/Мемегийн сүүлийн амралт хурандаа Аурелиано Буэндиагийн үхсэн гашуудлын өдөртэй давхцав. Хаалга цонхоо бин битүү хаасан гэрт баяртай манатай байлаа. Юм ярихад шивнэн ярьж, хоол идэхдээ чив чимээгүй идэж, өдөрт гурван удаа уншлага уншиж, өдрийн амралтийн үеэр хийдэг хөгжмийн дасгал оршуулгын хөгжим аятай сонсдож байлаа. Фернанда хурандааг цаагуураа үзэж чаддаггүй байсан боловч үхсэн дайсныхаа дурсгалыг засгийн газрын ёслол төгөлдөр хүндэтгэсэнд цочирдон гайхаж тийм хатуу бэлэвсрэл зарлажээ. Бага Аурелиано охиныхоо амралтаар урьдынхаараа гэртээ хонож, Фернанда хууль ёсны ханийн эрхээ сэргээх талаар жаал зугаа юм хийсэн бололтой бөгөөд учир нь Мемег жил болоод ирэхэд охин дүү нь дөнгөж гарсан байлаа. Эхийнх нь хүссэнээс зөрж, тэр охинд Амаранта Урсула гэж нэр өгчээ.
Меме сургуулиа дүүргэлээ. Сургууль төгссөнийг нь тохиолдуулан хийсэн баяраар түүнийг арван долдугаар зууны үеийн ардын аяыг гялалзтал тоглсоны дараа “Даруулт хуурчийн мэргэжил олголоо” гэсэн дипломыг санал нэгтэй баталжээ. Мөн тэр баяраар гашуудал тайлсан билээ. Мемегийн гайхалтай хувирч чаддаг нь уран чадвараасаа илүү зочдод гайхагдаж байлаа. Хөнгөмсөг, тэрч байтугай яльгүй нялхамсуу зантайг харвал ултай суурьтай юм хийж чадахгүй гэж бодогдмоор боловч хөгжмөө бариад суухаараа төрөл арилжилсан юм шиг болж, бүрнээ насанд хүрсэн хүний буурьтай болчихдог байлаа. Үнэнийг хэлэхэд, Меме хөгжимд онцгой дур авьяасгүй боловч эхийнхээ үгнээс зөрж чадахгүй, даруулт хуураар дээд зэргээр сайн тоглож сурах гэж биеэ албаджээ. Тэрбээр өөр ямар ч ажлыг тэгж биеэ албадан байж сурч чадах байлаа. Бага байхынхаа Фернандагийн хахир чангад, бүх юмыг бусдын өмнөөс шийдэж байдагт залхаж, эхийн хатуу гараас гарч байвал түүнээс хэцүү хүтүүг үзсэн ч яах вэ гэж боддог болжээ. Сургууль төгссөн ёслол дээр бүсгүй готоор дармалдаж, гоё үсгээр бичсэн үнэмлэхтэй болсноороо дуулгавартайдаа төдийгүй яс амар байх гэсэндээ авсан үүргээсээ чөлөөлөгдлөө гэж санаж, одоо л нэг зөрүүд Фернанда музейд л тавивал таарах болсон эд байна гэж гэлэнмаа нарын шоолсон хөгжмийг дахин тоглуулах гэхгүй байх гэж боджээ. Ингэж тооцоолсон нь эндүү болжээ гэж эхний хэдэн жилд санагджээ. Яагаад гэвэл хотынхны тэн хагас нь гэр бүлийн дайллага, буян хийх концерт, сургуулийн үдэшлэг, эх оронч ёслол дээр түүний даруулт хуурын эгшгэнд нойроо авч амжсан боловч Фернанда охиныхоо авьяас билгийг үнэлж чадах хүн гэж үзсэн шинэ хүн бүрийг гэртээ урьсаар байлаа. Гагцхүү Амаранта бие барж, гэрийнхэн дахин бэлэвсрэлийн ёс үйлдэхэд Меме хөгжмөө цоожлоод эхийгээ хэдийд, хэнээс болж түлхүүр алга болж вэ гэж мөшгөж мөрдөнө гэж айлгүйгээр түлхүүрийг нэг шүүгээнд нуужээ. Тэр хүртэл бүсгүй тухайн үедээ сургууль хийж байсан шигээ авьяасаа олонд тэвчээртэйгээр үзүүлсээр байлаа. Ингэснээрээ ч дураар байх боломж олж авч байлаа. Фернанда охиныхоо үг дууламтгайд сэтгэл дүүрэн, олон нийтээр ур чадварыг бахдан хэлэлцэж байгаад омог бардам байсан учир гэртээ найз охидоо бөөнөөр нь авчрах, гадилын тариалангаар зугаалах, Антонио Исабель ламбугайн сайшаасан киног бол Бага Аурелианотой буюу итгэж болох хатагтай нартай үзэхээр явахыг нь хориглдоггүй байлаа. Наргиж цэнгэж байхад нь Мемегийн жигнхэнэ сонирхол тодорно. Бүсгүй дэг журам, сахилга бат гэхээр үстэй толгой нь арзайдаг, шуугиант найр наадам гэхээр нүд нь сэргэдэг, найз бүсгүйчүүлтэйгээ тэр энүүнд дурласан, энэ тэрүүнд дурласан гэж хошуу худалдацгааж, тамхи татаж сурах гэж оролдож, эрчүүдийг тийм ийм гэж хэл амаа билүүдэн хэдэн цагаар нэг далдхан газар суухдаа дуртай байлаа. Нэг удаа гурван лонх нишингийн ром архи уучихаад, хувцсаа тайчин, чиний бие минийхээс тийм байна, минийх чинийхээс тийм байна гэх зэргээр зүйрлүүлэн хэмжиж гарчээ. Меме тэр үдшийг хэзээ ч мартахгүй. Амуу соёлжны үндэс зажилсаар хоолны өрөөнд орвол Фернанда, Амаранта хоёр хар цагаан дуугүй хооллон сууж байсанд ширээнээ очиж суухад тэр хоёрын хэн нь ч түүний нэг л хачин байгааг мэдсэнгүй. Үүний өмнө Меме найз бүсгүийнхээ унтлагын өрөөнд нулимсаа гартал инээж, сүнсээ зайлтал уйлан хоёр цаг үймрээд, урьд сүмийн сургуулиас оргомоор оргомоор, “Тэр даруулт хуураараа өөртөө л бургуй тавь” гэж хэлмээр хэлмээр байвч зүрх хүрдэггүй байснаа сая дотроо уужрахад гэнэт бөөн зориг оржээ. Ширээний эхэнд сууж мөнхийн рашаан мэт дотрыг нь аятайхан болгох тахианы шөл идэж байхад нь Фернанда Амаранта хоёрын үнэн дур дурайтал харагджээ. Тэдний засдаг зантай, мулгуу ухаантай, дээгүүр сэвэх солиот бодолтойг нь улаан нүүрэн дээр нь хэлээд тавьчихмаар болсноо арайхийн амаа татжээ. Хоёр дахь амралтынхаа үеэр Меме эхийнхээ занг сайн мэддэгийн хувьд, эцгээ ёсыг бодсондоо гэртээ байдгийг дуулаад, түүний талд орж билээ. Хожим нь Петра Котесийн тухай өөртөө төсөөлөөд эцгийнхээ нууц амрагийг эхээ дуртайяа болгох сонгож бодож билээ. Меме энэ бодож байгаагаа ил гаргаад хэлчих юм бол ямар хэрэг мандах бол гэж согтуу ухаанаараа баясан бодоод, дотроо инээд нь хүрч байсанд Фернанда ажиглаад,
- Чи яав? Гэж асуувал Меме:
- Зүгээр. Та хоёрт хэчнээн хайртайгаа сая л мэдлээ гэж хариулжээ.
Амаранта энэ үгэнд үзэн ядах өнгө илэрхий сонсогдсонд хиртхийн айжээ. Гэтэл Фернанда сэтгэл уяраад, шөнө дунд Мемег толгой нь ангалзан, бөөлжиж эхлэхэд золтой л галзуурсангүй. Фернанда охиндоо бүтэн шил тосон туулга уулгаж, гэдсэн дээр нь халуун жин, толгойд нь хүйтэн жин тавьж, этгээд байрын шинэ франц эмчийн хоёр цаг үзсэний эцэст эмэгтэй хүний жирийн өвчин байна гэсэн бүрхэг онош тавин цагаан хоол идүүл гэснээр цагаан хоол өгч таван өдөр гэрээс гаргасангүй. Меме зүрх үхэж, сэтгэлээр унаж, ингэж шалдаа буусан учир хүлээхээс өөр мэх байсангүй. Таг сохорсон боловч тэнхлүүн, гярхай хэвээрээ Урсула л хар ухаанаараа онош тавьж: “Миний бодоход, согтуу хүнийг л тэгж эмчилдэг сэн дээ” гэж өөртөө хэлжээ. Гэвч дорхноо энэ бодлоо орхиж, тэр ч байтугай өөрийгөө гоомойдож байна гэж зэмлэжээ. Бага Аурелиано Мемегийн гутранги байгааг үзэхэд гэмших сэтгэл төрж, охиноо хойшид харж хандаж явна гэсэн ам өгчээ. Тийнхүү эцэг охин хоёрын хооронд халуун дотно харьцаа үүсэж, эцэг нь архидан цэнгэж, ганцаардан зовохоос түр холдоход, охин нь ээжтэйгээ гарцаагүй түнжин хагардаг дээр тулаад байсан нь хойшилж хаширтал харж цагдахаас ангижрав. Тэр үед Бага Аурелиано Меметай үдэш цуг байвал болох нь тэр гээд хэнтэй ч уулзахыг больж, түүнтэй кинонд явах юм уу, цирк үзэж, завтай цагийнхаа ихэнхийг охиндоо зориулах болов.Сүүлийн хэдэн жилд Бага Аурелиано замбараагүй таргалж, өөрөө гутлаа үдэж, урьдынх шиг хүссэнээ хийж чадахгүй болсондоо зан нь их хувирчээ. Охинтойгоо хамт байх болсноор урьдынх шигээ хөгжилтэй болж, түүний дэргэд байхад сэтгэл нэг л өег байснаар архи дарстай нөхөрлөдөг нь аажмаар багасав. Меме хаврын яргуй шиг цэцэглэж байлаа. Амаранта нэг их хөөрхөн байгаагүй шиг Меме бас тийм хөөрхөн биш боловч нүдэнд дулаахан, эгэл даруухан, харангуут л сэтгэл татах увдистай байлаа. Түүний орчин үеийн байдалтай нь хуучирсан бөөрөнхий үзэлтэй, хахир зангаа нууж чаддаггүй Фернандагийн хувьд доромжлол болдог боловч Бага Аурелиано түүнийг нь сайшааж, элдвээр өөгшүүлдэг байлаа. Бага Аурелиано охиноо хутагт нарын аймтгай харцнаас багын айдаг байсан унтлагынх нь өрөөнөөс гаргаж, шинэ өрөө засаж өгөөд, хаан ширээ шиг ор, том гоёлын ширээ тавьж, хилэн хөшиг хийж, ингэснээрээ Петра Котесийн байрыг яг дуурайлгаж байгаагаа анзаарсангүй. Бүр ч гар султай байж, хэчнээн мөнгө өгч байгаагаа ч тооцоолдоггүй, Меме өөрөө л халааснаас нь авдаг байлаа. Бага Аурелиано гадилын компанийн дэлгүүрээс авч болох эмэгтэй хүний гоо сайхны бүх шинэ зүйлийг охиндоо авч өгчээ. Мемегийн унтлагын өрөөнөө хумс өнгөлдөг зүлгүүр, үс эргүүлдэг хайч, шүд өнгө оруулдаг, гоо сайхны шинэ зүйл, өнгө зүс сайхан болгох хэрэгсэл өдий төдийгөөрөө дүүрчээ. Фернанда энэ тасалгаанд орох бүрийдээ охины нь гар нүүрийн хэрэгсэл франц дууч эмсийнхтэй адил гэж бодохдоо эгдүү нь хүрдэг байлаа. Тэр үед Фернанда ярдаг зантай, сул биетэй Амаранта Урсулатай ноцолдоод, үл үзэгдэх оточтой сэтгэл догдлуулсан захидлаар харилцаад завгүй байжээ. Иймээс эцэг охин хоёрын сүжирхээд байгааг мэдэхдээ Мемег Петро Котесийнд хэзээ ч аваачихгүй гэсэн ам Бага Аурелианогоос аваад л зогсжээ. Ингэж болгоомжилсон нь илүүц байлаа. Учир нь аав охин хоёрын дотно байгаад Петро Котес урам хугарч, Мемегийн тухай сонсохыг ч хүсэхгүй байжээ. Бага Аурелианогийн нууц амраг урьд нь айгаагүйгээрээ айж, Меме хүсэх юм бол үхтлээ хайрлуулж явахаар боллоо гэж бодож байсан янаг хүнийг нь холдуулж, Фернандагин чадаагүйг чадна гэж зөнгөөрөө мэдэж байлаа. Бага Аурелиано нууцхан армагийнхаа ууртай ширэв татахыг анх үзэж, хорон үгээр дайрахыг сонсож, нөгөө авдрыг нь гэрт нь буцаах вий гэж жаахан эмээх болов. Гэвч үүндээ ч арай тулсангүй. Петра Котесийн амрагаа судалсан шиг хэн ч эрэгтэй хүнийг тэгж судлаагүй. Амьдралаа элдвээр засаж залруулж, өөрчилж барьж төвөг удахад Бага Ауреиано туйлаас дургүй тул авдрыг нь буцаахгүйгээ Петра Котес мэдэж байлаа. Иймээс Петра Котес авдрыг нь гэртээ байлгаад, хайртыгаа урдаа барьдаг ганц аргаараа охиноос нь булааж авах гэж үзэв. Тэрбээр дэмий хүчин сүйтгэжээ. Меме эцгийнхээ хэрэгт оролцох гээгүй, хэрвээ оролцдог юм аа гэхэд Петра Котест л ашигтай байх байв. Мемед хүн хорлох зав ч байсангүй. Өдөр бүр гэлэнмаа нарын зааснаар унтлагынхаа өрөөг цэвэрлэж, ор дэрээ хураана. Өглөө нь гонхонд хувцсаа янзалж, нэг бол юм хатгамаллаж, үгүй бол Амарантагийн хуучин гар машинаар юм оёж байдаг билээ. Үдийн хоолны дараа бусад нь хоёр цаг унтаж байхад тэрбээр даруулт хуураа дарах сургууль хийгээд, ингэж биеэ гаргуунд гаргаснаар Фернандаг тайтгаруулж байгаагаа мэддэг байлаа. Мөн ийм л бодлоор сүмийн зах, сургуулийн баяраар концерт тоглоно. Гэвч урилга ирэх нь улам цөөрсөөр байлаа. Орой нь энгийн нэг палааж, үдээстэй өндөр өсгийтэй өмсөж аваад, эцэгтэйгээ нэг тийшээ явахгүй бол үерхдэг охидтойгоо оройн хоол идэхээр явдаг байв. Гэвч Бага Аурелиано дандаа шахам охин дээрэ ирж, кинонд дагуулан явна.
