваартай дарс алтан шигтгээтэй
болор хундага
тэргүүтэн тавьжээ . Хажууд нь буй
нэгшэн мөнгөн их цар сөхөн хартал:
Инжир
72
анар усан үзэм, жүрж, нимбэг, зүйл
бүрийн жимс өрж , завсар завсарт нь
: сарнай
мэлрэг_ нохой хошуу зүсэн зүйлийн
сайхан үнэр анхилах цэцэг тарьжээ .
Элбүгдийг үзээд тэсгэлгүй баярлах атал
агуу их Аллахын заяасан амьтан хүн
эс
үзэгдэхгүй дор гайхах бүлгээ . тэнд
хүний урманд тэр сайхан байшин,
тэр сайхан
эд зууш тэргүүтнийш харах
хамгаалах нэгээхэн ч боол шивэгчин
эс үзэгдэнэ. Би
амраг хонгор бүсгүйг хүлээн шөнө
дүл өнгөртөл сууваас хэн ч ирсэнгүйд
сэтгэд
бэрдэвч , амрагийн сэгэлээс болоо
хэдэн хоног хоол амсаагүй тул гэ¤эёмаш их
өлссөнөө сая ухаарлаа . Энэ сайхан
байранд амрагтайгаа хоёул жаргах
ажээ гэж
бодохоос сэгэл санаа нэгмөсөн
амраад басхүү олон сайхан зуушны
үнэр гарах
тул хорхой хүрч зассаг ширээнээ
тухлан суугаад нэгэн шаазан тавагт
буй тахианы
шүүрхий махнаас огтьлон идээд
анарын үртэй боов амтат бал бурам
тэргүүтнээсцөмөөс идэн амтат ба исгэлэн ундаа
ээлж уусаар гэдэг цадаад гэнэт
тэнхээ
алдран ирлээ . Босож гарыг угаагаад
бяцхан хажуултал олон хоног нойыр
муутай
хоносны уршгаар таг унтжээ . Наран
учиргүй шарж сая сэрвээс дэвсгэр ч
үгүй
гантиг чулуун шалан дээр тас гэдрэг
харан унтсан байж , миний гэдсэн
дээр давс
нүүрс хоёр орхисон байжээ . Босон
харайж хувцасаа гүвээд ийш тийшхарваас
нэгээхэн бээр хүн эс үзэгдэхэд тул
ичихийн ихээр ичиж зовсонд нүдний
нулимс
өөрийн эрхгүй хоёр хацар даган
урсав. Тэндээс гэртээ хариваас
миний нагацын
охин хоёр гараар цээжийг дэлдэн
хурмастаас буух элбэг бороон адил
нулимс
асгаруулан шүлэглэх нь: “Нутгийн
салхи яасаар илбэн үлээхүйеНууцгай
амрагийнсэтгэлийг хөндөн
хөдөлгөнөмДорнодын салхин чи!
Бидэнд түргэн ирээч!Дотно
янаг бүхэн хувьтай зохиолтой билээ
Аяа, би чамайг тэврэн адил тэврэх
билээ
Ахын царайг харж нэгэнт суухгүйгээс
хойш Амьдрал баясгаланг цөм Аллах
тэнгэр
автугай Алаг зүрх нь харин , миний
адил хайлж : Амрагийн галаар
дүрэ«зэн буйг
мэдэх юмсан! Гээд н майг харангуут
нулимсыг арча д эелдэг зөөлөн үгээрийн
өгүүлрүүн: Аяа миний авгын хөвгүүн,
амрагийн сэтгэлэр дүрэлзэн байхад
чамайгш
Аллах тэнгэр өршөөж хайрттай чинь
янаглуулах ажээ. Тэгэхд би чамайш
үгүйд
нулимс ба гунигийг дотор хөвөн
суунам, хэн намайш зэмлэн , хэн н
майш
аргадах билээ? Гэвч миний төлөөнөө
Аллах чамайг бүү яллах болтугай”
гэж даруйинээмсэглэн миний хуюцсыг
тайлаад, “Чамд чиний янаг хүний
үнэр шингэсэн мэт
байнам! Юу болсныг над ярьж өгнө
үү!” гэлээ . Би урьд шөнө болсон
явдлаа нэгд
нэггүй тоочин яриваас Азиза
хорсолтойгоор инээвхийлэн,
"Үнэндээ миний зүрх
шимшрэн өвдөнө. Чамайш ийнхүү
сэтгэлийн зовлонд унагасан хүн
үхвээс
зохилтой . тэр эм чамд дурлажээ .
Үүнээс болж чиний биед муу юмболох бий
гэж би айна. Чи нойронд дарагдан
унасан нь дур гутам муу хоол лугаа
адил
утгатай болжээ . Нэгэнт идсэн
хоолыг буцаан бөөлжихгүйн тул
давслах хэрэгтэй
буйзаа! Чиний бие дээр давс үрсэн
нь ийм учиртай гэж мэдтүгэй . Чи
түүндп
эрхэм дээд сэтгэлээр дурласан гэх
атал нойрыг илүүд үзсэн нь хуурмаг
төдийсэгэлтэй ажээ . Тэр эм чамд үнэхээр
хайрлан дурласан аваас чамайг
унтаж буйд
сэрээх ёстой атал эс сэрээсэн нь
басхүү хуурмаг дурлалыг илтгэсэн
байнам:
Нүүрс тавьсан нь ямар учиртай вэ
гэвэо чи түүнд үнэн сэтгэлтэй гэсэн
мөртөө бага
хөвгүүдийн зан гаргаж зөвхөн идэх
уух, унтахын эрхэмлэсэн тул Аллах ч
майш
залхааж нэрий чинь үүний адил
харуулсугай гэжээ . Гэвч Аллахчамайг өршөөх
болтугай!” гэжээ . Энэ үгийг сонсоод
би цээжийг урж, “Аяа Аллах тэнгэр
минь энэ
туйлын үнэн үг ажгуу : Амраг
сэтгэлтэй хоёр янаг нойрыг эс тоох
байтал би
73
унтаж хоцроод өөрийн биеийг өөрөө
гомдоов. Одоо би яах билээ?
Гагцхүү чи л
арга зам зааж өгсүгэй гэж Аллахыг
ам алдан уйлан гуйхад минь Азизанад ц
аглашгүй хайртай болоод ийн
өгүүлрүүн: Би чамд заавал тус
болсугай . хэрэв би
гарч орж болддогсон бол та хоёрыг
дур хүслийг хангуулах билээ гэж
үүний урьд
олонтоо өгүүлсэн дээ . Энэ бол
гагцхүү ёчиний хүслийг хангахыг тул
болно.
Аллах өршөөх аваас одоо ч та
хоёрыг дуртайяа учруулна. Гагцхүү
чи минийүгийг шууд дагах ёстой . Юу гэвэл чи
энэ үдэш очдог газраа хэвээр оч .
Храин
амтат зууш бол бие алдруулан
нойрсуулдаг тул битгий зоогло!
Гагцхүү
тэвчээртэй хүлээн суувал чинь
шөнийн хугас төдий өнгөрөхөд тэр
эм чам дээр
бэлхнээ очих тул Аллах чамайг
сэтгэлийн зовлонгоос гэтэлгэх болно
гэжээ . Энэ
үгийг сонсоод ихэд баярлан Аллахт
залбиран шөнийг бараад маргаашорой
тэрхэн цэцэрлэгт очихоор гарахад
Азиза , “За чи хэрэь тэр эмтэй
учирвал миний
захисан хоёр шад шүлгийг заавал
уншаарай” гэхэд ньв би “За” гээд
гарч одлоо.
Төдөлгүй тэрхүү цэцэрлэгийн
байшинд очвоос урьдын адил
амттан зууш дарс,
үнэртэн цэцэг тэргүүтнийг цөмийг
өржээ . хоолны сайхан үнэрт хорхой
хүрэхболовч анхандаа идсэнгүй атал
сүүлдээ тэсэхэЅ байж ширээний
бүтээлгийг
сөµөж үзвээс тахианы шарсан мах,
элдвийн сайхан амттат боов
боорцог байх
тул цадтал идээд бас гүргэмийн шүүс
ханатал уутал юу юугүй нүд анилдан
ирэв.
Нэгэн дэр авч хэсэг хажуулдтал таг
унтжээ . Наран гарсан хойно сая
сэрвэл
хажууд ясан даалуу тоглоомын таяг,
хасарваанийн чавгын яс, хөхтарианы амтат
самар тавьсан байлаа . Эргэн тойрон
ажваас хүн ирсэн шинж алга ажгуу .
Тэндээс гэртэ харивал миний
нагацын охин урт уртаар шүүрс
алдаж . Хамаг бие
суларч, халуун зүрх минь шархаджээ
. Хайрыг дагаад нүдний нулимс
горхи мэт
урсана. Хайрт минь намайг хатуухан
яллавч Харин сайныг үйлдвээс
сайхан хэрэг
тэр минь !Гаарах хүслээр зүрхийг пигдүүргэлээ чи Гашуун нулимсаар нүд
минь
өвчлөв. Гэж шүлэглэн би амь
муугаар хараасанд Азиза нүдний
нулимсыг арчаад ,
намайгш үнсэж элгэндээ тэврэх
гэхэд нь би завдан зайлав. Азиза,
“Чи энэ шөнө
бас унтан хоцров уу?” гэхэд нь би ,
тэгжээ өглөө сэрвээс нэгэн даалу,
тоглоомын
таяг, хасарваанийн чавгын яс, хар
будааны амтат самар тавьсан байна.
Энэ юугэсэн утгатай дохиой тэмдэ болохыг
над сайытар тайлан хэлж тус болно
уу?!
гэсэнд тоглоомын модон таяг
орхисон нь чиний бие хэдийгээр
ирсэн боловч
сэтгэл чинь ирсэнгүй . Янагийн сэтгэл
тийм байдаггүй юм гэжээ .
харсаваанийн
чавгын яс орхисон нь хэрэв чи
үнэнхүү сэтгэлээс надад дурласан
бол янаг дурлал
хасарўаанийн чаваганаас илүү
амттай байдаг тул чиний зүрхянагийн галаар
бадарё унтах нойрыг эс тоох байсан
гэжээ . Хар будааны самар орхисон
нь
амрагийн зүрхэн алж ав. чи Ион
хэрхэн тэсвэрлэснийн адил нэгэн
өдөр тэсэж
үзэгтүн!гэсэн үг гэлээ . Энэ үгийг
сонсоод сэигэд гал бадраад зүрхэнд
гуниг дүүрё
“Би заяагүй болохоор Аллах намайг
унтуулжээ . аяа миний нагацын охин
Азизанамайг түүнтэй уулзуулах ямар нэгэн
арга заль бодож үзээч! “ гэсэнд
Азиза
өгүүлрүүн: Миний бодол сэтгэл
багтан яда боловч гагцхүү гарган
өгүүлж эс
чадна. Ямар ч болов чи энэ үдэш
дахин мөнөөхөн цэцэрлэгт оч. Хэрэв
чи
унтахгүй байж чадвал хүсэл юугаа
биелүүлнэ. Гэхэд нь Аллах тэтгэх юм
бол
унталгүй чиний заасан ёсоор
үйлдсүгэй гэсэнд Азиза олон сайханхоол аювчирч
“Чи энд сайн хоол цадтал идвээс
тэнд очоод юм идэхгүй болно”гэхэд
нь би
авчирсан хоолыг цадтал идээд
Азизын гаргаж зэхсэн гоё хувцас
өмсөж одохыг
74
завдтал минийзаасан шүлгийг
заавал хэлээрэй гэж захилаа.
Цэцэрлэгт очоод
шөнө унтахгүйг хичээн нүдээ
хуруугаар тэвхтэн байтал сүүлдээядарч гэдэгс
өлсөхөөр нь мөнөөхөн олон тавагтай
хоолноос идээд, арван аяга дарс
уугаад
салхинд цохиулаад үхсэн мэт унтжээ
. Өнлөө сэрээд би цэцэрлэгийн гадна
хэвтэж
байв. Миний элгэн дээр нэгэн хурц
хутга , төмөр зоос хоёр тавьсан
байхыг үзээд
хирдхийн цочиж тэр чигээрээ
гүйсээр гэртээ оронгуут багтран
унасан ажээ .А°айхийн сэргээд, “Бисансандаа эс
хүрэв” гэж Азизад ярьсанд “Чамайг
унтаж
болохгүй гэж би эс хэллүээ . Чи
миний үгэнд орохгүй хойно одоо
яая гэхэв ” гэхэд
нь би , “Энэ хутга төмөр зоос хоёр
орхидог нь ямар учиртайг хэлж
өгөөч!” гэсэнд
Азиза миний төлөө ихэд санаа зовж
ийн өгүүлрүүн: Төмөр зоос орхисон
нь өөрийн
баруун нүдийг заажэ . Дхаин ирэхэд
нь чамайг унтаж байвал энэ хутгаардүрж
аллна хэмээн Аллах тэнгэр болон
өрөөсөн нүдийг ам алдан өгүүлсүгэй
гэсэнх үг
ажээ . тэр эмийн энэ хорон
санаанаас би чиний төлөөнөө айнам.
Одоо чи түүнийг
ирэхэд унтахгүй хүлээж чадвал хүсэл
юугаа хангана. Хэрэв түүнийг ирэхэд
чи
унтьаж байвао тэр эм чамайг огтлон
алах болно гэлээ . Тэгэд одоо чи яах
билээ ?Энэ шөнө чи л нэг тус болж үз!
гэсэнд Азиза өгүүлрүүн: Заавал тус
болсугай .
харин чи миний үгэнд орж юу
хэлснийг ягштал дагавал янагтайгаа
жаргалыг
эдэлнэ. Хэрхэвэл зохихыг чиний яг
явахад хэлж өгнө гээд ор засөаж
намайш
хэвтүүлэн миний хөлийг илбэн
унтуулаад толгойн хажууд суун ,
дэвүүрээр сэвэн
сэвэн өнжжээ . Үдэш болсон хойно
сэрээж, дэьвүүр барин уйлан сууснаанамайг
босоход нүдний нулимсыг арчаад
зоог барив. Би идэхгүй гэсэнд, чи
миний хэлсэн
үгэнд заавал орно гэсэн шүү дээ гэж
над албадан хоол идүүлээд
жимсний
чихэртэй ханд уулган гары минь
угааж сарнай ¶эцгийн уусмал цацаж
өгсөнд бие
сэргээд бүрий болмогу хувцаслан
явахыг завдтал “Аяа миний авгын
хөвгүүн Азизминь энэ шөнө сэтгэлийг сэргээн бүү
унтагтүн Тэр эм үүр цайхын өмнөхөн
ирэх
бий . Аллах өршөөж чи түүнтэй энэ
шөнө учрах болно . миний захисныг
битгий
мартаарай гэхэд нь чи юу захилаа
даагэсэнд түүнтэй учраад салахдаа
миний
заасан шад шүлгийг заавал хэлэЅрэй
гэхэд нь би за гээд нээн баяртай
хүрч
очлоо. Бие хэдий сэргэлэн атал тэр
шөнө жил мэт удах бөгөөд үүрцайхын өмнө
гэдэё маш өлсөх тул мөнөөхөн
ширээнээ сууж баахан хоол идтэл
бие сулраад
ноыр хүрч эхлэв. Энэ үес ашгүй
холоос нэгэн дэнлүүгийн гэрэл гарч
сайхан эм
арван шивэгчин дагуулан гарч ирэх
нь одддыгдунд саран мандах адил
үзэсгэлэн
гоо ажээ . Шижир алтан хатгамалын
ногоон пүүсүү дээл өмссөн нь : Заам
задгай ,үс бужгар, ногоон дээлт хүүхэн Залуу
амрагуудаа их л бардамнан
гайхуулах ажээ
. “Алдар нэр хэн бэ?” гэж би түүнээс
асуулаа . Амрагчлагч бүхний зүрхийг
шатаадаг нь би байна гэлээ . Хайрын
сэтгэлд автагдана гэж би түүнд өчлөө
.
Хад чулуу боловч уйлдаг ёсыг чи
мэдэх үү? Гэлээ тэр!Хад чулуу -
чиний сэтгэл
байжээ гэж би хэллээ . Харин аллах,
чулуунаас ус гоожуулж байс чадна
Гэжнэгэняруу найрагчийн шүлэглэсэнтэй
туйлын адилхан харагдах ажээ . Тэр
эм намайг
хараад инээж, “Чи энэ шөнө яаж эс
унтав? џнаглан амраглагч нар
шөнийн нойрыг
юман чинээ эс тоох учраас энэ шөнө
унтаагүй сэргэлэн байхыг хараад
үнэхээр
амраглан дурласныб чЁнь мэдэв
гээд мөнөөхөн арван ёивэгинг
нүдээр ирмэн
явуулж Ўид хоёр янаглан үнэсэлцуэв.
Ийм жаргалтай шөнийн тухай нэгшүлэгчийн
өгүүлсэн нь: Хундага тавилгүй наргин
хонох ийм шөнийг Хувьд би зуун
жилд эс
үзлээ . Шөнийн турш хүний урманд
цурам хийлгүй өнгөрөхд Шилбэнд
зүүсэн
75
чимэг нь зэмгийн тус газар нийлсээр
байв Гэжээ . Бид хоёр өглөө болтол
жарган
жарган хэвтээд босож харих гэтэл
тэр эм намайг угзарч , байзаарайярих хэлэх
юм бий гээд нэгэн ам өс өгснийг
дэлгэн үзвэл энэ хоёр шаргачин
гөрөөс
хатгамалсан ажээ . Бид хоёр шөнө
болгон тэрхүү цэцэрлэгт учран
байхаар
болзоод хачин баярлаж сэтгэл
хөөрөөд мөнөөхөн миний нагацын
охин Азизын
хэлээрэй гэж захисан оүшүлгийг
хэлэхийг мартжээ . Харин тэр эм
хочр шаргачингөрөөсний зурагтай ам бөс өгөхдөө ,
үүнийг миний эгч Нур-Аль Худа
урласан юм .
Сайтар хадгалж яваарай гэлээ .
Тэнгдээс гэртээ харьтал миний
нагацын охин
босож, гүйн ирж намайг үнсээд за чи
миний хэлээрэй гэсэн шүлгийг хэлэв
үү
гэхэд нь Ай харлаа энэ гайхалтай
уран зургийг хараад мартжээ гээд
мөнөөхөн ам
дөрвөлжин бөс үзүүлэн Азиза
нүдний нулимс асгаруулан ийнөгүүлрүүн: Хагацал
Тийш тэмүүлэх гайгүй шүү! Халуун
өвөрт битгий хууртаарай Үйлийн үр
ямагт
худал хуурмаг байдаг юм Үнэн
найрамдал тасарарвал үүрд хагацал
ирдэг юм .
гэлээ . Азиза энэ шүлгийг хэлээд
тэрхүү ам дөрвөлжин бөсийг бэлэг
болгохыг
гуйсанд би өгч орхилоо. үдэш
болоход би явахыгш завдтал Азиза,
сайханжаргаарай . маргааш өЈлөө миний
захисан шүлгийг бүү мартаарай
гэхэд нь би за
гэж ам өгөөд мөнөөхөн цэцэрлэгт
ирвээс тэр эм ирээд намайш хүлээж
байв.
Намайг үзээд баясан инээж, бид
хоёр өвөр дээрээ сууж амтат зууш
дарс уун
наргиж басхүү урьд адил ертөнцийн
жаргал эдлэн хонов. Би өглөө
явахдаа
Амраг хүүхэнд нэнэн дурласан
эрийн ааш нь ямар болдогюм?Амраглан ханилсан
нөхөд минь аргагүй хэлж хайрлана
уугэсэнд тэр эм нүдний нулимсыг
сагаруулан
байж:Тачъяангуй дур сэтгэлийн
нууцыг ямагт хадгалж Тэсвэрлэх
үйлэнд ямагт
хүлцэнгүй бат ажээгэлээ . Би тэр
хоёр шад шүлгийг тогтоо аваад
нагацын охины
захисныг биелүүлэв гэж ихл баяртай
харьтал Азиза хэвтэж миний эх
сахин сууж,намайг үзээд ай , үеэл дүүгийн бие
муу байхад ганцаары нь орхин
явдагш юутай
муу хүн бэ гэлэ . Азиза бас өндийж ,
чи миний кахисныг хэлэв үү? Гэхэд
нь хэлсэн .
Тэр сонсоод уйлж өөдөөс ийнхүү
шүлэглэв гэж мөнөөхөн эмийн
өгүүлсэнд шад
шүлэг хэлбээс Азиза гашуунаар уйлж
: Тачъяангуй сэтгэл нь үхэлд аваачиж
зүрхтнь урагдан байхад Тийм хүн
яахин нууцыг хадгалж чадах билээ .
Амрагийнсэтгэл хүлцэнгүй байхыг тэр хүсэвч
Алжаасан дурлал сэтгэл юугий нь
өвтөгдөг биз!
Гээд за чи дахин очоод энэ хоёр шад
шүлгийг хэлэрэй гэхэд нв би за гэ
шөнө
дахЁн очиж түүнтэй жаргалыг хэрхэн
эдэлснийгш өгүүлэх юун! Маргааш
өглөө
мөнөөхөн хоёр шад шүлгийг
өгүүлтэл , хүүхэн нулимсыг
асгаруулан ийн өгүүлрүүн:
Тэвчээр алдаж нууцыг задлах аваас
тэр,Тэр даруй үхвэл таарна гэж бибодномГэжээ. Энэµүү шад шүлгийг
сайтар тогтоон аваад гэртээ харьтал
Азиза
ухаан алдаад миний эх сахиж байв.
Азиза нэгэн үе ухаан орж, хэлснийг
хэлэв үү?
Эхэд нь би хэлэв гээд “Тэвчээр
алдаж…”гэж байна хэмээн мөнөөхөн
хүүхний
шүлэглэснийг өгүүлтэл Азиза дахин
ухаан алдсанаа бас сэргээд. “Мэдлээ
сонслоо!
Одоо би нэгэнт үхэж болов Миний
жаргалыг тасалсан хүнд баярдамжуулаарай!Зол жаргалтай нэг нь
энх тунх байх болтугайЗовлонд
хатсан нэг нь
гашууныг залгих учиртай ажээ .
гэлээ. Үдэш болмогц би аанай
цэцэрлэгт очиж
намайш хүлээн суусан түүнтэй
жаргалыг эдлэн хоноо маргааш
өглөө Азиза
хэлсэн шүлгийг хэлтэл тэр эм муухай
орилон: Аяа энэ шүлгийг хэлсэн эм
одоо
нэгэнт нас өөд болжээ . тэрхүү
сүүлчийн хоёр шад шүлэг хэлэгчхүнтэй чи ямар
хамаатай хүн бэ? гэхэд нь тэр
болбоос миний нагацын охин болой
гэтэл , Ай
76
Аллах тэнгэр минь чи юутай худал
хэлнэм. Хэрэв тэр эм чиний нагацын
охин
байсан бол чи түүнд , түүний нэг
адил сэтгэлтэй байх ёстой билээ .
Түүнйг гагцхүү
чи үхлдийн зовлонд унагжээ . Одоо
Аллах чамайг үхлийн зовлондунагаваас
зохилтой !хэрэв чи үеэл дүүтэйгээ
хэлсэн бол би чамд хэрхэвч эс
ойртох билээ
гэхэд нь Ай чиний битүүгээр хэлсэн
дохиог гагцхүү тэр минь тайлж ,
чамд хэрхэн
ойртох яаж учрах арга замыг над
зааж өгсөн билээ . тэргүй бол би
чамтай
ийнхүү жаргаж чадахгүй байла агэж
би хэлсэнд , чи бид хоёрын эл
явдлыг тэрмэддэг байжээ гэхэд нь , би тиймээ
мэдэж байсан юм гэлээ . мөнөөхөн
хүүхэн дуу
алдан өгүүлсэн нь чи түүний залуу
насыбг хөнөөсөн болохоор Аллах
тэнгэро
чиний идэр насыг хөнөөх болтугай .
одоо гэртээ харьж үз! гэлээ . Тэндээс
би
өөрийн суудаг гудамжнаа хүртэл улс
амьтан уйлалдан байхыбг үзээд юу
болов
гэсэн Азиза хаалганы ард үхсэнийг
оловв гэцгээжээ . Гэртээ ортолминий эх
аашилж: “Аяа их нүгэл чиний толгой
дээр буух болоосой!”гэлээ .Миний
эцэг ирж
бид Азмзаг хувцаслаад дамнан
оршуулж , булшин дээр нь карон
судраас уншин
тэндз гурван хоног гашуудал үйлдэн
буцаж харьцгаалаа . Би Азизаг санан
гуниглаж суутал миний эх орж
ирээд, за чи тэр охины цөсийг гаргах
ямар хэрэг
үйлдсэн юм бэ? Битүүнийгсэрүүнтунгалаг ахуйд , чи
юунаас болж тийнхүү өвчлөв
гэж асуун ядсан боловч над нэгч үг
хэлсэнгүй байсаар насан эцэсллээ.
Одоо чи
надад ярьж өг! гэхэд нь би юу ч
хийгээгүй гэж хариулав. Азизын нас
эцэслэсний
хариуг Аллахш тэнгэр чамаас авах
болно. Тэр нэгэн юм нууцлан б
айсан боловч
надад хэлэлгүй өнгөрсөн. харин
үхэхийн өмнө чамайш уучлаад
надад хэлсэн: Аяаминий авгын эхнэр минь ээ, намайш
нас эцэслэхэд чиний хөвгүүн ямар
чгэм
хийгээгүй болов. Миний амины
төлөөнөөс элдвийн хариу болох
хэрэггүй . Аллах
харин намайш энэ хорвоогоос
хугацаат амьдралаас хожмын
ертөнцийн мөнх
амьтан болго гэсэн шүүү. Тэгэхлээр
нь би , чи юунаа болод ийн өвчлөв ?
гэж
хичнээн дахин асуусан ыоловч нэг ч
үг хэлсэнгүй харин инээмсэгдэн , зата хүүдээ
ингэж хэлээрэй . Мөнөөхөн очдог
газраа очвол “Үнэнч сайхан , урвагч
муухай” гэж
хэлээрэй гэвэл чиний хөвгүүнийг
амьд байхдаа өмгөөлөн байсан
үхсэн хойноо ч
өмгөөлөх ы болно гэдгийг над нэгэн
зүйл өгч , за хэрэв хүү чинь учиргүй
уйлж
унжаад байвал үүнийг гаргаж
өгөөрэй гэсэн дээ . хэрэв чамайг эхэр
татан уйлбалтэр нэгэн зүйлийг чамд өгнө гэж эх
хэллээ . Тэр нэгэн зүйл юу байсныг
үзүүлнэ үү
гэж би эхээсээ хичнээн гуйвч
үзүүлсэнгүй , удалгүй би Азизыг
мартаж орхилоо .
Юу гэвэл би даанч гэнэн хонгор
байсан болоод өөр хүүхэнд ухаангүй
сэтгэлтэй
болсноос тэр байжээ . Арайхийн
үдэш болгоод мөнөөхөн цэцэрлэгт
хүрэлцэн
очвоос нөгөө эм намайг хүлээж зүүн
дээр суусан мэт тогтож ядан байжээ. Намайг
очингуут хүзүүдэн тэврээд, чиний
нагацын охин яасан бэ? гэхэд нь би
“Тэр насан
эцэс болоод өнөөдөртэй таван хоног
болов. Бид оршуулан ёслол үйлдээд
Коран судраас уншиж ёсыг
гүйцэтгэв”Гэсэнд тэр эм орилон
чарлаж “Чи түүнийг
алав” гэж чамд би эс хэллүү? Хэрэв
чи эл учрыбг түүний нас эцэслэхээс
өмнө
хэлсэн бол тэр над тус болсны адилби түүнд тус болох байлаа . тэр над
тус
болсны у·ир чи бил хоёр ийнхүү
учирчээ . Чи нэгэнт нүгэл үйлдсэн
болохоор
чамд золгүй явадл тохиолдолх бий
гэж би айж байна гэхэд нь би. “Тэр
үхэхийн
өмнө миний нүглийг наминчилсан
байна” билээ гээд эхийн ярьсныг
хэлтэл тэр эм
өгүүлрүүн: “За тэр эм ямар эд зүйл
өгсөн болохыг Аллахыг бодож, эхээс
олжмэдсүгэй!” гэхэд нь бас намайг
очдог газраа очихдоо “Үнэнч сайхан
, урвагч
77
муухай!” гэж хэлээрэй гэсэн байна
билээ гэв. Энэ үгийг сон±оод тэр эм
дуу алдаж :
Тэр чиний аминд оржээ . Чамд би
хор хүргэх хэмээн бодож явсан одоо
хор
хүргэхийг болоив гэхэд нь би ихэд
гайхан “Чи бид хоёр нэгэнт янаг
сэтгэлтэйбайтал над юуны учир хор хүргэх
гэж бодож байв” гэсэнд “Чи над
хэдийгээр янаг
сэтгэлтэй боловч нас чинь бага , хар
хор гэж байхгүй, бидний эмс охид
ямар
хорон санаа агуулж хүнийг далдуур
хөнөөхийг бодож явдгийг чи үл
мэднэ. Хэрэв
тэр чинь амьд байсан бол чамд их
тус болж чамайг ямар чгсээн үхлээс
аврахбайсан даа . Харин одоо чамд нэг
зүйл хэлэхэд, эл учрыг залуу хөгшин
хэнд ч
бүү ярь. Чи гэнэн залуу учраас
эмсийн , хүнийг далдуур хөнөөх
хорон санааг эс
мэднэ. Чиний нагацын охин нэгэнт
насан эцэс болсон болохоор чамайг
чамайг
золгүй лай үйлэнд орвол өөр хэн
аврах билээ . Чиний нагацын охин
нэгэнт
насан эцэс болсон болохоор чамайг
золгүй лай үйлэнд орвол өөр хэнаврах билээ
. Чиний нагацын охиныг би ихэд
хайрланам. Хэрэв чи түүнийг амьд
ахуйд
хэлсэн бол тэр над их тус болсныг
нэг адил, би түүнд сайныг бүтээх
байлаа . Би
булшин дээр нь очиж Аллах тэнгэрт
мөргөх болно. Тэр өөрийн далд
сэтгэлийг
сайтар хадгалан өөрийн мэдсэнийш
боловч гаргаж хэлдэггүй байснаас чи
бидхоёр ийнхүү учран золгожээ . Одоо
би нэгэн зүйлс хүснэ гэхэд нь би
“Ямар зүйл?”
хэмээвээс түүний булшин дээр
намайш дагуулан очтугай . Би толгой
дээр нь
хэдэн хэдэн шад шүлэг сийлэн
үлдээсүгэй гэхэд нь их Аллахын
өршөөлөөр
маргааш хоёул очъё гэлээ . Тэр шөнө
байн байн өгүүлэх нь Чи эл учрыг
үхэхийн
өмнө хэлэх чинь даанч яав даа гэнэ.
–“Үнэнч сайхан урвагч муухай! Гэсэнюу
гэсэн үг вэ? гэж би олон дахин
асуусан боловч огтхон ч хариу
хэлсэнгүй . Тэр эм
маргааш өглөө босож уут дүүрэн
динар зоос хийгээд за би түүний
булшин дээр
бунх босгож өглөгч буян үйлдсүгэй
гэлээ . Тэгээд гудамжнаа гарч
“Янагийн далд
сэтгэлээ үхлийн аягнаас уун уутал
хэлээгүй хадгалсаар агсан Азиза
хүүхний төлөөбуян үйлдэж байна!” гэж үглэн
динар зоосыг улс амьтанд тараан өгч
бараад
булшин дээр очтол мөнөөхөн хүүхэн
уйлан хайлан сууснаа ган болд цүүц
бяцхан алх гаргаж Азизын толгойн
тус газар тавьсан чулуун дээр
жирийтэо
шүлэг сийлсэн нь: Доройхон ядуу
цэцэрлэгийн дунд нэгэн булш
байнаДолоон
ширхэг яргуй цэцэг түүний дээр
ургажээ . “Энэ хэний булш вэ?” гэж
би газраасасуулаа . “Эрхэм сэтгэлт хүн нойрсож
буй, эелдэг байхгүй”гэж газар
хэллээ”“Дурлалын золиосонд очсон
чыамайг Алах
өршөөжДиваажингийн оронд
өндөр ууланд
төрүүлтүгэй!”Амаргийн сэтгэлд нј
автсан таминь золгүйяа!Аль
хэдийн нь иартагдсан шарил тань
доор булаастай бий Болдогсн бол
чиний
тойронд гоёмсог цэцуэрлэг тарьж
Боловсрох үрий нь элбэг
нулимсаара услахсан! Гэж сийлээд уйлсаар явахад нь
би хамт явлаа . мөнөөхөн цэцэрлэгт
очоод
“Аллах тэнгэрийг бодож намайг бүү
орхиороо” гэхэд нь би за гэлээ .
Түүнээс хойш
би дандаа тэр хүүхний хамт хонож
тэрнад нэн эелдэг билээ . харин
чиний нагацын
охин үхэхийн өмнө эхэд чинь юу гэж
хэлсэн гэлээ гэж асуух бүрийд би
давтан
өгүүлдэг билээ . хувцасны сайныг
шилэн өмсөж , хоолын сайныгсонгож идэж,
янаглан тэврэлдсээр байтал би улам
таргалан бүдүүрч гуних зовох юмгүй
тул
үеэл дүү охиноо хэдий нь иартжээ .
Ийнхүү жил торйч жил жилийн эхээр
нэг өдөр
халуун усанд ороод , дараа нь нэгэн
цом дарс уусанд бүхий л хувцаснаас
минь
янагийн сайхан үнэр анхилад сэигэл
маш тэнүүн тул цагийн эрхээр аз
заяаэргэхийг яахин мэдэх билээ . үдэш
болсон хойно мөнөөхөн хүхэн дээр
очъё
78
хэмээн гартал согтоод хаашаа
яваагаа эс мэдэн атал нэг мэдэхнээ
Даргын гудамж
хэмээх гудамжнаа хүрчээ . харваас
миний урдаас нэгэн эмгэн ирж явах
бөгөд нэг
гартаа бамбар, нөгөөгартаа
нугалаастай захидал барьжээ .
ойртон ирэхийгажиглан нүдний нулимсыг
асгаруулан ийнхүү шүлэглэх нь:
Элчээр ирсэн чи тавтай
морилох болтугай !Энгүүн үгий чинь
дуулахад надз нэн таатайяа!Аяа чи
энгүй
хайртаас минь баяр ¤амжуулсанд
Салхин үлээж байс н цагт Аллах
чамайг
өршөөг!гэж шүлэглээд намайгхарж,
Ай хүүминь чи бичиг дуудаг уу? гэхэд
нь
чаднаа эмээ минь хэмээтэлд өврөөс
нэгэн захидал бичиг гаргаж энэзахиаг
дуудаад өгөөч! хэмээлээ . Бичгийг
авч унштал алс холын гүрнээс хайрт
нь бичсэн
захидал байлаа . Эмгэн тэсгэлгүй
баярлан миний сэтгэлийг ганц
амраав! Гэж
ерөөж би нэгэн газар орж шээгээд
хормой буулган гарч иртэл
мөнөөхөн эмгэн
дахин гарч ирж мэхийн ёсолж гары
мнь үнэсээд Ай ноён минь , сахан
залуу наснытэтгэх болтугай ! Тэр хаалга хүртэлд
хэдхэн алхам газар очоод аль!
Чиний саяны
уншдагийг гэрийнхэндээ хэлэхээр
тэд үнэмшихгүй байх. Чи очоод
хаалганы
наанаас энэ захиаг дуудаад өгвөл
чамд туйлын баярлах билээ гэхэд нь
“Энэ
юун захидалд болой?” гэсэнд эмгэн
өгүүлрүүн: Аяа хүү минь, энэ захидал
аянд
яваад арван жил босон хүүгээс минь
иржээ . Тэр анх өдий төдий барааавч
харийн оронд яваад сураггүй болж
лав үхжээ гэж бодон атал сая энэхүү
захидал
иржээ . охин дүү нь түүнийгээ санаж
өдөр шөнөгүй уйлах нь бэрх болов.
“Ах нь
сайн яваа юм байна шүү дээ” гэсэнд
үгүй заавал энэ захидал дудах хүн
олж ир
гэлээ . Өөрийн чихээр дуулахаас
нааш санаа амрахгүй гээд байгаа
юм . Хүү миньхайртай хүн заавал хайртай гэдгийг
чи эс андах билээ . Минийохинд энэ
захидлыг хаалганы цаанаас боловч
дуудаж өгвөл их буян болох билээ
Хорвоогийн олон зовлонгийн нэг
зовлонгоос гэтэ«гэсэн хүнийг Аллах
зуун
зовл®нгоос гэтэлгэдэг , эсвэл
хорвоогийн олон зовлонгийн
нэгнээс өөрийн ах дүү
гэтэлгэсэн хүнийг Аллах ням
гаригийн олон зовлонгоос далан
хоёроос гэтэлгэнөгдөг гэж Аллахын сударт бадаг юм .
Би чамд найдаж ирсэн тул чи минй
найвларыг хөсөрдүүлэхгүй бизээ!
Гэхэд нь би за гэж даган явтал нэгэн
том улаан
байшингийн их хаалганы ирж, эмгэн
харь гүрний гаж буруу нэрээр
хашгиран
дуудваас нэгэн залуу эм хөнгөнөөр
гүйн гарч оготор хормой нь дэрвэн
дэрвэн
хоёр хөлөө гялалзахуй дор миний
сэтгэл хачин болод явчихлаа . Хоёр
хөл ньүнэндээ цагаан гантиг адил бөгөөд
эрдэнийн чулуун шигтгээтэй алтан
чимэг хоёр
шилбэндээ хийжээ . Ханцуйн тохойд
хүртэл шамласан нь бугуйы царвуу
нь
басхүү цагаахан том том сувдтай
хоёр бугуйвч хийж, хүзүүндээ очир
алмаасан
чимэг зүүжээ . Чихэнд нь хос сувдан
ээмэг байна. Бас эрдэнийн чулуугаар
гоён
эмжсэн судалтай хоргой алчуур
зангидаад , сая гэрийн ажил хийжбайсан
бололтой цамцны хормойг бүсэндээ
хавчуулсан байжээ нэгэн үгээр
хэлбэл
наран мэт сайхан эм тул би
хирдхийн гайхаж зогосж ялдам
зөөлөн дуугаар
“Ээжээ, энэ хүн захидал дуудаж өгөх
гэж ирэв үү?” гэхэд эмгэн “тийм ээ!”
гэлээ .
Хүүхэн үүдний цаанаас гар сунган
захидлыг над өгч би хаалганы
завсараартолгой цээжийг оруулж мөнөөхөн
өгсөн захидал бичгийг дуудахыг
завдтал эмгэн
гэнэт миний арас толгойгоор
түлхээд нэг мэдэхнээ би том
байшинд орчихсон эгэн
үүдийг түгжих гэж сандран гүйж
харагдлаа . Хүүхэн намайг тэврэн
авч ганцхан эгж
унаган гэдсэн дээр мордож хоёр
сугаруу гараа оруулж тэюрэн дээрээс
дарах
тул би яаж ч чадахгүй байлаа .
Тэгснээ намайг хөтлөн явахад эмгэнлаа барьж
79
өмнө зам гэрэлтүүлнэ. Долоон нүх
дамжин нэгэн том өрөөнөө орвоос
морьтой
хүн бөмбөг тоглож болохуйц уудам
ажээ . тэр их ордныг дан гантиг
чулуугаар
бартж дотор нь дан торго хоргой
дэвсжээ . Бас түшлэг , жинтүү
тэргүүтэн байна.
хоёр зэс вандан , эдэнийн чулуу
шигтгэж , сувдаар чимсэн алтан рчбайна . Ер нь
чам шиг хаан хүн л сууж баймаар
тийм эрхэм дээд ордон ажээ . “аяа,
Азие минь ,
чи үхэх дуртай юу, амьд явах дуртай
ву?” гэж хүүхэн асууж би амьд явах
дуртай
гэлээ . Тэгвэл чи надтай гэрлэгтүн
гэхэд нь чам шиг юмтай гэрлэхийг
жигшинэм
гэсэнд хүүхэн дуу алдан өгүүлрүүн:
Хэрэв чи надтай гэрлэвэд “мэхт
Далилаэмгэний охины гараас аврагдах
болно гэхэд нь мэхт Далила эмгэний
охин гэж
ямар хүн бэ?” гэсэнд “Тэр бол чиний
өнөөдрийн өдөр хүртэл -эг жил
дөрвөн сар
явсан хүүхэн даруй мөн . Түүнээс
илүү хорон санаат эм хорвоод үгүй
гэж
Аллахыгш ам алдан өгүүлсүгэй!
Чамаас өмнө хичнээн хүн алж,
хичнээнийЈ үйлий
нь үзэв дээ! Харин өдий удаан
явахад чамайг яагаад эс хөнөөжяагаал чамайг
зовлонд эс унагав. Жигтэй юм
байна” гэлээ . Энэ үгийг сонсоод
бинэнгайхаж “аяа
хатагтай , чи үүнийг хаанаас олж
мэдэв?” гэсэнд “Эргэх цаг, үзэх
зовлонг сайн
мэдэхийн адил би түүнийг сайн
мэднэ. Харин чамайг яагаад амьд
байлгаад байгааг
мэдье. Хэрэг явдлаа цөмийг ярьж
өгөөч! гэлээ . Би тэр хүүхэнтэй
хэрхэн учирсанхийгээд Азиза хэрхэн үхсэн тухай
нэгд нэггүй ярьсанд , миний үеэл
охин дүү
Азиза хүүхн й үхсэнийш дуулаад
нүдний нулимс гаргаж “Түүний
сайхан залуу
насыг замын т дунд хөнөөжээ!
Түүний төлөөнөө Аллах чамайг
өршөөн тэтгэх
болтугай . Чиний үеэл Азиза хүүхэн
Далила эмгэний охиныгараас чиний
амь
насыг аварчээ . Тэргүй бол чи өдийд
үхсэн байх билээ . Түүний хорт муусанаанаас чи амьд гарч чадахгүй
байх гэж би эмээх боловч энэ талаар
үг хэлж
эс чаднам” гэхэд нь би “Ийм л явдал
болсон юм даа, Аллах минь!” гэсэнд
хүүхэн
толгой сэгсэрч “Азиза шиг хүүхэн одо
хаанаас ч олохгүй дээ!” гэхэд нь
Азиза яг
үхэхийн өмнө “Үнэнч сайхан урвагё
муухай!” гэж тэр хүүхэнд хэлэрэй
гэж над
гэрээслэн захиж билээ гэж би ярилаа
. Хүүхэн миний эн үгийг со-асоод“аяа
Аллах тэнгэр минь , эл учраас чи тэр
эмийн гарт одоо хүртэл эс хөнөөгдөн
байна
шүү. одоо сая миний санаа амрав.
Чиний үеэл Азиза амьд үхсэний
алинд
боловч чиний амь насыг даасан учир
одоо тэр эмд чи хөнөгдөхгүй ажээ .
Чамайг
би анх харсан өдрөөс олж авахыг
нээн хүссЅэр атал өнөөдөр сая нэг
арга зохионгэртээ оруулж авлаа . Чи эм хүний
хо°он санааг , эмгэн хүний
мэхийгмэдэхгүй
даанч балчир байна даа . Үхсэний
хохь амьдын зол гэж байдаг тул чи
одоо сэтгэл
санаагаа түвшин байлгаж . Чи
туйлын хээнцэр гоё залуу байна.
Аллахыбн шудрага
тогтоолоор би чамайг эзэмдэх
болно. над мөнгө ба эд бөс юу л бол
цөм
бэлхнээ байна. идэх боов тавагт уух
ус домбонд ямагт бэлхнээ байх тулчи
гагцхүү азарган тахианы үүрэг
гүйцэтгэх болно” гэхэд нь Азарган
тахиа юу хийдэг
юм бэ?! хэмээвээс мөнөөхөн хүүхэн
унан тусан инээж гэдрэг хараад “Ай
чи
азарган тахиа ямар үйл хийдгийг эс
мэднэ гэж үү ?” гээд азарган тахиа
бол сайтар
уугаад эмийш гишгээ л байдаг юм
даа!! гэсэнд “Тийм ээ! ОДоо чи
бүсийг чангаланчин зоригийг барьж над үнэн
дурласугай . Өөр юм хэрэггүй” гээд
эхийг дуудан ,
мөнөөхөн улсаа оруулаад ир!! гэлээ .
Эмгэн бзрэн эрхийн дөрвөн гэрчийн
этгэд ам
дөрвөлжин торго авчрав. Тэгээд
дөрвөн лаа ноцоож, хүүхний
нүүрийг битүүлэн
ггэрчийн этгээд бидний ураг
барЁлдах ёслолыг номын ёсоор
үйлдсэнд хүүхэн
өмнөх хийгээд хойчийн инж бэлги йг
цөмийг авса- гэж батлаад энэхөвгүүний
80
түмэн мөнгөн зоосыг хариуцан хлээн
авлаа гэж гэрчийн өмнө хүлээж
тэдэнд
зохих шан хөлсийг олгож гаргав.
Чингээд хамаг хувцсаа тайчин
намайг хөтлөн
мөнөөхөн шижир алтан орон дээр
гарч цуг унтлаа . Маргааш өглөө
босож би
явахыг завдтал хүүхэн хойноос ирж
учиргүй инээгээд “Угаалгын газарорсон хүн
гадагий адил санав уу? Чи намайг
басхүү Далила охины эмгэнтээ адил
бодно уу?
Чи одоо миний номын ёсоор
үйлдсэн эр нөхөр болов. Ухаан чинь
согтуу бол эрүүл
болж үз! Энэ байшингийн их хаалга
жилдээ ганц удаа нээгддэг гэж
мэдтүгэй” гээд
том хаалгыг заасныг шүзвэл том том
хадаасаар бэхлэн хадсан байлаа .
Хүүхэнөгүүлрүүн: Ай Азиз минь бидэнд
гурил будаа инжир жимс, чихэр
боов , хонь
тахианы мах тэргүүтэн цөм бэлхнээ
бий . Энэ байшингийн их хаалга
жилдээ
ганцц удаа нээгддэг гэсэн билээ.
Одоо хойтонгийн яг өдийд нээгдэнэ
гэхэд нь би
аяа, Аллах тэнгэр! Би одоо яадаг
билээ ! гэсэнд “Миний ярьсан ёсоор
чи азарган
тахианы үүрэг гүйцэтгэн хэвтэхэд
энд у нь муу байх билээ” гэлээ . Бидхоёр зэрэг
инээж хүүхний хэлсэн ёсоор
гүйцэтгэн өгөв. тэр өдрөөс хойш
гагцхүү ууж идэн
амраглаж би азарган тахиа адил
түүнийг гишигсээр атал нэг жил
болоход тэр
хүүхэн хөвгүүн төрүүлэв. Жил гарч
мөнөөхөн том хаалга нээгдээд
га¤наас улс
тариа будаа, чихэр оруулж байна.
Би гарч явахыг завдтал “Чи энд
нэгэнт үдэшорж ирсэн тул үдэш болсон хойно
гарагтун” гээд арайхан үдэш
болбоос “Энэ
шө-ийн дотор их хаалга түгжихийн
өмнө эгэж ирсүгэй хэмээн Аллахыгш
дурда- ам
алдахаас нааш чамайг гаргахгүй”
хэмээсэнд б арга буюу зөвшөөрч эс
ирвээс
ургийн барилдлагаа салсугай* гэж
тангаргалав. Тэндээс мөнөөхөн
цэцэрлэгт
очюоос хаалга үүд нь цэлийтэл
нээгдэн хүлээн буйг хараад “Аяа энднгэн жил эс
ирсэн атал одоо хүртэл хаалга нь
нээлттэй ажээ . одоо нэгэнт үдэш
болсон тул
эхдээ очиж уулзахын өмнө үүгээр
заавал орж ирье ” гэж дотроо
бодоод цэцэрлэгт
орж, мөнөөхөн тусгай зассан
байшинд орвол мэхт Давила
эмгэний охин , шанаа
тулж өвдөг дэрлэн шаналан хүлээн
суух ажээ . Ажиглаваас царай ихэд
алдааднүдэн нь хонхойжээ . намайг үзээд
“Аллах тэнгэр чамайг аварч өршөөв
үү” гээд
ухасхийн босох гээд чадсангүй
үхэдхийн унахад нь би тосон авё
үнэсээд “намайг
өнөө орой ирнэ гэдгийг чи яаж
мэдэв ” гэсэнд “Чамайгш өнөөдөр
ирнэ гэж мэдээгүй,
би чамд шинэ сайхан хувцас гаргаж
өгөөд чи халуун усанд биеэ угааж
ирнэ гэж
гарсан тэрнэгэн үдшээс хойш би
шөнө болгон чамайг хүлээсээр одооболов. Энэ
завсар идэх хоол, утах нойрыг алдан
суунам. Энэ болбоос сэтгэл бүхий
хүний зан
төрх даруй мөн. Чи юуны учир
ийнхүү жил тойрон алга болсноо
яриач ! гэлээ . Би
учир явдлаа нэгд нэггүй ярјсанд
намайг өөр хүнтэй гэрлэснийг
мэдээд царай нь
хачин болжээ . “Би өнөөдөр чам
дээр ирэв. Өглөө болохын өмнө
заавал явахёстой” гэсэнд мэхт Далила эмгэний
охин дуу алдан өгүүлрүүн: “Тэрбээр
чамайг
мэхлэн чамиай гэрлээд жил тойрон
талхилсан атал эс ханаж уу? Өглөө
болохын
өмнө Ѕс ирвээс салсугай гэж ам
танЈараг авсан нь чамайг төрсөн
эхтэйгээ буюу
надтай нэгэн шөнө боловч хамт уж
ргуулах сэтгэлгүй ажээ . Ёсыг дагаж
чамайг би
түүнээс өмнө олж мэдсэн атал, тэр
чамайг дэргэдээ бүтэн жил байлгаадганц
шөнө бинээс харамлах ажээ . Харин
чиний нагацын охин Азизаг Аллах
тэнгэр
тэтгэх болтугай! Азиза хүүхэн
бүхнээс илүү сэтгэлийн зовлон эдлэн
чамд ихэд
гомдон үхсэн билээ . Тэр надаас
чиний амийг аварсан билээ . Чамайг
над
сэтгэлтэй гэж бодоод тэр нэгэн үдэш
явуулсанаас биш огт гаргалгүй
талхилжталхилж эцэст нь хөнөөж би бас
чадах байсан даа гээд гашуудан
хормон уйлж ,
81
намайг ихэд жигүин харахад хормой
нь чичирээд махчин адил аймаар би
ч галд
орсон шош адил боллоо. Далила
эгэний охин дахин хорсон гомдон
өгүүлрүүн: “Чи
нэгэнт өөр эмтэй гэрлээд хүүхэдтэй
болснос хойш над хэрэггүй болжээ .
Эхнэртэйэ бидэнд нэмэргүй , гагцхүү гоонь
эрийг хэрэглэх гэсэн болно. Чи
намайг энэ хэдэн
өмхий цэцэгнээс худалджээ .
Чамайш над ч үгүй , тэр муу садар
эмд ч үгүй болгож
орхъё” гэж хорсон занаж нэгэнтээ
чанга дуу гартал арван шивэгчин
гүйн ирж
намайг даран автал Далила эмгэний
охин хутга гаргаж , “Муу хувхайг
ямаа мэт
алъя. Энэ бол намайг гомдоосон
хийгээд, өөрийн нагацын охиныггомдоосны
яинь хувьд хамги©н наад залхаалт ”
гэж өгүүлээд хцутга билүүдэж гарлаа
. Би
одоо өнгөрчээ гэж мэдээд амь
авраач гэж хичнээн гуйвч улам
догширч наад
муугаа хүлэгІүн гэж захиран
зандартал шивэгчингүүд намайш
хүлж гэдсэн дээр
мордоод гар хөлийг дарж байгаад
нэвширтэл балбан занчих тул “ингэж
занчуулсанаас үхсэн нь дээр!” гэжбодод “аяа Аллах тэнгэр минь
өршөөгөөч! гэж
бархирсаар атал эцэст хоолой таг
болж дуугарч чадахгүй боллоо.
“наадахаа
нүцэглэгтүн!” гэх үгийг сонсоод
аргаа бараад шаналан хэвтэж
байтал мөнөөхөн
миний нагацын хэлсэн үг санаанд
орж, “аяа, хатагтай минь! Үнэнч
сайхан, урвагч
муухай шүү!” гэсэнд тэр миний үгийг
сонсоод “аяа Азиз чамайг Аллах
өршөөждиваажингийн оронд төрүүлэх
болтугай! Азиза хүүхэн ёамд амьд
ахуйдаа ч үхсэн
хойноо ч тус болж миний гараас
чиний алтан амийг олонтаа аврах
ажээ . Гэвч
чамайш яасанч зүгээр орхихгүй,
чамайг надаас нуусан тэр эмийн
төлөө заавал
зовлонд учрулна! Гээд миний хоёр
хөлийг хүлүүлээд “Гэдсэн дээр нь
мордоод
бай!” хэмээн захиран өгүүлээд цааш
орж гал дээр байсан зэс тогоонд тосхийж
бяслаг шарж ирээд, миний бэлэг
эрхтнийг утсаар оосорлон татаж
хурц тонгоргоор
огтлон засаж намайг яг эм хүн
болгон тэрхэн үес би нэгэнтээ ухаан
балартжээ .
Миний бэлэг эрхтнийг огтолсныг
угийг мөнөөхөн бяслагаар шарж
нунтаг эм
хийсний хойно сая ухаан орвол цус
нь тогтсон байлаа . Миний хүлгийг
тайлжаяга дарс уулгаад ийн өгүүлрүүн: З
чи одо яв. надаас ганцхан шөнө
боловч
харамласан мөнөөхн хүзүүхэндээ оч
доо. Нууцыг эс задлан чиний амийг
олонтоо
аварсан чиний нагацын охиныг
Ал«ах тэнгэо тэтэгэх болтугай ! хэрэв
чи сая
түүний хэлсэн үгийг хэлээгүй бол
чамайг би магад алах байжээ . Сая
огтолсон
хаясан ганц юм над хэрэгтэй байсан
блд одоо над хэрэгтэй байс н юмчамд алдга
болсон тул дурта зүгтээ яв. !
гээднамайг өшиглөн хаяв. Би босож
явахад
төвөгтэй тул аяархан хөлийг зөөсөөр
харьтал ашигүй мөнөөхөн том
хаалга
онгорхой байж оронгуут ухаан
балартан унажээ . миний гэрг й
үзээд өргөн
байшинд оуулдж намайг яг эм хүн
лүгээ алилхан болсныг үзээд
мөнөөхөн ихцэцэрлэгийн хаалганын тус газар
аваачиж хаясан байжээ . тэндээс
арайхан
мөлхсөөр төрсөн гэртээ хариваас
миний эх “Хүү минь аль газар яваа
бол доо?”
гэж намайг мөрөөдөн санаж уйлан
суух ажээ . намайг очсон хойо сая
таньж, бие
муу царай муухай болсныш үзээд
сүйд майд болов. Миний нагацын
охин үнэхээр
над сэтгэлтэй дурлан ямагт сайн
санаж байсныг сая чин сэтгэлээсмэдээд ихэд
гашуудан уйлтал миний эх бас
хангинатал уйлж миний эцгийг нас
барсан
учрыгхэлээд миний дотор бүр ч
аягүй болж нэгэн үе ухаан балартав.
Би шөнө дөл
болтол гашуудан улйж, миний эх:
Эфцэг чинь өнгөрөөд өнөөдөр яг
арав хонов
гэхэд нь би: наЈацын охиноос өөр
хэнийг ч бодох завнад алга. Тэр над
хайртайбайтал би хайрлахгүй байсаар ийм
гай зовлонд учрав гэсэнд чи ямар
гайд учрав?
82
Гэж эх минь надаас асуулаа . Би өөрт
тохиолсон үйл лайг нэгд нэггүй ярив.
Миний эх сайхан хоол цай хийж
намай тэнхроүүлээю бас эм тан
уулгаж асран
асарсаар байтал миний бие илэрхий
сайн боллоо. Тэгээд эх мин нэгөдөр
за хүү
минь , үеэл дүүгий чинь надхадгалуулсан юмыг одоо би чамд
гаргаж өгье.
Чамайг өөр бусад хүүхнүүдээс
арагийн холбоог таслаад муу үеэл
дүүгээс чинь
үнэнч вмгүй болж дурсан санахын
цагт өгөөрэй гэж надаас ам шүд
авсан билээ
. Тийм цаг нэгэнт болсон байна гээд
аврыг уудлан ам дөрвөлжин бөс
гаргаж
ирсэн нь мөнөөхөн миний
бэлэглэсэн хоёр шарогачингийн
зурагтай алчуур ажээ .Авч үзтэл дээр нь ийм шүлэг бичсэн
байна. Хэн биднийг хая гэв үзэсгэлэн
гоо
минь Хэт хайртай учир шалансан нэг
нь алагджээ . Хагацсан өдрөөс хойш
чи
намайг мартсан бол Харин би хэзээ
ч мартаагүй шүү Аллах мэднэ . Хатуу
сэтгэлээр
намайг тамлавч харин над таатай
балаа . Хайрлаж хэзээ чи нэг надтай
учрах вэ?
Тачъяангуйн сэтгэл биднийг зовооно
гэж урьд би мэдсэнгүй Тэрхүүшаналал ирнэ
гэж дурлахын өмнө санасангйү.
Хайрын сэтгэл зүрхийгш эзэмдэн тэр
цагас хойш
Халуун хүсэл минь янагийн олз
боллоо .Хайр дурлалыг минь хараад
муу улс
өрөвдөнө.Харин хэнд чи намайшаа
эс хайрлана уу!Ямар ч болов би
Аллахыг
мөрөөвөдч тайтгаруулахгүй нь
Янагийн халуунаар үхсэн ч чамайгаа
би умартахгүйЭнэ шүлгийг уншаад нүүр амаа урж
би Јашуудпаг уйлж байтал мөнөөхөн
лчуур
дотрос бас нэг зурвас бичиг унасныг
үзвэл : Аяа миний авгын хүү Азиз
минь
мэдэгтүн! Миний өчүүхэн амины
төлөөнөөс Аллах чамайг хэлтрүүлэн
янаг
сэтгэлтэй хүнтэйгээ нийлэхдээ тэтгэх
болтугай! Гэвч мэхт Далила эмгэний
охиноос
болж чамд ямар нэг гай тотгор
тохиолдвоос түүнтэй юмуу өөрхүүхэнтэй битгий
хавьтаарай . Чиний заяаны нас
чинийхээс богинохон зкаяажээ .
Чамд баярыг
уламжилья! Энэ алчуурыг би чиний
эзгүйд дандаа харж суудаг байса
болохоор
минийсэтгэл шингэжээ . Эл учир чи
энэ алёуурыг биеэс ямагт салгалгүй
халгалж
яваарай . Хэрэв чи энэ шаргачинг
хатгамалан урласан хүүхэнтэй
дайралдваассэтгэлээ өгч бүү гэрлээрэй :. Тэр эм
жил болгон ийм хоёр адилхан
шаргачин оёод
алс холын улс гүрэнд гаргаж, өөрийн
алдрыг ба хорвоогийн хүнд ховор
заадаг
урнаа түгээн мэдүүлэх бүлгээ .