Мемегийн найз гэвэл гурван америк бүсгүй байлаа. Тэр гурав цахилгаанжуулсан хонуураасаа алдууран гарч, Макондогийн охидтой үерхэх болжээ. Тэдний нэг нь Патриц Браун байлаа. Бага Аурелианийн дайлж зочилсонд баярласан ноён Браун Мемег гэртээ оруулж, бямба гаригийн бүжигт урьжээ. Энэ бүжиг дээр л гринго уугуул нутгийнхантайгаа харилцдаг байлаа. Фернанда Мемегийн уригдсаныг дуулахдаа Амаранта Урсула, үл үзэгдэх оточ нарын тухай бүр мартаж орхиод, орилж чарлаж, уйлж хайлж сүйд болжээ. “Чи бодоод үз, хурандаа булшиндаа юу бодож байгаа бол!” гэж тэр Мемед хэлжээ. Фернанда, Урсулагаар дэмжүүлэх гэж ч үзэв. Гэвч Фернандагийн бодсоноор болсонгүй, ганцхан, шүтээнээсээ няцалгүй, протестант шашинд орохгүй л бол бүжигт очих, үе тэнгийн америк бүсгүйчүүлтэйгээ найзлахад буруу нь юу байх вэ гэж сохор эмгэн хэлжээ. Хуланц ээжийнхээ хэлсэн санааг ойлгож, түүнээс хойш бүжигт очсоныхоо маргааш заавал эрт босоод сүмд очдог болов. Фернанда байрыг харсхийж байтал Меме даруулт хуур дарахыг нь америкчууд сонсъё гэж байна хэмээн хэлж, түүнийг татгалзах аргагүй болгов. Хөгжмийг гэрээс зөөн, ноён Брауныд аваачлаа. Тэднийд залуу хөгжимчинд үнэн зүрхнээсээ алга ташиж, чин сэтгэлээсээ баяр хүргэж, түүнээс хойш бүжигт төдийгүй ням гаригт усан санд орох, долоо хоногт нэг удаа үдийн хоолонд урих болов. Меме мэргэжлийн усчин шиг сэлж, одон бөмбөг тоглож, виргиний гахайн утсан махыг залаат шогшгойн хамт идэж сурчээ. Бүжиг хийж, усанд сэлж, теннис тоглосоор өөрөө мэдэлгүй англи хэл сурчээ. Бага Аурелиано охиныхоо амжилтад баярлаж, хэрмэл худалдаачнаас олон өнгөт хавчуулгатай зургаан боть англи нэвтэрхий толь авч өгсөнд Меме чөлөө заваараа унших болов. Энэ номыг уншсанаар бүсгүй найз нартайгаа нийлэх, хайр сэтгэлийн тухай чалчихаа больсон нь, уншиж гэгээрэх гэсэндээ ч бус, ердөө л хот нийтээрээ мэддэг юмыг далан долоо ярьж байх ямар ч хүсэлгүй болсондоо тэгжээ. Өөрийн согтсон нь хүүхдийн саваагүй зангийнх гэж бодогдох болж, тэр нь их л инээдтэй санагдаж, эцэгтээ хэлбэл цаадах нь бүр ч хөгжиж “Эх чинь мэдсэн бол доо!..” гэж элгээ хөштөл инээн хэлжээ. Охин нь нууцаа итгэж хэлэх тоолонд нь ингэж хэлдэг байлаа.”Хүнд сэтгэлтэй болбол түүнийгээ нууж хаалгүй хэлнэ” гэсэн ам охиноосоо авч, амралтаараа эцэг эх дээрээ ирэн нэгэн хонгор үстэй америк залуу аятайхан санагдсаныг Меме ч удалгүй эцэгтээ хэлжээ. “Үгүй мөн золиг оо! Эх чинь мэдвэл дээ!..” гэж Бага Аурелиано инээжээ. Гэвч залуу эр нутагтаа буцаад үхсэн амьд нь мэдэгдэхгүй боллоо гэж Меме эцэгтээ хожим нь дуулгажээ. Меме хэрсүү ухаанаараа эцэг эх хоёрынхоо эвтэй найртай байхад тусалсан боловч Бага Аурелиано яваандаа дахин Петро Котесийнх руу шогших болов. Наргиж цэнгэхэд бие сэтгэл нь урьдынх шигээ нэг их хөгжихөө больсон боловч наргиж цэнгэх, гутлын үдээсээр хүлж тогтоосон товчтой найраг баян хуураа хайрцагнаас гаргах далимыг алдаггүй байлаа. Гэртээ Амаранта хулдсаа хатгамалласаар, Урсула хөгширч харанхуй орчлонд улам лав орж, туулайн бөөр модон доор байгаа Хосе Аркадио Буэндиагийн хий биеэс өөр юмыг олж харахаа больжээ. Фернанда эрх мэдлээ лавшруулж байлаа. Хүүдээ сар бүр захидал явуулж, байдлыг бүх үнэнээр нь бичиж, гагцхүү үл үзэгдэх оточ нартай захидлаар харилцдаг тухай, тэд бүдүүн гэдэсний хоргүй хавдар тусаж гэж оношлоод сэтгэлээр засан ховсолж эмчлэх гэж байгаа тухай л нуужээ. Амьдралын хатуу хүтүүд нухлагдсан Буэндиагийнхан одоо л нэг амар заяа үзэж, он удаан жил төвшин жаргах нь дээ гэмээр байтал Амаранта гэнэт үхэж дахин бөөн явдал болов. Түүнийг үхнэ гэж хэн ч санаагүй байлаа. Амаранта хөгширсөн, хүн амьтантай нийлэхээ байсан боловч нуруу цэх, тэнхлүүн царигтай, төмөр шиг биетэй хэвээрээ санагдаж байлаа. Хурандаа Геринельдо Маркесийг өөрөөсөө бүрмөсөн холдуулснаасаа хойш өрөөгөө түгжиж байгаад, дотроо онгойтол уйлж авсан бөгөөд, юу бодож байсныг нь хэн ч мэдсэнгүй болно. Амаранта унтлагынхаа өрөөнөөс гарч ирэхдээ нэгэнт бүх нулимсаа барсан байлаа. Сайхан Ремедиосын тэнгэрт халихад ч, бүх Аурелианог алагдахад ч, ертөнцөд хамгийн хайртай хүн болох хурандаа Аурелиано Буэндиаг үхэхэд ч уйлсангүй. Түүнд тийм хайртай байснаа хүүрийг нь туулайн бөөр модны доороос олоход л сая ойлгожээ. Амаранта үхдэлийг өргөлцөн оруулж, цэргийн хувцсыг нь өмсгөж, үсийг нь самнаж, сахлыг нь авч, ид алдраа мандуулж явахдаа өөрийнх нь имэрдэг байснаас илүү живрийг нь имрэн сөрвийлгөжээ. Цөмөөрөө хөдөөлүүлэх ёсыг сайн мэддэгт нь дассан болохоор хэн ч түүнийг ахдаа хайртайдаа тэгж байна гэж бодсонгүй. Амаранта католик шашны амьдралтай холбоотойг нь ойлгохгүй, үхэлтэй холбоотойг нь мэддэг, католицизмыг шашин бус, нутаглуулах, дэг ёс мэтээр үздэг гэж Фернанда зэвүүцэн ярьдаг байв. Гэвч Амаранта бодолдоо дарагдаад, католик шашныг өмөөрсөн ороо бусгаа үгийг нь сонсдоггүй байв. Хөгширсөн боловч сэтгэлийн шаналгаа нь мартагдсангүй. Он удаж хал үзсэн боловч хаширсангүй. Пьетро Креспийн вальсын аялгуу дуугарахад залуугийнх шигээ л уйлмаар болдог байлаа. Хатуу цаас нь чийгэнд ялзарч гэж шалтаглан бортогтой аяыг хог дээр өөрийн гараар хаясан боловч сэтгэлд нь эдгээр нь эргэлдсээр, хуурын дохиурыг хөдөлгөсөөр байх мэт болсоор байлаа. Нэг үе зовлонгоос өөр юм өөрөөс нь хойш үлдэхгүйд зовж, нөгөө үе үүндээ байж чадахгүй болтлоо бухимдан, хуруугаа зүүгээр хатгаж, дурлалын анхилам үнэрт, өтөнд идүүлсэн цэцэг өөртэй нь хамт үхэх нь гэж бодохоос бүр ч тарчлан, галзууран алддаг байлаа. Хурандаа Аурелиано Буэндиа дайныг бодохгүй байж чаддаггүйчлэн Амаранта Ребекаг бодохгүй байж чаддаггүй байлаа. Гэвч ах нь тайван бодож чаддаг байхад Амаранта бодохдоо байж яддаг байв. Амаранта Ребекагаас өмнө үхүүлж бүү гэсгээрэй гэж тэнгэр бурхнаас гуйж олон жил мөргөжээ. Өрсөлдөгч асныхаа байшингийн хажуугаар гарахдаа улам эвдэрснийг нь харах бүрийдээ, гуйж мөргөснийг нь тэнгэр болгоожээ гэж баярладаг байв. Нэг удаа гонхонд юм оёж суутал нь яг энд сууж, яг ийм байдалтай, яг ийм гэрэлтэй байхад Ребекаг үхлээ гэж өөрт нь хэлэх нь байна гэсэн гүн итгэл гэнэт төржээ. Түүнээс хойш Амаранта захидал хүлээдэг шиг тэрхүү мэдээг хүлээх болж, зүгээр суувал цаг өнгөрөхгүй, ихэд чилээх байдалтай тул, тэр ч байтугай товчийг ханзлаад дахин хаддаг байлаа. Амаранта гоёмсог хулдсаа Ребекад зориулан оёж байна гэдэгт гэрийнхнээс нь хэн нь ч эргэлзэхгүй байлаа. Ребека үрчгэр арьстай, толгойдоо хэдэн шар үстэй сүг болж хувирсан байсныг Гунигт Аурелианогоос сонсохдоо түүний ярьсан тэр сүг өөрийн нь сэтгэлдээ бодож байсантай яг таарсан учир огт гайхсангүй билээ. Ребекагийн хүүрийг засаад, нүүрний сэвийг парафины тосоор шаваад, хутагт нарыг үсээр хиймэл үс хийж, хүүрийг сайхан бэлтгээд ёрог хулдсанд ороож, гадна талыг нь ямаан хилэнгээр бүрж, улаан торгоор доторлосон авсанд хийж, олон хүн дагуулан явж, түүнийг өтний идэш болгоно гэж шийджээ. Амаранта тэсгэлгүйеэ хорсон, тэгнэ ингэнэ гэж бодож байхдаа Ребекад хайртай байсан ч ингэх байсан гэж гэнэт толгойд нь оржээ. Амаранта ингэж бодохдоо цочсон боловч санаагаар унасангүй, бодсоноо улам нарийвчлан боловсруулж, удалгүй оршуулах ёслолын жинхэнэ мэргэжилтэн болжээ. Тэр аймаар юмыг төлөвлөхдөө тэнгэрт хэчнээн мөргөвч Ребекагаас түрүүлж үхэж болзошгүй гэдгийг дутуу боджээ. Гэтэл яг тэглээ. Цагаа болохоор Амаранта санаснаар болсонгүй гэж гудайсангүй, харин ч эрлэг хэдэн жилийн өмнөөс насны хэмжээ болж байгааг нь мэдэгдэн энэрэл үзүүлсэнд бүр санаа амарчээ. Мемег сүмийн сургуульд явуулсны дараахан нэгэн халуун үдээр Амаранта эрлэгийн элчийг хажууд нь юм оёж суухыг дор нь таниад ахиулан харвал нэг их аймаар юмгүй, Урсулад тусалж, байх үедээ Пилар Тернера ийм байсан болв уу гэмээр цэнхэр палаажтай, урт үстэй, ялихгүй хуучны маягийн нэг эмэгтэй байлаа. Фернанда гонхонд эрлэгийн элчтэй хэд хэд дайралдахдаа түүнийг яг л хүн шиг барим тавим байсаар байтал, тэр ч байтугай нэг удаа Амарнатагаас “Зүү сүвлээд өгөөч” гэж гуйсаар байтал олж харсангүй. Эрлэгийн элч Амарантаг хэдэн сарын хэдний өдөр үхэхийг нь хэлсэнгүй. Ребекагаас түрүүлэх эсэхийг нь ч дурдсангүй, гагцхүү “Ирэх дөрөвдүгээр сарын зургаанаас л өөртөө хулдас оёж эхэл” гэж айлджээ. Эрлэгийн элч Амарантаг хулдсыг санаснаараа төвөгтэй, гоё оёж болно, тэгэхдээ Ребекагийнх шиг гараа гаргаж оёх хэрэгтэй гээд ажлаа дуусгасан өдрийнхөө шөнө зоволгүй, уйтгарлалгүй, айж барих юмгүй үхнэ гэж айлджээ. Амаранта аль болохуйц ихээхэн цаг зарахын тулд шилмэл мяндсан утас захиж, хулдсаа нэхэж эхлэв. Тэгээд гараа гаргаж зөвхөн нэхэхэд л дөрвөн жил зарав. Дараа нь хатгамаллаж гарлаа. Тойрох аргагүй тэр өдөр ойртох тусам, чухал ид шидийн л юм болдоггүй бол Ребекагийн үхэх хүртэл хулдас хийхийг сунжруулах аргагүй гэдгийг улам тод ойлгож, ажилдаа улайсаар тайвширч горь нэгэнт тасрахад бүр санаа амарчээ. Чухамхүү тэгэхэд л хурандаа Аурелиано Буэндиа алтан загас тасралтгүй хийж байсаны учрыг олжээ. Амарантагийн хувьд гадаад ертөнц гэдэг нь биеийн гадна тал болж, дотоод ертөнц нь ямар ч гутралд автахааргүй болжээ. Үүнийг олон жилийн өмнө ойлгосон болоосой, сэтгэлдээ байгааг тунгааж, орчлон ертөнцийг өөрөөр харж, Пьетро Креспигээс гардаг лаваанд цэцгийн үнэрийг үдшийн бүрэнхийд санахдаа сэрдхийхгүй болж, Ребекаг, хайртайдаа ч бус, үзэн яддагтаа ч бус, ганцаардаж байсныг нь ясандаа тултал ойлгохдоо үгээгүй хоосон байдлаас гаргах байсан сан гэж Амаранта амаа барьжээ. Нэг орой Амаранта Мемегийн үгнээс үзэн ядсан өнгө сонсохдоо өөрийн эсрэг хандсанд бус, өөрийнх нь шиг цэвэр ариун гэж бодогдом боловч хорсолд эвдэрсэн өрөөлийн залуу наснаас өөрийгөө олж харсан учир сэрдхийжээ. Гэвч одоо юуг ч өөрчлөх хөг өнгөрсөн гэдгийг ойлгохдоо сэтгэл гутарсангүй, үйлээ дагая гэж боджээ. Үхэхдээ өмсөх хувцсаа оёж дуусгах гэж л ганц санаа тавих боллоо. Эхний үед ажлаа удаашруулах гэж элдэв хэрэггүй юм бодож олдог байсан бол сүүлдээ харин ч яарах болов. Дуусахад долоо хоног үлдмэгц бодож үзвэл хоёрдугаар сарын дөрөвний орой сүүлийн учиг авах байсанд ямар учиртайг Мемед хэлэлгүйгээр тавны өдөр тоглохоор товлосон концертоо хойшлуулаач гэж битүүхэн хэлсэн боловч Меме түүнийг нь тоосонгүй. Тэгэхлээр нь дөчин найман цаг хойшлуулах арга сүвэгчилж, хоёрдугаар сарын дөрөвний үдэш шуурганд цахилгаан станц эвдэрсэн тул эрлэгийн элч хүссэнээр нь болгож байна гэж боджээ. Гэвч маргааш нь өглөөний найман цагт Амаранта эмэгтэй хүний гараар бүтсэн хамгийн гоё хулдсын сүүлийн шаглааг тавиад орой нь үхнэ гэдгээ тайван, ямар ч илүү дутуу санаагүй хэлжээ. Үхэхээ гэрийнхэндээ төдийгүй, бүх хотынхонд дуулгаж, үхэхдээ амьтан хүнд баян хийвэл харуу амьдарч ирсний гэмийг цагаатгаж болно, ингэхийн тулд үхэгсдэд захидал хүргэж өгвөл хамгийн тохиромжтой юм гэж шийджээ.
Амаранта Буэндиа энэ ертөнцөөс одож, үхэгсдийн орноо шуудан хүргэж өгөх нь гэсэн мэдээ Макондо даяар үдээс өмнө тарж, өдрийн гурван цагт хайрцаг дүүрэн захидал цугласан байлаа. Захидал бичээгүй нь амаараа мэнд дамжуулж, Амаранта түүнийг нь талийгаачийн овог нэр, үхсэн өдөртэй хамт дэвтэртээ тэмдэглэж аван “Санаа зоволтгүй ээ. Очингуутаа олж мэдээд захидлыг нь дамжуулна” гэж тайвшруулж байв. Энэ бүхэн нь ший аятай санагдаж байлаа. Амаранта огтхон ч айж түгшсэн, уй гашуу болсон шинжгүй, хийх юмаа хийлээ гэж бодсоноос бүр залуужсан мэт байлаа. Хацар нь хонхойж, үүдэн шүд нь унаагүй сэн бол цэх, гуалиг тэрбээр огт оворгүй харагдаж байлаа. Захидлыг давирхайдсан хайрцагт хий гэж зөвлөөд, булшинд чийгэнд цохиулахгүйгээр яаж тавивал таарахыг зааж өгөв. Өглөө нь дуудуулсан мужаан өөрөөс нь авсны хэмжээ авч байхад хувцасны хэмжээ авахуулж байгаа юм шиг тайван зогсож байлаа. Сүүлийн хэдэн цагт их л идэвхийлж байгааг нь үзэхдээ Фернанда түүнийг үхнэ гэж тоглоом хийсэн юм биш байгаа даа гэж сэжиглэжээ. Урсула Буэндиагийнхны өвдөж зоволгүй үхдэгийг мэдэх болохоор Амарантаг үнэхээр үхэх дохио авчээ гэдэгт итгэж байсан боловч, захидал явуулж байгаа мангуурсан улс захиа занаа энэ тэр гэж үймж, түүнийгээ хурдан хүргүүлэх гэж яарч байгаад охиныг нь амьдаар оршуулчих вий гэж айж байлаа. Иймээс Урсула зандарч хашгирч, маргаж хэрэлдсээр гадны улсыг хөөн өдрийн дөрвөн цаг гэхэд гаргаж дуусав. Энэ үеэр Амаранта юмаа тарааж өгөөд, солих дотуур хувцас, угладаг тансран шаахай л үлдээн, харуулдсан банзаар хийсэн ерийн авсан дээр тавьсныг үхсэний нь дараа өмсүүлэх ёстой байлаа. Хурандаа Аурелиано Буэндиаг үхэхэд урландаа өмсдөг улавчнаас өөр юм байхгүй байсан тул шинэ шаахай худалдан авах хэрэг гарсныг санаж, шаахай авахаа мартсангүй. Таван цагийн өмнөхөн Бага Аурелиано Мемег концертод хүргэж өгөхөөр ирээд, гэрээ оршуулгын байдалтай зассан байхыг үзэхдээ гайхжээ. Энэ үед хамгийн сэргэлэн хэн байсан бэ гэвэл Амаранта байж, тэр ч байтугай хөлдөө ургасан эврийг авах зав олжээ. Аурелиано, Меме хоёр түүнтэй тоглоомтойёо салах ёс гүйцэтгэн, долоо хоноод дахин амилахад тань зориулж найр хийнэ гэж амлажээ. “Амаранта Буэндиа үхэгсдэд авч очих захиа цуглуулж байна” гэсэн сураг дуулсан Антонио Исабель лам “тослох ёс” үйлдэхээр заларч ирээд үхэх гэж байгаа хүнийг угаалгын өрөөнөөс гарч ирэхийг хорь гаруй минут хүлээжээ. Түүнийг зөөлөн даавуу цамцтай, үсээ задлан унжуулаад өмнө нь очиход өтөлсөн лам өөрийг нь даажин хийж байна гэж үзээд ариун хишиг залж ирсэн хөвгүүнийг гэдрэг буцаажээ. Гэвч хориод жил нүглээ наманчилахаас зугтсан Амарантагаар далим гарсных нүглийг наманчлуулах гэвэл цаадах нь “Хийсэн гэм унал байхгүй тул сэтгэл төвшин” гэж шулуухан хэлжээ. Фернанда үүнд нь эгдүүцэв. Фернанда хэлж байгааг нь Амарантаг дуулчих вий гэж ч санаа зовох юмгүйгээр “Үнэнээ хэлж шившгээ тарьсанд орвол хэлэхгүй байж байгаад үхсэн нь дээр гэж үзэхээр ямар аймшигт хилэнц үйлдчихсэн хэрэг вэ?” гэж чанга гэгч дуугарч орхижээ. Тэр үед Амаранта хэвтэж, Урсулаг өөрийнх нь онгон хальстайгаа байгааг олонд хэл гэжээ.
- Хэн ч бүү уруу татагдугай. Амаранта Буэндиа энэ ертөнцөд ямар байдалтай ирлээ, яг тэр хэвээрээ буцлаа гэж Фернандаг дуулдаг гэж хашгирав.
Дахиад тэр боссонгүй. Өвчтэй хүн шиг дэрээ налаад, урт гэзгээ сүлжээд, чихэндээ хавчуулав. Эрлэгийн элч авсанд тийм байдалтай байх ёстой гэж хэлж өгсөн юм санажээ. Дараа нь Амаранта Урсулаг “Толь авчирч өгөөч” гэж гуйгаад, дөч гаруй жил завсарласны эцэст он жил, зовлон зүдгүүрт үрчийсэн нүүрээ хараад яг өөрийнх нь бодсон шиг байсанд гайхжээ. Унтлагын өрөөнд чимээгүй болж байгаагаар Урсула бүрий болж байгаа юм байна гэж ойлгов.
- Фернандатай салах ёс хий. Эвлэрэх нэг агшин гэдэг нөхөрлөж өнгөрөөсөн бүхэл бүтэн амьдралаас ч илүү байдаг юм гэж Урсула гуйсанд Амаранта:
- За даа, хэрэггүй биз ээ гэж хариулжээ.
Яаруу босгосон тайзан дээр дахиан гэрэл асаж, концертын хоёрдугаар хэсэгт эхлэхэд Мемегийн сэтгэлээс Амарантагийн гарахгүй байлаа. Яг тоглож байтал жүжгийн дундуур нэг хүн болсон явдлын тухай чихэнд нь шивнэж, концертоо зогсоов. Бага Аурелиано гэрт орж, амьтны дундуур чихэлдсээр очиж үзвэл гэртээ өтөлсөн авгай ганган гэгчийн хулдсанд ороолттой царай нь хувиран цайчихсан, гараа хар даавуугаар боосон чигээрээ хэвтэж байлаа. Авсыг зочдын өрөөний голд хайрцагтай захидлын дэргэд тавьжээ.
Амарантагийн хойноос буян үйлдсэн ес хоногийн дараа Урсула хэвтэрт ороод дахиж боссонгүй. Санта Софи де ла Пьедад чавганцыг өргөх болов. Унтлагынх нь өрөөнд идэх уух юм, нүүр гар угаах ус зөөж, Макондод болж байгаа бүхнийг ярьж өгдөг байлаа. Бага Аурелиано Урсулаг байнга эргэж тойрч, янз бүрийн хувцас авчирч өгөхөд Урсула орныхоо хажууд өдөр тутам хэрэглэдэг зүйлийнхээ хажууд хураан, удалгүй гар хүрэх газарт байхгүй юмгүй болжээ. Тэрбээр өөрийг нь хуулж төрсөн бяцхан Амаранта Урсулагийн хайрыг татаж, түүнд бичиг зааж өгөв. Түүний нүд муудсан гэдгийг цөмөөрөө ойлгож байсан боловч хэн нь ч таг сохорсныг нь одоо болтол мэдэхгүй, ухаан саруул, бусдын тусламжгүйгээр болоод байдагт нь зуун насныхаа хүндэд дарагджээ гэж бодож байлаа. Тэр үед Урсула завтай,бодох санах юмгүй болсон тул гэрийн амьдралыг ажиглаж байх боломжтой болж, Мемегийн дотуур шаналж байгааг анх анзаарч,
- Нааш ир ээ, юу болоод байгаагаа муу эмгэндээ аминчлаад хэлчих гэж бүсгүйд хэлжээ.
Меме ичингүйрэн инээд алдсанаа яриаг дүйвүүлээд өнгөрөв. Урсула ч дахиж шахаж шалгаасангүй боловч Мемег орж ирэхээ больчиход нь сэжиглэх болов. Меме одоо урьдынхаасаа эрт босож, гэрээсээ л гарахгүй бол тайван сууж чадахгүй, шөнийн дуусан орондоо эргэж хөрвөж, тасалгаагаар эрвээхий нисэхэд нь нойр нь хулжаад байгааг Урсула мэдэж байлаа. Нэг удаа Урсула Мемегийн эцэг рүүгээ явлаа гэж хэлж байхыг сонсоод, түүний дараахан Бага Ауреиано ирж охиноо хаана байгааг асууж байхад Фернанда ажиг сэжиг авахгүй байгаад гайхаж билээ. Меме нууц ажилтай, яаруу хэрэгтэй, далдуур санаа тавих юмтай болсон нь, Фернанда кинон дээр Мемег эрэгтэй хүнтэй үнэсэлдэж байхад нь бариад бөөн юм болсон тэр нэг оройноос бүүр өмнө мэдэгдэж байлаа.