Чиний сэтгэлээр унасан хүүхэнд нэг
нь олдсоноор
бусдад ямагт үзүүлж гайхуулах ажээ .
“Энэ алчуурыг миний эгч оёжээ”
гэсэн ьн
огт худал бөгөөд эл учир түүнийг
Аллах залхаах болтугай! Чамдминий захих
зүйл энэ! Алчуурыг чамл үлдээсний
учир юу бэ гэвэл намайг үхсэний
хойно
хорвоо уужим боловч чамд давчуу
болох бий үүнээс болж чи харийн
орноор
бяданг явж байтал магадгүй энэ чуур
оёсон хүнийг олж сонсоод үзэх
юмсан
гэсэн сэтгэл төрж болхийм. Тэгвэл чи
миний хэлснийгдурсан санах бизээ .
минийсайхан сэтгэлтэйг чи үхсэн хойо минт
мэдэх болно гэж мэдсүгэй!” гэжээ .
тэр
хуудас бичгийн учрыг мэдээд би
ихэд гиншин уйлахад миний ээж
хамт уйлсаар
шөнө дөл болов. ийнхүү жил тойрон
болтол манай нутгийн (одоо энэ
яваа)
худалдаачингууд харь газар аянд
мордох болтол миний эх : “Хүү минь
чи эдэнтэй
алс гүрэнд аянюп явбаас наад зах нь
хоёр гурван жил болох тул энэзавсар сэтгэл
чинь онгойж ухаан чинь сарууд
болох биш үү!” хэмээн ятгасаар
байгаад ийнхүү
явуулсан билээ . тэгэвч энэ завсар
миний нулимс хатсан нь үгүй бөгөөд
буудаллахад болгонд би энэ
алчуурыг гаргаж, түүн дээр зурсан
хоёр шаргачинг
үзэх бүрийд нагацынхаа охиныг ихэд
санах ийнхүү уйлахы минь чи нүдээр
үзнэм
биш үү. Тэр охин над үнэнхүүсэтгэлтэй байтал надаас болж нас
баржээ . над
83
сайн үйл хийсээр атал , би түүнд муу
үйл хийжээ. Эд худалдаачингийн
хамт харт
гүрэн ороод хамт буцах санаатай
явнам. Тэрхүү эрхэм хүнээс
хагацсанаас хойш
одоо нэг жил болох нь! Сая Камбар
арал дайран гарахын цагт басхүү
ихгунигт
дарагдаад байнам. Болор хэрэмхийгээд тэрхүү долоонг арлыг
Шахраман хаан
захирах бөгөөд Дуния гэдэг охинтой
ажээ . Энэ охин шаргачин урлан
оёдог бөгөөд
чиний алчуу дээрб айгаа хоёр
шаргачинг энэ охин урласан юм гэж
улс хэлэлцэнэ.
Энэ үгийг сонсоод би галаар бадрах
мөрөөдлийн их тэнгист өөрийн
эрхгүй умбан
нээн их гашудан уйлав. Ийм сайхан
эмийш хүсэх сэтгэл над байвч эр
хүндзаяасан бэлэг эрхтнээ санахад ямар
ч арга байхгүй маш бэрх ажээ .
Камбар
арлаас нааш гарсанаас хойш хоёр
нүдний нулимс тувт асгараад
зүрхэнд
шимүирэн өвдөх тул хартж хөгшин
эхийнхээ хажууд хүрч үхэж чадах нь
уу , үгүй
юу гэж зов¦ явна. Амьдралд би ийм
зовлон амсаж явна” гээд мөнөөхөн
алчуурыг
харан харан эхэр татан уйлж :Бидэн
хоёрын хагацсан цагаас хойш АллахмэднэБишгүй их гашуудан уйлж, би
нулимсыг орлов. “Тэсэж үз!
Санасандаа хүрнэ
чи” гэж мууд дурлагчид хэлнэ “Тэр
тэсвэр хаана байна?” гэж би тэндээс
асуух
бүлгээ гэж эртний шүлгээс өгүүлээд
Ай хаан миний явдал энэ дээ. Илүү
жигтэй
үлгэр дууль чи сонсож суухдаа Ситт
Дунья охин түүний үзэсгэлэн гоог
сэтгэлчлэн
бодохдоо сэтгэл зүрх нь хөөрч билээ
. Эрт урьд цагт Киар хэмэх хотнооШамас
ал-дин гэдэг худалдаачин байжээ .
Албат зарфц олонтой , эд агуурс
элбэгтэй
туйлын үнэнч хүн тул Киар балгадын
бүх худалдаачдын тэргүүн нь бүлгээ .
Худалдаачин гэргийдээ, эрдээ хэдий
их хайртай боловч дөчин жио
ханилан
суухад гэргий нь нэгээхэн бээр ч үр
хүүхэд заяасангүй ажээ . мөнөөхөн
худалдаачин нэг өдөр наймааныхаа
газар суугаад харж байтал бусадхудалдаачин болгон нэг юм у хоёр
хүүтэй , тэд нар нь эцэгтэйгээ
зэрэгцэн наймаа
худалдаа хийж байх ажээ . Тэр өдөр
сугар гариг байсан тул шашны ёсоор
угаал
хийж нэг үсчний толинд царайг
ажиглан хартал сахадд цагаан үс
байхыг үзээд
үс бууралтана гэдэг үхэх болсны
шинж гэж өөрийн эрхгүй тэнгэр
бурханд
залбирчээ . Гэртээ харихад нь
нэргий нь мөн угаал хийж биеийгзэхээд “Тавтай
сайн уу?” гэж мэндийг асуухад
худалдаачин тавгүй байна гэжээ .
Тэгэхээр гэргий нь
зарц шивэгчин нарыг захиран
сайхан хоол авчруулаад ноётон
хоолоо зоогло
гэсэнд би хоол идэхгүй гээд ширээг
өшиглөн өнхрүүлж буруу харжээ .
“Чи энэ
өдөр юуны учир ийнхүү гунигтай
болов?” гэсэнд чамаас болж уйтгарт
оров гээдюуны учир билээ? гэсэнд би өнөөдөр
дэлгүүрээ нээгээд ажиглаж байвал
худалдаачиэ болгон нэг юмуу хоёр
түүнээс олон хүүтэйы, тэд нар
эцгийн адил
худалдаа наймаа хйхийг хараап над
үлдэх үр сад байхгүй ажээ гэж
бодохоос
ихэд гуниглав. Би анх чамтай
ханилан суухдаа чамаас өөр хүнтэй
хавьсахгүй
татвар эм шивэгёин авахгүй гагцхүү
чамтайгаа цунтаж байна гэж ам
тангарагөгсөн биз ээ. тэгвэл чи ямар ч үргүй
яг хад чулуу шиг ажээ гэсэнд гэргий
нь
Аллах тэнгэрийг ам алдан дурсаад:
Чиний үр дусал даанч ус шиг
тунгалаг билээ
гэхэд нь тийм тунгалаг бол яадаг
юм? гэсэнд тийм тунгалаг эм хүнийг
ыбие
давхар болгож эс чадна гэжээ .
тэгвэл юугаар тийм тунгалаг биш
цэгээн болгох
билээ гэхэд нм нь будгийн
худалдаачинд очиж сурвал болногэж гэргий нь
өгүүлжээ . Тэр шөнө худалдаачин
гэргийгээ дэмий зэмлэв гэж мөн
гэргий нь
эрийгээ дэмий зэвмэл гэж хоёул
гэмшин хонож маргааш нь
худалдаачин эр
будаг зэрги йг зардаг хүн дээр очиж
амгалан айлтга д эр хүний үрийн
дуслыг
84
цэгээн болгодог юм байна уу гэж
сургаласанд уул нь байсан юмсанодоо нэгэн
дуусчээ гэсэн бөгөөд мөн нэлээд
хэдэн хүнээс ийм хариу дуулжээ .
Тэр зээлийн
газар хар тиахи идэн согтуурч
Мухаммед Симсим гэгэч нэг ядуу хүн
байдаг
бөгөөд лэнсий эдийн наймаачдын
дарга нэртэй ажээ . Тэр хүн өглөө
болгон
мөнөөхөн худалдаачны дэлгүүрт ирж
амгалан айлтгадаг билээ . Энэ өгдөө
мөнирж амгаланг байн уу? гэсэнд
худаодаачин ихэд ууртай байх тул
Аяа ноёнтон та
энэ өглөө юуны учир ийнхүү ууртай
бана? Гэсэнд худалдаачин
өгүүлрүүн: Би
гэрлээд дөчин жил болсон байтал
надаас болод миний гэрггий нэг
чхүүхэд
гагасангүй , тэгээд миний үрийн
дусал хэт шингэн тунгалаг учир үр
тогтож эс
чадна гэж миний гэргий өгүүлэхэв
би тийм үр тогтоож эс чапна гэжминий гэргий
өгүүлэхэд би тийм дусал цэгээн
болгох эд эрээд олсонгүй гэсэнд
Мухаммед “аяа
ноёнтон минь ээ, та гэрлээд дөчин
жил болсон боловч хэрэв би таныг
үр тогтоох
чадалтай болговол та яах вэ” гэхэд
нь тэгвэл яамд туйлаас бишрэн их
хишиг
хүртээнэ гэжээ . Тэгвэл над динар
зоос өгөгтүн гэсэнд худалдаачин
хоёр динарзоос өгснийг аваад бас нэг шаазан
таваг авч явжээ . мухаммед өвё
цэцэг
худалддаг газар очиж , хоёр лан
хятал кубейбын ханд, нэг лан Ион
газрын
олсны тослон хандл, нэг лан шинэ
лиш, нэг лан Серендиб газрбн улаан
эла ,
таван цэн энэтхэг гаа, таван цэн
повари , таван цэн Аралын чинжүү ,
нэг лан
энэтхэг гоинд , таван цэн уулын
тимиан худалдан аваад тэдгээрийгчадамгай
холтж шигшээд цэвэр бал хольж
таван ширхэг заар , нэг лан загасны
нүдсэн төмс
сарнай цэцэгйг шингэн шүүс хольж
тавганд хийгээд авчирч :Энэ бол эр
хүний
үрийн дуслбг цэгээн болгогч эр
даруй мөн. хонь , тагтаа , шувууны
мах, халун
чёанарын ногоотой сайтар хольж
цөмийш идээд чихэртэй хандаар
даруулыалболно гэжээ . Худалдаачин , нөгөө
бэлтгэснийг хонины мах, тагтаа
шувууны хамт
гэргийдээ явуулж сайхан хоол
бэлдээд бай гэж хэлүүлжээ .
Худалдаачнийг
харихад гэргий нь сайхан хоол
бэлдсэн байсанд урьдаар махыг
идээд дуслыг
цэгээн болгогчийг амсаж үзвэл их л
амььай тул цөмийг идсэнд авааль
гэргий нь
тэр шөнө бие шалтгаантай божээ .
Тэр шөнөөс хойш гэргий нь хөдхүндэрч ,
сарын хэр саатаад хоногийн
хоногийн тоо гүйцэхэд нярайлахаар
өвдөж орь дуу
болсонд нэгэн эмгэн хүүхдийг боож
авлаа . Гурав хоног дээр, исгэсэн
гурилан
боорцог хийж, долоо хоног дээр
түгээж ёсыг гүйцэтгээд эцэг нь ирж
Аллах
тэнгэрийн хишиг хаа байна гэж
хүүгээ үзсэнд хосгүй цэвэрхэн байсан
бөгөөддолоо хоног болсон гэхэд ойндоо
хүрсэн юм шиг тийм томсайхан
хүүхэд байжээ
. Хоёр хацартаа мэнгэтэй саран мэт
сайхан хүүгээ үзэн баясаж эцэг “Чи
хүүдээ
хэн гэж нэр өгөх вэ?” гэсэнд охин
хүүхэд гарсан бол би нэр өгөх билээ
. Хүү
гарсан у·раас заавал эцэг нь нэр өгөх
ёстой шүү дээ гэж эх нь хэлжээ .
Дэргэд нь
байсан нөхөр нь “Аяа , Ала-ад-дин
минь” гэж дуу алдсанаар эцэг ньхүүдээ мэнгэт
Ала-ад-дин гэдэг нэр хайрлаад асрах
хүн гарган, хоёр жил болоход хаа ч
явдаг
болов. Долоон нас хрэхэд нь эцэг нь
элдэв муу нүднээс далддлан
“Эрүүндээ
бавгар сахалтай болтол нь бүү
гарга!” гэж байшингЁйн зооринод
оруулаад хүнс
зөөх боол, тэгээд хоол хийж
шивэгчин гаргажээ . Тэгээд үс авах
найр хийгээд ,бичиг сурё ном судар уншдаг
эрдэмтэй хүн болгох гэж багш
гаргаж өгчээ . Нэг
өдөр боолчууд хүүд хоолд зөхийн
цаг хаалгыг онгорхой орхисондп
Ала-ад-диан
сэм гарч эхийн өрөөнд орвол эх нь
дээдсийн олон эхнэртэй хамт сууж
байжээ .
Нэгэн туйлын хөөрхөн жаал орж
ирэхийш тэд үзээд нүүрийг дарж орь
дуу
85тавихад “Аяа, Аллах тэнгэо чамд
ийм сайхан үр заяадаг болоосой чи
яагаад
ийнхүү хүний жаалыг оруулж ирэв?
Сүзгээс ичгүүр төрдгийг чи эс мэдэх
үү?
Гэцгээхэд “аяа Аллах минь энэ бол
үнэхээо миний төрүүлсэн хүү,
худалдаачин
нарын тэргүүн манай Шамас-ад-
дины үр билээ” шэсэнд бид чамайг
үнэхээр ийм
үртэй гэж мэдэхгүй билээ гэцгээхэд
нь Ала-ад-дины эх өгүүлрүүн: Эцэг ньмуу
юмны нүдэнд өртөх бий гэж газар
дор зооринд тэжээжэ байгаа юм .
Тайган нар
үүдийг сул орхисон учир гараад
ирсэн бололтой . Уг нь бид сахлы нь
ургахаас
нааш гаргахгүй гэсэн юм гэсэнд
мөнөөхөн олон эхнэр Ала-ад-дины
эхэд тал
өгөцгөөн. Ала-ад-дин тэндээс гарч
цэцэрлэгийн сүүдэрт сцуутал нэгэн
боол эцгийннь илжгийг авчрахыг хараад энэ
илжгийг хаанаасс авчрав ? гэсэнд
чиний эцгийн
дэлгүүрт бараа зөөгөөд авчирлаа
гэхэд нь “Миний эцэг ямар ажил
хийдэг вэ?
гэсэнд_ чиний эцэг бол мисир
газрын худалдаачин нарыбн тэргүүн
суурьшсан
араб нарын султан билээ ” гэлээ .
Ала-ад-дин гэрт орж миний аав
ямар ажил
хийдэг бэ? гэж ээжээс асуусанд
чиний эцэг бол мисир газрынхудалдаачин нарын
тэргүүн, бүх суурин араб нарын
султан хүн . Түүний зарц нар мянга
юмуу,
түүнээс дээш динар зоосны үнэтэй
барааг чиний эцгэээё асуу
худалдахаас биш ,
доогуур үнэтэй барааг өөрсдөө
мэдэн худалддаг юм .Харийг орноос
ирэх бзх
бараа, харийн орон явах бүх бараа
гагцхүү чиний эцгийн гараар орно.
Аллахтэнгэр чиний эцэгт тооловч баршгүй
их мөнгө заяажээ гэсэнд хүү нь Аяа
эх минь
ээ, миний эцэг бүх суурин султан,
худалдаачин нарын тэргүүн байтлаа
намайг
юунд газар дор зоринл цоожтой
суулгана вэ? гэсэнд муу нүдэнд
өртөх бий гэж
айхдаа кооринд суулгав. 0Ер нь нас
эцэслэсэн хүний олонхи нь муу
нүдэнд
өртсөнөөс болжээ гэхэд Ала-ад-дин
өгүүлрүүн: “Аяа хүн нэгэнт заяасантавилангаас хаашаа зайлах билээ
болгоомжтой түүнээс гарахгүй ошүү
дээ .
Цагийн эрхээр эцэст насан эцэс
болохын цагт “Би худалдаачин
Шамас ад-дины
хүү байнаа” Јэж хэлэхэд улс амьтан
үнэмшихгүй “Бид Шамас-ад-диныг
хүүтэй ч
гэж мэдэхгүй , охинтой ч гэж
мэдэхгүй ” гээд ±ан хөмрөгөөс
эцгийн хөрөнгийг
дураар авах боно. “Эр нөхөр нь
үхэхийн цагт эд хөрөнгө нь үрэгдэж ,жигшилтэй
эмсийн олз болдог гэж Аллах
сутргасан биш үү. Аяа ээж минь м
ргааү намайг
дагуулан зээлийн газар очиж дэлгүүр
нээж худалдаа наймаанд сургана уу
гэж
эцэгт хэлж өгөөрэй гэсэнд эх нь заа
тэгье гэжээ . худалдаачин гэртээ
ирвэл
мэнгэт Ала-ад-дин эхийн дэргэд
байхыг хараад Чи түүнийг юуны учир
зоориноосгаргав?” гэсэнд би гаргсангүй , зарц
нар зоорины үүд хаахыш мартжээ .
намайг
айлын эхнэрүүдтэй сууж байхад
орроод ирсэн юм гээд хүүгий
хэдснийш цөмийш
ярьсанд Шамас-ад-дин өгүүлрүүн:
Аяа, хонгор хүү минь ээ, маргааш
чамайг
зээлийн газар авч очъё харин чи юм
болгон дээр томоотой, буурьтай
байгаараа
гэжээ . Ала-ад-дин эцгийн үгэнд
ихэдб аярлан хонод өглөө ыбболсонд Шамас-ад-
дин хүүдээ угаал хийж, гоё үнэтэй
хувцас өмгөж , өглөөний хоол идээд
өөрөө нэг
луус унаж хүүдээ нэг луус унуулж
хөтлөөд зээлийн газар очинЗээлийн
газар
очиход худалдаачдын тэргүүн
тийнхүү гэнэт арваг тавны сар шиг
сайхан хүү
хөтлөөд явахыг улс харж “Энэ
хөвгүүнийгхарав уу . манай тэргүүн
худалдаачинхөгшин хүн атлаа яасан муухай
дотортой тусгүй хүн билээ” гэлцэв.
Дээр өгүүлсэн
мухаммед Мимсимийн өгүүлэх нь
“Та минь бидний худалдаачид ийм
хүнээр
хойшид тэргүүн байлгах ёсгүй ” гэнэ.
Уг нь худалдаачин нарын тэргүүн
зээлийн
газрын морилон ирэхэд бус д
худалдаачин бараалхаж, тэнЈэрийн
судрын нэг
86бүлгийг уншаад тэргүүн
худалдаачинд ерөөл хэлсний дараа
тус тусын дэлгүүрт
тархан наймаагаа хийдэг ёстой
байжээ . Тэгтэл энэ өдөр
худалдаачныг тэргүүн
дэлгүүртээ ирсэн хойно нэг ч
худалдаачин бараалхаж ирсэнгүйд
зээлийн дэргэ
болох мөнөөхөн мухаммедийг
дуудаж ”Худалдаачин юуны учир
цуглаж ирэхгүй
байна?” гсэнд “Би хэдийгээр хов
хэлэх дургүй боловч үнэнийш хэлэхдтэд таныгш
тэргүүнээс буулгана. Танд тэнгэрийн
судраас уншихгүй гэж байна билээ”
ш гэхэд
нь “Юуны учир тэр билээ?” гэсэнд
“Энэ юун хөвгүүн билээ? Чиний
албат зарц
буюу чиний гэрг йн төрүүлсэн хүүхэд
алин болохыг мэдэхгүй байна.
Харвал чи их
л ахйр ай бүлгээ” гэжээ . Шамас-ад-
дин өгүүлрүүн: Чи Аллах тэнгэрийг
бодож дуугүйбайвал барав. Энэ бол миний төрсөн
хөвгүүэ билээ гэсэнд бид чиний хүүг
үзээгүй
шүү дээ гэхэд нь “Чи тэр жил надад
эр хүний үр дуслыг цэгээн болгодог
юм
авчирч өгсөн шүү дээ . Би түүнийг
хэрэглэснээр миний гэргий х хүүхэд
олж энэ
хөвгүүн төрүүлсэн юм . Тэгээд
муусайн амьтны нүднээс далд
зооринд өгсөж,
барим сахалтай болтол нь гаргахгүй
гэж шийдсэнээ эх нь энэ хөвгүүннийгзээлийн
газар аваачиж , дэлгүүр гаргаж
наймаанд сурга гэж гуйсаар өнөөдөр
авчрав гэв.
Зээлийн дарга эл учрыг бусад
худалдаачдад айлтгасанд тэд цөм
цуглан ирж
тэнгэрЁйн судраас уншаад сайхан
хүүтэй болсонд цөм таатай байна
гээд бидний
үр үндсийг бурхан сахих болтугай :
Ядуу айл ч гэсэн хүүхэд гаргахаар ах
дүүс ,айлын хүнээ урьж оог бартдаг биш
үү. Тэгвэл чи ер тэгэхгүй юм гэсэнд
тэгэлгүй
яах вэ? маргааш цэцэрлэгийн дотор
цайлах болно гэжээ . Маргааш өглөө
нь зарц
нараа захиран цэцэрлэгийн дотор
хоёр газар хивс дэвссэн их ширээ
засулж
хонины мах, тос тэргүүтэн сайхан
хоол бэлтгүүлжээ . Тэгээд Шамас-ад-
дин хүүгээ
хэлсэн нь : Ай миний хүү буурал
настай улсыг би тосож байшиндзасаан
ширээнээ урина . Сахлагүй
багачуудыг чи урьж асарт кассан
ширээнээ
суулгаарай гэсэнюд “Аяа эцэг минь
ээ, чи юуны учир том хүнд нэг янз
хүшхэд бага
улсад бас нэг янз хоёр ширээ
заснам? Гэхэд нь “”Аяа хүү минь ,
томчуулын дэргэд
суухаа багачуул ичингүйрдэг юм”
гэсэнд хөвгүүнг сайшаан
зөьвшөөрчээ .Худалдаачин иргэп цуглан эхлэхэд
Шамаыс-ад-дин найстайчуулыг
байгинд урьж,
Ала-ад-тин багачуудыг асарт урьж
суулгасанд зочид хоол зооглож ,
дарс ууцгааж
, өвгшөд хөгшид нь хөөрч гарлаа .
Тэр газар, харахад лал хүн атал муу
магууч
удамтай Махмуд аль-Бальхи хэмээгч
нэг хүн буй бүлгээ . тэрбэээр муу
санаатай
бөгөөд хүүхдэд дурладаг хачин
зантай ажгуу . Махмуд аль- БальхиАла-ад-дины
шүр мэт тунгалаг царайг хараад
ихэд дурлан байн байн санаа алдан
сэтгэлийн
тачъяадан автагдаад аясыг харж
байгаад Ала-ад-дин шээхээр гарахд
хүүхдэд
хандаж өгүүлрүүн: хэрэв та нар Ала-
ад-дин»г надта анд яв гэж ятгаж
чадвал
цөмд чинь гоё хувцас авч өгнө гэж
хэлээд явжээ . Ала-ад-диныг гарч
шэЅгээд оржирэхэд хүүхдүүд дундаа өндөр
ширээнээ суулгаж нэг хөвгүүн нэг
нөхөртөө
өгүүлрүн: Аяа Сиди Хасан чи хаанаас
мөнгө олж наймаа хийх бараа зэхэж
өгөөч
гэсэнд , ай хүү минь над бэл байхгүй
, чи өөрөө нэгэн худалдаачин хүнээс
мөнгө
зэхэж аваад бараа авад тэдгий хамт
Дамаск орж худалдаж хоёр дахин их
олз
олоо цааш Багдад балгад орж
наймаа хийсээр одоо миний мөнгөнэг түмэн
динар зоос болов. гэж ярьжээ .
Хүүхдүүд цөм иймэрхүү юм ярьж
Ала-ад-дины
ээлж болоход би газын дор зооринд
өссөн сая баасан гаригт гарч ирэв.
Одоогоор дэлгүүр гэр хоёроос өөр
газар мэдэдхгүй байна даа гэхэд нь
чи гэрт
суусаар байгаад аянд явахын амтыг
үзээгүй ажээ . Эр хүн заавал аянд
явах
87хэрэгтэй гэсэгд би аянд явахгүй ,
тийм хөрөнгө ч байхгүй гэхэд нь энэ
хүү яг
загас шиг уснаасаа гарвал үхэх юм
бана гэж нэгэн хөвгүүн элэглэн
өгүүлсэнд
бас нэг нь : ”Аяа Ала-ад-дин минь ээ,
баяжихын тул аян хийхгүй юм бол
худалдаачин хүний хүүхэд гэж
байсны хэрэггүй” гэсэнд Ала-ад-дин
ихэд хорсон
гомдож уйлсаар луусаа унаад
харьжээ . Эх нь хүүгээ уйлсынг үээд ,
аяа хүү миньчи юуны учир уйлав? Гэсэнд баяжих
гэж аянв явахгүй юм бол
худалдаачны
хүүхэд гэж байсны хэрэггүй гэж
хүхдүүд хэлж байна гэхэд нь аяа
миний хүү чи
аян хий дуртай байна уу? гэсэнд
дуртай гэжээ . тэгвэл миний хүү аль
хот роох
санаа байна гэхэд нь Багдад балгад
орно, тэнд хүрсэн хүн хоёр дахин их
олз олог
гэнэ гэхэд нь Ала-ад-дины эх
өгүүлрүүн: - “Миний хүү эцэгт чиньих мөнгө бий .
Хэрэв эцэг чинь чамд бараа авч
өгөхгүй бол би чамд бараа авч өгнө”
гэж сйан
үйлийг сааргүй ыббүтээвэл дээр
гэдэг хэрэв тийм бол одоо үтэр
түргэн зэхэж
өгөөч гэсэнд эх нь боол зардасныг
дуудаж зээл рүү явуулж арван
боодлд бараа
боолгож зэхжээ . Эцэг нь нэг харсан
ячинь цэцэрлэгин дотор хүү эс
үзэгдсэнпсураглавал Ала-ад-дин харьсан
байжээ . худалдаачин харьж ирээд
боодолтой
бараа зэхсэнийг үзээд учрыг асуувал
эх нь саяны болсон явдлыг нэгд
нэггүй
өгүүлсэн , эцэг нь өгүүлрүүн: “Харийн
оронд очсон хүнийг Аллах
таалдаггүй ,
нутагтаа байж, заяагаа дэлгэсэн эр
хүн жаргалтай гэж Аллах өршөөдөг!
Урьдын
цагт бол нэг бээр газар боловч
битгий яв! гэсэн байдаг юм . Чи аяндзаавал
явахаар хатуу шийдэв үү? Гэсэнд би
Багдад балгад заавал бараа авч явна
. Эс
тэгвэл бадарчингийн нөмрөг өмсөөд
ертөнцийг хэсэж, бадарчилна гэхэд
нь би
чамайш бадарчлуулахыг тэвчихгүй ,
харин ч над мөнгө хөроөнгө их бий
гээд
бараа таваар хөрөнгө хогшлоо
үзүүлээд бас тусгайлан дөчин
боодол барааүзүүлсний тус бүр дээр нь “мянган
динар зоосны үнэтэй” гэж бичсэн
байжээ . Эцэг
нть худалдаачин өгүүлрүүн: Энэ
дөчин боодол барааг эхийн
бэлтгэсэн арван
боодлын хамт аваад яв даа .Харин ч
мд чинь арслангийн нэрт шугуй,
нохойн
хөндий нэртэй хоолой хоёр айхтар
газар бий . Тэнд хүнийг өршөөлшзй
хөнөөдөг
юм . ганцхан түүнээс л айх юм даа
гэхэл нв “Яагаад тэр билээ, эцэгминь” гэсэнд
тэнд зам тоссон Ажлан хэмээх
нүүдэлчин араб бий юм гэхэд нь
хэрэв заяа
байвал Аллах тэнгэрийн өршөөлөөр
гай зовлон тохиолдохгүй биз гэж хүү
нь
хэлжээ . Тэгээд эцгийын хамт ажлын
малын зээл дээр очтол нэгэн
тэмээтэй хүн
буун харайыж, тэргүүн
худадалдаачны нарыг үнсээд “Ай
ноёнтон минь тахудалдааны хэрэгт биднийг
хөлслөхгүй буюу?” гэсэнд Шамас-ад-
дин би өөрийн
мэдэлтэй , өөр ийн зарцтай даа .