Сэтгэлийн гансралд бүрэн автсан Меме өөрийг нь Урсула л барьж өглөө гэж боджээ. Угтаа бол өөрөө өөрийгөө барьж өгсөн байлаа. Меме сохор хүн ч сэжиглэхээр ул мөр аль эртнээс үлдээж байсан боловч Фернанда үл үзэгдэх оточ нартай нууцаар харилцаад тийнхүү мэдтэлээ удсан хэрэг байжээ. Гэвч охин нь удтал дуугаа хурааж, нэг бол зүв зүгээр байж байгаад давхийж, зан нь эрс хувирч, үг дуулах нь муудаж эхлэснийг Фернанда яваандаа ажиглажээ. Тэгээд Мемегийн алхах гишгэх бүрийг сэмхэн тандах болов. Үерхдаг бүсгүйчүүдтэйгээ гарахад нь хорихгүй, бямба гаригийн баяраар хувцаслахад нь тусалж, бүсгүйг хар авахуулчихаар ганц ч юм асуухгүй байлаа. Фернанда Мемегийн үгийнх нь байрыг харж хийх гэснээ хйихгүй байгаагийн олон баримттай болсон боловч гарцаагүй барьтлаа сэжиглэж байгаагаа хэлсэнгүй. Нэг орой Меме эцэгтэйгээ кинонд явлаа гэж хэлэв. Жаахан байж байтал Петра Котесийнхоос баярын цаасан буу тавих, өр ямар ч хууртай андуурах аргагүй Бага Аурелианогийн найраг баян хуурын эгшиглэх чимээ дуулдав. Тэгэхэд нь хувцсаа өмсөөд, киноны хүрээлэн рүү очвол эхний эгнээнд охин нь сууж байгаа харагдлаа. Сэжиглэж байсан нь гарцаагүй болсонд Фернанда сэтгэл үймэрч байгаад Мемег үнэссэн х үний таньж амжаагүй боловч шүгэлдэх, нэрхийтэл хөхрөлдөх дуу дундуур “Уучлаарай, хонгор минь” гэж хэлэхийг нь дуулаад л үг дуугүй Мемег танхимаас гулд татан гарч, Туркийн хөл ихтэй гудамжаар нүдний булай болгон чирж явсаар, гэртээ авчирч, унтлагынх нь өрөөнд цоожлов.
Хойд өдөр нь зургаан цагт нэг хүн Фернанда дээр ирэхэд дуугаар нь түүнийг танив. Ирсэн хүн нас залуу, царай уйтгартай бөгөөд фернанда цыгантай уулзаж явсан бол гунигт хар нүдийг нь хараад тэгж их гайхахгүй сэн биз ээ. Өр нимгэн өөр эмэгтэй бол залуугийн санаашрангуй байдалтай царайг хараад Мемег ойлгох сон билээ. Ирсэн хүн элэгдсэн ёрог даавуун косчоом өмсөж, тордох гэж их л мэрийсэн, цайран зос хэдэн давхар түрхсээр байгаад тэр нь хагарсан шаахай өмсөж, өнгөрсөн ням гаригт худалдан авсан сийрсэн бүрх барьжээ. Сайхь эр их айж байлаа. Насандаа хэзээ ч ингэж айж байгаагүй, хойшдоо хэзээ ч ингэж айхгүй биз ээ. Гэвч сандралгүй, хэнэггүй байдалтай зогсож байсан тулдаа дорд үзэгдэлгүй гарч чадав. Хүнд ажилд эвдэрсэн хумстай бохир гараас бусад бүх юмыг нь харахад төрөлхийн бодь сэтгэлтэй нь илт байлаа. Гэсэн хэдий боловч Фернанда энэ хүнийг үзэнгүүтээ хар ажилчин байна гэж ойлгожээ. Цайныхаа цорын ганц косчоомыг өмссөнийг гадилын тариалан дээр ажилласаар хамуурсан хүнийг шиг хөрзийснийг ажиглаж, түүнд ам нээх ч зам өгдөггүй, тэр ч байтугай үүдээр ч оруулсангүй, гэр дүүрэн шар эрвээхий болсон учир хаалгаа түүс болж,
- Явж үз. Ёстой төртэй айлд танд хийх юм байхгүй гэж хэлжээ.
Тэр хүнийг Маурисио Бабилонья гэдэг байлаа. Макондод төрж өсөөд, гадилын компанийн засварын газар туслах механик хийдэг байлаа. Меме тариалангийн талбай руу явахаар Брауны охин Патрицитай машин авах гэж очоод санамсаргүй танилцсан юм санжээ. Жолооч нь өвчтэй байсан учир машиныг Маурисио Бабилонья барих болж Меме жолоочийн хажууд сууж, жолооны бүх оньсыг харах гэсэн хүсэл нь биелжээ. Маурисио Бабилонья жинхэнэ жолоочтой адилгүй уриалгахнаар нэгд нэгэнгүй тайлбарлаж өгчээ. Энэ нь Меме дөнгөж ноён Брауныхаар орж гардаг болсон үеэр, машин барих нь эмэгтэй хүний ажил биш гэж үздэг байсан үеэр таарчээ. Иймээс Меме онолыг тайлбарлуулан сэтгэл ханаад хэдэн сар Маурисио Бабилоньтятай уулзсангүй. Тариалан дундуур зугаалж явахад түүний эрэлхэг бөгөөд гоолиг байдал анхаарлыг нь татаж, гагцхүү ширүүн гар нь л сэтгэл дундуур санагдсаныг дэндүү биендээ эрэмшдэг нь тун эвгүй бодогдсоныг Патрицитай ярьж байснаа хожим нь санажээ. Нэг бямба гаригт Меме эцэгтэйгээ кинонд явж, Маурисио Бабилоньяг ёрог косчоомтойгоо өөрсдөөс нь холгүй сууж байхыг дахин харжээ. Анзааран үзвэл цаадах нь кино төдий л сонирхсон юмгүй байн байн эргэн харж тэгэхдээ харах гэхээсээ илүү харж байгаагаа мэдэгдэх гэж тэгж эргэх ажээ. Меме ийм бүдүүлэг аашилж байгаад дургүй нь хүрэв. Кино тарахад Маурисио Бабилонья, Бага Аурелинотой ирж мэндлэхэд л Меме тэр хоёрын бие биеэ таньдгийг, Маурисио Бабилонья урьд нь Гунигт Аурелионогийн жижиг цахилгаан станцад ажиллаж байсныг мэджээ. Маурисио Бабилноья захиргаанд байсан хүний зангаар эцгийг нь их л хүндэлж байлаа. Үүнийг мэдсэнээр Меме түүний их зантайд дургүй хүрдэг байснаа болив. Тэр хоёр хоёулхнаа уулзаж байгаагүй, мэнд усаа мэдэхээс өөр үг солиогүй мөртлөө гэнэт нэг шөнө Меме түүнийг хөлөг онгоц живж байхад өөрийг нь аварч байна, гэтэл баярлах бус уур нь хүрч байна гэж зүүдэлжээ. Меме түүний хүссэнийг л өөрөө дагаж байна гэж зүүдэлж, гэтэл Маурисио Бабилонья төдийгүй өөрийг нь хөөцөлдсөн ямар ч хүнээр гуйлгана гэж боддог байсандаа сэтгэл тайвангүй болсон боловч, сэрэхдээ Маурисио Бабилионьяг үзэн ядсангүй, харин уулзах сан гэж тэсгэлгүй мөрөдөх болжээ. Долоо хоног өнгөрч өгөхгүй удах шиг болж, сэтгэл нь улам түгшиж, бямба гариг гэхэд байж суух аргагүй болж, Маурисио Бабилонья өөртэй нь кинон дээр мэндлэхэд зүрхээ хэнхдэгээ дэлбэлчих шахан цохиж байгааг мэдэгдүүлэхгүй гэж байдгаараа чармайжээ. Баярлах, уур хүрэх хоёр давхацсан тэрбээр гараа анх өгч, Маурисио гарыг нь анх атгажээ. Меме сэтгэл хөдөлснөөс болоод гараа өгсөндөө хором хэртэй гэмшсэн боловч түүний гарыг мөс шиг хүйтэн, чийгтэйг үзэхдээ бах нь ханажээ. Маурисио Бабилоньяд бүтэшгүй юманд санаархаж байна гэдгийг нотлохоос нааш ганц хором амар заяа үзэхгүй нь гэдгээ шөнө нь мэдээд, долоо хоног ганцхан тэр тухай боджээ. Патрици Брауныг машин авахаар өөртэйгөө хамт явуулах гэж янз бүрийн арга зохиож үзэв. Тэгээд шар үст америкийг Макондод ирснийг далимдуулж машины шинэ загвар үзье гэж түүнийг гараашид чирч очив. Меме Маурисио Бабилоньяг харахдаа биеэ хураах гэж оролдохыг больж түүнтэй хоёулхнаа байх сан гэж туйлгүй хүсэж байгаагаа ойлгожээ. Маурисио Бабилонья хаалгаар орж ирэнгүүт нь үүнийг нь бас ойлгочихсоныг үзээд уур нь хүрэв.
- Би шинэ загвар харах гэж ирлээ гэж Меме хэлэв.
- Муугүй л шалтаг байна гэж цаадах нь хариулав.
Маурисио Бабилоньягийн их зангийн дөл түлэх шиг болсонд Меме түүнийг доромжлох арга цухалдан эрж байтал тэгэх зав өгсөнгүй. “Айлтгүй ээ. Эмэгтэй хүн эрэгтэй хүнд ухаан жолоо анх алдаж байгаа нь энэ биш” гэж дуугаа намсган хэлэв. Меме өөрийгөө арчаагаа алдсан мэт бодож, шинэ загварын машинаа ч харалгүй гараашаас явж, шөнөжин орондоо хөлбөрч, бухимдан уйлжээ. Өөрийнх нь сонирхож эхэлж байсан шар үст америк одоо өлгийнөөсөө гараагүй амьтан шиг санагджээ. Шар эрвээхий л үзэгдвэл Маурисио Бабилонья хүрч ирж байна гэдгийг чухамхүү тэгэхэд л ажиглажээ. Урьд нь шар эрвээхийтэй дайралдаж тэгэхдээ гараашт л их дайралддаг байсан болохоор будгийн үнэрээр л их эргэлддэг юм байх гэж бодож байлаа. Үзэгчдийн харанхуй танхимд өөрийнх нь толгой дээр шар эрвээхий эргэлдэж байсан тухай хүмүүсийн ярихыг сонсжээ. Гэхдээ Меме өөрийг нь Маурисио Бабалнья олны дотроос ганц өөрт нь харагддаг хий юм аятай дагаад салаха болих үес л шар эрвээхийг түүнтэй холбоотой юм байна гэж ухаарчээ. Концерт, кинон дээр сүмд хурал хурж байхад Маурисио Бабилонья ямагт олны дотор байх бөгөөд түүнийг хаана байгааг мэдье гэвэл шар эрвээхийг харцаараа эрэхэд л болдог байлаа. Нэг удаа Бага Аурелиано энэ эрвээхий бүчээд яршигтай гэдэг нь гэж хараал тавин үглэхэд Меме урьд нь амласнаараа нууцаа эцэгтээ хэлчих дөхсөн боловч “Ээж чинь мэдсэн бол доо!” гэж энэ удаа ердийнхөөрөө инээхгүй гэдгийг зөнгөөрөө мэдээд амаа хамхижээ. Нэг өглөө Фернанда Меме хоёр сарнайн бут тайран засаж байтал Фернанда гэнэт чарлан, Сайхан Ремедиосын тэнгэрт ниссэн тэр газраас охиноо хажуу тийш нь татан зайлуулав. Гэнэт агаар чичрэх шиг болж, охин нь бас дээш хөөрөөд явчих гэж байгаа мэт санагдан ухаан алдчихжээ. Гэвч энэ нь эрвээхий байлаа. Эрвээхий нарын гэрлээс гараад ирэв үү гэлтэй гэнэт нүдний өмнө гарч ирсэнд зүрх нь ёг хийжээ. Яг энэ агшинд Маурисио Бабилонья боодолтой юм барьчихсан, цэцэрлэгт орж ирээд “Патрици Браун энэ бэлгийг явууллаа” гэж хэлжээ. Меме царайгаа улс хийхэд чармайн төв болгоод тоомжиргүй янзтай инээмсэглэж, “гар шороотой байгаа тул гонхны цэцгийн тавиур дээр тавьчихгүй юу” гэж хэлжээ. Фернанда тэр хүнийг бараг анзаарсангүй, урьд нь дайралдаж байснаа ч саналгүй, түүнийг гэрээсээ хөөж гаргана гэдгийг ч зөгнөсөнгүй, гагцхүү өвчтэй, шар арьстайг нь л ажиж,
- Ямар хачин хүн бэ! Царайг нь харахад эрлэгийн дансанд орчихсон хүн байна гэж хэлжээ.
Эхийгээ эрвээхийг мартахгүй байж магадгүй гэж Мемер санаж байлаа. Сарнайн бут тэгшлэн засаж дуусаад, гараа угааж, боодолтойг унтлагынхаа өрөөнд авч орон задалбал хятад тоглооморхуу таван давхар хайрцаг байж, хамгийн доторх жижгээс нь дөнгөж бичигт тайлагдаж байгаа хүний их хэчээнгүйлэн бичсэн “Бямбад кинон дээр уулзъя” гэсэн зурвас байлаа. Боодолтойг гонхонд удаан хэвтсэн болохоор Фернанда задалж үзсэн байвал яана гэж Меме өнгөрсөн хойно их л айжээ. Маурисио Бабилоньягийн зоригтой, гүйдэг ухаантай нь бүсгүйд аятайхан санагдав. Гэвч өөрийг нь заавал болзоонд очно гэж их л гэнэхнээр итгэж байгаад шар нь хөдөлжээ. Бямба гаригийн орой Бага Аурелиано завгүйг Меме мэдэж байлаа. Гэвч долоо хоногийн турш туж сэтгэл зовлонтой байж байгаад, “Бямбад кинонд хүргэж өгөөд, тарахад аваач” гэж эцгийгээ ятгав. Танхимын гэрэл асаатай байхад толгой дээр нь шөнийн эрвээхий зогсолтгүй эргэлдсээр байв. Гэрэл унтрахад Маурисио Бабилонья хажууд нь суужээ. Меме аймшигт намагт шигдэн тарчилж байх шиг, машины тос ханхалсан, харанхуй танхимд харагдахтай үгүйтэй байгаа энэ хүн л эртээрийг зүүдэлснээр өөрийг нь тэр намгаас татаж гаргах мэт санагджээ.
- Та хэрэв ирээгүй бол намайг дахиад хэзээ ч харахгүй байсан гэж залуу хэлэв.
Өвдөг дээр нь хүнд гараа тавихад нь энэ хормоос хойш хоёр биендээ түшиг болно гэдгийг Меме ойлгов.
- Ярих ёсгүй юм ярьдаг чинь л миний дургүйг хөдөлгөдөг гэж бүсгүй инээмсэглэв.
Меме залууд ухаангүй дурлажээ. Нойр хоолноос гарч, хүн амьтнаас дайжин, эцэг нь хүртэл тээртэй санагдах болжээ. Фернандагийн толгойг эргүүлэхийн тулд энд тэнд урилгатай, энд тэнд ажилтай гэсэн ээдэрсэн баахан шалтаг зохион олж, үерхдэг бүсгүйчүүлтэйгээ нийлэхээ байж, Маурисио Бабилоньятай л уулзаж байвал яахаас ч буцахгүй, хэдийд ч хаана ч уулзсан хамаагүй болжээ. Эхлээд ширүүн дориун нь төдгүй санагддаг байлаа. Гараашийн арын цулгуйд анх уулзахад цаадах нь Мемегийн хамаг тамирыг барж, адгуусны байдалтай болгожээ. Энэ нь бас л янаглаж амраглаж байгаа хэрэг юм гэж Меме хожим нь ойлгоод, хайртыгаа л зөвхөн мөрөөдөж, машины тос, цайруулагч уусмалын нь ухаан алдуулам үнэртийг дахин дахин үнэртэхийн хүслэн болжээ. Амарантаг үхэхийн өмнөхөн Меме хэсэгхэн зуур гэнэт ухаан саруулсаж, хойчийн цагт жаргана гэж итгэл байхгүйд айн сандарчээ. Тэгэхэд л хөзрөөр мэргэлдэг нэг эхнэр байдаг гэж дуулаад, сэмхэн очив. Тэр бол Пилар Тернера байлаа. “Суу. Буэндиагийнхны хувь тавиланг урьдчилан хэлэхэд хөзрийн хэрэг байхгүй ээ” гэж Пилар Тернера хэлжээ. Зуун настай төлөгчийг элэнц эхээ гэдгийг Меме мэдсэнгүй, тэгээд хэзээ ч мэдэлгүй өнгөрч билээ. Чухамхүү хайр дурлалын ийм шаналгааг гагцхүү энгэр зөрүүлж баймааж нь тайтгаруулж болно гэж Пилар Тернерагийн ятгаж, ихэд илэн далангүй тайлбарлахыг сонссон учир Меме түүнийг элэнц эхийгээ гэхэд итгэл ч үгүй байсан биз ээ. Маурисио Бабилонья ч унтах хэрэгтэй гэж хэлдэг байсан боловч Меме түүнд итгэхгүй, аливаа хар ажилчны адил бүдүүн хадуун учир тэгж ярьж байна гэж дотроо бодож байжээ. Хүн уулаасаа гэдсээ цадахад хоолонд дургүй болдогчилон түүнтэй унтчихвал хайр сэтгэл нь алга болно гэж боддог байлаа. Пилар Тернера Мемег сэнхрүүлээд зогссонгүй, өвгө эцгийг нь дараа нь Аурелиано Хосег олсон хуучин ороо хэрэглэж болно гэжээ. Түүнээс гадна хүсэхгүй байвал гичний уураар утан жирэмслэхгүй байж болох арга зааж өгч, хэрэв тийм золгүй юм болбол бүхнээс, тэр ч байтугай "сэтгэлийн зовлонгоос” ангижрах ундааны жорыг өгчээ. Ийнхүү ярилцсаны дараа Меме үерхдэг бүсгүйчүүдтэйгээ архидсан өдрийнх шигээ зүрх оржээ. Гэтэл Амаранта үхэж, бодсоноо биелүүлэхэд нь саад болов. Хойдын буян үйлдэх ёс хоногт тэрбээр Маурисио Бабилоньягаас ганц хором холдсонгүй. Цаадах нь гэрт дүүрсэн олны дотор л явж байлаа. Дараа нь бэлэвсрэлийн урт өдрүүд эхэлж, заавал гэртээ түгжиж суух хэрэг гарсан учир хоёр амраг түр холдон саллаа. Тэр өдрүүдэд сэтгэл туйлгүй догдолж, зүрх аргалшгүй шаналж, амрагаа тэсгэлгүй санасан учир Меме гэрээс гарсан анхныхаа үдэш Пилар Тернерагийнд шууд очив. Тэгээд бүсгүй эсэргүүцсэн ч үгүй, ичсэн ч үгүй, маягласан ч үгүй Маурисио Бабилионьяд биеэ өгч, тэгэхдээ ийм ажилд гарцаагүй авьяастай, ухаалаг зөнтэйгөө харуулсан нь хардамтгай эр бол яасан туршагатай юм гэж эндүүрэмээр байжээ. Эхийнх нь хатуу гараас гаргах гэсэндээ охиныхоо хэлсэн шалтаг болгоныг шуудхан баталдаг Бага Аурелианогоор тэр хоёр түрээ барин долоо хоногт хоёр учирсаар гурван сар гаруйн нүүр үзжээ.
Кинон дээр Фернанда тэр хоёрыг гэнэдүүлэн барьсан үдэш Бага Аурелиано гэмшиж, Мемег урьд амласнаараа дотроо байгааг уудлан хэлбэл сэтгэл нь онгойх байх гэж итгээд цоожтой байгаа унтлагынх нь өрөөнд иржээ. Гэвч Меме тас зөрөв. Мемегийн өөртөө туйлийн итгэж, ганцаараа байх гэж мугуйдлан зүтгэж байгааг Бага Аурелиано үзэхдээ аав охин хоёр ерөөс дотно байсангүй, тэгэхэд ердөө л сэтгэлээ хуурч байж гэж санажээ. Тэрбээр Маурисио Бабилоньятай яриад үздэг юм билүү, хуучин эзний нэр сүрээр түүнийг болиулж магадгүй болов уу гэж бодсон боловч Петра Котес эхнэрүүдийн явдалд бүү хуруу дүр гэсэнд охиноо удаан хоригдохоороо зовлон нь илаарь болно биз гэж сэтгэлээ тайвшруулан, яахаа мэдэхгүй гайхаш алдран байлаа.
Меме зовж байгаа шинж огт байхгүй, харин ч шөнө нь бөх унтаж, өдөр нь юмаа тайван, хийж, хоолоо тогтмол идэж, сайн шингээж байгааг Урсула хажуугийн өрөөний чимээгээр мэдэж байлаа. Мемегийн хоёр сар хоригдсоны дараа Урсула түүний бусадтай адил угаалгын өрөөнд өглөө оролгүй, оройн долоон цагт ордгийн учрыг л олохгүй байлаа. Хилэнцэт хорхойд хатгуулав даа гэж хэлэх гэсэн боловч Меме түүнийг өөрийг нь барьж өгсөн гэж бодоод, хуланц эхтэйгээ үг хэлцэхээс зугтаж, эмгэн ч охиныг сургаж барьж улиглаад яах вэ гэж үзжээ. Харуй бүрий болохын алдад гэрт шар эрвээхий дүүрнэ. Орой бүр Меме угаалгын өрөөнөөс гарч яваад, эрвээхэйг хор цацан устгаж байгаа Фернандатай дайралддаг байлаа. “Ямар лай вэ. Шөнийн эрвээхий гай уддаг гэж надад насан турш минь сургасан юм” гэж Фернанда үглэн дуулна. Нэг удаа Меме угаалгын өрөөнд байж байхад Фернанда санаандгүй унтлагын өрөөнд орвол өрөөгөөр нь дүүрэн эрвээхий болсон байсанд хөөж гаргах гээд гартаа дайралдсан даавуу автал гич бутран унасанд үүнийг охины нь оройн угаалгатай холбоотой байна гэж ухаараад ухаангүй айжээ. Фернанда энэ удаа урьдынх шигээ аятай далимыг хүлээсэнгүй, маргааш нь л өөр шиг нь уулынхнаас гаралтай хотын шинэ даргыг үдийн хоолонд урьж, тахиаг нь хулгайч аваад байгаа бололтой тул арын хашаанд шөнө манаач гаргаж өгөөч гэж гуйжээ. Энэ бүх сарын турш угаалгын өрөөнд орой болгон өөрийг нь хүлээж байсан шигээ хилэнцэт хорхой, шар эрвээхий дунд хайр сэтгэлдээ догдлон чичирсээр нүцгэн байж байсан Меметэй уулзахаар дээврийн ваарыг ховхолж байхад нь Маурисиор Бабилионьяг харуул бууджээ. Сум нуруунд нь тусаж, залуу эр үхэн үхтлээ оронд хадагдав. Тэрбээр залуугийн явдлаа бодон тарчилж, шар эрвээхийнээс амар заяа огт үл үзэн зовж, тахианы хулгайч гэгдэн бүгдэд орхигдоод, өчүүхэн ч гомдол тавилгүй, огтхон ч бухимдаж бугсалгүй, хэнийг ч барьж өгөлгүй, гав ганцаархнаа байсаар бүр өвгөн болсон хойно үхжээ.
Нийт Макондод үхлийн гай татах хэрэг явдал Меме Буэндиагийнх хүүг авчрах үед нэгэнт ойртсон байлаа. Хотынхон үймэлдэн сандралдаад, гэр бүлийн хэрүүл уруулыг анхаарахтай манатай байсан учир Фернанда энэ аятай байдлыг далимдуулж, тийм хүүхэд төрөөгүй мэт тас нуухаар шийдэв. Зээгээ авахаас өөр арга түүнд байсангүй. Угаалгын өрөөний усан санд хүүг живүүлчихье гэж дотроо шийдсэнээ яг цагаа болоход арай ч зүрх хүрэхгүй байсаар хэчнээн дургүй ч үхэн үхтлээ хүүг тэвчин байх хэрэг гарчээ. Хүүг Аурелиано Буэндиагийн урлан байсан өрөөнд түгжив. Жаал хүүг голоор сагстай хөвж явахад нь олсон юм гэж Санта Софи де ла Пьедад итгүүлж чадав. Урсула хүүгийн төрсөн нууцыг мэдэлгүй байсаар үхэх учиртай байжээ. Жаахан Амаранта Урсула урлан руу шагайн, Фернандагийн жаал хүүг хооллож байхад харсан ч сагстай хөвж явсан гэдэг ярианд үнэмшжээ. Охиныхоо амьдралыг үрж зэрлэг авирласанд нь эхнэрээсээ бүр хөндийрөөд байсан Бага Аурелиано ачтай болсноо гурван жилийн хойно л Фернандагийн цалгардсан завшаанаар хүн гэхээсээ, нэвтэрхий толинд зурсан махчин гэмээр сэгсйисэн үстэй шалдан амьтан хорих өрөөнөөс гүйн гарч, минут хэртэй гонхонд орж ирэхэд нь л мэдсэн билээ.
Фернанда дүүрсэн нь хувь заяагаа ингэж балайгаар эргэнэ гэж бодож байсангүй. гутамшигт явдлаас үүрд ангижирлаа гэтэл тэр хүүхэд ирснээр дахиад гэр нь шившигтэй явдалд орооцолдсон мэт бодогджээ. Шархтай Маурисио Бабилоньяг аваачиж амжаагүй шахам байхад Фернанда нэр төрийг хөөдсөн бүх ул мөрийг арилгах төлөвлөгөөг нэгд нэгэнгүй гаргаж амжсан билээ. Тэрбээр нөхөртэйгөө ч зөвлөлгүйгээр маргааш нь пүүгээгээ зэхэж, жижигхэн хөвхөн хайрцагт охиныхоо гурван ээжлийн дотуур хувцас хийгээд галт тэрэг хөдлөхөөс хагас цагийн өмнө унтлагын өрөөнд нь орж,
- Явъя, Ренета гэжээ.