Өвдгөө шүргэсэн цагаан сахалтай
Өвгөн тэнүүлч
хэсүүчлэилж явнаЯагаад нуруу чинь
бөгтийв? гэж Ярианы далимд би
асуувЗалуу
насаа хорвоод гээчээд Зайж хайсаар
бөгтийв гэлээ ”гэж урьд нэгэн хүний
хэлснийг
Аллах ихэд таашаажээ гээд одо
миний хүү ийм аян хийхийг хүснэгэсэнд
тэмээтэй хүн “Үйлс нь бүтэх
болтугай” гэжээ . тэгээд тэргүүн
худалдаачин тэмээтэй
хүнтэй хэлэлцээ хийж чи үүнээс
хойш миний хүүгийн эцэг болно гээд
хүүгий минь
сайн авч яваарай гэж зуун динар
зоос өгчээ . тэргүүн худалдаачин
жаран луус,
бамбар , бас Абдаль Задир Гилены
шейхийн шарилд тавих бүтээлэг авч
өгөөдхүүдээ “За хүү минь миний үгүйд энэ
хүн чиний эцэг болно , үгэнд нь орж
яваарай!” гэжээ
Тэр үдэш Абдаль КадирГиляны шейх
«амыг хүндэтгэн
бурхан судраас уншиж маргааш
өглөө нь тэргүүн худалдаачин хүүдээ
түмэн
динар зоос өгөөд “Багдад балгадад
наймаа сайн байвал юмаа зараарай,
наймаа
88гүйхгүй байвал энжэ мөнгөө
зараарай”гэжээ . Тэгээд Ала-ад-дин
луусаа ачуулж ,
хань нөхөдтэй салах ёс хийж аянд
хөдөлжээ . Бас махмуд –ал-Балхи
мөн
Багдад орохоор хөгсөө ачаалж
хотын захад асар майхнаа шаагаад
"Тэр хол
газар хов хэлэх, ул шагайх хүнгүй тул
энэ жаал хүүтэй нийлэн жаргах цаг
иржээ"
гэж боджээ . Хүүгийн эцэг махмуд-
аль-Бальхитай данс бодож ,наймааны үлдэгдэл
мянган динар зоосыг , миний хүү
Ала-ад-динд өгөөрэй гээд миний
хүүг өөрийн хүү
шиг сайн харж яваарай гэжээ. Ала-
ад-дин махмуд – аль- Бальхитай
уулзсанд тэр
бээр хөвгүүний аяны нь улсы нь хамт
дайлаад цааш замд хөдлөв. Махмуд-
аль-
Бальхи Киар, Дамаск, Халеб, Багдад
балгадад тус бүр дөрвөн гэртээ
бөгөөд тэд ихцөлийг туулж Дамаск хүрэхийн хамт
Махмуд –аль-Бальхи , Ала-ад-дин
хүүд хүн
яьвуулж, морилон ирж зоог барихыг
урьсанд Ала-ад-дин очих эсэхийш
тэмээт
Кемаль-адинаас асууваас “очиж
хэрэггүй” гэжээ. Лараа Дамаскаас
Халеб орох
болж Махмуд-аль-Бальхи бас найр
хийэ Ала-ад-диныг урьсанд даамал
эцэгтэйгээ
яриад бас очсонгүй . Халебасс гарч
Багдад хүрэх замд махмуд-аль-Бальхи бас
найр хийж Ала-ад-диныг урьсанд
Ала-ад-дин мөнөөхөн жингийн
даамал тэмээт
өвгөний хорьсоор атал заавал очно
гэж хувцсан дотроо юлд бүслээ
хүрээд очжээ
. Махмуд-аль-Бальхи босон харайж
амрыг айлтгаад сайхан ширээ засаж
найрласны хойно гарыг угаагаад
Ала-ад-диныг үнэсэн таалан сүйд
болохуй
дор”Чи яах гээд багаа юм?” гэхэд ньэнэ газар чамтай хүслийг хангах гэж
дуудсан
билээ гээд. Өндөг шарж , ямаа
саахын зуур Өөр чи бидэнтэй
уулзаадТалх тариаг
олдохын хэрээр идэжТөгрөг мөнгийг
чадахын хэрээр авч болох уу? Чимхч
бай,
атга ч бай хамаагүй Чи хүсвэл хэдийг
ч аваачсан бэрх бишгэж юу гэсэн үг
болохыг
ярилцана даа гэж хөвгүүнийг
хүчирхийлэх гэсэнд Ала-ад-дин юлд
гарган далайж,“Буурал толгойдоо гшэмш бурхан
тэнгэро хатуу залхаадгийг чи эс
мэдэх
үү!Цагаан юм хар авахдаа амархан
бадаг билээЦал буурад толгойгоо
бузарлахаас эс айна уу чиГэж байдаг
юм шүү гээд үнэндээ гэхэд миний
энэ бол
Аллах тэнгэрийн заяасан зардаггүй
бараа . хэрэв зардагсан бол өөр
хүнд алтан
зоосоор худалдах юм гэхэд чамд
блд мөнгөн зоосоор худалдах
байлаа . муусанааи минь одо бид хоёр хэзээч
нөхөр биш гэж хэлээд эргэж ирээд
Камель-ад-
дин өгүүлрүүн: Тэг хүн бол яах
аргагүй садар самуун хүн байна. Би
хэзээч
нөхөрлөхгүй : Цуг ч явахгүй гэлээ .
Камель-ад-дин, битгий оч гэж
хэлээгүй юу даа
гээд харин одоо салж явахад бидэнд
үхдийн аюулд учрах тул нэг жингээр
хамт
явъя л даа гэхэд нь түүнтэй яасан ч
зам нийлэхгүй гээд ачаалж цаашхөдөлжээ .
Явсаар нэгэн хөндийд ирэхэд Ала-
ад-дин энд хоноглоно гэсэнд
Каимель-ад-дин
энд хонох хэрэггүй шалавхан явж
чадвал Багдадын хэрмийын хаалга
хаахаа± урьд
хүрье гэлээ . Тэр үес Багдад
балгададынхан Рафидитуудаас
(Мусульман шашны)
эсрэг нэг айж хэрмиын хаалгыг
өглөөний нарнаар нээж үдэш наран
жаргадахдхаадагбайжээ . Ай эцэг минь ээ, бид
тэр газраас энэ хотод ирэхдээ намаа
хийх
гэж ирнээс харийн орон үзэх гэж
ирээгүй гэхэд нь чиний амь нас,
чиний эд
хөрөнгөнд нүүдэлчин арабууд гай
болно шүү дээ гэсэнд Багдадын
залууст
гайхуулж заавал өглөө болсон хойно
орно гэхэд нь за яахав өөрө мэд би
харин
сануулсан гшүү гжэ Камель-ад-дин
цөхрөн өгүүлжээ . Тэгээд ачаагаабуулгаж
хураагаад асар майхнаа шааж хонох
болжээ . Шөнө дунд Ала-ад-дин гарч
шээхдээ алсад юм гялалзахыг хараад
ай тэр юу гялалзаад байна? гэсэнд
Кемаль-
ад-дин гарч хараад төмөр жадны
үзүүр байна. Нүүдэлчин арабууд
ойртож ирж
89
ачаа бараа хурааа байхыг хараад
“Энэ шөнө олзтой” гэж өөр
хоорондооярилцахад ажээ .Кемаль-ад-дин энэ
үгийг сонсоод “өөдгүй арабууд
тонил!” гэж
хашгирсанд Абу Нанб жадаао нэвт
сүлбэсэнд Кемаль-ад-дин майхын
аманд
үхэдхийн
унахыг
Ала-ад-дин
харсаар
байжээ .
дээрчмчид бусад хүүүмсийн нь хүйстэмтрэн алаад бараагий нь аачаалж
яваад
өгсөнд Ала-ад-дин би энэ луус, энэ
хувцаснаас амь алдах нь гэж ахамг
хувцсаа
тайчин хаяад майхны аманд
алагдсан хүний цусанд хутгаж үхсэн
мэт болж хэвтлээ
. Нөгөө Ажлан цааш явж байтал “Энэ
жин Багдадаас Киар орж яваа юм
уу? ” гэж
бусдаасаа а±уухад “үгүй Киараас
Багдад орох гэж яваа бололтой
гэхэд нь буцаж,үхсэн улс дэр очигтун , жингийн эзэн
амьд байж магадгүй гэсэнд хэдэн
араб буцаж
очоод үхсэн улсыг дахин сэлэм
жадаар хатгалсаар Ала-ад-динд
хүрээд “Чи
худлаа үхсэн болж хэвтэнэ үү
гүйцээж орхино доо!” гээд жад
сунгасанд Ала-ад-дин
Ай Абдаль Кадир Гилян бурхан
өршөө гэж залбиртал нэг гар жадны
үзүүрийг
татсанд Кемаль –ад дины цээжинд
дахин шааж тэд яваад өгчээ . Ала-ад-дин
харсаар байтал луус дээр ачаалал
хээрийн шувуу олзоо аваад нисэн
одохын
адил цааш явтал дээрэмчдийн
тэргүүн Абу Нанб гэнэт, “Тэр нэг
цагаан юм юу вэ”
гэсэнд бусад нь Ала-ад-дины оргож
явааг бас хараад “Чи бидний гараас
амь
гарахгүй” гэлцэн морьдыг давирч
нэхэн хөөсөнд Ала-ад-дин зугтаасаар
нэгцөөрөмд тулж, усны хаалтын их
төмөр сараалжинд авиран гараад
унтагч болж
хэвтээд “Хутагт Нафис минь өршөө”
гэж залбиран нэг араб хүн торон
дээр гарч гар
сунган хилэнцэт хорхойд хатгуулан
орьдуу тавин мориноос ойчсонд
бусад нь
дахин мордуулаад чи яасан ? гэсэнд
хилэнцэт хорхойд хатгуулав гэхэд нь
үг
дуугүй хөтлөн яваад өгчээ . нөгөө
Махмуд аль-Бальхи мөнөөхөнгазраас ачаалан
хөдөлж Арслангийн тогоо хэмээх
газар хүрээд Ала-ад-дины бүх зарц
нар алагдан
байхыг үзээд дотроо баярлан цааш
хурдавчлан явсаар мөнөөхөн
цөөрөм дээр
ирж усны хаалтын тэнд луусаа услах
гэсэнд луус нь Ала-ад-дины усанд
туссан
дүрсийг хараад үргэсэнд Махмуд-
аль-Бальхи тэргүүнээ өргөн Ала-ад-
дин сараалжтөмөр дпээр гагцхүү дотуур
хувцастайгаа нүцгэн байхы олж
хараад чамайш хэн
ингэж муугий нь үзэв? Гэсэнд
“Нүүдэлчин арабууд ингэв” гэхэд нь
“Ай хүү минь ээ
, чиний луус, ачааг цугий нь авсан уу.
гэвчЭр хүн толгой мэнд гарсан
цагтЭд
агуурс хумсын харын төдий гэж
байдаг юм хүү минь айлтгүй буугаад
ир”гэжээ
.Тэндээс Махмуд Аль-Бальхгийн
луусын унаж Багдад балгадад ирвэлтэр биеийг
угаагаад “Ай хүү минь чи алдсан
юмаа эргүүлэн олоход хялбар, хэрэв
чи миний
үгэнд орвол эд мөнгий чинь хоёр
дахин их болгож өгнө” гэжээ . Ала-
ад-дин угаал
хийж гүйцсэнд гоё хувцас өмсгөөд
алтан дотортой тасалгаанд оруулж
ширээ,
засаж сайхан хоол өгөөд махмуд
аль-Бальхи хөвгүүнд наалдан гарыг
үнэссэнд“Чи одоо бас л намайш мунхруулах
гэж байна уу? Би энэ барааг хэрэв
худалддагсан бол бусад хүнд алтан
зоосоор чамд бол мөнгөн зоосоор
өгнө
гэсэн биш үү? Гэхэд би чамд энэ луус
хувцас хунарыг , мөнгө өгөхдөө
гагцхүү
тачьянгуйгаан эрхээр өгсөн билээ”
гээдХайрлаж дурласан сэьгэлийг
Хавьтан
ойртохгүйгээр хангадаггүй . Гэж
нэгэн мэргэн хүн хэлжээ гэсэнд Ал-
ад-дин гарчявахад нохой нь хойноос нь хуцаж
хоцорчээ . Харанхуй гудамжаар орж
нэг
сүмийн үүдэнд тулаад дотогш орж
нуугдвал төдөлгүй хоёр боол
бамбар барьж
хонйоос нь улаан нүүртэй өвгөн бас
нэг залуу , хоёр худалдаачин дагах
бөгөөд
сонсвол залуу нь “Аллах тэнгэрийг
бодож нагац ахын охиныг над
эргшүүлэн өгөөч!”
90гэхэд нв өвгөн “Би чамд оон хэлсэн
боловч чи ариун номоос болоод энэ
шүү дээ“
гэжэЅ . Тэгээд өвгөн худалдаачин
саран мэт сайхан залуу г гэнэт харж
“Амгаланг
эрье” гэж мэндлээд Ала-ад-дины
хариу мэндэлсэнд “Хүү минь чи хэн
гэдэг вэ?”
гэхэд нь Би Киар хотноо тэргүүн
худалдаачин Шамас-Адит-дины хүү
Ала-ад-дин
гэдэг байна. Эцэг эхээс тавин боодол
ачаа бараа, авч түмэн динар зостойнааш
аянд гартад энүүхэн Арслангийн
тогоо гэдэг газкар нүүдлийн арабууд
дайран
дээрэмдэж ачаа, бараа мөнгийг
цугий нь авлаа . Тэгээд энэ хотод
ирээд хонох
газаргүй гайхан яьтлаа энд орж
нуугдав гэсэнд “ААй хүү минь би
чамд мянган
динар зоос, мянган зоосны хувцас ,
мнган зоосны луус зэргийг зүгээр
өгвөл чи яахвэ? ” гэсэнд нь “Яалаа гэж тэр билээ”
гэсэнд өвган өгүүлрүүн: “Энэ надтай
яваа
хүү бол миний дүүгийнх ганц хүү
билээ . Би ятгачин Зубейда нэртэй
туйлын
үзэсгэлэнь ганц охинтой юм . Би
охиноо энэ хархүүд гэргий болгон
өгсөнд энэхүү
миний охинд хайртай атал охин
үүнийг үзэж чадахгүй юм . Тэгээд энэ
хархүү
гурвантаа салжээ . Одоо дахин
суулгаж өгөөч гэж салахгүй тул би нэгуаа орлогч*
хүн олох ухэрэгтэй гэж байгаа юм .
Бид өнөөдөр ямар нэгш харийн
хүнээр орлогч
хийе гэж ярилцсан байсан . Чи
нэгэнт харь газрын хүн болох тул
одоо хамт явъя
. Чи охинтой минь гэрэ хийж , энэ
шөнө хоноод маргааш өглөө салбал
чинь чамд
дээр амалсныг өгье ” гэжээ .Ала-ад-
дин Гудамжинд унтаснаас байшинд
дотороро- дээр залуу хүүхэнтэй хонох -
ьдээр Гэж бодоод зөьшөөрлөө .
шүүхийн
түшмэл дээр очиход тэр түшмэл Ала-
ад-диныг хараап дурлах сэтгэл
өөрийн
эрхгүй төрсөн бөгөөд “Ямар хэрэгтэй
ирэв?” гэж охины эцгээс асуухад “Би
энэ
залууг охинтойгоо орлон суулгах
гэсэн юм . Сүя бэлэгт нь түмэн динар
зо®с
авах гэрээ хийгээд хэрэв энэ шөнө
миний охинтой хоноод маргаашөрлөө салах
юм бол би энүүнд хувцас хунар,
мянган динар зоос өгөх хэрэв
салахгүй гэвэл энэ
над түмэн динар зоос өгөх учиртай ”
гэжээ . Өьгөн ингэж гэрээ хийгээд
хөвгүүзүнийг
хувцаслан дагуулж охины гэрийн
үүдэнд хүлээгээд дотогш орж
охиндоо өгүүлрүүн:
“Би Ала-ад-дин нэртэй нэгэн голшиг
залуу суулгах гэрээ хийв. Сайхан
байгаарайгээд бичгийг өгч гэртээ харьжээ .
Нөгөө дүүгий нь хүү зуучлагч эмгэнд
хишиг
хүртээдэг тул ийм өгүүлрүүн: “Ай
эмгэн эм минь ээ, миний нагацын
охин хэрэв энэ
голшиг залууг үзэх юм бол дахин
надтай суухгүй болно. Тэгэхрээ ямар
нэг арга
саам хийж энэ шөнө ойртуулахгүй
байгаарай” гэжээ . Тэгээд эгэн Ала-
ад-дин дээр
ирж “АЙ хүү минь , би их Аллах
тэнгэрийг нэрлэн чамд нэг юм захъя.Энэ шөнө
охинтой хавьталгүй унтвал тустай
дээрсэн , миний үгэнд орно биз дээ
гэхэд нв
“Яагаад тэр билээ?” гэсэнд “Охины
бүх бие нь уяман өвчтэй тул чамд
халдах бий
гэж айна” гэхэд нь “Би түүнтэй
ойртохгүй ” гэлээ . Эмгэн охинд
очиж энэ үгийг
хэлсэнд охин ч “Би хаьтахгүй ” гэлээ .
Зубейда шивэгчин нарыЈ дуудаж
хархүүдширээ засаж хоол өг гсэсэнд Ала-ад-
дин тавьсан хоолноос цадтал идээд ,
бурхны
судрын нэг бүлгээс уянгалуулан
лалын шашин Давид лугаа туйлын
адилхан
нээн сайхан уншихыг зубейда
сонсоод, энэ залуу уяман өвчтэй гэж
эмгэний
хэдсэн нь юу билээ . Хэрэв тийм бол
хоолой нь яасан ч ингэж гарахгүй .
Тэр
худал үг гэж бодод Энэтхэг газар
хийсэн ятга хөгжмийг авч хөглөнсайхан
дуудалахд нь огторгуйд яваа шувуу
боловч зогсож чадахгүй сайхан
байлаа .
Зубейда дуулсан нь: Хав харанхуй
нүдэт янзагахан чамд сэтгэлтэй би
Харагдах
бүрийд чинь удын мөчир боловч
атаархана за Өөрий минь голооё ,
өрөөл нь
түүнд хэмээх Өглөгийн таалсандаа
хүртээдэг дээрхийн хишиг ажаам.
Ала-ад-дин91
үүнийг сонсоод хариу дуулсан нь:
Саран шиг мандан удын адтл
туялзанам Согоо
шиг тольдон хүжсийн адил
анхилнам Харшил зовлонд зүрх
минь дурладаг
адилХагацсан цагт л хамт болдогт
гайхна. гээд Охин нэнэ үзэсгэлэнтэй
хасыг
хавчин нахилзан өнгөрөхд хоёул бие
биесиыг ширтэн мянгантаа санаа
алданохины харц залуугийн зүрхэнд нэвт
шаах тул хөвгүүн ийнхүү шүлэглэсэн
нь:
Тэнгэрт мандсан сарыг хааад би .
Тэр нэгэн шөнө чамтай цуг байснаа
сананамТэгэхэдбид хоёр сарыг
харахдаа Тэр миний нүдээр, би
түүнийхээр харж
билээ . гээд охин улам ойртон хоёр
алхам үлэхэд хөвгүүн: Хар үсээ
гурасалж
задл ад тэрээр
Харанхуй шөнө дөрөв дэх шөнийгзалав. Тэргэл сар руу бүсгүйг
ширтэн болгоохуйд Тэнгэрийн саран
хоёр болон над харагдав. гэв. Тэгээд
охины
ойртон тулж ирэхэд Алла-ад-дин
“Битгий ойртогтун, чиний өвчин
халдана!” гэсэнд
хоёр гарыг тэнийлгэ- харуулсан нь
цалхн цагаан мөнгөн адил онц
үзэмжтэй ажэ .
Охин нь бас “Чи над битгий ойрт
чиний уяман өвчин над халдана!”
гэсэнд хөвгүүн: “Намайг тийм өвчтэй гэж хэн чамд
хэлэв?” гэсэнд охин, “Эмгэн хэлэв”
гэсэнд
хөвгүүн “Над бас эмгэн хэлэв” гэжээ
.Хоёул гар ба биеийг ил гагасанд
хөвгүүний
бие цалин цагаан мөнгөнөөс цагаан
байсан тул хоёул яг тэврэлдэн
озолдвоос
хөвүүний бэлэг гантайтал босоод
ялалтын хаалгаар залж хоёр биеийн
халуун
янагийн гал ноцож эх эцгийг боловч
умартаат ертөнцийн жаргалыг эдлэнэдлэн
амрав. Маргааш өгдөө нь Ала-ад-
дин босож”жаргал ханасангүй.
Түүнийг нэгэн
хэрээ шүүрэн аваад нисэн оджээ ”
гэсэнд “Энэ чинь юу гэсэн үг вэ?”
гэхэд нь “ая,
хатан минь ээ , би чамтай ганцхан
цаг суух хугацаа үлджээ” гэсэнд “Хэн
хэлэв?”
гэхэд нь “танай эцэг чиний сүй
бэлэгт түмэн динар зоос авна” гэж
бичиг үйлдсэнбилээ . хэрэв тэр зоосыг олж өгөхгүй
бол би өнөөдрийн дотор гянданд
орох
бөгөөд одоогийн хувьд над тал зоос
гаргах бэл алга гэсэнд “Ай ноёнтон
минь
одоо чи миний эр нөхөр үү, аль өөр
хүн үү?” гэхэд нь “Одоо би чиний эр
нөхөр
мөн” гэж “Ала-ад-дин хариулжээ .
Зубейда өгүүлрүүн: “Энэ тун хялбар
хэрэг
санаа зовох хэрэггү© . Май энэ
нэгэн зуун динар зоосыг чи ав. Надөөр зоос алга
э Миний эцэг зээ хүүдээ хайртай
учир хамаг мөнгийг түүний гарт
аваачжээ . Тэр
байтугай миний хамаг гоёлыг хураан
авчээ . Маргааш чамайг дуудан
аваачаад
“Салагтун!” гэвэл”Энэ үдэш гэрлээд
маргааш өглөө салдаг хаанахын ёс
вэ?” гээд
шүүхийн түшмэдийн гарыг үнэсэж
бэлэг бариад бас гэрчийн хүмүүсийн
гарыгүнэсээд арван арван динар зоос
бариарай : Тэгвэл тэд цөм чиний
талд орно. “Чи
яагаад салж , урьд хэлэлцсэн ёсоор
мянган динар зоос хувцас
тэргүүтнийг
авахгүй байна?” гэвэл “Түүний
ширхэг үс болгон над мянан динар
зоосны үнэтэй
юм. Би яасан ч салахгүй , мөнгө ,
хувцас өөр юу ч авахгүй” гээрэй .
Хэрэв тэгвэл
“Сүм бэлгийг өг” гэвэл “Одоогоор би
их хэцүү байна. Жаахан азнатал аргабайна
гээрэф . Тэгвэл тэд чинь чамайг
хайрлаж хугацаа сунгах болно”
гэжээ . Ингэж
ярилцаж байтал хаалга дэлдэн тахар
зарлага ирээд шүүхийн том түшмэл
дээр
хадам ээцэг чинь дуудаж байна
гэжээ . Ала-ад-дин тэр тахарт таван
динар зоос
өгөөд “Ай түшмэл ээ, орой нь
нийлээд өглөө нь салдаг ёсон
хаанахын ёсон бэ?”гэсэнд “манай ноёнд тийм ёсгүй
билээ . Хэрэв чи хууль ёс мэдэхгүй
бол би тус
болно ” гэлээ . Тэндээс шүүхэд очтол
шүүхийн түшмэл өгүүлрүүн: “Чи
юуны учир
тогтсон ёсоор энэ өвгөний охиноос
салж хэлцсэн юмаа авахгүй банаа
билээ?”
гэхэд нь Ала-ад-дин гүйн очиж гарыг
үнэсээд тавин динар зоос барьж “ й
хамгийг
эзэлсэн түшмэл ээ, орой нь нийлээд
өглөө нь салдаг ямар сургаалбайна?”
92
гэсэнд албадан салгах ёс манай лал
шашинд байхгүй дээгэхэд нь охины
эцэг
хажуугаас “Тэгвэл чи охины минь
инж бэлэгт тавин түмэн динар зоос
өгөх боно
доо” гэхэд нь Ала-ад-дин , “Гурван
хоногийн хугацаа олгоно уу ” гэсэнд
шүүхийн
түмэл гурав хоногийн хугацаа
багадана. Арав хоногийн хугацаатавина биз гэжээ .
Ингээд нэг бол арав хоногийн дотор
инж ыббэлэг барих, нэг бол
салахаар
хэлэлцээд тэндээс з зээлийн газар
очиж мах, цагаан будаа, хашуин тос
тэрүүтэн
авч өгдөө хүүхнийд ирээд саян
болсон явдлыг цөмийг өгүүлтэл , нэг
өдрийн
дотор гайхалтай үйл явдал болно
шүү гээд. Зовлонгийн түргэн,
жаргалын удаангэжЗолгүй явалд орвол тэвчээртэй
бай!Манай насанд амьдралын шөнө
жирэмсэлж
Маш хачин юм төрөхийг үзэх бий
гэжээ . Зубейда босон харайж
хоол хийж, хоёулаа суугаад идэж
уууж жарган цэнгэж байтал Ала-ад-
дин нэг
сайхан хөгжим дарж өгөөч гэж
хүүхнээс гуйсагд Зубейдаа ятга
хөгжим авч
дарсанд нь чулун хана туурга боловч
баясахаар хөг аялгуу нь “Аяа, хайртминь
ээ!”гэж хэлэх адил байв.
Тийнхүү наргиж жарга жарган батал
хүн хаалгыг
дэлдсэнд “Хэн ирэв, хар!” гэж хүүхэн
хэлжээ . Ала-ад-дин очиж хаалгыг
нээвээё
дөрвөн бадарчин байлаа . “Тануус
ямар хрэгтэнй явнам?” гэхэд
бадарчингууд
“Айа ноёнтон минь , бид харь орны
бадарчин улс билээ . Бидэнд яруу ая,
ялдамшүлэг хоол болдог юмаа .Танайд
амарч хоноод өглөө замаараа
явцгаая . Бид
хөгжмийн сайхан аянд их дуртай ,
бас шүлэг мэднэ гэсэнд Ала-ад-дин
оруулах
эсэхийг хүүхнээс асуухад “оруул”
гэжээ . Ала-ад-дин хаалгыг тайлж и “
морилон
орогтун” гээд хоол унд өгсөнд “Аяа
ноёнтон минь, Аллах тэнгэрийг
зүрхэндээ
саанаж сахан дуу чихээр сонсвол
бидний хоол тэр! гээд. Аяа чамтайучрахыг
бидний гагц боддог мааньАдгуусанд
боловч байдаг онцлогийн нэг мөн
билээ . Бид
сая ялдам хөгжим сонссон атал
ороод ирэхийн цагт дуугүй болдог
юун билээ .
Саяын хөгжим дардаг хүн чиний
шивэгчин буюу хамаатангийн чинь
охин уу?
гэхэд нь Ала-ад-дин “Энэ бол миний
гэргий” гээд уг болсон явдлыг
цөмийг яриад“миний хадам эцэг түмэн динар
зоосныц инж нэхэж, арав хоногийн
хугацаа олгов
гэсэнд нэг бадарчин өгүүлрүүн:
“Санаа битгий зов. Муу юм бодох
хэрэггүй. Би
бол дөчиэ бадарчингин ахмад нь юм
. Бид тэндээм түмэн динар зоос
бадарлаж
өгье. ХАрин гэргийгээ сайхан дуу
даруулж бидний сэтгэлийг сэргээн
соёрхоно уу
. Хөгжим гэдэг арим хүнд хоол,
зарим хүнд эм билээ” гэжээТэрдөрөв бадарчтн
бол Харун-Рашид Халиф, түүний
шадар сайд Жафар –аль Бармак,Абу-
Новас*
цаазны алуурч Масрур нар байжээ .
Халифын дотор нь бачимдаад “Ай
тэргүүн
сайд аа , дотор бачимдаад байна
салхинд хотоор явъя” гээд цөм
бадарчин
дэвшийн хувцас өмсөж явтал, энд
сайхан хөгжим дарахыг сонсоо¤
ирсэнб айжээ. Дөрвөн бадарчин шөнөжин наргиж
хоноод мөргөлийн хивсэн ширдэг
дор зуун
динар зоос байна. Бадарчин нар
бидэнд мэдэгдэлгүй хивсэн дор
хийжээ ” гэсэнд
Ала-ад-дин авч зээлийн газар очиж
мах цагаан будаа, хашин тос
тэргүүтнийг
авчрав. Маргааш орой нь мөнөөхөн
бадарчингууд өгнө гэсэн зосоо
авчирч
өгсөнгүй . Гуйланчин улс шивдээ гэж
гэргийдээ ярьж байтал үүдийг тайлжоруул
гэжээ . Ала-ад-дин үүдийг тайлж,
бадарчингууд орж ирэхэд “Авчирч
өгнө гэсэн
мөнгөө авчрав уу? ” гэсэнп Аяа, бид
олсонгүй. Гэвч битгий эмээгтүн .
Хэрэв
болохгүй бол Аллах тэнгэрийн
өршөөлөөр чамд ид шидээр коос
хийж өгнө биз.
Харин эхнэрээ хөгжим даруулаач и.