Фернанда юу ч тайлбарлаж ярьсангүй. Меме ч тэгээсэй гэж хүсэхгүй байлаа. Хаашаа ч явах гэж байгаагаа мэдэхгүй, ер нь яргын газар аваачлаа ч гэсэн түүнд хамаагүй байлаа. Арын хашаанд буу дуугарч, Маурисио Бабилоньягийн ёолоод явчихыг дуулснаас хойш Меме ганц ч үг дуугараагүй, насныхаа эцсийг үзтэл ч дуугарахгүй. Эхийгээ “Унтлагын өрөөнөөс гар” гэхэд үсээ ч самнаагүй, нүүрээ ч угаагаагүй байсан боловч дуугүйхэн гараад, зүүдэн өвчтэй юм толгой дээгүүрээ эргэлдэх шар эрвээхийг ч анзаарах сөгөөгүй галт тэргэнд суужээ. Охиныхоо хар цагаан дуугарахаа байсанд албаар тэгэв үү, эсвэл хэцүү гай дайрснаас хэл нь татав уу гэдгийг Фернанда хэзээ ч мэдсэнгүй, мэдэх ч гэж оролдсонгүй. Хуучин илбэдүүлсэн газрыг хэрхэн туулснаа ч Меме бараг анхаарсангүй. Төмөр замын далангийн хоёр талаар хязгааргүй үргэлжлэх сүүдэрт гадилын тариаланг ч харсангүй. Халуун наранд хатаж, тоос шороонд дарагдсан цэцэрлэгтэй гринго нарын цагаан байшинг ч жигүүрийн асарт хөзөр тоглож байгаа богино өмдтэй, хөх судалтай цагаан цамц өмссөн хүүхнүүдийг ч харсангүй. Тунгалаг уст голд бүсгүйчүүд загас адил тонгочин, сайхан том мээмээ гарган галт тэрэгний зорчигчдын аазгайг хөдөлгөж байхыг ч харсангүй, ажилчдын суудаг бохир, арчаагүй саравчийг, энэ саравчийн тойронд шар эрвээхий эргэлдэж байгааг ч, хаалган дээр нь туранхай, цонхигор хүүхдүд хөтөвч дээрээ сууж, их гэдэстэй хүүхнүүд хажуугаараа өнгөрөх галт тэрэгний араас хараал хэлэн зогсохыг ч харсангүй. Урьд сүмийн сургуулиас буцаж явахдаа энэ бүхнийг халти үзээд бөөн баяр болж байсан бол одоо сэтгэлд үлдэх юмгүй байлаа. Чийг татуулан халуу дүүгэх гадилын тариаланг өнгөрч, испани хөлгийн шатсан сэг хэрзийсээр байгаа намуу цэцэгт нугыг гаталж, дараа нь мөнөөхөн тунгалаг агаарт гарч, зуу шахам жилийн өмнө Хосе Аркадио Буэндиагийн мөрөөдлийг балласан хөөст бохир далайд тулж ирэхэд ч цонхоороо шагайсангүй.
Өдрийн таван цагт галт тэрэг эцсийн өртөөн дээр ирж, Фернанда Мемег вагоноос гаргав. Хоёулаа сарьсан багваахай шиг жижигхэн тэргэнд суувал морь нь мэнгэртнэй юм шиг аахилж, дүнсгэр хотоор өнгөрөхөд түүний урт гудамжин дээгүүр Фернандагийн залуудаа үдийн амралтаар өдөр бүр сонсдог байсан нэгэн аялгуу дуурсаж байлаа. Тэд голын хөлөг онгоцонд суувал зэвэнд идэгдсэн төмөр бүрээс нь пийшин шиг халуун төөнөж, модон хүрд нь галын шахуурга аятай ус сэлүүрдэн пал пүлхийнэ. Меме өрөөнд ороод түгжчихэв. Фернанда орны нь дэргэд тавагтай хоол өдөрт хоёр удаа тавьж, огт ам хүрээгүй чигээр нь өдөрт хоёр хураадаг байла. Меме өлбөрч үхэх гэсэнгүй, гагцхүү хоолны үнэр авч чадахгүй, усыг ч тогтоохгүй бөөлжиж гаргачихаад байлаа. Гичний уураар утсан нь тус болоогүй гэдгийг Меме хараахан мэдээгүй байсанчлан Фернанда ч жил шахамын дараа хүүхдүүдийг өөрт нь аваачин өгөн өгтөл огт сэжиг байсангүй. Усан онгоцны бүгчим өрөөнд төмөр ханын байнгын чичиргээнд балбуулж, онгоцны хүрдээр голын ёроолоос гарч ирэх лаг шаврын тэсвэрлэшгүй үмхий үнэрт зовсон Меме сар өдрөө мартжээ. Сүүлчийн шар эрвээхий сэнсэнд орж үхтэл их л өнө болж Меме Маурисио Бабилонья үхэж, нөхөж болшгүй юм болж гэдгийг сая ухаарчээ. Гэвч Меме хайртай хүнээ мартсангүй. Тэрбээр Бага Аурелианогийн дэлхийн хамгийн хөөрхөн хүүхэн эрэн төөрч будилж явсан зэрэглээт цөлийг луустай туулж явахдаа ч түүнийгээ бодож, индианы жимээр ууланд гарч, гучин хоёр сүмийн хонхны бэлэвсрэлийн аялгуу хангинасаар байх чулуут огцом гудамжтай баргар хотод хүрч ирэхээ ч түүнийгээ бодсоор байлаа. Тэр хоёр хуучны эзгүй байшинд хивэн хорхой язганах өрөөнд шалан дээр банз зэрэгцүүлэн дэвсэж ор хийгээд хонов. Хүүршсэн хөшгийг цонхноос авч, нүцгэн банзан дээр дэвссэнд хөдлөхийн тоолонгоор нөгөөх нь үйрч унаж байлаа. Цурам хийлгүй хонохдоо Меме Христос тэнгэрийн мэндэлсэн баярын тэр нэгэн битүүнд тугалган австай хүргүүлж ирсэн хар хувцастай хүн хажуугаар нь өнгөрөөхийг давхийн харахдаа хаана байгаагаа гадарлажээ. Хойд өдөр нь Фернанда үдийн мөргөлийн дараа түүнийг баргар байшинд аваачив. Эхийнхээ хатан хаан болохоор бэлтгэж байшинг таньж, аян нь энд дуусаж байгааг ойлгов. Фернанда контоорт нэг хүнтэй ярьж байх хооронд Меме испанийн хамба нарын тосон будгийн эртний хөрөг өлгөсөн хүлээн авах өрөөнд хүлээж, хар цэцэгтэй хив палааж, цөлийн мөсөнд маажийсан өндөр өсгийтөөс өөр хувцасгүй учир дааран чичирч байлаа. Өрөөний голд цонхоор тусах шар гэрэлд зогсоод Маурисоио Бабилоньяг бодож байтал дотроос маш хөөрхөн гэлэнмаа гурван ээлжийн дотуур хувцастай хөвхөн хайрцгийг нь барин гарч ирээд явуут гараа сунган,
- Ренета, явъя гэжээ.
Меме түүний гараас барьж, дув дуугүй хөтлөгдөн одвой. Фернанда охиноо эцсийн удаа харвал цаадах нь сүмийн хэрэмний саяхан хаагдсан төмөр торон хаалганы цаана гэлэнмаагийн алхааг гүйцэх гэж шогшиж байлаа. Меме Маурисио Бабилоньяг, машины тосны үнэр, шар эрвээхий дагуулыг нь бодож, хожим хойно намрын нэгэн өглөө Краковын баргар эмнэлэгт хүний нэрээр, ганц ч үг дуугаралгүй амьсгаа хураатлаа насан туршдаа бодсоор байх болно.
Фернанда зэвсэгт цагдаа нараар хамгаалуулсан галт тэргээр Макондод эргэж ирэв. Түүний аялан явж байхад зорчигчдын царай түгшүүртэй, хот тосгоны гудамжаар цэрэг цуух дүүрэн, нэг л лут юм болох төлөвтэй байсанд чухам ямар учиртайг ойлгосонгүй. Макондод ирсэн хойноо л Бага Хосе Аркадио гадилын компанийн ажилчдыг ажил хая гэж хатгаж шүтгэж байгааг дуулжээ. “Энэ л бидэнд дутаж гэнэ. Манайд анархист гарч ирж” гэж Фернанда боджээ. Хоёр долоо хоногийн дараа ажил хаялт хэлэж, уршигтай юм болох байх гэж бүгдээрээ болгоомжилж байсан боловч тэгсэнгүй. Ажилчид гадилыг ням гаригт тайрч ачихаас татгалзаж, шаардаж байгаа нь гарцаагүй зөв болж, Антонио Исабель лам хүртэл түүнийг тэнгэрийн бошигт нийцэж байна хэмээн сайшаажээ. Энэ болон дараачийн хэдэн сард гарсан ажил хаялт ялсан нь урьд хотыг франц дууч эмсээр л дүүргэж чадах хүн гэж зард гарсан байсан Бага Хосе Аркадиогийн өчүүхэн биеийг алдаршуулжээ. Бага Хосе Аркадио хөлөг онгоцны утгагүй аялал зохион байгуулах гэхдээ зодооч тахиагаа гэнэт зарчихсан шигээ гадилын компанийн харгалзагчийн тушаалыг орхиод ажилчдын талд оржээ. Төдий л удалгүй Бага Хосе Аркадиог нийгмийн хэв журмын эсрэг олон улсын хийж байгаа хуйвалдааны тагнуул төлөөлөгч гэж зарлав. Аймар цуу дэгдэж байсан тэр долоо хоногийн нэгэн шөнө Бага Хосе Аркадио нууц хурлаас буцах замдаа нэгэн үл мэдэгдэх хүнд дөрөв буудуулсан боловч азаар амьд гарав. Дараа дараачийн сарын байдал маш түгшүүртэй байсан учир Урсула хүртэл гэгээ үл үзэх ертөнцдөө түүнийг мэдэж, хүү Аурелианогийнхоо үрлэн эмээр халаасаа дүүргэж явсан тэр гайт үеийг үзэх шиг болжээ. Урсула Бага Хосе Аркадиотой уулзаж, үзсэнээ түүнд хэлж өгөх гэсэн боловч аминд нь халдсан шөнөөс хойш ихрийнх нь өрөөсөнг хаана байгааг хэн ч мэдэхгүй байна гэж Бага Аурелионо хэлжээ.
- Яг л Аурелиано. Ертөнцийн бүх юм орчин эргэж байдаг юм уу даа гэж Урсула дуу алджээ.
Фернанда тэр үеийн үймээн сандраанаас хөндий байлаа. Охиных нь хувь заяаг өөртэй нь ярилгүйгээр дураараа шийдсэнд эгдүүцсэн нөхөртэйгөө зад хэрэлдсэнээс хойш хүн хартай уулзахыг больжээ. Охиноо сүмээс гаргаж авна, хэрэг болбол цагдаагийн тусламж авна гэж Бага Аурелианогийн сүрдүүлэхэд Фернанда Мемег сайн дураараа сахил хүртсэн гэсэн бичиг үзүүлжээ. Угтаа бол Меме төмөр торны дотор орсон хойноо, гэрээс нь аваад явахад эсэргүүцээгүй шигээ яавал яаг гэсэн байдлаар нэрээ тавьсан юм санжээ. Бага Аурелиано Маурисио Бабрилоньяг тахиа хулуух гэж гэрт нь очсон гэдэгт итгээгүй шигээ эхнэрийнхээ үзүүлсэн баталгаа бичиг дотроо үнэмшихгүй байсан боловч нэгэнт л тийм юм бол одоо яах вэ гэж бодоод биеэ зовоолгүйгээр Петра Котесийн суганд хоргодон, дахин галзуурсан мэт цэнгэж, зад найрлах болов. Фернанда бүх хотыг хамарсан түгшүүрийг тоохгүй, Урсулагийн усан амлаж байгааг хайхрахгүй бодож боловсруулснаа улам нягтлан бататгаж байлаа. Тэрбээр санваартны мяндаг удахгүй авах гэж байсан Хосе Аркадиод дэлгэрэнгүй захидал бичиж, дүү Рената нь шар хумхаа тусан, өөд болсон гэж дуулгажээ. Дараа нь Амаранта Урсулаг Санта Софи де ла Пьедадаар харуулаад, Мемегийн золгүй явдлаас болж, үл үзэгдэх оточ нартай харилцаа тасарсан байснаа сэргээв. Юуны өмнө тэрбээр зайнаас мэс засал хийх эцсийн өдрийг товлов. Гэвч үл үзэгдэх оточ нар Макондод замбараагүй явдал дуусаагүй байхад мэс засал хийх нь болгоомжгүй хэрэг гэж хариулжээ. Фернанда хүлээх тэвчээр хүрэхгүй, хэрэг явдлын учрыг сайн мэдэхгүй учир “Хотод ямар ч үймээн самуун байхгүй, хадам дүүгий нь тэнэг явдлаас хамаг хэрэг болж байгаа юм, тэр л тахиа зодолдуулж, хөлөг онгоц голоор явуулна гэж мангуурч байсан шигээ одоо үйдвэрчний эвлэл гэж дэмийрч байгаа юм” гэж дараагийнхаа захидалд бичжээ. Тэднийг тохиролцож амжаагүй байтал нэгэн халуун лхагва гаригт сагс барьсан чавганц хаалгыг нь тогшжээ. Санта Софи де ла Пьедад хаалгыг нээж өгөөд, нэг хүн бэлэг явуулж гэж санан, гоё гэгчийн торон алчуураар бүтээсэн тэр сагсыг авах гэтэл чавганц “хатагтай Фернанда дель Карпио де Буэндиад маш нууцаар сагсыг өг гэж зарлиг болсон” гээд өгсөнгүй. Сагсанд Мемегийн хүү байжээ. Фернандагийн номын багш асан лам жаал хүүг төрөөд хоёр сар болж байгаа, эх нь ам нээж өөрийн хүслийг айлтгаагүйн учир өвгийнх нь нэрээр Аурелиано гэж нэрлэлээ гэж захидалдаа бичсэн байлаа. Фернанда хувь тавилан өөрөөр нь ингэж даажин хийж байгаад дотор нь арзганаж байсан боловч гэлэнмаагаас үүнийг нууж чадав.
- Голоор сагстай хөвж явахад нь оллоо гэж хэлье хэмээн Фернанда инээмсэглэв.
- Хүн итгэхгүй дээ гэж гэлэнмаа дуугарав.
- Ариун сударт айлдсан байхад нь үүнд бүгд итгэдэг байхад яагаад надад итгэхгүй байдаг билээ гэж Фернанда зөржээ.
Гэлэнмаа буцах галт тэрэг хүлээж тэднийд үдийн хоол идэж, сүмд зарлиг болсноор хүүхдийн тухай ганц дурсаагүй боловч Фернанда өөрийнх нь гутамшгийг үл таашаах гэрч хажууд нь байгаад дотор нь багтарч, муу мэдээ хүргэж ирсэн элчийг дүүжилж алдаг дундад эртний заншил хуучирсанд харамсаж билээ. Тэгэхэд л Фернанда гэлэнмааг явангуут жаалыг усан санд живүүлж орхиё гэж шийдсэн боловч зүрх нь арай хүрсэнгүй, эзэн тэнгэр хязгааргүй хишгээ хайрлаж, энэ дарааснаас салгахыг тэвчээртэй хүлээхээр болжээ.
Жаал Аурелианог ойтой болж байтал Макондогийн байнгын түгшүүртэй байдал гэнэт туйлдаа хүртэл даамжирлаа. Нууц байдалд ороод байсан Бага Хосе Аркадио болон үйлдвэрчний эвлэлийн бусад удирдагчид долоо хоногийн шувтаргаар гэнэт хотод үзэгдэж, гадилын компаний бүс дэх суурингуудад жагсаал зохион байгуулав. Цагдаа нар хэв журам зөрчих эсэхийг л харзнасхийж байлаа. Гэвч даваа гаригийн шөнө үйлдвэрчний эвлэлийн удирдагчдыг орноос нь чирэн босгож, гар хөлд нь тавин жингийн гав дөнгө зүүгээд мужийн гол хотын гянданд явуулав. Тэдний дотор Бага Хосе Аркадио, Макондод нутаг заагдан сууж байсан, өөрийн загалмай зүүлгэсэн эцэг Артемио Крусийн баатарлаг гавьяаг биеэр үзсэн гэж ярьдаг, мексикийн хувьсгалд оролцож явсан хурандаа Лоренсо Гавилан баригджээ. Гэвч засгийн газар, гадилын компани хоёр баривчлагдагсдын хоолны мөнгийг хэн төлөхийг тохиролцож чадаагүй учир тэднийг гурван сар бололгүй дахин суллав.
Энэ удаа ажилчид хүнсний бүтээгдэхүүн чанар муутай, ажлын нөхцөл тэсвэрлэхийн аргагүй хүнд хүчир байгаад дургүйцэн байгаагаа илэрхийлжээ. Түүнээс гадна ажилчид цалинг жинхэнэ мөнгөөр тавихгүй, компани дэлгүүрээс вергиний гахайн утсан махнаас өөр юм авах аргагүй цаасан мөнгөөр өгч байна гэж гомдол тавьж байлаа. Цаасан мөнгөний системийг илчиллээ гэж Бага Хосе Аркадиог гянданд хорьжээ. Компани энэ системд дулдуйдаж худалдааны флотын зардлыг хямдруулж байгаа юм, учир нь жимс ачсан хөлөг буцахдаа, дэлгүүрийн бараа ачиж ирж байна, энэ ачаа байхгүй бол гадил ачдаг усан боомт хүртэл Шинэ Орлеанаас хоосон явах байсан гэдгийг Хосе Аркадио тайлбарлажээ. Ажилчид бас ахуйн нөхцөл, эмнэлгийн үйлчилгээний талаар сэтгэл дундуур байлаа. Компанийн эмч нар өвчтөнийг үздэггүй, эмнэлгийн өмнө зүгээр л оочирлуулан зогсоогоод, эмнэлгийн сувилагч өвчтөний хумхаатаж уу, загтаж уу, түгжрээ болж уу гэдгийг харгалзалгүйгээр зэсийн байвангийн өнгөтэй үрлийг хэлэн дээр нь тавьж өгнө. Эмчилгээг ёстой хавтгайруулж байсан учир хүүхдүүд оочирт хэд дахин зогсоод үрлийг залгихын оронд гэртээ аваачин лотоо тоглохдоо хасааны оронд хэрэглэдэг байлаа. Ажилчид нурж унах гэж байгаа саравчинд багтаж ядан суудаг. Инженерүүд тэдэнд бие засах газар барьж өгч хүч зарсангүй, сууринд тавин хүн тутамд нэг явуулын жорлонг Христосын мэндэлсэн өдрөөр тавьж, удаан эдлэхийн тулд энэ төхөөрөмжийг яаж ашиглахыг нийтэд үзүүлжээ. Урьдын цагт хурандаа Аурелиано Буэндиаг шавж байсан хар сүртүүгтэй зөнөсөн өмгөөлөгчид, одоо гадилын компаний эрх ашгийг хамгаалж, ажилчдын бүх шаардлагыг илбэ жилбэтэй л дүйцэхүйц овсгоотойгоор няцааж байлаа. Ажилчид айлтгал бичиг зохиож, бүх нийтээр санал нэгтэй сайшаан, гадилын компанийн сонорт албан ёсоор хүргэтэл нэлээд хугацаа оров. Ноён Браун айлтгал бичгийн тухай сонсмогцоо шилэн дээвэртэй ганган вогооноо галт тэрэгний араас зүүгээд пүүсийн хамгийнтом төлөөлөгчдийн хамт Маркондогоос алга болж өгөв. Гэвч дараагийн бямбад ажилчид тэдний нэгийг нас хүйд нүцгэн хүүхэнтэй хэвтэж байхад нь олж аван, айлтгал бичгийн хуулбарт гарын үсэг зуруулж чадав. Тэр хүүхэн түүнийг өвөртөө оруулан аргалж байхаар зөвшөөрсөн юм санж. Гэсэн хэдий боловч уйтгартай хуульчид гадилын компанитай энэ хүний огт холбоогүй болохыг шүүхэд нотолж, гаргасан нотолгоондоо улс амьтныг эргэлзэх вий гэхдээ нэр зээлдэгч хэмээн гяндан хорьжээ. Хожим нь ажилчид гуравдугаар зэргийн вогооноор нууж аялж явсан ноён Брауныг барьж аваад айлтгал бичгийн өөр нэг хувь дээр гарын үсэг зуруулав. Маргааш нь тэр шүүхэд очихдоо тас хар үстэй болчихсон, испаниар ус цас шиг ярьж байлаа. Тэр бол Макондод төрсөн, мөн тэнд Дагоберто Фонсека нэр авсан, эмийн өвс худалдаалдаг гэмгүй иргэн болохоос гадилын компанийн ерөнхий захирал, Алабама муж улсын Пратвилл хотын иргэн ноён Жек Браун биш гэж өмгөөлөгчид нотолжээ. Удалгүй, ноён Браунд хүрэх гэж ажилчдын дахин оролдсоны дараагаар хуулийнхан түүний үхсэн тухай магадалгааны хувилбарыг олон нийтийн газарт өлгөснийг үзвэл зургадугаар сарын есөнд Чикаго хотноо гал унтраах машинд дайруулж үхсэнийг элчин консул болон элчин сайдын яамны зөвлөхүүдийн баталсан тухай өгүүлсэн байлаа. Ажилчид орон нутгийн эрхтэн дархтны энэ будлиан булхайгаас залхан төвөгшөөгөөд, шүүхийн дээд байгууллагад годмлоо мэдүүлэв. Гадилын компани хүмүүсийг түр ажил л үе үе хөлсөлдөг, хэзээ ч байнгын ажилчин авч байгаагүй бөгөөд авч байхгүй учир ажилчдын шаардлага хуульд огт нийцэхгүй гэж хуулийг завхруулагчид нь мэтгэжээ. Тийнхүү виргиний гахайн утсан мах, ид шидийн чадалтай үрэл, Христосын мэндэлсэн өдрөөр байгуулсан жорлонгийн тухай яриаг зохиомол хэмээн няцааж, ажилчид гэж байгаагүй гэж шүүхийн шийдвэрээр тогтоон, газар бүрд ёслол төгөлдөр тунхаглажээ.
Хүчтэй ажил хаялт эхлэв. Гадилын тариалан дээр ажил зогсож, жимс модондоо ялзран зуун хорин хайрцаг чирсэн галт тэрэг төмөр замын мухар салаан дээр хөдөлгөөнгүй зогсож байлаа. Хот суурингаар ажилгүйчүүд дүүрлээ. Туркийн гудамжинд дуусах гэж байхгүй бямба гариг эхэлж, “Отель Хакоба”-гийн биллиардын танхимд тоглоомчингууд ээлжээ хүлээн өнжин хонон шахцалдах болов. “Арми нийгмийн хэв журмыг сэргээх тушаал авч гэнэ” гэсэн зар тарсан өдөр Бага Хосе Аркадио яг тэнд байж байлаа. Хэдийгээр тэр адыг мэдэх совингүй боловч энэ мэдээг дуулахдаа хурандаа Геринельдо Маркес хүн буудаж алахыг өөрт нь харуулсан тэр нэгэн өглөөнөөс хойш хүлээсэн үхлийн дохио ирэх нь энэ гэж боджээ. Гэвч муу совин татлаа гээд уулын тэвчээртэй байдлаа алдсангүй. Тэр шааригийг цохиураар цохин, санаснаараа хэд хэдэн шаариг зэрэг оруулав. Хэсэг зуур болтол бөмбөрийн пижгэнэх, бүрээний янгинах, гудамжнаа хүмүүс үймэн хашигралдах дуу гарахад Бага Хосе Аркадио шаариг цохих төдийгүй, хүнийг цаазаар аваачиж байгааг харсан өдрөөс хойш өөрөө өөртэйгөө дуугүй тоглосон тоглоом дууслаа гэдгийг ухаарав. Тэгэхэд гадаа гарч үзвээс тэнд гурван хороо бөмбөрийн дуугаар хөл нийлүүлэн алхаж, тийнхүү алхахад нь газар доргиж байлаа. Энэхүү олон толгойт лууны үмхий үнэр наран гийсэн үдийн агарт шингэв. Цэргүүд тагдгар пагдгар бөгөөд бүдүүн хадуун ажээ. Тэднэс морины хөлс, наранд дэлгэсэн түүхий ширний үнэр ханхалж, уулынхан шиг хийх гэснээ олон үггүй, огт буцахгүй хийх зоригтой нь мэдэгдэж байлаа. Бага Хосе Аркадиогийн дэргэдүүр бүтэн цаг явж өнгөрөхөд нь хэдхэн салаа л тойроод л яваад байгаа мэт бодогджээ. Учир нь бүгдээрээ ихэр юм шиг ав адилхан, бүгдээрээ дашмаг зүүж, хүнд үүргэвч үүрсэн, жадыг нь тэнийлгэсэн гутамшигт буу мөрлөсөн, бүгдээрээ тушаалыг сохроор дагах мангуу байдалтай, нэр төрөө бодон яахаас ч сийхгүй царайтай ажээ. Урсула уйтгарт хэвтрээсээ тэдний алхааг сонсоод, хуруугаа загалмайлан гараа өргөжээ. Санта Софие де а Пьедад индүүдэж эхлээд байсан эрээн бүтээлэг дээрээ тонгойн агшин зуур таг болж, Бага Хосе Аркадио хүүгээ бодож байхад, цаадах нь "О“ель Хакоба"-”ийн үүдэнд сүүлийн цэрэг хажуугаар нь хэрхэн өнгөрч байгааг хэнэггүй харж зогслоо.
Байлдааны цагийн хуулиар цэргүүд маргаан зууч болох ёстой байтал хоёр талыг эвлэрүүлэх гэж өчүүхэн ч оролдсонгүй. Цэргүүд Макондо дундуур гарч сүр хүчээ үзүүлээд буу зэвсгээ ацлан тавиад гадилыг хураан, галт тэргийг мухар замаас гарган ачаалж гарав. Саяхан болтол тайван хүлээж байсан ажилчид зөвхөн мачетегаар зэвсэглэж ойд гарч урвагчидтай тэмцэв. Тэд компанийн байшин, дэлгүүрийг галдаж, одоо пулемётоор галлан замаа цэвэрлэх болсон галт тэрэгний хөдөлгөөнийг саатуулахын тулд төмөр замын даланг нурааж, харилцах утасны болон цахилгаан мэдээний шугамыг тасалж байлаа. Услах сувгийн ус цусанд будагдлаа. Цахилгаанжуулсан хонуурьтаа энх тунх, эсэн мэнд сууж байсан ноён Брауныг гэр орныхны нь хамт, нутгийнхны нь гэр бүлийнхны хамт цэргээр хамгаалуулан Макондогоос гаргаж, аюулгүй газарт аваачжээ. Хэрэг явдал даамжран, хүч тэнцвэргүй, цус асгаруулсан иргэний дайн болох осолтой болж иртэл эрх баригчид Макондод бүгдээрээ цуглахыг ажилчдад уриалав. “Мужийн иргэний ба цэргийн тэргүүн ирэх баасан гаригт хотод ирж, мөргөлдөөний учрыг олно” гэж уриалгад заасан байлаа.