Бид хөгжимд нэн дуртай тул сэтгэл
сэигэдэгюм гэжээ . Зубейда ятга хөгжмөө авч
дарсанд ургаа чулуу боловч хөдлөх
шиг
93
болсон бөагөөд тэд хөхөлдөн наргиж
өөр хоорондоо үлгэр түүх ярьж
хоноод
өглөө болоход ширдэг дор зуун
динар зоос хийж , Ала-ад-дининтай
салах ёс
гүйцэтгэж гарч одлоо Шөнө болгон
ирж, зуун динар зоос орхисоор
найман хоногөнгөрч ес дэх хоногтоо тэр
бадарчингууд ирсэнгүй . Юу гэвэл
мөнөөхөн халфи
нэгэн том худалдаачинд хүн илгээж
"Киар хотоос ирдэг бараа тавин
боодлыг
бэлтгэ. Боодол тус бүр нь мянган
динар зоосны үнэтэй босон нь
хамаагүй . Бас
нэг боол ирүүлээрэй“ гэж зарлиг
буулгажээ . худалдаачин захисан
завъяа, замын
хүнс өгч Киарын тэргүүн
худалдаачин Шамас–ад-диныөмнөөс захиа бичиж нөгөө
боолд өгүүлрүүн: “За чи энэ тавин
хөсөг ачааг аваад тэргүүн
худалдаачлдын
очоод тАла-ад-дин гэдэг хүн хаана
байдгийг сураглаж оч” гэж явуулжээ
. Яг энэ
нөгөө хуучин сууж байсан хархүү
охины эцэг дээр очиж , хүүхнийш
Ала-ад-
динаас салгаж авахаар хоёул гарлаа
. Охины байшингийн тэгд нэг араб
тавинлуус ачаатай сууж байхыг үзээд “Энэ
хэний бараа вэ? ” гэсэнд манай ноён
Ала-ад-
диных . Эцэг нь ачаа бараа өгч
Багдад балгад явуулсанд замд
нүүдэлчин
арабууд дайрч ачаа бараа мөнгө
зоомыг дээрэмдсэн сураг дуулаад
эцэг нь
дахиад ачаа бараа бэлдэж бас
ваадантай , их үнэтэй хувцас, булган
дээл , алтан
завъяа надаар явуулав гэсэнд
лохины эцэг дуу алдан “Тэр чиньминий хүргэн хүү
болсон . Би чамд гэрий нь зааж өгье”
гэжээ . Энэ үеэс Ала-ад-дин сэтгэл
ихэд
зовнин сууж байтал, хаалгыг хүн
дэлдсэнд “Ай Зубейда минь ээ, энэ
лав танай
эцэг тахар илгээж гшүүхийн газар
дуудаж бөайгаа бололтой” гэсэнд
хүүхэн нь
гарч хар гэжээ . Ала-ад-дин хаалгбг
нээж хараад Зубейдагийн эцэг,и
тэргүүнхудалдаачин бас нэг нүдэнд
дулаахан абиссын боол хоёрб айжээ
. мөнөөхөн
боол яаран Ала-ад-дины гарыгц
нүсээд “Чи ямар хэрэгтэй явнам!”
гэсэнд “Би бол
Мисир газрын худалдаачин нарын
тэргүүн Шамас-ад-дины хөвгүүн
мэнгэт Ала-ад-
дины зарц боол билээ . Эцэг чинь
намайг илгээв ” гээд захиа барьсныг
үзвэл. Аяа
энд чи хайрт хүүтэй минь уулзаад
Өлмий дор сөдөн гутал юугий ньүнэсээрэй
Санах сэтгэл, с рвайх гары минь
чилээсэн Сайхь хүнтэй чи саадгүй
тухтай
чриарай . гэжээ .Тэр захианд эцэг
Шамас-ад-дин хүү Ала-ад-дины амар
мэндийг
эрээд: Аяа хүү, минь мэдэгтүн!
Чиний авч явсан хүмүүсийг алж эд
агуурсыг
дээрэмдснийг дуулаад чамд тавин
луус ачаа, хувцас , булган дээл, алтан
завъяа тэргүүтнийг явуулав. Гайболно гэ битгий эмээгтүн . Хүү минь
чамайг
аврах мөнгө явуулсан шүү . Эх чинь
төрөл садангийн хүмүүс цөм сайн .
ХАрин
чамайг сайн суугаарай гэж ерөөж
буй. Ятгасачин хүүхэнтэй чамайг суух
болсон
гэж дуулав. инж бэлэгт өгөх тавин
т?мэн зоосыг Селим боолоор хамт
хүргүүллээ гэжээ . Ала-ад-дин захиаг
уншаад ачааг хүлээн авч, хадас
эцэгтээ “”Айэцэг минь ээ, Зубейда охины инж
блэгэт таван түмэн динар зоос
авагтүн ! Бас
энэ ачаа барааг авч наймаал. Ашиг
хонжоог та өөрөө ав. Харин үлдсэнг
бэл
хөрөнгийг над өгнө шүү” гэсэнд “Үгүй
би юу ч авахгүй инжийн тухай гэвэл
охинтой
өөрөө ярь ” гэхэд нь хоёул ачаа
барааг дотогш оруулав. Зубейда
харж “Ааваа
энэ хэний ачаа вэ?” гэхэд нь эцэг нь
“Энэ чиний эр нөхөр Ала-ад-диных,нүүдэлчин
арабуудад дээрэмдүүлсэн юмы нь
оронд эцэг нь таван түмэн динар
зоос , ваадын
хувцас , булган дээл , луус , алтан
завъяа явуулжээ. Инж бэлэгт юу
авахаа чи
өөрөө мэд” гэжээ . Ала-ад-дин
авлрыг нээж Зубедад инжийг өгөхөд
нөгөө хуучин
хар хүн хөвгүүн , ай эцэг минь ээ,
миний хүүхнийг Ала-ад-динаас
салгаж өгнө үүгэсэнд “Тэр нэгэнт сүйы бэлэгт эр нь
болох тул ямар ч аргагүй ” гэжээ .
Тэгэхээр
94
нь мөнөөхөн хуучин хархүү нь ихэлд
гутарч өвчлөн хэвтсээр нас баржээ .
Ала-ад-
дин зээлийн газар очиж уртай зууш
худалдан авч йнайрлав Үдэш болохо
“нөгөө
худалч бадарчин нарыг харав уу .
Өгнө гэснээ авчирсангүй” гэж Ала-
ад-динөгүүлтэл “Чи тэргүүн зэргийн
худалдаачны хүү атал мөнгөгүй ядаж
байсан шүү .
тэр хэдэн бадарчин аргагүй биз дээ?
””Үнэн , тэгэвч биднийг Аллах тэтгэн
зовлонгоос гэтэлшэжээ . Одоо
тэднийг ирвэл хаалгыг нээж өгөхгүй”
гэхэд нь
“Тэдний ирж байсны ачаар бидэнд
золтой явдал тохиолсон шүү. Тэд
наад зах нь
манай ширдэг доогуур зуун динар
зоос хийж байсан даа . Тэднийг
ирвэл нь бидзээвэл хаалгыг тайлж өгөх ёстой ,
гэжээ .Үдэш болж, дэн барихын
алдад Ала-ад-
дин “Ай Збуейда минь ээ , сайхан
хөгжим дарж өгөөч” гэтэл хаалгыг
хүн дэлдэж
талж өгвөөс мөнөөхөн хэдэн
бадарчин дэрвиш байжээ . Ала-ад-
дин , “Аяа худалч
бадарчингууд морилон орогтун!”
гэж сайхан хоол унд тавьж өгсөнд
тэд наргин
байтал ийн өгүүлрүүн: “Ай ноёнтон
минь ээ, чамайг яаж байгаа бол гэжбидний
сэтгэл ихэд зовнин байлаа” гэхэд нь
“Аллах тэнгэр бидний хүслийг ёсоор
болгов”
гэж Ала-ад-дин өгүүлэв.
Бадарчингууд өгүүлрүүн: “Бид нар
чиний төлө хичнээн
эмээвч мөнгө олдсонгүй” гэхэд нь
“Миний эцэг таван тзмэн динар зоос
тавин
луус ачаа, алтан завъяа явуулжээ .
хадам эцэг бид хоёр эвлэрч хүүхэн
минийхбосон доо”” Гэж Ала-ад-дин өгүүлэв.
Мөнөөхөн Халиф гадаалахаар
гарахад шадар
сайд Жафар Ала-ад-динлд бөхийж
“үнэн шашинтны их хүн байхад
битгий
томоогүй аашлаад бай” гэсэнд “Би
яагаа вэ? Та нарын хэн тань тйинхүү
үнэн
шашинтны их хүн юм бэ? ” гэхэд
Жафар өгүүлрүүн: “Саяын чамтай
ярилцаж
байгаа гардаг бол их Харун-Рашид
Халиф Ўи бол шадар сайд Жафар ,энэ бол
цаазын масрур , энэ Абу-новас гэдэг
улс байна. Ала-ад-дин чи бодоод үз.
Киараас Багдад хичнээн хонож ирэх
вэ” гэхэд нь Ала-ад-дин “Дөчин
таван хоног
болно” гэсэнд “Тэгвэл чи ачаа
бараага алдаад дөнгөж арав
хоногийн байхад
хэдийдээ чиний эцэг дуулж хэдийдээ
өдий олон луус ачаа бараа явуулах
билээ?
” гэхэд нь “Тэгвэл ноёнтон минь энэюм хаанаас ирэв” гэсэнд “Үнэн
шашинтны их
хүн Халиф чамд хайртайн учир
илгээв” гэж Жафар хэлжээ . Ийнхүү
ярилцаж
байтал Халиф орж ирэхэд Ала-ад-
дин босон харайж өмнө нь сөгпөн
мөргөж “Ай
үнэн шашинтны их хүн таныг Аллах
тэнгэр өршөөх болтугай?” гэсэнд
Халиф “Ала-
“ад-дин минь ээ, чиний үйлс
бүтсэний учир Зубейдаар сайхан
хөгжим даруулжсоёрх” гэжээ . Зубейда ятга авч
дарсанд чулуун хана туурга боловч
баярлан
мишээж , ятгын яруу аялгуу “аяа ,
хайрт минь !” гэж дуугарч байжээ .
Маргааш өгдөө
нь Халиф Ала-ад-дин “маргаашү
ихсийн хуралд очоорой!” гэхэд нь
“Аяа үнэн
шашинтны их хүн к зраилгийг ёсоор
дагая . Их Аллах чамд эрүүл энхийг
соёрхох
болтугай!” гээд маргааш нј арван их
царанд бэлэг хийж очвоос Халифхаан
ширээнээ злран суухыг үзээд Ала-ад-
дин Атаатан чамд хичнээн хорсох
атугай
Ажил чинь ямагт бүтэх
болтугай!Дайсны хувьд өдөр болгон
бараан Таны хувьд
өдөр болгон гэгээн байг!Гэсэнд
Халиф “Ай Ала-ад-дин тавтай
морилогтун!” гэхэд
нь авчирсан бэлгээ бариваас аваад
хүндэтгэлийн хувцас өмсгөөд бүх
худалдаачин нарын тэргүүн болгож ,хуралд суулгатал Зубейдагийн эцэг
орж
ирээд ,”Аяа цагийг эзэлсэн их хаан
минь энэ залуу юуны учир миний
суудалд
суув?” гэхэд нь “Би
үүнийгхудалдаачидын тэргүүн
болгов хааны алба халаатай гэж
чамайг огцруулав. ” гэхэд нь
“Бидэнд сайн хээрг болжээ . Бидний
дотроос аль
сайныг тэргүүн болгоюоос бидний
үйля бүтэмжтэй байх билээ . Хичнээн
хүн95
багаасаа аугаа их хүн болов даа”
гжэээ . Тэгээд халиф Ала-ад-дин
бичиг шийтгэн
олгож түшмэл гаргаж өгсөнд тэр
түшмэл бамбар баричг гаргаж , тэр
“Мэнгэт Ала-
ад-динаас өөр тэргүүн байхгүй .
Түүний хэлснийгш үг дуугүй дагаж
хүндлэн
өргөмжлөгтүн!” гэж хуралд залан
тунхаглав. Хурав тармагц нэгэн
карлантунхаглагч хүн Ала-ад-дины өмнө
явж “мэнгэт Ала-ад-динаас өөр
тэргүүн байхгүй.
Түүний хэлснийг үг дуугүй дагаж
хүндлэн ө өргөмжлөгтүн!” гэж
хуралд зарлан
тунхаглав. Хурал тармагц нэгэн
зарлан тунахаглагч хүн Ала-ад-дины
өмнө явж
“Мэнгэт Ала-ад-динаас өөр тэргүүн
үгүй!” гэж бүх Багдад балгадаар
зарлан
тунхаглав. Ала-ад-дин маргааш
өглөө нь нэг дэлгүүр гаргажмөнөөхөн боолыг
суулгав. Өөрөө өдөр болгон морь
унаж яам хуралд суудаг боллоо .
Нэгэн өдөр
яам хуралд сууж байтал нэг хүн орж
ирээд Халифт сөгдөн “Аяа, үнэн
шашинтны
их хн минь , танай хамт зоог барьдаг
хүн Аллахын таалаар нас баржээ .”
гэсэнд
Халиф Ала-ад-дин хаана байна? гэж
дуудаад дээд ёслолын хувцас
өмсгөж ,сард мянган динар зоосны пүнлүү
өгч байх зкарлиг буулгаж өөрийн
хамт сууж
зоог барьдаг хүн болгожээ . Бас нэг
өдөр зарц ирж Халифт өгүүлрүүн:
“Аяа, үнэн
шашинтны их хүн минь, таны жаран
цэргийн дарга өнөөдөр нас барав”
гэсэнд
Халицт Ала-ад-дин ямбын хувцас
өмсгөж жаран цэргийн дарга
болгов. Халиф
алчуурыг гаргаж сэгсрэн дохисноор
яам хүрэл тарах болж Алаад-дингарвал
түүний дөрөөний дэргэд Халифын
баруун жигүүрийн дарга Ахмед ад-
Данаф
дагуул дөчин эрийн хамт нөгөө талд
нь Халифын зүүн жигүүрийн дарга
Хасан
Шуман дагуул дөчин эрийн хамт
ёслон зогсож байжээ .
Ала-ад-дин Хасан
Шуман, түүний дагуул эрчүүдэд
өгүүлрүүн: “Тануус Ахмед-ад-
Данафыг гуйж үзээч.Намайг ачлахын ивгээлээр үрчлэн
авч магад” гэжээ . Ахмед-ад-Данаф,
дуртайя
зөвшөөрч , Би дөчин дагултайгаа
өдөр болгон ёчиний өмнө очиж амь
сахина
Гэжээ . Ала-ад-дин Халифын албанаа
зүтэж хэд хоног нэг үдэш хурал
тараад
Ахмед-ад-Данаф, түүний нөхийг
явуулж гэртээ хариад байтал орой
болжээ .
Зубейда хүүхэн гэгээ бариад шээхээр
гар±ны дараа , гадаа хүн муухайчарлах
дуу гасранд Ала-ад-дин гүйн гарваас
ягасчин Зубейда хөсөр унасанд очиж
үзвэл
үхсэн байжээ . Зубейда хүүхний эцэг
ойрхон суудаг тул хүн орилохыг
дуулаад
гүйн гарч “Аяа, Ала-ад-дин минь , юу
болов?” гэхэд нь “Аяа эцэг минь , юу
болов?”
гэхэд нь “Аяа эцэг минь та
охиноосоо хоцрох учирта© ажээ.
Зубейда хүүхэн үхжээ”гэжээ . маргааш өглөө Зубейдаг
газарт булж , эцэг хүү хоёр бие
биенээ
тайтгаруулав. Ала-ад-ин
бэлбэсрэлийн хувцас өмсөж , яам
хуралд очсонгүй , уйлан
гашуудан суутал Халиф учрыг
сураглавал , шадар сайд нь
өгүүлрүүн: Зубейдын
хойноос уй гашуу болон сүйд
болжээ гэсэнд “Ай зайлул бид
цугаар очиж
эмгэнэхээс дээ” гэжээ Халиц шадар
сайдаа , бас хэдэн зардсан авч Ала-ад-
динийд
очлоо .
Ала-ад-дин харад тосон очиж газар
хүртэл мэхийн мөргөсөнд ХАлиф
хаан Ала-
ад-дин хоёр харилцан Аллах
мөнгөрйг дурдан мэндэлсэнп Халиф,
Чи юуны учир
яам хуралд үл очном? Гэхэд миний
эхнэр Зубейдаа нас барж намайг уй
гашуудунагавгэхэд нь чиний эхнэр Аллах
тэнгэрийн тааллаар нас баржээ .
Гашуудах нь
нэмэр болхгүй гэсэнд би шхэж
газарт хамт булагдсан цагт сая уй
гашуунаа
ангижрана гэхэд халиф өгүүлрүүн:
Хамаг амьтныг гагцхүү Аллах тэнгэр
мэдэх тул
арга , заль алт мөнгөөр үхлийг
тайтгаруулах учир байхгүй гээд
Эхнэр болж
төрөөд их жаргаыг эхлэвч Эцэст
хэзээд бөгтгөр дамнуурганд хэвтэхболногэсэн
96
байдаг гэжээ
•алифын ийнхүү Ала-ад-дин
тайІгаруулаад , яам хуралд очиж
байсугай гээд явлаа . Ала-ад-дин ч
маргааш нь морийг унаж яам
хуралд
чуулахаар очиж Халифын өлми йдор
мөргөвөөс Халиф тавтай
морилогтун! гээд
чи өнөө орой манайд айлчлаарайгэжээ :. Тэндээс их орондоо
дагуулан очоод
Кут-аль-Кулуб нэртэй нэг шивэгчин
дуудаж: Энэ Ала-ад-динд Зубейда
нэртэй
сайхан хүүхэн байсан эь орхин
одоод энэ залууг их уй гашуудалд
унагажээ . тэр
хүүхэн бурхны тааллаар нас эцэслэв.
Чи оронд нь ятга хөгжимд хүний уй
гашуу
арилнам сайхан дуу дарж өг гэжээ .
Шивэгчин гайхамшигтай сайхан
хөгжимдөхөдХалиф “За ямархан хоолойтой бүсгүй
байна даа?” гээд, “Хоолой нь
Зубейдын
хоолойнд хүрэхгүй атал, ятга хөгжим
тун уран дарах тул чулуун туурга
боловч
баярлах мэт болном гэхэд нь “Энэ
бүсгүй чиний сэтгэлд таалагдаж
байна уу?” гэж
ХАлифц асуужээ . “Ай үнэн
шашаинтны их хүн, таалагдаж байна
гэсэнд би чамд
энэ бүсгүйг шивэгчиэн аягачны хамт
өөрийн толгой, эцэг дээдийнбулшийг ам
алдан бэлэг барьсугай”гэжээ . Ала-
ад-дин анхандаа тоглоом хийж
байна гэж
болтл Халиф Кут-аль-Кулуб дээр
очиж “Би чамайг Ала-ад-дин
бэлэглэв” гэсэнд
цаадахи нь хөвгүүнийг үзээд дурлаж
байсан тул ххэд барлажээ. Халиф
хаан
ордноос яам хуралдаа очоод үүрэгч
нарыг дуудаж: Кут-аль”Кулубийг
шивэгчиннарбн жуузанд суулгаж Ала-ад-динд
аваачиж өг гээд өөрөө хэрэг ялгах
өргөөнд
сууж орой болсон хойно сая тарж
харьжээ . Кут-аль-Кулуб эд агуурё ,
дөчин
шивэгчний хамт Алал-ад-диний
өргөөнд ирээд хоёр тайганд “Та
хоёр ордны
хааганы баруун зүүн хоёр хатавчинд
зогсо¦ Ала-ад-диныг ирэхэд гары нь
үнэсээд , “Хатан Кут-аль-Кулуб таныг
урьж байна. Халиф түүнийг шивэгчин
нарынхамт танд бэлэглэжээ” гэж хэлээрэй
гэжээ . Ала-ад-дин өргөөнөө иртэл
Халифын
хоёр тайган байхыг хараад “Энэ
миний өргөө мөн үүе Өөр ямар газар
байдаг билээ
? гэж гайхаад хоёр тайган гары нь
үнэсээд “Бид хоёр Кут-аль-Кулуийн
зарц нар
билээ . ХАтагтай таны амгаланг
айлтгаж урьж байна” гэхэд нь “Та
өөөрөө тавтай
морилогтун ” гэж хэл , би очихгүй
яагаад гэвэл ноёдын юм харцындзохихгүйгэж
хүүхэнд очиж хэл. Харин Халифтай
байхад өдөрт хичнээн зоос зардаг
байсан бэ?
гэж асугаарай гэж, хоёр тайган явж
асуугаад “Өдөрт зуун динар коос
хэрэглэж
байсан гэхэд нь Ала-ад-дин : “Халиф
надад Кут-ал-Кулубыг бэлэг болгож ,
би өдөр
зуун динар зоос зарж байх ямар
хэрэг байына даа , гэвч яая гэхэв
дээ” гэж бодоод, өдөрт болгон зуун динар зоос өгч
хэд хоног болов. Нэг өдөр Ала-ад-
дин яамлах
хуралд очсонгүйд Халиф , “Шадар
сайд аа, би Ала-ад-дины сэтгэлийг
тайтгаруулах гэж Кут-аль-Кулуб өгсөн
билээ . тэр яагаад ирэхгүй байна? ”
гэхэд
нь “Сэтгэлтэй хнтэйгээ уичирсан хүн
нөхрөө мөртдөг ” гэдэг их үнэн үг
шүү гэсэнд
“Ирэхгүй байгаа нь учир
шалтгаантай байж мэднэ. Юу
боловч очиж үзье” гэжээ.Үүнээс хэд хоногийн өмнө Ала-ад-
дин “Би ятгасан Зубейдагийн
бодохоос
уйтгарланам гэж Халифт хэлсэнд Кут-
аль-Кулубийг над бэлэг болгон өгсөн
юмаа”
гэж Халифын шадар сайд ярихад
“Халиф чамд даанч хайрта тул
бэлэглэжээ .
Чи тэгээд хавьтаж байна уу? ” гэхэд
нв үгүй гээд “яагаад тэр билээ?”
гэхэд нь
“Ноёдын юм харцад зохихгүй шүү
дээ” гэж Ала-ад-дин хэлсэнб айжээ .Тэгээд
одоо Халиф, Жафар хоёрыг ирэхийг
Ала-ад-дин үзээд босон очиж гарыг
үнэсэхэд Ала-ад-дины царай нь
мөнөөхөн уйтгартай хэвээрб ай тул
"Ай , Ала-ад-
дин чи юуны уяир ийнхүү уйтгартай
байна?Кут-аль-Кулубтэй одоо хүртэл
хавьтаагүй байна уу? " гэхэд нь “Аяа
, үнэн шашинтны их хүн минь,
ноёдын юм
97харцад таарахгүй юм . Би энэ талаар
хвьтах нь байтугай урт өргөн хоёрыг
ялгаж
чадаагүй байна. Намайг ангижруулж
соёрхоно уу” гэсэнд Халиф би Кут-
аль-
Кулубтэй өөрөө уулзъя гээд хүүхэн
дээр оров . Кут-аль-Кулуб газар
үнэсэв. “Ала-
ад-дин чамтай хавьтаагүй юу?”
гэсэнд “Үгүй, би цурьсан боловч
ирээгүй” гэжээ .
Халиф хүүхнийг ордондоо буц гэж
Ала-ад-диныг “Биднээс битгийхөндийрөгтүн ”
гэжээ . Маргааш нь Ала-ад-дин,
Халифын яамхуралд очиж жаран
цэргийн даргын
суудалдаа хэвээр суужээ . Харин
Халиф тэ өдөр шадар сайд Жафарыг
дуудан
түмэн динао зоос гаргаж өгүүлрүүн:
Энэ түмэн зоосыг авч зээлийн газар
очиж
Ала-ад-дин дор нэгэн шивэгчин
дагуулан шивэгчдийг худалдаалах
газар очив. Тэрөдөр ба Багдадын хэрэг ялгагч
түшмэл эмир ноён Халид гэг хүүдээ
шивэгчин эм
худалдан авахаар зээлийн газар
очижжээ . Түүний эхжнэр Хатун нэг
хүү төрүүлсэн
нь туйлын царай муутай бөгөөд
Хабазлам Базаз нэртэй билээ . хорин
нас
хүрэхэд морь унаж чадахгүй дорой
байхад эцэг нь далайд морьтой орж
шөнө
тулалддаг их зоригтой хүн байжээ .
Нэг өшөн Базаза унтан зүүдлээдэхдээ
ярьсанд эх нь баярлаж эцэгтээ
өгүүлрүүн: “Хүү гэрлэх нас болжээ,
гэрлүүлье
гэсэнд “Энэ хөвгүүн зэрлэг хүн шиг
царай муутай хулмастай учир нэг
хүүхэн
тоохгүй гэсэнд “Тэгвэл шивэгчин
худалдан авч өгте ” гэжээ . Тэр өдөр
Халифын
шадар сайд , Ала-ад-дин зээлийн
газар очиход Эмир ноён бас хүүгээ
дагууланочсон бөгөөд яг энэ үес нэгэн гоц
хөөрхөн, гоолиг шивэгчин
харагдсанд шада
сайд “Энэ шидэгчинг мянган динар
зоосоор авъяТэр зуучлагч хүүхнийг
дагуулан
эмир ноёны дэргэдүүр өнгөрөхөд
Хабазлам Базаза хараа мянгантаа
санаа
алдаад сэтлэг нь нэгмөсөн татагдан
“Ай Ааваа энэ шивэгчнийг надад авч
аль”
гэжээ . Эмир ноён “Энэ хүүхний нэр
хэнб э?” гэсэнд “Миний нэр Ясмин ”гэж хүүхэн
хариулжээ . “Энэ ямар үнэтэй бэ?”
гэхэд “Мянган динар зоос ” гэсэнд
Эмир ноён
мянга нэгэн динар зоос гээд Ала-ад-
диныг үнэ хаялцуулахр ээлж
болоход хоёр
мянган динар зоос өгчээ . хэрэг ялгах
түшмэлийн хүү нэг нэг динараараа
үнэ
нэмэхэд Ала-ад-дин ямнга мянгааар
нэмэх тул Базаза уурсан, хэн ийнхүү
минийэсрэг үнэ нэмнэм гэсэнд “Халифын
шадар сайд Жафар, мэнгэт Ала-ад-
динд авч
өгөх гэж бана” гэлцэв. Ала-ад-дин
түмэн динар зоосоор авъя гэсэнд
зуучлагч
аргагүй өгсөнд Ала-ад-дин
шивэгчинд “Их Аллах тэнгэрийн
өршөөлөөр чамайг би
эрх чөлөөт хүн болгоё” хэмээн
өгүүлээд ургийн барилдлага хийж
гэртээ аваачив.
Зуучлагчийн мөнгөө аваад ирэхэд
зарга ялгах түшмэлийн хүү“мөнөөхөн
шивэгчин яасан бэ?” гэж асууна.
“Ала-ад-дин түмэн динар зоосоор
аваад эрх
чөлөөтэй болгоод ураг барилдав”
гэсэхд тэр залуу ьуйлын их гуниг
уйтгарлаж ,
тэрнээсээ болоод өвчин тусч унтах
нойр , идэх хоолнос гарчээ . Эх нь
үзээд , “Ай
хүү минь чи яагаад өвдөв?” гэсэнд
“Аяа ээж минь ээ над Ясмин авч аль!
гэхэд нь“Цэцэг худалдах хүн дайралдвал
чамд сагс дүүрэн мэлрэг авч өгөмз”
гэлээ . “Үгүй
тийм мэлрэг цэцэг биш , Ясмин
нэртэй шивэгчин хүүхэн байсныг аав
эс авлаа”
гэсэнд хүүгийн эцэг Эмир ноён
халидаас : Чи тэр шивэгчин эийг
юунд эс авав
гэсэнд “Ноёдын юм харцад зохиµгүй
. Түүнийг жаран цэргийн дарга Ала-
ад-дин
авав” гэжээ . Мөнөөхөн хөвгүүний
илаарь болохгүй бүр дордоод унтахнойр,
идэхр хоолноос бүр хагацсанд эх нь
их сэтгэл нэн зовох болов.Нэгэн
өдөр хүүгийн
төлөө гайхаш тасран сууж байтал
“Хулгайч Ахмед Камакамийн эх”
нэртэй нэгэн
эмгэн орж иржээ . Энэ эмгэний хүү
байшингийн туурга цоолж,
байшингийн туурга
өөд авирч гараад хүний нүднээс юм
хулгай хийж чаддаг суу зантай агаад
98харуулын дарга хийж байгад юм
хулгайлж зарга яллагч түшмэлд
баригдаж
Халифт хүргэгдсэн байжээ . Халиф
цаазаар хороох зарлиг буулгасанд
Ахмед
Халифын шадар сайдад гүйж очсонд
шадар сайд өмгөөлсөн ажээ чи
Халифт
Хүмүүст хор хийдэг энэ хөөрхий
амьтныг чи юуны учир өмрөөнө
гэсэнд “ай үнэн
шашинтны их хүн минь ээ, та
түүнийг гянданд хийж орхи. Гянданбол амьд хүнд
авс, дайсан этгээдэд баяр учраас их
ухаантай хүн гянданг гаргажээ . ”
гэхэд нь
Халиф Ахмедийг гинжлэн , гинжин
дээр нь “Насны турш ярганы
ширээнэс хадаж
орхв” гэж бичээд гяндад хий гэж
зарлиг буулган байжээ . Тэр эмгэн
эмир ноён
Халидынд очдог байсан ба гянданд
буй хүү дээрээ очиж “Чи ингэж
хоригдохоосгараасай” гэхэд нь “Аллах тэнгэр
хүртэл ингэж хэлнэ. Ээж минь та
эмир ноён
Халидын гэргийд очиж гуйхгүй юу”
гэсэн байжээ. Эмгэнийг орж ирэхэд
зарга
ялгагч түшмэдийн гэргий маш уйтгар
гунигтай байхыг хараа¤ “Чи юуны
учир
гуниглав?” гэсэнд “Миний хүү
Хабазлам Базаза үхэх гэж байнаа”
гэхэд нь “ Яагаав”
гэж асуусанд мөнөөхөн гэргий уг
болсон явдлыг нэгд нэггүй эмгэндярьжээ . эмгэн
дуулаад “Хүүгий чинь аварвал чи
яахав?” гээд “Над хулгайч Ахмед
Камакин
нэртэй, нэгэн хүү бий билээ .
Одоогоор үүрд хадав гэсэн гинжтэй
гяндангаа сууж
байгаа. Тэгэхлээр чи хамгийн гоё
хувцасаа өмсөөд хамаг гоёлоо
зүүгээд туйлын
ялдам зангаар энэ орой эр нөхрөө
угтагтун. Эр нөхөр чинь чиний
сайныг харааддур хүсэл нь хөдөлэ чамтай унтах
гээл түүний хүслийг хангахын өмнө
ингэж
хэлэгтү “Ай Аллах минь, юм юутай
хачин юм бэ? Эр хүн эмийг хүсвэл ,
хүслийг
даруй хангаж чадна. Харин эмийн
гуйсныг эр хүн хангах нь ер үгүй ”
гэхэд чинь
чи юу хүснэм?” гэж асуух бий.
Тэгэхлээр нь чи өмнөө сөгдүүлж ,
хэрэв миний
гуйсныг эс биелүүлбэл сална гэдэг
ам өчиг авагтүн. Тийм ам аваад :“Чиний
гянданд Ахмед Камакин гэдэг хүн
бий . Эх нь ирж газар мөргөн
“Чамайг халифцт
гуйж, хүүгий минь гаргуулж өгөөч
гэж гуйв гээрэй” гэжээ . Шөнө орой
зарга
ялгагч түшмэл эхнэртээ орвол
эмгэний захиснаар үйлдэж ам авсны
дара ссая
жарган жарган хонов. Карга ялгагч
маргааш өгдөө нь угаал хийж
мөргөлийнүйлдээд гяндаднд очиж: Ай хулдгайч
Ахмед чи одоо гэмшин хашрав уу? т
гэсэнд
“Би Аллах тэнгэрийн өмнө
залхаагдав. Аллахын өршөөлийг
үнэн сэтгэлээс
хүснэм” гэхэд нь гянадангаас гарган
Халифын яам хураолд дагуулан орж
газар
үнэссэнд Халиф “Ай эмир ноён
халид чи юу хүснэм?” гэхэд Халид
Ахмедийг хөтлөн
оруулбал Халиф үзээд “Ай, Камакин
чи одоо хүртэл амьд байгаа юм уу ”гэсэнд
Ахмед “зовлонтын насан
барагддаггүй гэдэг билээ . ” гэв.
Халиф зарга ялгагч
түшмэлд хандаж : Аяа эмир ноён чи
үүнийг юуны учир авчрав?” гэсэнд
“Ай үүнэн
шашантны их хаан минь ээ, энэ хүүд
хөөрхий ядуу ганц бие эмгэн бий .
тэр хүн
чиний болын өмнө газар мөргөн ,
хүүгий миьн гинжнээс салгаж өгнө үү
гэж гуйжөгөөч гэсэн юм аа. Энэ хөвгүүн ч
одоо залхлаа гэх тул та өршөөн
соёрхож ,
урьдын адил харуулбн дарга болгож
хайрла!” гэсэнд Халиф Ахмедад
хандаж, “Чи
одоо хашрав уу? ” гэсэд Ха “Би
Аллахын өмнө залхлаа ” гэхэд нь
дархныг дуудаж
Ахмедын гинжийг авагтун гэж
зарлиг буулгав. Тэгээд Халиф дахин
битгий хэрэг
төвөг гарга гэж Ахмедад тушаагаад
харуулын дарга болгосонд Ахмедхалифын
гарыг үнэсээд харуулыбн даргын
хувцас өмсөж тэндээс гарахад
зарлагч хүмүүс
түүнийг харуулахын дарга болов гэж
хашгиран зарлав. Хэд хоноод эх нь
зарга
ялгагчийнд иртэл гэргий нь “Аллах
тэнгэрийн авралаар хүү чинь
гяндангаас мэнд
гарсан билээ . Ясминыг миний хүүд
авчирч өгөх талаар арга бод гэж
түүнд одоо99
хүртэл юунд эс хэлнэм?” гэхэд нь
Эмгэн би “Одоо хэлье” гээд хүү
дээрээ ирээд
гагцхүү карга ялгагчийн гэргийн
хүчээр чмайг гяндангаас гаргасан
билээ . Одоо чи
оронд нь мэнгэт Ала-ад-диныг алж,
шивэгчин Ясминыг Хабазлам
Базазад аваачиж
өгөх болж дээ гэхэд нь “Энэ бол
туйлын амархан . Би энэ орой явж
гйцэтгэе ” гэжАхмед хэлжээ . Энэ шөнө шинийн
нэгний шөнө тул Халиф шивэгчин
юмуу боол
зардас хүнийг чөлөөлж Зубейда*
хатантай унтдагш бөгөөд хаан
хуюцсаа тайлж,
чичлүүр хутга эрих бөгж ,
тэргүүтнийг цөмийг зочдын
өсрөөний залардаг
ширээнээ тавьж орхидог заншилтай
байжээ . Халифт бас алтан гинжтэй
эрдэнийн чулуу шигтгээтэй , зулын
алтан хоргтой , түүндээ их хайртай
ажээ .Түүнийг бусад бүх юмтайгаа
тайгнаар мануулаад Зубейда хатан
дээрээ очсон
байжээ Хулгайч Ахмед Камаким
шөнө дөл болохыг хүлээж, мичид
марал гарахын
цагт амьтан хүн тагунтсан үеэр
баруун гартаа илд барьж
нөгөөгартаа төмөо
дэгээтэй олсон шат авч Халифын
зочны өрөөнд гэтэж ород олсон
шатаар
туургыг давж ороод унтаж байгаа
тайганыг согтууруулан ухааналдуулаад
Халифын эрхи, хутга, алчуур, бөгж ,
чулуун шигтгээтэй хорго тэргүүтнийг
авч
орсон газраар, гарч Ала-ад-диныг
руу явлаа . Энэ шөнө мэнгэт Ала-ад-
дин
мөнөөхөн хүүхэнтэй хурим хийгэд
дараа нь жирэмсэн болгосон байжээ
. Ахмед
Замаким Ала-ад-дины өрөөнд орж
гантиш чулуун шалыг ховхлон нүх
малтаадХалифын эд вмны заримыг хийж
орхиод гантиг чулууг хэвээр бүрхэж
орсон
газраар гарч “Энэ сайхан дэнгийн
хоргыг өмнө тавьж гэрэлд сайхан
цай ууна даа”
гэж бодсоор харьжээ . Маргааш
өглөө нь халиф зочны өрөөнд орвол
тайган нь
с®гтууран унтасныг сэрээсэн атал
хувцас, эрхи , ыбөгж, хутга, алчуур,
дэнлүү,
цөм алга болсон байхад Халиф маш
их хилэгнэн , хилэнгийн улаанхувцас
өмсөж, яамлах хуралд очсонд шадар
сайд нь ирж өлмийн дор газар
үнэсэж,
“Үнэн шашинтнй их хаан таны
хилэнг Аллах сарниах болтугай!”
гэсэнд “Би их
ууртай байна” гээд юу болсоэн учрыг
асуувал халиф цөмийг дурдан
ярьжээ .
Гэтэл карга ялгагч түшмэл ирж,
дэргэд нь Ахмед бас байв.Халиф их
ууртайБагдад балгадыг байдал тайван ууу?
Гэхэд нв цөм амгалан таван гэсэнд
“Худлаа!” гээд “Яагаад тэр билээ?”
гэхэд нь уг болсон явдлыг яриад “Тэр
бүгдийг
олж ир!” гэжээ “Аяа үнэн шашинтны
их хаан цуугд орсон өт гарч чадахгүй
гэдэг
Лав гаднаас хүн ороогүй нь лав биз
ээ” гэж Халидын хэлэхэд Халиф
Миний эд
юмыг олж ирэхгүй бол толгойгий
чинь авна гэсэнд Хамид “Энэ Ахмед
Камакимхулгайч, луйварчин улсыг андахгүй
тул, хэрэь олохгүй бол надаас
урьдаар үүний
толгойг аваарай” гэлээ . Ахмед
босож “Хэн хулгайлсаныг олохыг би
хариуцна. Ул
мөрийг заавал олно. Харин над хоёр
шүүгч, хоёр гэрч гаргаж өгнө үү. Тэр
авсан
хүн хэнээс айхыг өнгөрсөн хэрэг. ”
гэхэд нь “Чиний хүссэнийг ёсоор
болгоно.
Харин эхлээд миний ордонд дараа
нь шадар сайдын ордонд , дараа ньжаран
цэргийн даргын ордонд
нэгэжээрээй” гэсэнд “Аяа үнэнё
шашинт-ы их хаан таны
зөву. Тэр авсан хүн их хааны ордонд
ирээд хүний зэрэгт хрсэн юм ууу ,
амь
сахиулын хэн наг ч байж магадгүй”
гэж Ахмед хэллээ . Халиф “Тэр эд
юмыг авсан
хүний миний хүүч байсан хамаагүй
заавал ална гэж Аллахын нэрийг
барьж амалдъя” гэжээ . тэгээд Ахмед Камакин
айлд орж нэгжих эрхийн бичиг
шийтгүүлэн
дөрвөн хүний хат гарлаа . Ахмед
Камаким , гурваныб нэг нь төмөр
таяг барьж
эхлээд, Халифын ордныг дара нь
шадар сайд Жафарын ордныг
нэжгээд Ала-ад-
диныд очихоор явлаа . Ала-ад-дины
хүний хөлий чимээ сонсож, тосон
гарч
100хаалгыг нээтэл зарга ялгагёч их л
ууртай ажээ . “Аяа , эмир ноён
Халид ямар
хэрэгээр ирэв?” гэсэнд Халид үг
болсон яввдлыг яриад Ала-ад-дин
“Миний гэрт
орж нэгжин үзэгтүн” гэхэд нь
“Өршөөгөөрэй ноёнтон минь , чи
нэгэнт үнэнч хүн тул
тийм муухай юм үйлдэх ёсгүй бизээ”
гэсэнд “Үгүй , заавал нэгжин үзэгтүн”
гэжөээ .
ЗКарга ялгагч түшмэл шүүгч, хоёр
гэрчийн хамт орж нэгжих зуурАхмед Камаким
мөнөөхөн нүх малтаж юм нуусан
газар зориуд таягийг алсанд чулуун
шал няц
үсэрч дор юм гялтагнахад “Аяа
Аллах тэнгэрийн авралаар яг бидний
ирэхээр энд
их өв хөрөнгө нээгдэв” гэж дуу алав,
юу байна орж үзье гэлээ . Шүүгч гэрч
нар
үзээд Халифын алсдан эд юмсыг
эндээс цугий нь олж, данлаад тамга
даржхавсаргав. Ала-ад-диныг бартж
аьаад хэргэмийн малгайг мултлан
авсанд Ахмед
Камаким шиюэгчин Ясминыг шүүрэн
барьж “Зарга ялгагчийн эхнэр хатунд
ваачиж
өг” гэж эх эмгэнд өгчээ . Эмгэн
Ясмины хүүхнийг тэднийд авчирсанд
Хабазлам
Базаза үзээд даруй бие илээрь болж
ихэд баярлан хүүхэнд ойртох гэсэнд
Ясмин бүсний цаанаас хутга сугалан
“Зайл!” Эсвэл чамайг , эсвэл
өөрийгөө алнагэсэнд Хатун эх “Садар эм чи миний
хүүгийн хүслийг хангагтун!” гэхэд
нв”Ай
өлөгчин чи ямар ёсонд нэг эм хоёр
эртэй байх билээ?. Арслангийн
байранд нохой
оруулж болох уу?” гэжээ .Нөгөө
залуу сэтгэл ихэд хөлөснөөс бие
цулам муудаж
хэвтэрт орохд эх нь Ясминд
өгүүлрүүн: “Ай садар самуун эм чи,
намайг юунд
ийнхүү утгарт оруулнам? Чамайг
үргэлж тамлан зовоож Ала-ад-диныгзаавал
дүүжлүүлнэ дээ ” гэж занахад “Би
үхэвч түүнд хайртай хэвээр үхнэ ”
гэжээ . Базазын
эх Ясминаас торгон дээлийг тайлж ,
эрдэнэ чимгийг мулталж аваад
зотон өмд ,
таран цамц өмсгөж аягачин зарцаа
болгоод “Чамайг түлээ хагалуулж ,
ногоо
арилгуулц , гал түлүүлж зовооно
доо” гэхэд нь “Би ямар хатуу ажил
хийж зовсон чгагцхүү чиний хүүг нэг нүдээр
харахгүй” гэжээ .нөгөө Ала-ад-диныг
Халифын
алдсан юмны хамт Яамлдах хуралд
хүргэж ирэхэд Халиф хаан ширээнээ
залран
байтал гэнэт хараад “Миний юм
хаанаас гарав?” гэхэд нь “Энэ мэнгэт
Ала-ад-диний
байшингаас гарав” гэсэнп Халиф
хаан маш хилэгнэн эд юмаа үзвэл
алтан дэнлүү
нь алга байжээ . “Ай, Ала-ад-дин чи
дэнлүү яасан бэ? гэхэд нв “Би хулгайхийгээгүй, мэдэхгүй , үзээгүй ,
дуулаагүй” гэсэнд Халиф х,
“Луйварчин! Хүн сайнб
айхад чи юуны учир зугтана вэ, хүн
итгээд байхад чи юуы учир мэхлэнэ
вэ?”
гээд дүүжил гэж зарлиг буулгажээ .
Гадагш зардан тунхаглагч “ “Чин
шудрага
Халифыг мэхэлсэн хүнийг хэрхэн
цээрлүүлдэгийг үзэгтүн” гэж
хашгирахад улс
дүүжлүүлрийн дэргэд цуглав. Энэ үес
Ала-ад-дины үрчилсэн эцэгцэцэрлэгт наргиж
байтал нэг ус зөөгч өвгөн ирж “Ай
Ахмед –аль-данаф чи энд наргиж
байхад цаана
чинь гайтай юм болоод байна шүү!”
гэхэд нь “Юу болов ? гэсэнд Аллахын
ёсоор
чиний үрчилсэн хүүг дүүжлүүрийн
газарт хүгэжээ” гэжээ. Данаф эргэн
Хасан
Шуманд хандаж “Аяа Шуман хасан
чамд ямар арга байна” гэсэнд “Ала-
ад-дин энэхэрэгт ямарч хамаагүй буй заа ,
гагцхүү дайсны хийсэн зальт арга
мөн ” гэхэд нь “Чи
яаж аврая йгэж байна” гэсэнд Хасан
Шуман: “Бид аврахаас л өөр аргагүй
” гээд
гянданд очиж “Хүний амины
золионд гаргах нэг хүн аль” гэсэнд
мэнгэт Аль-ад-
динтай яах аргагүй а адилхан нэг хүн
гаргаж өгмөгц толгойгий нь бүтээж ,
Ахмед-
ад-Данаф , Киарын Али Зейбак Ала-
ад-диныг Данафийнд аваачиж .Тэднийг орж
ирэхэд Ала-ад-дин “Ай бурхан минь
чи яаж байгаа чиэнь энэ бэ? Хэрэв чи
луйварчин байлаа ч гэсэн хүн чамд
итгэвэл түүнийг битгий хуур гэж
байдаг юм .
Халиф чамд эрх ямба олгож хамгийн
итгэмжтэй хүн гэж тооцож байхад чи
юунд
101
эд вмы нь авав?” гэсэнд “Аяа, өвгөн
ааваа , Их Аллахын өмнө
тангаргалая: Битийм хэрэг үйлдсэн нь огт үгүй тийм
хэрэг үйлдсэнийг ч би мэдэхгүй ”
гэхэд нь
“Ямар ч нэгэн илт дайснаас
зайлахгүй тэр хүн ямар чгэсэн
тэнгэрийн залхаан
үзэх болно. Харин чи ямар ч гэсэн
энэ Багдад балгадад байж болохгүй.
Хаад
ихсэтэй дайсагнаж болдоггүйн учир
их хэцүүднэ” хэмээхэд “Би тэгээд
хайчиах
билээ” гэсэнд “Би чамайг Аль-
Искандри** балгад хүгэж өгнө. Энэбалгад бол аж
төрөхөд их буян хишигтэй газар
даруй мөн гэжээ . Тэгээд Данаф
Хасан Шуманд
хандаж “Чи сэрэмжтэй байгаарай,
Халиф намайг асуувал дэлхий
тойрохоор
явсанц гээрэй” гэжээ Тэндээс АхмҐд-
ад-данаф амь сахиулсын татвар
нэхээд , “Бид
хоёр чамд юун татвар төлөх ёстой
билээ ?” гэхэд нь “Би энэ хөндийн
манаач байна”гэжээ . Тэр хоёр зуу зуун динар зоос
гаргаж өгмөгц дор нь алж орхиод
хоёр
луусыг нэг нэгээр нь унаад цааш
явлаа . Тэндээс Айяс балгад хүрч
хоёр луусаа
нэгэн хашаанд хийж тэнд , хоноод
маргааү өглөө нь Ала-ал-лины луусыг
зарж,
өөрийнхөө хүнд захиж орхиод
Айясын усан боомтооос хөлөг
онгоцноо сууж
Али-Искандарин оржээ . Хоёул
зээлийн газар очиход нэгэн өрөөбүхий дэлгүүр
есөн зуун тавин динар зоосоор
зарна гэхэд нь мянган зоосоор
худалдан авч
дотор нь орж үзвэл хивс дэр дэвсэж
зооринд нь хөлөг онгоцны далбаа ,
шураг
мод, олс, аргамж , авдао тампуутай
дун хальс , олом , сүх, муна, хутга,
хайч
тэргүүтэн байжээ . Мэнгэт Ала-ад-
дин тэр өрөөний эзэн болон суусанд
данаф“Ай хүү минь чи энэ дэлгүүрийг
эзэгнэж сууж, найм а хийсүгэй!Аллах
чамайг
өршөөх тул санаа зовох явдалгүй”
гэжээ . Данаф тэнд гурав хоноод
явах болжээ
: “За чи энд ингээд амьдарч бай. Би
явж хэн тийм хэрэг үйлдсэнийш
учрыг олоод
Халиф өршөөн соёрхс®н тэр цагт
эргэж ирнэм” гэжээ . Тэндээс Данаф
буцаж
Айя балгад дайрч луусаа аваад
Багаддаа ирж хасанаас : “Аяа ,Халиф намайш
сураглав уу?” гэсэнд “огт асуусангүй”
гэхэд нь хэвээр адбандаа орж шинэ
сонин
юм сураглан авай . Ажиглан байвал
халиф нэгэн өдөр шаюар сайд
Жафарт:
“Шадар сайд ааа, Ала-ад-дин тун
муухай хэрэг үйлдсэн дээ” гэхэд нь
“Та түүнийг
дүүжлэн алсан нь зохих
залхаалыгүзүүлжээ . ” гээд “Би
тийнхүү дүүжлэгдэн байгаагочиж хармаар байна” гэхэд нь
“Өөрөө л мэд” гэжээ . Тэгэд хоёул
цаазын газар
очтол халиф, “Энэ Ала-ал-лин биш
байх чинь ” гэсэнд “Яагад та , биш
гэж байна”
гэхэд нь “Ала-алд-дин бол богино ,
энэ урт хүн байна” гэсэнд
“Дүүжлэгдсэн хүн
болгон сунадаг гэхэд нь Халиф: “Ала-
ад-дины царай цагаан атал энэ
хүнийх хар
ажээ .” гэж, ”Үхсэн хний нүүр
харладаг гэж тар арай үл мэднэ гэжүү?” гэсэнп
халиф тэр хүнийг дүүжүүрээс
буулгуулсанд хоёр хөлийн өсгийд
өөр хоёр хааны
нэр бичээстэй ажээ . Түүнийг үзээд
халиф: Ала-ад-дин сунни аталу энэ
хүн рафид
ажээ . “ гэхэд нь ш шадар сайд: “Ала-
ад-дин энэ мөн бишийг Аллах
мэднэ” гэжээ .
халиф Ала-ад-динийг газарт
булулсанаас хойш түүнийг мартаж
орхижэээ . Нөгөөзарга ялгагчийн хүү Хабзалам
Ба§азаз сэтгэлийг даасангүй нас
баржээ . харин
шивэгчин Ясмин нь хөд хүндэрсээр
нярайлж а арван тавны саран мэт
гэрэлтэй
сайхан хөвгүүн төрүүлжээ . “Чи
хэнгэж нэр өгөх вэ?” гэж бусад нь
асуухад “Эцэг нь
мэнд сайн байсан бол нэр өгөх
байжээ . Би Аслан гэж нэр өгье”
гэжээ . Эхийн
цагаа сүү хөхөж хоёр жил болоход
хөлд орж нэг өдөр эхийнхээ галтогоонд байх
хойгуур хүү шатаар дээш гарч эмир
ноёны халидын өрөөнд орвол Халид
хүүг
бэлэгшээн тэвэрч өвдөг дээрээ
суулган эрхлүүлэх зуур ажиглавал
мэнгэт Ала-ад-
динтай туйлын адил хүүхэд байжээ .
Ясмин хүүг эрхж дээш гарвал эмир
ноён
102
Халидын өвдөг дээр сууж байтлаа
эхээ харж сарвалзахад ноёнтогн эЯсминыг
дуудаж “Энэ хэний хүү вэ?” гэсэнд
“Миний хүү , миний дур сэтгэлийн
үр” гэсэнд нь
“Эцэг нь мэнгэт Ала-ад-дин байтал
одоо таны хүү болжээ” гэв. “Ала-ад-
дин зальт
луйварчин байсан даа ” гэхэд “Аллах
тэнгэр минь, үнэнч шудрага хүн
хэзээ ч
луйварчин байж таарахгүй билээ”
гэж Ясмин дуу алдан өгүлжэ . “Энэ
хүүг томболоод эцэг минь хэн бэ?” гэж
асуувал: “Чи эмир ноён Халидын хүү
шүү дээ”
гэжхэлж байгаарай гэхэд Ясмин за
гэжээ . Түнээс хойш эмир ноён
халид хүүг
сайхан асарч, багш авчран ном
заалгасанд удалгүй Коран судар
ббагш авчран
уншдаг болж, халидыг “аав” гэдэг
божээ . Дараа нь Асланд жадаар,
сэлмээр
хэрхэн байлдах аргыг арван дөрвөн
нас хрэхэд моринд сайн , зэвсэгтмэргэ болж
эмир ноёны зиндаанд хүрчээ . Аслан
нэг өдөр хулгайч Ахмед Камакимтай
дайралдаж, найзлаад нэгэн уушны
газар орсон Камаким өврөөс
эрдэни©н чулуу
бүхий дэнлүү гаргаж тавиадгэрэлд
нь юм ууж байх тул Аслан: “Дарга
минь энэ
дэнлүүш над өгөөч!” гэсэнд “Үүнийг
чамд өгч болохгүй ” гэв. “Юуны учир
тэр
билээ” гэсэнд “Энэ бол хүний аминыхэрэгт холботой юм” гээд “хэний
аминд төлөө
тонилсон бэ?” гэхэд Ахмед: “Мэнгэт
Ала-ад-ди- хэмээх нэгэн манай энд
ирж жаран
цэргийн дарга бөгөөд энэ
дэнлүүнээс болж үхсэн юм” гэсэнд
“Ямар түүхт
намтартай хүн бэ? Ямар цчир
шалтгаантай үхсэн юм бэ? ” гэж
Аслан асусанд
Ахмед: “Чиний ах Хабазлам Базаза
гэгэ ч арван зургаан нас хүрч гэрлэх
болоодзээлийн газраас нэгэн шивэгчин эм
худалдан авахыг эцгээсээ нэхдэг б
айжээ . ”
гээд үг болсон явдлыг эхнээс нь адаг
хүртэлд нэгд нэггүй ярихдаа Базаз
өвчилж
Ала-ад-дин хилс шийтгүүлснийг
хүртэл ярьжээ . Аслан: “тэр Ясмин
гэдэг миний эх
мэнгэи Ала-ад-дин гэдэг миний эцэг
болохоос зайлахгүй” гэж дотроо
боджээ .
Аслан тэндээс ихэд гунигтай явтал
Ахмед-аль-Данаф дайралдаж “Басхачин юм
даа!” гш гэхэд нь Хасан Шуман: “Ай
та юу харж гайхав?” гэхэд Данаф :
“Энэ Аслан
гэдэг хүүхэд мэнгэт Ала-ад-динтай
жигтэй адил юм” гээп Асланг
дуудаж: “Чиний
эхийг хэн гэдэг вэ? ”гсэсэнд
“Шивэгчин Ясмин ” гэхэд нь “Аслан
минь элгээ дэвтээж
нүдээ нээ: Чиний эцэг мэнгэт Ала-ад-
дин болохоос зайлахгүй ” гэж дуу
алдав. Эхнь уйлж : “Хүү минь , энЅ тухай хэн
ёаид хэлэь?” гэхэд нь “Над Ахмед-
аль-Данаф
дарга ярилаа” гэсэнд эх нь “аяа хүү
минь үнэн учир нь ил болжээ мэнгэт
Ала-ад-
дин чиний эцэг мөн боловч эмир
ноён Халид чамаг өсгөж хүн
богосонд гэж
мэдтүгэй . харин чи Ахмед –ад-
Данаф даргатай дахин дайралдвал :
“Миний эцгийг
алсан хүнЅэс өшөө авч өгөтүн!”
гээрэй ” гэжээ . Аслан тэндээсАхмед-да-Данаф
дарга дээр очиж гарыг үнэсэнд :
“Асланчамд юу хэрэгтэй?” гэхэд нь
“Миний төрсөн
эцэг мэнгэт Ала-ад-дин болох нь
илэрхий боллоо . Харин та миний
оронд тэр
яргагчийн эцгийн өшөөг авч өгнө үү”
гэсэн “Чиний эцгийг хэн алсан юм?”
гэхэд
“Хулгайч Ахмед Камаким!” гэхэд нь
“Үүнийг чамд хэн хэлэв?” гэжээ .
Асланөгүүлрүүн: “Халифын эд юмтай хамт
алга болсон эрдэнийн чулуутай
дэнлүү
Ахмед Камакимд байхыг үзээд :
“Над аль! Гэсэнд “Энэ дэнлүүнээс
болж нэг хүний
амь хорсон юм” гээд тэр эд юмсыг
хулгайлж, миний эцгийнд нуусан
юм” гэж тэр
ярив гэжээ . Ахмед –ад-Данаф
өгүүлрүүн: “ЗА чи , эмир ноёны
цэргийн хувцас
өмсөхөдп ньн над бас адилхан
хувцас өмсгө! Гэж гуйгаад ёсоорөмсөн ,
Халифын өмнө очиж байлдааны нэг
гайхамшигтай сургууль хийж
үзүлэгтүн.
ТэгэхээрХалиф сайшааж: “Чи надаас
юу авах вэ?” гэнэ. “Миний орлнд
эцгийн
минь алсна хүнээс өшөөг авч өгөхийг
хүснэ” гээрэй. “Чиний эцэг амьд, энэ
эмир
103
ноён шүү дээ” гэвэл нь “Миний эцэг
бол мэнгэт Ала-ад-диэ мөн, харинэнэ эмир
ноён Халидын ачаар өссөн юм” гээп
хулгайч Камакимий- тухай цөмийг
яриад”Үнэн шашинтны их хаан ,
түүнийг нэгжих зарлиг буулгана іу?”
гээрэй. Тэгэхэд
нь Камакимийн өврөөс дэнлүү
гаргаж ирнэ” гэсэнд Аслан за гэжээ .
Эмир -оён
Халифын яам хуралд очих гэж
байгааг Аслан хараап “намайг ийм
хувцас өмсүүлж
дагуулж яваач” гэж гуйёсанд эмирноён адил хувцаслан дагуулж явлаа .
Халиф
цэргийн хамт хотын захад гарч асар
майхан шааж алхаар бөмбөмг цохих
цэргийн сургуул хийлгэж байжээ .
Цэрггийн дотор Халифыг адах гэсэн
нэг тагнуул
байж , ирсэн ыббөмбөгийг урдаас
алхаар цохихдоо яг Халифыг
чиглүүлсэнд
Аслан завдан тосож хариу цохисонд
мөнөөхөн хүний цээжинд онож
түүнийг алав.Халиф: “Аслан чамайг Аллах өршөөх
болтугай Мориноос буцугаан нөгөө
бөмбөгөөр Халифыг онох гэсэн
хүнийг авчир ! гэж Халиф тушаа.
Тэгээд “Чамд ингэ
гэж хэн хэлэв. Чи манай хүнт үү
дайсаны хүн үү?” гэхэд нь нөгөө хүн
“Би дайсан
чамайг алахыг завдав” гэхэд нь
“Ямар учиртай билээ? Чи лал хүн
баж” гэсэнд “Үгүй
би Рафид ” гэжээ . Халиф түүнийг
алагтүн гэж зарлигдан Асланд
хандаж “Аслан чинадаас юу хшүснэм?” гэсэнд Аслан
“Миний оронд эцгий минь хариуг
авч өгөхийг
хүснэм” гэхэд нь “Чиний эццэг энэ
амьд зогсож байна” гэсэнд , “Миний
эцэг хэн
юм?”гээд “Эмир ноён Халид ” гэхэд
нь Аслан “Үнэн шашаинтны их хаан
энэ бол
намайг өсгөсөн эцэг даруй мөн.
Миний төрсөн эцэг бол мэнгэт Ала-
ад-дин мөн”
гэжээ . “Чиний эцэг зальт луйварчин
байсан даа” гэхэд Аслан: “Үнэнч” хүнлуйварчин болох ёсгүй. таныгш яаж
мэхлэв?” гэсэн¤ Халиф: “Миний
хувцсыг
хулга©лсан юм” г гэхэ¤ ньАслан “Аяа
ноёнотон минь та хувцасаа алдаад
олоход
дэлүүгээ олсон уу?” гэсэнд “Олоогүй
билээ” гэжээ . Аслан өгүүлрүүн: “Тэр
дэнлүүг
хувлгайч Ахмед Камакимд байхыг
би үзсэн “Над өгөөч ” гэж гуйхап “Энэ
дэнлүүнээс
болж нэг хүниы амь алдсан юм” гээд
эимр эмир ноён Хабала Базазашивэгчин
хүүхэнд дурлаж хэрхэнөвчилсөн ,
өөрөө бас гинжнээс хэрхэн
мултарсан зэргийг
цөмийгнад ярив. Тэгэхлээр та энэ
яргачинаас эцгийн минь өшөөг авч
өгнө үү”
гэсэнд “Ахмед Камакимыг баригтун”
гээд “Үүнийг нэгжин үзэгтүн!” гэж
Данафт
тушаав . Данаф, хулгайчийн өврийг
уудалж дэнлүү гаргасанд Халиф:
“Луйварчинчи нааш ир ! Энэ дэнлүү хаанаас
авав?” гэсэнд “Үнэнч шашинтны их
хаан , би
хүнээс худалдан авав” гэсэнд
“Миний адил дэнлүүтэй адилыг
зарах хүн хэн бөайх
билээ?” гээд Камакимийг нэвширтэл
зовсонд Халифын хувцас дэнлүүг
авснаа
хүлээжээ . Халиф: “Луйварчин чи
юунд ийм бузар хэрэг үйлдэж үнэнч
шудрага
мэнгэт Ала-ад-диныг хөнөөв” гэж
ихэд хилэгнэн Ахмед Камаким ,зарга ялгагч
хоёрыг ыбаригтун гэхэд Халид
өгүүлрүүн: “Аяа үнэн шашинтны их
хаан минь , би
энэ явдлыг мэдэлгүй таны
зкарлигийг ёсоор түүнийг дүүжилсэн
билээ . Энэ
хэргийг Ахмед Камакимын эх-эмгэн ,
миний гэргий хоёр зохион
үйлдсэнийг би
мэдсэнгүй. Ала-ад-дин чи намайг
өмгөөлөн явна уу!” гэсэндАслан
түүнийгөршөөхийг халифт гуйв. Халиф эмир
ноёнд хандаж “Энэ хүүгийн эхийг
яасан бэ?”
гэхэд нь “манайд бий” гэхэд нв “Чи
гэргийдээ хэлж энэ хүүггийн эхийн
гоё хувцас,
чимэг зүүлтийг урьдын адил
хэрэглүүлж , хотны зэрэгт
оруулагтүн!” Ала-ад-дин
гэрээс тийз ьамгыг авч мөнгө эд
агуурсыг хөвгүүнд нь шилжүүлэгтүн
гэсэнд
Халид за гээд тэр харьж эхнэртээ
тушаал өгч Ясминыг хуучин ёсоор ньхувцаслуулж , Ала-ад-дины гэрийн
тийз тамгыг авч түлхүүрийг Асландд
өгөв.
Халиф нүдний нулимс гаргаж:
“Чиний жэцэг дүүжлэгдэн амь
алдсан нь лавтай
104
боллоо. Гэвч хэрэв Ала-ад-дин амвд
мэнд гэсэн сайхан мэдээ дуулгаж
намайг
баярлуулах хүн гарвал би юу хүсэний
нь өгнө” гэсэнп Данаф: “Аяа үнэн
шашинтныих хаан, намайш алахгүй гэж ам
алдагтүн!” гээд “Чиний амь насанд
аюулгүй ”
гэхэд нь Ала-ад-дин амьд мэнд буй
гэж хэллээ . халиф “Чи юу хэлнэм?”
гэж дуу
алсанд , Данаф : ” Миний үг үнэн! Би
түүнийг зайлүгүй цаазаар авхуулах
тавилантайы нэг хүнээр сольж аваад
Али- Искандари балгад руу явууллаа
.
Аслангийн эцжг мөнөөхөн мэнгэт
Ала-ад-дин хамаг юмыг зараад
ганцхан тампууюм үлдсэнийг тайлж үзвэл алтан
гинж бүхий атгын чинээ таван талтай
чулуу
байсны тал болгон дээр нэр бичиж
мөлхөж буй шоргоолж шиг зангиа
зурсан
тийм чулуу байжээ .Ала-ад-дин
таван тал болгоныг үруж үзээд
“магадгүй энэ чулуу
энгийн мөртөө үнэтэй эд байж
магадгүй” гэж бодоод дэлгүүүртээ
дүүжлэн тавьжээ .
Нэгэн элчин* хүн явж ыбайтал тэр
чулууг гэнэт харж, “Ноёнтон , энэчулууг зарах
уу” гээд, “Миний ганц зарах юм энэ
дээ” эхэд “НАдад түмэн динар
зоосоор өЈөх
үү? ” гэсэнд “Аллахын өршөөлөөр
арай тиймд хүрээгүй байнадаа”
гэсэнд нь
“ыбуман динар зоосоор ав” гэсэнд
“Таны энэ Аль Исзандрид хулгайч
ихтэй учир
мөнгө авч явж болохгүй юм . Надтай
хамт хөлөг онгоцоор очвол чинь
мөнгөн дээрчинь боодол унгас, толгой торго ,
толгой хилэн, толгой цэмбэ нэмэн
өгье гэхэд нь
Ала-ад-дин , мөнөөхөн чулууг элчин
дор өгч, дэлгүүрүүдийг хаагаад
түлхүүрийг
айлдаа таьвж “Би энэ элчингийн
хамт хөлөг онгоцоор явж мөнгө
авчирна . хэрэв
би саатаж , эзгүй хойгур намайг энд
буулгасан Ахмед –аль Данаф гэдэг
хүн ирвэл
энэ түлхүүрийг өгөөд эл учрыг
хэлээрэй” гээд мөнөөхөн элчингийнхамт хөлөг
онгоцнд нь очиж суутал , нгэн
сандал тавьж өгөөд “хөлсийг
төлөгтүн!” гэхэд нь
өөрийн амлсан таван толгой даавууг
өгнө гэжээ . “Ай ноёнтон минь , та
нэг зүсэм
юм идэж балга ус ууна уу?” гэхэд ньв
Ала-ад-дин , “Ус байвал ууя л даа”
гэсэнд
элчин ус авчруулж өгсөн нь
согтууруулах эмтэй байсан тул Ала-
ад-дин ухааналдаад тас гэдрэг унажээ . Тэд хөлөг
онгоцны аргажийг тайлж далбааг
татсанд
салхин хөдөн их далайн дунд оров.
Хөлөг онгоцын ахмад шоронгоос
Алал-ад-
диныг гаргаж ир гэж тушаасанд Ала-
ад-динд эм үнэртүүлэн сэргээж
авчирваас:
“Би хаана байна?” гэж гайхан
асуутал, “Чи миний хамгааллын дор
явнам биш үү!”
Хэрэв чи тэр чулууг дахин үнэ
асуухап “Аллахын өршөөлөөр болно”гэсэн бол би
бас л үнэ нэмэх байсан гэжээ.
Тэгэхээр нь Ала-ад-дин “Чи ерр нь
ямар үйл
эрхэлдэг хүн бэ” гэхэл нь “Би хөлөг
онгоцны ахмад чамайг миний
сэтгэлийг
далласан газарт аваа·на” гэжээ .
Ийнхүү ярилцан байтал өөр нэгхөлөг
онгоц
үзэгдсэнд ахмад онгоцыг тийш залж
очоод төмөр дэгээгээр гохдон
зкогсоогооддээр гарч , тэр онгоцонд суужявсан
дөчин лал худалдаачныг дээрэмдэн
олзлоод
Генуя балгад яиглэн цааш явжээ .
Ахмад тэнгэс далай руу харсан нгэн
их ордн
хаалгыг чиглэн хүртэл, толгойгоо
бүтээсэг хүүхэн хамт авчрав уу?
гэхэду нв
нөгөө ахмад “Авчирсаан” гээд хаана
байна% Гэхэд нь мөнөөхөн
эдщрдэнэийг авч
өглөө . тэгээд хөлөг онгоцыг гарамд
зааж энэ ахмадп сайн явж ирснийгтэр
газрын хаанд мэдэгдэн үхэр буугаар
хэдэнтээ буудав. Хаан угтан гарёч
ирэад “За
ямар шиг олзтой Явж ирэв?” гэхэд
нь ахмад: “Дөчин нэгэн лал
худалдаачин
бүхий нэг хөлөг онгоцу авчирлаа
даа” гэсэнд “Гаргаад ир!” гэж хаан
тушаав. Цөм
гинжтнй худалдаачингууын дотор
Ала-ад-дин бас байлаа . Хаан, ахмад
хоёр морьунаж мөнөөхөн худадаачлдыг
туусаар хааны ордонд ирээд хоёул
зэрэгцэн сууж
, худалдаачин нарыг нэгнэгээр нь
дуудан оруулж “Муу лал чи аль
газрын хүн бэ?”
105
гээд “Али-Искандрийнх ” гэхэд “Ай ,
зандаочин үүнийг алагтун” гэхэд
мөнөөхөн
зандалчин хүн сэлмийг далайн
толгойгий нь тас цавчсаар дөчин
худалдаачнытолгойг авав. Хамгийн сүүлд Ала-ад-
дин ээлж болсонд заяангпаа ихэд
гуньж
“Аяа Аллах тэнгэр өршөөх бол®осой.
Алда-ад-дин чиний амь өнгөрчээ”
гэж
дотроо залбиран байтал: “Чи ль
орны хүн бэ?” гэхэд нь Би Али-
искандрийнх хүн
хэмээсэнп “Ай зандалчин энэ хүнийг
ал!” гэж мөнөөхөн зандалчин
сэлмийг
¤алайтал нэгэн эрхэмсэг эмгэн гэнэт
орж ирвээс хаан босон хүндэтгэнажээ .
Эмгэн: “Ай хаан хүү, чи ахмадыг явж
олзны хүн олж ирэхэп хоёр хүн
сүмийн
ажил хийлгэхээр , өгнө гэсэн
чиньяасан билээ” гэсэнд Хаан: “Ай
ээж минь жаахан
түрүүн ирэх чинв яав? Энэ үлдсэн
ганц олзны хүнийг аваад яв!” гэжээ .
Эмгэн эргэж
Ала-ад-диныг хараад: “Чи сүмд зарц
хийх үү, эсвэл толгойгоо авахуулах
уу?”гэхэлд “Би зарц хийнэ” гэсэнд эмгэн
хөвгүүнийг дагуулан сүмийн газар
очювоос
Ала-ад-дин :”Би ямар ажил хийх вэ?”
гэсэнд эмгэн өгүүлрүүн: За чи өглөө
болгон
эрт босоод таван луус авч ойд очиж
хуурай түлээ хөрөөдөж хагалаад
сүмийн
гал тогооны газар оруулаад сүмийн
хивсийг хуйлж шүүрдээд чулуун ба
гантиг
шалыг угааж ,дахин хивсийг дэвсэнэ.
Тэгээд хоёр лүү улаан буудайн гурилшигшиж гар тээрмээр тээрэмдэж
чанан. Тэгээд дөрвөн ган ус зөөж
гурван зуун
жаран гурван тавагт хийж ,
мөнөөхөн боовыг дэвтээж зарам
бүрж лам болгонд
өгөх хэрэгтэй . Тэгэд бас…” гэхэд нь
Ала-ад-дин: “Тэгвэо намайг хаандаа
аваачиж
өг! Ийм их ажил хийснээс үүхсэн нь
дээр!” гэсэнд эмгэн “Хэрэв чи хий гэ
эн ажил
хийгэЅд л байх юм бол үхлээс
аврагөдана. Хийхгүй бол хаандаааваачиж алуулна.
” гэжээ . Ала-ад-ди- мөнөөхөн
суулгыг зөөж өгсөнд дотор нь бааж ,
“Май баас
аваачиж хая!”гэхэд нь баасыг
аваачиж хаяваас тэр лам : “Ай
хөвгүүн чи, их
нигүүлсэнгүй болтугай!” гэжээ . Гэтэл
нөгөө эмгэн Ала-ад-диныг харж “Чи
юунд
сүмийн ажил хийхгүй байна?” гэхэд
нь “Би ийм олон ажил яахин кэрэг
хийж чадахбилээ?” гэсэнд эмгэн “Ухаан муут
чамайг гагцхүү ажил хийлгэхийн тул
авчирсан
билээ” гээд ай хөвгүүн чи энэ
ттаягийг авч гадгаш гаря энэ хотын
карга ялгагч
түшмэдийн дайралдахаар “Зовлон
тонилгогч ихсийн тусын тул сүмд
очиж ажил
хийгтүн!” гээд үг зөрөхгүй бол нь
улаан буудай шигшүүлж , зааруулж
боов
хийлгэгтүн, тэр хүн эсэргүүвэл нь
хэний ч хамаагүй занчигтун!” гэжээ .Ала-ад-дин
за гэж түүнээс хойш арван долоон
жил их ба бага хүнийг ийнхүү
албадан ажил
хийлгэх болжээ . Нэг өдөр сүмд очиж
байтал эмгэн орж ирээд “Чи энэ
сүмээс
одоо зайлагтун” гэхэд нь “хаашаа ”
гэсэнд “Цайыныб газар буюу таньдаг
айлдаа
очиж хоногтун!” гэсэнд “Юуны учир
чи намайн ийнхүү сзмээс хөөнөм!”
гэхэп“Энэ хотын хаан Юханнын охин Хусх
мариан сүмд морилон ирэх тул замд
нь
боловч саад болон сууж байж
болохгүй ” гэжээ . Ала-ад-дин босож,
тэндээс гарч
явах гэж байгаа хүний дүр үзүүлэвч
дотроо: “Эндхийн хааны охин манай
газрын
хүүхнүүдэс сайханюм бол уу? Би
үзэхээс нааү эндээс явахгүй ” гэж
бодоод сүм
руу харсан цонх э бүхий нэг өрөөнп
орж нуугдав. Гэнэт харваас үүлнийцаанаас
бултаах саран мэт сайхан хүүхэн
харагвах тул Ала-ад-дин хараад
өөрийн эрхгүй
мянгантаа санаа алдав. Бас хааны
охин лугаа хамь нэгэн хүүхэн байв.
Хааны
охин нөгөө хүүхэнд хандаж: “Ай
Зубейда чи миний сэтгэлийг хөгжөөж
өгнө үү?”
гэхэд нь харваас өөрийн нь эхнэр,
мөнөөхөн үхсэн ятгачин Зубейда мөн
ажээ. Хааны охин: “За бидэнд ятгадаж
өгөөч!” гэсэнд Зубейда : “Чи
амласнаа биелүүлж _
миний хүссэнийг гүйцэтгэхээс нааш
би ятгадахгүй” гэхэд нь “Би юу
амласан
106
билээ?”гэсэнд “Миний эр нөхөр
хамгийн үнэнч шудрага мэнгэт Ала-
ад-динтай
намайш уулзууна гэсэн шүү дээ”
гэжээ . Хааны охин : “Ай Зубейда , эр
нөхөр Ала-ад-динтайнааг амттайхан учрахын
тул сайхан хөгжим дарж өгнө үү! ”
гэхэд нь
“Тэр одоо хаана байна” гэсэнд “Энэ
хажуугийн өрөөнд бидний яриаг
чагнаж байгаа
биз ээ” гэжээ . Зубейда ятга хөгжим
тарсанд чулаан хана туурга боловч
бүжигдэх
мэт болсоэн бөгөөд Ала-дадины
сэтгэлийг учран мөнөөхөн өрөөнөөс
ухасхийн
гарч ирээд эхнэр ятгасни Зубейдаг
тэврэн авлаа . Зубейда эр нөхрөөхоёул ухаан
алдан унсанд Хусг Мариан сарнай
цэцгийн ус шүршиж сэргээгээд
“Аллах тэнгэр
та хоёрг нийлүүлжээ” гэсэнд Ала-ад-
дин “Хатагтай таны хайрын сэтгэийн
ач” гэж
хэлээд Зубейдад : “Зубейда чи нас
бараад , бид чамайг газарт булсан
биш билүү?”
гэсэнд “Аяа , нрёнтон минь би үхсэн
биш , би°идийн төрлийн нэг хий юм
бнамайшхулгайлсан бөгөөд тэр оршуулдаг
чинь минй дүрийг шингээсэн хий юм
бөгөөд
мөнөөхөн булшнаас сугаран гарч энд
ирж Хусн мариан хатагтайд
зарцлагдахаар
эгэж иржээ . Тэгэхэд би чих
дүлийрэм их дуу сонсож , нүдээ
нээтэл хааны охин
хусн Марины дэргэд ирсэн байжээ .
“Чи намайгш юуны учир авчрав
гэсэнд “Би
чиний эр нөхөрт мэнгэт Ала-ад-
динтай нийлэхийн учир чамайгавчруулав. Ай
Зубейда минь ээ, би түүний өөр нэг
эхнэр болохыг хүснэм” гэсэнд
“Хатагтай минь
ээ, тэгвэл миний эр нөхөр хаа байн
.” гжэ асуутал:Хусн Мариан
өгүүлрүүн:”Ала-
ад-динд Аллахтэнгэрээс заяасан
тусга нэгэн хувь тавилантай . Тэр
хувь
тавилан нь биеэр эдэлж
гүйцэтгэхийн цагт өөрийн биеэр энэ
газар зайлшгүй ирэхтул тэр цагт бид гурав нэгэн дор
цуглан аялгуут сайхан хөгжим дууны
эгшигт
амран жаргах болно” гэсэн билээ .
Тэгээд “ бид гурав энэ сүм дор нүүр
учрах
цагийг хүлээсээх эдүгээ болсон минь
энэ билээ” гэжээ . Хусн Мариан ,
Ала-ад-динд
хандаж Аяа-ноён Ала-ад-дин аа! Би
чиний гэргий болохыг хүсвээс чи
зөвшөөрөх үү
Хэмээсэнд “Ай хатагтай минь ээ, лал
хүн бүлгээ . та болбоос Христосшашинтай
ажээ . Тэгэхээр бид ячахин нийлэх
билэээ . Өи арван найман жил
лалын шажин
шүтсэн лалын эсрэг ямар ч шажинд
ороогүй хүн” гэхэд нь “Ая хатагта
минь би
ямар ч гэсэн нцутаг гаар явахыг
хүснэ ” гэсэнд Хусн Мариан
өгүүлрүүн: “Чи ямарц
нэгэн үйл бүтээх тавилантайгий чин
би хараад мэдсэн юм . Аллах тэнгэр
чамайгивгээх болтгай! Чиний хүү Аслан
нэрд Јараад одоо халифын дэргэд
чиний
суудалд сууж буйэ Тэр хөвгүүн одоо
нэгэнт арюан найман нас хүрчээ .
Үнэн юм
худал хуурмагыг ялж Халифын эд
юмсыг чухам хэн авсныг тэнгэро
бірхан ялган
өгчээ . тэр эд юмсйыг авсан хулгайч
Ахмед Камаким одо гянданд гав
гинжтэй
сууж буй гэж мэдтүгэй. Тэр
тампуутай эрдэнийн чулууг биилгээж чиний дэлгүүрт
тавьсаан тэр хөлөг онгоцны ахмадыг
би илгээсэн гэж амэдтүгэй! Тэр
ахмад над
сэтгэлтэй болоод хүслийг хангах гэ
ирсэнд “За тэгвэл чи, мөнөөхөн
эрдэнийг
чулууг олж эзний хамт авчирч өгсөн
цагт надтай хүслийг хангах болно”
гэж би
хэлсэн гэж мэдтүгэй! Би түүнд зуун
тампуу мөнгө өгч худалдаачин
дүртэй болгожяювуулсан гэж мэдтүгэй! Чиний хамт
ирсэн дөчин худалдаачны толгойг ач
чиний
ээлж болоход би тэр эмгэнийг
явуулсан гэж мэдтүгэй! Гэхэд нь Ала-
ад-дин “Чиний
энэ үйдлсэн болүгоныг Аллах тэнгэр
ивгээх болтугай!” гэжээ . Хусн
Мариан Ала-
ад-дины өршөөлөөр дахин лалын
шашиндп орж түүний хэлсэн үнэн
болохыг
Ала-ад-дин мэдээд “Тэр эрдэнийн
чулу ямар ид шидтэй хийгээд хаанасолсныг
ярьж өгнө үү?” гэсэнд хусн марин
өгүүлрүүн: “Энэ чуууг нэг зоориноос
авсан
бөгөөд таван талд нь тус бүрд нь нэг
нэг ид шидтэй нгэшэн цагт бидэнд
хэрэг
107
болно! Миний эгэн эх аливаа далд
зоориноос эд агуурё авч ч аддаг
шидтэй
төлөгчин эмгэн байсан бөгөөд энэ
чулууг нэгэн булгшнаас авчээ . Бибие өсөж
арван дөрвөн нас хүрсэнд
евангелийн судар, лалын судар, нэг
зүйл Коран
судар мэт дөрюөн судар уншиж
Мухаммелд хэмээн нэг нэрэнд онц
шүтэж лалын
шаижнд ороод их Аллахаас өөр
тэнгэр бурханд хүн мөргөх ёсгүй .
Сайн хүмүүст
лалын шашинаас өөр ямар ч шажин
хэрэггүй гэж би бат итгэсэн билээ .
Минийэмэг эх өвчлөөд эрдэнийн чулууг над
бэлэг болгон өгөхдөө энэ бол таван
янзын
ид шидтэй чулуу шүү гэж хэлж өгсөн
юм Эмэг эхийн нас барахын өмөн
манай
эцэг : “За чи, элсэн самбарт зурж
миний үйлс хэр бүтэх нь вэ, над
ямар тотгор
тохиолдохыг мэргэлэгтүн!” гэхэд нь
эмэг эх : “Аяа чи Аль-Искандари
балгадын
алагдсан олзны хүний гарт үхэх
тавилантай юм” байна гэжмэргэлжээ .
тэгэхлээр нь миний эцэг тэр газкраас
ирсэн олзны хүн болгоныг алахаар
шийдээд, энэ туай мөнөөхөн хөлөг
онгоцны ахмадад дуулгаж: “Чи зам
зууртаа
лалын шажинтны хөлөг онгоц
дайралдвал уулгалан орж, Аль-
Искандари
балгадын хүн байвал эсвэл алж ,
эсвэл нааш авчирч бай!” гэсэнд тэр
ахмап
эцгийн зарлгийг мөрдөж үснээсээолон хүнийг алсан даа”Хожим эмэг
эх насан
өөд болж, би хувь заяагаа элсэн
самбартаа курж хэн ямар хүнтэй
гэрлэхийг
мэлгэвэлээс “Мэнгэт Ал-ад-дин
нэртэй нэгэн үнэнч шудрага хүнтэй
нийлэх хувьтай
байжээ . Тэгээд чамтай учран золгох
энэ мөчийг хүртэл хүсэн хүлээж
байсан
минь энэ билээ” гэжээ . Ала-ад-дин
хааны охинт®й гэрлээд түүнд: “Би
одоо ороннутагтаа очмоор байна” гэхэд нь
хусн Мариан “За тэгвэл нааш ир!”
гэж хөтлөн нгэн
өрөөнд нууж орхиод эцэг дээрээ
очвол “ОХин минь би өнөөдөр нэг л
сэтгэл
тавгүй байна . Ааьтайгаа сууж дарё
уу” гэсэнд охин сууж дарс
авчруулаад
аягалан согтоогоод аяга дор
унтуулах эм хийж бүрмөсөг ухаангүй
болгоод , Ала-
ад-динд гүйн очиж “Чиний дайсан
цухаангүй хэвтэж байна. Одоо чияаваас
яатугай” гэж хөтлө- очвоос Ала-ад-
дин хааны гарыг хүлж орхиод
согтууг гаргах
эм өгсөнд хаан сэрж харвал Ала-ад-
дин , Хусн Мариан хоёр цээжин дээр
нь
суусаныг мэдээд : “Охиныг минь яаж
байгаа чинь энэ вэ?” гэхэлд нь Хусн
мариан :
“Чи миний эцэг үнэхээр мөн бол
лалын шижинд дагаар орогтун . Би
лалмөргөлтэй болов. худал хуурмаг
ёсоор огоорч үнэн мөнийн ёсонл
орж,
ертөнцийн эзлэгч Аллах тэнгэрийг
бүрэн бишрэн одоо ба хойшид
лалын шажины
эсрэг ямарч шаижнд дэгээр орохгүй
болов. хэрэв чи дагаьвал дураараа
байх
бөгөөд эс дагавал амьд гарахгүй
болно” гэлээ . Ала-ад-дин ч бас
ятгасанд хаан эс
дагасанд Ала-ад-дин хутга гаргаж
хоолойг огтлоод энэ болсон хэргийгбичиж
духан дээр нь нааж орхин үнэтэй
цэнэтэй эд юмсы авч шилтгээнээс
гарч сүмд
оров. Хусн мариан мөнөөхөн
эрдэнийн чулууг гаргаж модон хуй
зурсан нэг талыг
тарнидаж шившсэнд гэнэт модон
хуй тэдний өмнө гарч ирэв. Хааны
охин: Ала-ад-
дин , Зубейда гурав түүнд сууж,
“Биднийг аваад нисэгтүн” гэсэнд
дээү хөөрөхннисжээ . Яван явсаар нэгэн ургамал
амьтангүй хөндийд ирээд мөнөөхөн
модон
хуй зургийг доош харуулан газарт
булж ирлээ . Хусн мариан эрдэнийн
чулууны
асрын зурагтай талыг шрж “Энэ
хөндийд асар өргөө босгогтун”
гэсэнд асар
майхан босож тэд орж суув. Тэр
хөндий ургамал үсгүй цөл газар
байжээ . Хусн
мариан эрдэнийн чулууны дөрвөн
талыг тэнгэр өөд харуулж “Энэ гакарногоон
мод ургаж тэнгэис далай урс!” гэж
шившсэнд мод ургаж тэнгис далай
давалгаалсанд цангасан газар
усааро ундаалав. Хааны охин бас
эрдэнийн
108
чулууныхаа хоолны зурагтай бас
гурван талыг тэнгэрт харуулж сайхан
хоол унд
би й болгогтун! Гэсэнд сайхан хоол
унд бий болж, тэр гурав идэж ууж
баясаннаргив. Энэ үес мөнөөхөн хааны
хөвгүүн хуантайз бээр хаан эцгээ
сэрээхээр
орсонд алагдаж духан дээр нь
наасан бичгээс учрыг мэдэд Хусн
Марианыг эрээд
олсонгүй сүмийн эмгэнээс асуувал
өчигдөр явсан гэжээ . хуантьайз
цэргүүд дээр
яаран очиж: “Мориндоо мордогтун”
гээд уг босон учрыг зарлан
мэдэгдээд
тэднгий хойноос нэхэн хөөж нэг их
хөндийд барьсан тэдний асарбмайханд
ойртон очоод Хусн Мариан босож
харваас тэнгэрийн хаяанд улаан
тоос татаж
ойртон ойртсоор гэнэт хаан хүү
хуантайз цэргийн хамт давхилдан
“Биднийг
нэхэн хөөж явахад чи хаашаа гарах
юм бэ?” гэж хашгиран явлаа . Хааны
охин Ала-
ад-динаас “Чи байлдахдаа хэр бэ?”
гэсэнд Ала-ад-дин “Ай би илд жад
эдэлжмэдэхгүй дархи шиг хүн дээ” гэжээ .
Хусн мариан эрдэнийн чулууг гарган
морин
уцэргийн зурагта© талыг шивсэнд
цөл өдий төдий морин цээг бий
болж
байлдаад нэхсэн хуантайзын цэргийг
үй цохиж үлдсэнийг зугтаалгав.
Тэндээс
хусн мариан Ала-ад-диныг Киар
орох уу, Аль- Искандари орох уу?
Гэсэнд Ала-ад-
дин Лаь-Искандари орно гэсэнд
гурвул модон хуй дотор суужшившээд нисэн
хөөрч нүд ирмэхийн зуур Аль-
Искандарид балгад орв. Ала-ад-дин
хааны охиныг
агуйд хийж явуж хцвас олж ирж
өмсөөд дагуулан мөнөөхөн наймаа
хийж байсан
өрөөнд аваачиж, хоо унд авчрахаар
гартад Багдадын Ахмед-ад-Данаф
лугаа
уулзсанд Данаф баярлан золгож
тэврээд “Морилон орогтун ” гээд
түүний хүүАслан мэнд сайхан өсөөд ооо хорин
нас хүрсэн гэж баяртай мэдээ
дуулгав. Ала-
ад-дин бас өөрийн намтрыг эхнээс
нь адагт хүртэлд нэг нэггүй ярьсанд
Данаф
ихэд гайхав. Тэр шөнө тэндээ хонож
маргааш өгдөө нь Ала-ад-дин
мөнөөхөн
наймааны газраа зараад үлдсэн
юмаа дайж өгвөөс Данаф, “За одоо
Халиф ирж
уулз” гэсэн гэхэд нь “Аола-ад-дин :
“Би урьдаар Киар орж ааьв ээжийнамар
мэндийг мэдье” гэжээ . Тэндээс цөм
модон хуйд орж Киар ороод өөрийн
гэр
байдаг Шар гудамжинд буугаад
хашааныхаа үүдийг дэлдсэнд эх нь
“Хайрт хүүгээ
сураггүй алсдан атал хэн хаалга
дэлдэв?” гэхэд нь “Ала-ад-дин
байна!0” гэсэнд
эцэг эх нь гарч ирээд ухаангүй
тэврэн авлаа . Ала-ад-дин эхнэрээ
юмтайгааавчирч оруулаад бас „анафыбг
дагуулан ирэв. Тэд гурав хоног
амраад Ала-ад-
дин “Одоо Багдад балгад орно
гэсэнд эцэг нь “Хүү минь одоо яваад
юу хийхэв”
гэхэд нь “Би Аслан хүүтэйгээ заавал
уулзана” гээд эцэг эхээ авч цөм
Багдад
балгад орлоо . Ахмед –ад-Данаф
Халифт бараалхан Ала-ад-дин
ирснийг
дуулгаад түүний намтар түүхийг
ярьсанд Халиф ихэд баярланАслангийн хамт
тосож авахаар гарлаа . Халиф , Ала-
ад-диныг тэврэн золгоод хулгайч
Ахмед
Камакимиг авчраад “аяа Ала-ад-дин
минь чамайш хөөдсөн хүн энэ дээ”
гэхэд нь
Ала-ад-дин сэлэм гаргаж хулгайч
Камакимийн толгойг авав. Халиф тэр
дороо
Ала-ад-дины хурим найр хийж
шүүхийн хийгээд гэрчийн
этгээдүүтэй хуснгМариантай ураг барилдав. Ала-ад-
дин хааны охниыд орж үзвэл
нүхлээгүй сувд
байлаа . Халиф Асланг жаран
цэргийн тэргүүн болгож , үлэгсдийг
цөмийг гоё
хувцас тэргүүтнээр хишиг хүртээсэн
бөгөөд тэр жаргалыг хаслагч хурал
чуулганыг цүүлдүүлэгч , орд харшийг
хоосруулагч , буош бумбг дүүргэгч
үхлийг
иртэл сайхан жарган суужээ .
Өгүүлэх нь : Урьд эрт цагт атар
газрын цэуэг шиггурван охинтой, арван тавны сар
шиг хүүтэй нэг их хаан байжээ .
Нэгэн өдөр
хааны ширэндээ залран суувал
гурван өвгөн орж ирсний нэг нь
алтан тогос,
109
нөгөө эь зэс гуурс, нэг нь хар зандан
сийлбэр морь барьжээ . хаан: “За
наадуул
чинь яадаг юу юм?” гэж асуухад
тогос барьсан хүн өгүүлрүүн: “Миний
тогос ягшөнө дунд, яг үд дунд болоход
далавчаа дэлгэн донгоддог юм”
гэжээ. Зэс гуурс
авчирсан хүн “Энэ гуурсыг хэрмийн х
алган дээр тавьж орхивоос худЈайч
орж
ирэхэ өөрөө хашгитря гараа нь
бариад авдаг юм” гэжээ . Хаан “За
би шалгаж
үзэж байж л шагнана даа” гээд
үзвээс тогос нь хэлсэн ёсоор
донгодож , гуурч нь
мөн хэлсэн ёсоор хүнгэнэх ажээ
.хаан, за та хоёр надаас юу хүснэм?Гэсэнд бид
хоёрт нэг нэг охиноо гэргий болгон
хайрла! Гэжээ . Нөгөө хар зандан
морины эзэн
: “Ай цагийг эзэлсэн хаан, миний
хоёр нөхрийг шагнасны адил
намайш шагнана
уу?” гэсэнд чиний авчирсан нь ямар
ид шидтэй болохыг урьдаар үзнэ
гэсэнд
хаан хөвгүүн ирж : “Аав аа, би энэ
морийг унаж үзье г гэхэд нь хаан ай
хүү миньтэг тэг!” гэжээ . Хааан хөвгүүн
моринл мордож аярахан павирсанд
эс хөдлөх тул
ай өвгөн, чиний хэлдэг аль вэ?гэхэд
өвгөн очиж нэгэн сэнс байхыг зааж,
үүнийг
эргүүлэгтүн! гэжээ Хаан хөвгүүнийг –
мөнөөхөн сэнсийг эргүүлбээс морин
үүл өөд
нисэн далд орлоо . хаан хөвгүүн
ихэд сандарч ай тэр муу өвгөн
намайг алах
санаатай залиласан байжээ . Их
Аллахаас өөр хүчтэй үгүй билээ гэжгаслан
гаслан байлаа . Хаан хөвгүшн
гайхсан дэмий л морины хүзүүг илж
үзтэл зөв
талын дор нэг тахиан толгой мэд
бөөрөнхий юм байхыг ажваас бас
буруу талын
хаан дор байх ажээ . Зөв талыг
эргийн толгойг эргүүлж үзьвэл
морины улам
хурдлан дээш нисэх тул орхиж буруу
талынхныгш өргүүлбээс морин
ажмаардорогшлолоо … Хаан хөвгүүн үүнийг
үзээд туйлын баярлаж ийм сайхан
хишиг
хүртээж үхлийн аюулаас аврав гэж
Аллаха¤ залбиран газарт буухыг
хүссэнгзй
морины жолоог дуртай тийш залж
дор жирэлзэн өнгөрөх газар дэлхийг
сонирхон
явжээ . Тийнхүү урь¤ хожид
дуулаагүй, үзээгүй ор®н газар , хот
балгадууд
дээгүүр хачирхан явтал ногоон
цэцэрлэг мод, шуудуу суьгийн дундүзэгдэх нэгэн
тансаг сайхан балгадыг хараадп :
Энэ ямар улиралтай , ямар хот м
бол? гэж
түүний дээгүүр баруунаасс зүүн ,
зүүнээс баруун умраас өмнө хэрэн
хэрэн ниссээр
байтал өдөр өнгөрч наран жаргах
дөхжээ . “Эндээс өөр хонох сйан
газар үгүй буй
заа. Би энэ хотод хоноод маргааш
өглөө эр босон нутагтаа харьж энэ
үзсэнээсэцэг эхдээ ярья” гэж бодоод морь ,
биедээ аюцулгүй газар хайваас
зузаан
хэрмэн хашаатай , тэнгэр тулам
өндөр сайхан орд харш байх тул энэ
хамгийн
сайнгазар гэж шийдээд морины
эргийн толгойг эргүүлж яг ордны
дээвэр дээр буув.
Хаан хөвгүүн мориноос бууж тойрч
хараад Аллахыг магтан “Аяа үнэхээр
үүнийг
хийсэн хүн туйлын уран хүн ажээ .
Аллах өршөөж , маргааш нутагтааэсэн мэнд
хүрч аав ээжтэйгээ амар сайн золгох
аваас энэ уран хүнд маш их хишиг
хүротээнэ дээ” игэж бодоод улс
амьтан унттал хүлээн сууваас нэг
мэдэхнээ ,
өглөөнөөс хойш юм идээгүй тул нэнэ
их өлсөж цангасан байлаа. Тэгэхээр
нь ийм
сайхан ордонд заавал идэх юм байх
ёстой гэж бодоод морио орхиод
нэгэн
шатаар бууваас гантиг чулууншалтай орд харшийнд орж хийцийн
сайхныг
шагшин магттал, ямар ч чимээ
аниргүй амьд амьтангүй эс үзэгдэх
тул ихэд
гайхлаа . Айх гайхах зэрэгцэн хааш
явахыг үл мэдэх ийш тийш харж
байсна
“Морины дэргэд очиж унтаад
маргааш өглөө эрт босож явахаас
дээр юмгүй” гэж
бодож байтал нэгэн гэрэл гарч
ойртож ирлээ . Сатар ажигдан бөөн
олоншивэгчийнгийн дунд саран мэт
сайхан нэг охин явж харагдсанд нь:
Гүн хархан
огторгуйд саран мандах адил
Гэнэтхэн тэр минь харанхуй шөнөөр
хүрээд ирлээ .
110
Үзэгсэлэг тунамал өнгө жавхаагийн
хувьд Үнэндээ тэнцэх хүн хүний
дотор үгүй
шүү, хонгор минь !Түүний үзэсгэдэн
оод нүдэн гялбаад би Түмэн бодисы
дээдийгбүтээгчийг магтнам гэж хашгарлаа
Улсын нүднээс тэрнийгээ хайрлахдаа
би “Улс
хийгээд гэгээн ноён өршөө!” гэж
хэлж өглөө . Энэ охин тэр хотын
хааны ганц
хайртай охин байжээ .Хан энэ одныг
охиндоо зориулан барьсана бөгөд
охин нь
боол шивэгчин нарыг дагуулан энд
нэг хоёр хоноглож дуу шуу болон
наргиж
наргиж харьдаг байжээ . Энэ үднш
тйинхүү наргихаар ирэхэд нь бааханшивэгчин
бас юлд барьсан нэг тайган хамт
байсан бөгөөд тэд ордонд орж хивс
дэлгэн ,
хүж зул барьж дуу хуур болж
эхлэхтэй нь зэрэг мөнөөхөн хаан
хөвгүүн гэнэт
дайрё тайганыг цохиж унагаад
юлдийг барьж шивэгчин нарыг тал
тал тийш
бутраан элсэнд тэр хотын хааны
охин, хөөн хөвгүүний үзэсгэлэн
сайханыгхараад : “Надтай гэрлэх гэж өчигдөр
миний эцгээс гуйсан хүү чи мөн үү?
Чамайг
Іуйлын муухай царайтай хөвгүүн
учир звшөөрөөгүй гэ миний эцэг
худал хэлжээ .
Чи
бол
үнэн
үзэсгэлэн
төгөлдөр
байнамгэжээ .
Уг нь аөчигдөр Энэтхэгт Жагарын
хаан хөвгүүн тийнхүү ирсэн атал
туйлыбн
царай муутай гэж эфэг нь голсон
байжээ . Охин тэр хөвргүүн энэ мөн
гэж бодсон
ажээ . Хааны охин хаан хөвгүүнд
даруй ойртон тэврэн аваад хацрыг
үнгэсэж
хамт хэвтэхүй дпор шивэгчин нар Ай
хатагтай минь ээ, өчигдөрийн хүн
энэ биштэр утйлын муухай царайтай , энэ
хөвгүүний зарцад гологдох хүн
байсан гэтэл тэр
энэ үнэхээро дээд зэргийн үзэсгэлэн
төгөлдөр хөвгүүн байнам гэцгээв.
Шивэгчин
нар тайганыг сэргээж босгоснод
тайган ихэд сандран барьж байсан
юлдийг эрээд
олсонгүйд шивэгчин нар өгүүлрүүн:
Чамайг унагаж юлдий чинь авсан
хүн одоо
хааны охинтой хамт сууж буй гэжээ .
Тайган гүйн очиж хөшгийг сөхөжүзвээс
хөвгүүн охин хоёр хүүрнэлдэн сууж
байх тул тайган : “Аяа , ноёнтон ёчи
хүн үү
чөигөр үү” гэхэд нь хаан хөвгүүн “Ай
муу боол чи юу хэлнэм Хосрай хаанб
хөвгүүнийг элдэв чөтгөр гэж үзэж
болно уу?” гээд юлдийг барьж : “Би
энэ хааны
хүргэн хүү билээ . хаан намайг охин
лугаа гэрлүүлээд энд оруулсан юм”
гэсэнд
тайган энэ үгийг сонсоод өгүүлрүүн:Хэрэв чи үнэхээр хүний төрөлтөн бол
энэ
охинд үнэхээр тэнцэх сайхан эр
байна гэж хэлээд тэндээс гарч
хувцсыг зориуд
урж , толгойгоо шороонд хутгаад
орь дуу болсоор хаанд очсонд хаан
сонсоод “Юу
болов?” гэсэнд тайган: Ай хаан минь
, хаан хүү болж хүн дүрсэнд шүгэлсэг
нэгэн
чөтгөр охиныг чинь эзэмджээ . та
очиж үзнэ үү гэхэд нь хаан энэ үгийг
сонсоодтүүнийх алахаар завдан босож : “Ай
чи миний охиныг сайн харж
байгаагүй
учраас тийм элдвийн юм дайран
оржээ гээд охиныхоо байгаа ордонд
очиж
явтал шивэгчин нар дайралдсанд
“Миний охин яаж бана” хэмээвээс
шивэгчид
өгүүлрүүн: Ай хаан минь биднийг
энэ ордонд хамт байтал арван тав-ы
саран мэт
сайхан хөвгүүн (Бид тийм сайхан
хөвгүүн насандаа үзсэнгүй) гэнэт юлдбарьсаар
орж ирсэнд , чи юунхүн билээ гэвэл
хаан намайг охинтойгоо гэрлүүлэв
гээд танай
охинд наалдав. Хүн буу чөтгөр
болохыг мэдэхгүй атал охиныг их
лэнхрийлэн
гэцгээв. Хаан энэ үгйг сонсоод мэл
гайхаж хөшгийг аярхан сөхөж үзвэл
арван
тавны саран мэт сайхан хөвгүүн
охинтой эь хүрнэлдэн байхыг үзээд
хар хор ньбуцалж юлдийг сугалан дайран
орвоос хөвгүүн охиноос : “Энэ чиний
эцэг мөн үү?”
гэхэд нь “мөн” гэжээ . хаан хөвгүүн
ухасхийн босож юлд шүүрэн бариад
муухай
хашгиран дайрахыг завдсанд хаан
баахан эмээж юлдээ хуйнд нь
буцаан
шургуулж : “Ай хөвгүүн чи үнэхээр
хүн үү? чөтгөр үү?” гэж эелдэг
асуусанд” хэрэв
111үнэхээр би чамайг чинийохиныг
хүндэтгэн үзээгүйсэн бол чиницусыг
урсгах
байлаа . Би Хосрай хааны нэг хүү
атал чи юунд надаас чөтгөр үү? Эж
асуурна
вэ? Тэр ч байтугай чиний хаант улсыг
эзэгнэн авъя гэвэл чмайш
донсолгосон
чиний эх оронд байгаа бүхнийг би
олзлон авч адна гэхэд хаан дотроо
баахан
эмээж , хэ°эв чи хаан хүний үр юм
бол хэрхэн надад бараалхалгүйминий олрдонд
орж, охин хүүхдэд ичгүүртгүй
халдав? Чи намайш охинтой
гэлүүлсэн гэнэ. Гэтэл
би тийм санаа өвөрлөсөн хаан ба
хаанхөвгүүн нарыг алж байсан
удаатай . хэрэв
миний уурхүрэл чи миний гараас
хэрхэн гарах билээ . б бол зарц
нараа цуглуулж
чамайш алтугай гэж зарлиг
буулгавал тэд чамайаш дор нь ална.
Чи минийгараас хэрхэн гарах бэ? гэсэнд хаан
хөдгүүн үнэндээчиний гэнэн хонгор
ярхад
гайхна. Чи охиндоо надаас дээр хүн
олно гэж үү? Чи надас илүү сайхан
сэтгэлтэй ,
надаас илүү эрх , ямба , эр эрэгтээ
хүн үзсэн үү? Гэхэд нь хаан
өгүүлрүүн: “Үгүй
нь үнэн билээ . Гэвч чи төрийн ёсоор
хүн харж байхад миний охиныг гуйж
ураг
барилдаж болно. ичнээ далдуур
үйлдэх нь миний нэрийг бузарласан” гэсэнд
хөвгүүн : Хаан чи үнэн хэлж байна.
хэрэв чи хэлсэн ёсоор боор зардас
нарыг
авчирч намайг алах аваас хүмүс
чамд үл итгэх тул чи өөрийн нэрийг
гутаана.
Тэгэхлээр чи миний үгэнд орвол
таарна гэхэд нь хаан: Тэгвэл чи юу
хэлнэм ?
гэсэнд хаан хөгүүн : “За ингэж
ярилцъя. Нэг бол яг хоёулаа хэн нь
хэнийгээдийлэхийг үзье . Нэг бол маргааү
өглөө бүх цэргээ зарцаа гаргаад ир.
Чиний цэрэг
хэд э? Гэсэнд хаан: дөрвөн түмэн
морин цэрэг мөн тэр хэртэй боолд
кардас бий
дээ гэж µэлсэнд хаан хөвгүүн : За
маргааш өглөө тэднийгээ жагсаагаад
энэ хүү
та нартай цугаарантай нь үзэлцэж
цөмийг дийлээд миний охинтой
гэрлэх гэнэ гэж
хэлэгтүн. хэрэв тэд намайг дйилж
авбал чиний сүлд сайн болно. хэрэвби
дийлбэл охины чинь авна даа гэсэн
хаан: “Энэ тун гайхмаар хачин хэрэг
ю¬ даа
гэж бодох боловч аргагүй
зөьшөөрчээ . Хаан ийнхүү ярилцэн
суух зуураа тайганыг
дуудаж , бүх уэргийг одоо моринд
сордуулан зэр зэвсгийг агсуулж
бэлэн болгогтун
гэж миний шадар сайдад очиж
хэлэгтүн гэж явуулсанд тэр тайган
шадар сайдад,шадар сайд нь цэргий дарга
тэргүүнд хэл хүргэж өгч зэвсэгтэй бүх
уэргийг бэлэн
болгожээ . хаан хөвгүүний үг ццэцэн
хурц ухаантай бишрэн ярилцсаар
шөнөжин
сууж маргааш өглөө нь хаан
ширээнээ заларан сайхан эмээл ,
хазаартай
хамгийнхаа сайхан морийг авчруулж
түүнд өгсөн : Би чиний цэргийг очиж
харахаас нааш моринд мордохгүй
гээд хааны хамт явж хотын талбад
гарвалөдий төдий цэрэг жагссан байхад
хаан тэдгээр хуранцугларсан өндөр
дуугаар
өгүүлрүүн: Энж хөвгүүн миний
охинтой гэрлэхээр ирсэнюм . гэтэл
би ийм сайхан
царайтаай, ийм чулуу мэт зоригтой
ийм хорно үгтэй хүнийг үзээгүй
билээ .
Ганцаараа та нартай тулалдаж
тануусыш арван түмэнг хүн байсан ч
хамаагүй
дийлнэ гэж ам гарч байна. Тануус
жадны үзүүрт өлгөж, сэлмийн угттулгаваас
иххэрэг бүтэх нь тэр! гээд хаан
хөвгүүнд хандаж” За хөвгүүн минь
одоо дураар
үйлдэгтүн гэсэнд хөвгүүн: Ай хаан
юутай шудрага биш билээ . Эд цөм
морьтой
би явган яаж байлдах билээ гэхэд нь
чамд морь унаагүй шүү дэ гэсэнд
чиний
морьдоос нэгийг ч би унахгүй
гагцхүү унаж ирсэн морио унана
гэхэд нь морь чиньхаана байгаа юм? гээж аан асуув.
Чиний ордон дээр тэгэхдээ бүр
дээвэр дээр
нь бий гэхэд нь хаан гайхаж : Чиний
ухаан солиотой чинь эхлээд гарч
байх шив!
Байшингийн дээвэр дээр морь
хэрхэн тогтох билээ? Чиний үнэн
худалч болохыг
алийг одоод ялгаад өгье гээдп боол
зардас нарыг дуудаж : Миний ордны
дээвэр
112дээр юм байвал аваад ир гэжээ .
Мөнөөхөн зарц нар хөвгүүний
хэлснийг ихэд
гайхаж : тэр морийг шатаар хэрхэн
буулгаи билээ? Дуулаагүй юмаа
дуулав гэж
өөр хоорондпоо ярилцсаар хааны
ордны дээвэр дээр гарваас үнэхээо
үнэхэр нэгэн
сайхан морь байх тул очиж тойрч
үзвээс хар занан зааны ясаар сийлэн
хийжээ.
Ийм морьтой яаж балдах билээ? Тэр
хөвгүүн солиорсноос зайлахгүй .Одоо
учир нь олдно гайгүй . Эсвэл туйлын
их идтэй ч байж болно гэжтэд
ярилцан
мөнөөхөн морийг өргөж хааны өмнө
аваачиж тавибал хүүм тойрч юутай
сайхан
эмээл хазаартай юутай сахайн морь
бэ? гэж гахан шагишацгаав . Хаан
бас
итуйлын их гайхаж Ай хөвгүүн ,
мөнөөхөн чиний морь гэдэг энэ үү?
Гэсэнд хаандхөдгүүн: Энэ миний морин мөн. Та
удахгүй бүр гайхах болно гэхэд нь за
хөө чи
мордоод! Гэсэнд энэ улсаа холдуулж
зайлуулахаас нааш би морио
мордохгүй
гээд хаан цэргүүдээ гучин таван нум
газар холдуултад хөвгүүн өгүүлрүүн:
Ай хаан,
за би одоо мориндоо мордож
цэргүүдийг чинь баруун зүүнгүй
элдэвлэн тэдний
үнэхлццэг хагарах бий! гэсэнд Хаан:
Тэг тэг! Чи ч эднийг битгий хайрлаг!гэжээ
.Хаан хөвгүүн мориндоо мордохоор
завдтал цэргүүд энэ хөвгүүний
сайхан
дайраад ирэхээр нь жадны үзүүр
сэлэмийн ирэнд өлгөж орхино доо !
Үгүй тийм
сайхан зүс царайтай , ийм сайхан
бие бялдартай хөвгүүнийг яаж алах
билээ .
харан байна гэлцэв. Гэтэл нэг цэрэг
ай таминв дийлсэн хойно л больё .
Энэхөвгүүн зориг баатарлагаар лав илүү
болоод ийм хэрэг үүсгэсэн байлгүй
гэжээ .
Хөвгүүн мориндоо сэнсийг
эргүүлсэнд үнэхээр амьд морь шиг
хачиэ асгамнаж
ирснээ аажмаар дээш хөөрөн нисэн
одтол хаан цэргүүдэ “Ай чааваас
зайлуул!
Бариад аваач! ” гэсэнд шадар сайд ,
амбан хүмүүс ай хаан минь нисэн
одсон
шувуухай хэрхэн барих билээ? Энэ
хөвгүүн их илбэт хүн байжээ ХаринАллах
тэнгэр чамайг түүний ид шидээс
аварчээ” гэцгээжээ . Хаан харьж
ирээд саян
болсон явдлыг охнидоо ярьтал
хөвгүүний орхин одсоныг дуулаад
охин гунин
өвчилж хэвтэрт оржээ . Хаан охины
духан дээр үнэасч, ай охин минь тэр
хөвгүүний орхт муу хараалаас харин
их Аллах биднийг ангижруулжээ
гэсэнд
охин эцгийн үгийг огт хайхрахгүйулам их уйлж: Аллах тэнгэр бид
хоёрыг дахин
учруулахаас нааш хоол ч үл иднэ ,
унд ч үл ууна гэжээ . Хаан охиноо
ихэд
өрөвдөн , түүний энхрЁйлэх бүрий
мөнөөхөн хаан хөвгүүнийг улам бүр
харлах
болов. хаан хөвгүүн тэндээс нисэн
одож ганцаар болсны хойно Хааны
охины
үзэсгэлэн сайхынгш дурсан санаж
явжэ . Хаан хөвгүүн. Тэдний зарц
нараас гэрбөалгадын нэр хийгээд хааны алдар,
охиныг асууж мэдсэн бөгөөд тэр
хотыг
Сана* балгад гэдэг ажээ . Хаан
хөвгүүн эцгийн хотод ирж нэгэнтээ
эргэн ордны
хашаанд нэгэн башингийн дээвэрт
бууж, гэртээ орвол эцэг эх нь
хөвгүүнээ эргэж
ирэхгүй болов гэж туйлын гашуудан
байжээ . Хаан хөвгүүний ирэхийг
хараад
туйлын баярлан босон харайж хүүгээ
тэврэн авсанд хаан хөвгүүн морийгхийсэн
энэ хүн яасан бэ? гэж сураглан
асууваас : тэр хүнийг Аллах
таалахгүй болтугай!
Тэр бинийг хагцал зовлонд унагасан
болохоор дотрнь торны цаана
хорив гэтэл
хүүн түүнийг гяндангаас даруй
суллан авчир гэж тушаагаад
өвгөнийг ирэхэд
сайхан хувцас өмсгөн их л хишиг
хүртээсэн атал хаан түүнд охиноо
өгсөнгүйбилээ . Үүнд Хайран морио дэмий
алдав. Тэр морийг нууцыг хаан
хөвгүүн мэдэв
гэж өвгөн ихэд хорсон гомдов.
Тэгээд хаан хөвгүүн дор өгүүлрүүн:
“Энэ модон
морины далд хуурамч баашийг
чинэгэнт үл мэдэх тул өнөөдрөөс
хойш түүнд
ойртож , дахин мордсоны хэрэггүй ”
гэжээ . үүнд хаан хүү мөнөөхөн өөр
хотын
113хааны охинтой учирч тэнд болсон
явдлаас цөмийг ярьсанд хаан: Тэр
хаан,
чамайш алъя гэсэн дор нь алэ чадах
байжээ . гагцхүү Аллахын өршөөлөр
чиний
үхэх цаг арай болоогүй байжээ гэв.
Тэндээс хаан хөювгүүн Сна балгадын
хааны
охинд яах аргагүй сэтгтэй болоод
тэссэнгүй мөнөөхөн модон моринд
мордоод
огторгуйд хөөрөн үүлэ-д хүртэл
нисэн оджээ . маргаа өгдөө нь ханхүүүгээ эрж
байшингийн дээвэр дээр гарвал
нисэн одсныг хараад хүүгээс хагацав
гэж машид
гуниглан тэр морийг авч нууцыг
далдлах минь яалаа гээж гэмшээд
“Аяа Аллах
минь! миний хүү одоо эргэж ирвэл
тэр морийг заавал үгүй хийж
сэтгэлийн
зовлонгоос ангижруулъя” гэж уйлан
гомдсоор гэртээ оржээ .Мөнөөхөн
хаан хөвгүүногторгуйд ниссээр Сана болгоын
хүрээд урьдын буусан газар бууж
охины
өрөөнд сэм орвол нэг ч бээр
шивэгчин боол , тайган үзэгдсэнгүй
сэтгэл тавгүй болж
ордноор цааш явж үзвэл охи өөр нэг
өрөөнд хэвтэрт орж олон асрагч
шивэгчин
нар тойрон байв. Шууд орж амрыг
айлтгаваас тэврэн авсанд ай хатагта
минь ,
энэ завсар чамайг ихэд санаж хүрч
ирлээ гсэнд охин: “ Би бас чамайгштуйлын
санаж хэрэв чи хүрэлцэн иирэлгүй
жаахан удсан бол би үхэх байлаа
гэхэд нь :
Чи эцэгтэйгээ миний үйлдсэн хэргийг
юу гэж үзэх вэ? Хэрэв би чамтай
сэтгэлтэ
болоогүй сан бол түүнийг заавал
алж бусдад сургаиж болгох байжээ .
гагцхүү би
чамд хайртай н учир чиний эцгийг
хайрлав” гэсэнд охин: Чи намайг
юуны учирорхин одов? Би чамгүй хэрхэн аятай
байх билээ? гэхэд нь чи тэгвэл
миний үгэнд
орж юу хий гэснийг хийх үү? Гээд чи
юү гэж хэлбэл би хэзээд чиний үгэнд
орно
гэхэд нь “За тэгвэл хоёул эндээс явж
миний нутагт, миний хаант улсад
очиж
амьдрая” гэсэнд охин дуртайяа
зөвшөөрнө” гэлээ . Хаан хөвгүүн энэ
үгийг
сонсоод нэн их баярлан охиныг
хөтлөн Аллах тэнгэрийг дурдан энэүгээ хэлтүгэй
гэж хэлүүлээд байшингийн дээвэрт
гарч , охиныг мориндоо сундлах бөх
гэгч
даруулаад сэнсийг эргүүлж хоёул
тэнгэрт нисэн оджээ . Шивэгчин
хүүхнүүд
хашгиралдан хаанд дуулгаж , охины
эцэг эх хоёр байшингийн дээвэрт
гартал
тэнгэрот тэр хоёрын унасан хар
зандан морины дөнгөж бараа
хэрэгдээд хаансэтгэл ихэд зовинон хоцрохлоо , Ай
хаан хүү чи Аллахыг бодож , эхнэр
бид хоёрыг
бодож охины минь битгий
хагацаагаач! Гэж хашгирсанг боловч
хаан хөвгүүн
хариу дуугарсанүй харин ч энэ охин
эцэг эхээс хагацах дуртай юм бол уу
гэж
бодоод , ай дурыг булаасан охин
минь чи эцэг эхдээ буцаж очно уу
даа гэсэнд би
буцаж очихгүй , чамайг хаа явсан
газар хамт явна . Би чамд даанчхайрта тул эцэг
эх юу ч биш гэхэд нь хүү маш их
баярлажээ . тэндээс морины явдлыг
аажуу
болгоод цааш ниссээр нэг ногоон
зүлэг, тунгалаг горхи бүхий газар
бууж юм
хум идэж ууж аваад цааш хөдлөн
нисэж эцгийн хотноо хүрч хаан хүү
их л
баяртай хөөртэй байжээ . Өөрий
эцгийн захирсан улсыг охинд
харуулах эцгийнулс, охины эцгийн захирах улсаас
том гэдгийг мэдүүлэх хүслэн хүүд
төрж эцгийн
зугаацдаг нэгэн цэцэрлэгт бууж ,
хөвгүүн дор зориулсан барьсан
нЅгэн саравчнаа
охиныг хөтлөн очиж үүдэнд нь хар
зандан морио уяад : “За чи хүн
илгээтэл энд
сууж бай. Би эцэгтээ бараалхаад ,
чамд орд харш зэхүүлж өөрийн
улсын сүрийг
чамд үзүүлнэ гэсэн охин ихэд
баярлаж над шиг хүүхэн энэ хотодтийм сүр
жавхлантай оролгүй яахав гэж
боджээ . Хаан хөвгүүн охиныг орхиж
гэртээ
харивал эцэг эх нь баясан тосож
тавтай морилогтун! гэсэнд хүү
өгүүлрүүн: Би
чамд ярьдаг мөнөөхөн хааны охиныг
авчирч хотын захад цэцэрдэгт орхив
гэж
мэдтүгэй. Чи дотнын улсаа
цуглуулаад тосож цэрэг амь сахих
албат нараа114
үзүлэгтүн гэсэнд хаан дуртайяа тосъё
гээд хашаа байшингаа чимж гоёж
тансаг
болгохыг иргэдэ зарлаад хааны
охины орох харшийг алтаар чимж
улаан шар
хоргойгоор доторлон Энэтхэгт
жагар, ром , аббисин газрын
шивэгчин нарыг
суулгажээ