Бага Хосе Аркадио баасан гаригт өглөөнөөс аваад өртөө рүү цувсан олны дотор байлаа. Урьдын өдөр нь тэрбээр үйлдвэрчний эвлэлийн удирдагчдын зөвлөлгөөнд оролцож, зөвлөлгөөнөөс хурандаа Гавилан тэр хоёрт ард олны дотор явж, байдлыг харгалзан тэдний үйл ажиллагааг чиглүүлэхийг даалгажээ. Баг Хосе Аркадио сэтгэл тогтохгүй, нэг л хачин байлаа. Цэргүүд галт тэрэгний буудлын талбайн эргэн тойронд пулемёт зоож, төмөр торон хашаатай гадилын компанийн хотыг их буугаар хамгаалсан гэдгийг мэдсэнээс хойш аманд нь үргэлж шорвог гашуун амт амтлагдсаар байжээ. Өдрийн арван хоёр цагт ажилчин, эмэгтэй, хүүхэд нийлсэн гурван мянга гарууй хүн хожимдож байгаа галт тэрэг хүлээн, өртөөний өмнөх цулгуйд дүүрээд, цэргүүдийн пулемёт зоон хаасан хажуугийн гудамжинд бөөгнөрч байлаа. Эхний үед энэ нь баярын зугаалга болж байгаа юм шиг санагдаж байлаа. Олон түмэн Туркийн гудамжнаас шарсан махтай лангуу, ундаатай бүхээгийг тоохгүй хөхиүн сэргэлэн байцгаалаа. Гурван цаг дөхөж байтал албаны хүмүүсийн суусан галт тэрэг маргаашнаас нааш ирэхгүй нь гэсэн сураг гарав. Алжааж ядарсан олон урам хугаран санаа алджээ. Нэг ахлах дэслэгч хурсан олонруу амыг нь харуулан дөрвөн пулемёт зоосон өртөөний барилгын дээвэр дээр гарч бүгдийг чимээгүй бай гэж уриаллаа. Дөрөв, долоо хэрийн насны хоёр хүүхэдтэй, тарган авгай Бага Хосе Аркадиогийн дэргэд зогсож байв. Тэр эмэгтэй багыгаа гар дээрэ аваад, Бага Хосе Аркадиог танихгүй мөртлөө томыгоо өргөж тэнд юу ярьж байгааг чангнуулаач гэж гуйжээ. Бага Хосе Аркадио жаал хүүг мөрөн дээрээ суулгав. Олон жилийн хойно тэр жаал үзсэнээ, мужийн тэргүүний дөрөвдүгээр хуулийг чанга яригч хоолойгоор ахлах дэслэгч хэрхэн дуудан сонсгосныг бүгдэд ярьж, үүнийг нь хэн ч үл итгэнэ. Тэр зааварт генерал Кортес Варгас, түүний нарийн бичгийн дарга хошууч Энрие Гарсиа Исара гарын үсэг зурж, түүний наян үгтэй гурван зүйлд ажил хаягсдыг “бүлэг дээрэмчин” гэж нэрлэж, тэднийг сум хайрлалгүй буудах онц эрхийг цэргүүдэд олгосон байлаа.
Зааврыг уншиж дуусахад хурсан олон дургүйцэн нижгэнэв. Тэгтэл дээвэр дээрх дэслэгчийн оронд ахмад гарч ирээд чанга яригч хоолойгоо савлан, юм ярих гэж байна гэж дохилоо. Олон чимээгүй болов.
- Ноёд, хатагтай нар аа, та бүхэнд тарахад таван минутын хугацаа өгье гэж ахмад аяархан, удаан бөгөөд ядрангуй хэлэв.
Исгэрч шүгэлдэх, амандаа дүнгэнэх, хашгирч бархирах чимээ цаг тоолж эхэлснийг зарлан бүрээний дууг дарав. Хэн ч байрнааса хөдөлсөнгүй.
- Таван минут өнгөрлөө. Дахиад нэг минут болбол гал нээх болно гэж ахмад мөнөөхөн аялгаараа хэлэв.
Хүйтэн хөлс нь чийхарсан Бага Хоес Аркадио жаал хүүг мөрнөөсөө буулгаж эхэд нь өгөв. "Энэ шаарнууд л эхэлж буудна даа” гэж эмэгтэй шивнэв. Бага Хосе Аркадио юм хариулж амжаагүй байтал хурандаа Гавилан нөгөө эмэгтэйн хэлсэн үгийг цуурай шиг чангаар паргин давтаж байх нь дуулдав. Бага Хосе Аркадио байдал түгшүүртэй болж, гайхмаар нам гүм болсонд мансууран, эрлэгийн элчийн нүд цавчилгүй ширтэн байгаад мэлэрсэн энэ олныг байрнаас нь хөдөлгөх хүч байхгүй гэдэгт бат итгэж, өлмий дээрээ өндийн, энэ яваа насандаа анх удаа дуугаа өндөрлөн өмнөө зогсогчдын толгой дээгүүр,
- Новшнууд! Өнөөдөр оодровч маргааш өөдлөхгүй ээ! гэж хашгирлаа.
Бага Хосе Аркадиог дөнгөж хэлж дуустал аймаар бус, харин үгүй байлгүй дээ гэмээр юм боллоо. Ахмадыг гал нээх тушаал өгмөгц арван дөрвөн пулемёт дорхноо нижгэнэв. Гэвч энэ бүхэн жүжигт гардаг шиг л санагдаж байлаа. Пулемёт хахаж цацан тачигнаж, галаар галзуурсан мэт тургивч шавааралдан зогсон олон ганхийх дуу гарсангүй, тэр ч байтугай ганц ч удаа шүүрс алдсангүй, гэнэт бүгдээрээ чулуу болоод суманд даагдахаа больсон юм уу гэмээр божээ. Гэнэт өртөөний зүгээс амь тавьж байгаа хүний “А-а-а-а, ээж ээ!” гэж чарлах дуу мэнэрсэн байдлыг сарниулав. Галт уул нүргэлэн дэлбэрэх, үерийн ус хүрхрэн буух, газар хүчтэй хөдлөх гурав зэрэгцэх аятай, хурсан олон голоосоо түрхрэн хөдөлж, агшин зуурын дотор талбай даяараа пижигэнэв. Бага Хосе Аркадио жаал хүүгийн гараас дөнгөж шүүрэн автал эх нь нөгөө хүүхэдтэйгээ пархийн зугтаах олонд хамагдав.
Бага Хосе Аркадио өөрийг нь өргөөд, айж сандарсан олны дунд шахагдан, хөл нь газарт хүрэхгүй хөвөх мэт талбайн хажуугийн гудамжинд хэрхэн хамуулан орсныг жаал хүү олон жилийн хойно ярьж, айлынхан нь түүнийг зөнөсөн өвгөн гэж шоолох болно. Энэ гудамж руу орсон бөөн улс өнцөг рүү дөхөж явтал тэнд зоолттой байсан пулемёт хэрхэн гал нээхийг хүмүүсийн дээр өргөгдсөн жаал хүү харжээ. Хэд хэдэн хүн:
- Хэвтээрэй! Хэвтээрэй! Гэж зэрэг хашгирав.
Урьд эгнээнд явагсад пулемётын галд хяргуулан ойчив. Амьд үлдэгсэд газар унахын хооронд талбай руу эргэн хуйларчээ. Айж сандарсан хүмүүс луугийн сүүлэнд ширвүүлэх мэт бөөнөөрөө нөгөө тийшээ хуйлрахад пулемёт зогсоо зайгүй тачигнаж, нөгөө гудамжнаас бас нэг луугийн сүүлэнд цохиулагсад өөдөөс нь хуйлран ирлээ. Улс амьтан хашигдсан мал аятай түгжигдэж, усны асар том эргүүлгэнд орон татагдах мэт захаасаа пулементын галын хайчинд хяргуулан гол руугаа хурайлдан тэмүүлж байлаа. Нэгэн эмэгтэй цулгуйн голд сөхрөн суугаад загалмайлан залбирч, яагаад ч юм суманд оногдохгүй байгаа нь жаал хүүд харагдав. Бага Хосе Аркадио нүүр цусанд будагдан газар унахдаа жаал хүүг яг тийш нь чулуудаж амжтал асар том хүн давалгаатэр цулгуйг, сөхөрсөн эхнэрийг, халуу дүүгсэн өндөр цэлмэг тэнгэрийг, Урсула Игуараны амьтны дүрстэй мөсөн чихэр өчнөөнийг зарсан энэ хилэнцэт ертөнцийг арчин хаявай.
Хосе Аркадиог ухаан орвол эргэн тойрон хав харанхуй, өөрөө дээшээ хараад хэвтэж байлаа. Учиргүй урт, анир чимээгүй галт тэргэнд явж байгаа болотой, толгойных нь цус барьцалдан хатаж, хамаг бие нь шархиран өвдөж байв. Нойр нь хүрч байна гэж жигтэйхэн. Айдас хүйдэс, бузар булайгаас хол, аюул осолгүй газар хэдэн цаг унтаад авья гэж бодоод өвчин багатай хажуугаараа эргэхдээ л хүүрэн дээр хэвтэж байгаагаа мэдэв. Хүүрийг вагонд пиг чихэж, дундуур нь явах гудам үлдээжээ. Амьтныг яргалснаас хойш хэдэн цаг өнгөрсөн бололтой, учир нь хүүр намрын гөлтгөнө шиг хүйтэн бөгөөд тэмтрээд үзэхэд царцсан хөөс мэт болжээ. Хүүрийг энд авчрагсад гадилын хонгорцгийг хураадаг шиг эгнүүлэн хураах завтай байжээ. Энэ хар дарсан зүүднээс зайлах гэж Бага Хосе Аркадио вогоон дамжин галт тэрэгний толгойн зүг мөлхөж явахдаа унтаа тосгоны дэргэдүүр галт тэрэгний өнгөрөхөд банзны завсраар гялсхийх гэрэлд гологдол гадил аятай далайд хийхээр авч яваа, үхсэн эрэгтэй, үхсэн эмэгтэй, үхсэн хүүхдийг харж байлаа. Тэрбээр хоёрхныг таньснаас нэг нь сэрүүн ундаа зардаг эмэгтэй, нөгөө нь хурандаа Гавилан байсан бөгөөд хурандаа гараа мексик мөнгөн горхитой бүсээр ороосон нь сандран үймсэн олны дунд түүгээрээ өөртөө зам гаргах гэсэн бололтой. Бага Хоес Аркадио хамгийн эхний вагон хүрээд харанхуй руу үсэрч, галт тэрэг өнгөртөл шуудуунд хэвтэв. Энэ түүний үзсэн цуваан дотроос хамгийн урт нь байлаа. Ачааны хоёр зуугаад вагоон байлаа. Галт тэргэнд ямар ч гэрэл байсангүй, тэр ч байтугай улаан, ногоон дохионы дэнлүү ч байхгүй, зам төмөр дээгүүр чимээгүйхэн гулссаар байлаа. Вогооны орой дээр пулемёттой цэргийн бараа харлан харагдана.
Шөнө дундын алдад аадар цутгав. Бага Хосе Аркадио хаана галт тэрэгнээс үсэрснээ мэдэхгүй байсан боловч галт тэрэгний явсан зүгийн эсрэг явбал Макондод очно гэж ойлгож байлаа. Гурван цаг гаруй явтал үүрийн үнэгэн харанхуйд хотын захын байшин харагдав. Бороонд шалба норж, толгой нь заадсаараа салчих шахан ангалзана. Кофены үнэрээр нэг айлын гал зуухны өрөөнд орж явчихвал хүүхэд тэвэрсэн эмэгтэй зуухан дээрээ тонгойн зогсож байлаа.
- Сайн байна уу. Би Бага Хосе Аркадио Буэндиа байна гэж тэнхэл алдран хэлжээ.
Тэрбээр амьд гэдгээ мэдүүлэх гэж нэрээ бүтнээр нь үсэглэн хэлэв. Ингэсэн нь ч сайн болов. Учир нь тэр эмэгтэй цус нөжинд хутгалдсан, эрлэгийн дансанд орсон байдалтай, баргар эцэнхий хүнийг хаалган дээрээ зогсож байгааг харахдаа хий юм байна гэж боджээ. Тэр Бага Хосе Аркадиог таньдаг байлаа. Хувцсыг нь галын дэргэд хаттал нөмрөх хөнжил авчирч өгөв. Шархаа угааг гэж ус халааж өгөв, азаар вөхөн арьс нь л хэгзэрсэн байжээ. Толгой боох цэвэр цагаан даавуу авчирч өгөв. Буэндиагийнхан чихэргүй кофе уудаг гэж дуулсан тул аяга чихэргүй цай авчирч өгөөд, хувцсыг нь галын дэргэд өлгөв.
Бага Хосе Аркадио кофег ууж бартлаа ганц үг дуугарсангүй.
- Тэнд лав, гурван мянга байсан байх аа гэж тэр шивнэв.
- Юу тэр вэ?
- Алагдсан улс аа. Өртөөн дээр цугларагсад цөмөөрөө байх аа гэж тайлбарлав.
Тэр эмэгтэй Бага Хосе Аркадиог өрөвдөнгүй харав. “Энд хүн амьтан үхээгүй шүү дээ. Танай садангийн хурандаа Аурелиано Буэндиагийн үеэс хойш Макондод юу ч болоогүй” гэж тэр хэлэв. Гэртээ харьтлаа Бага Хосе Аркадио гурван айлаар ороход “Үхсэн хүн байхгүй” гэж нөгөө л хэлдгийг өөрт нь хэлжээ. Галт тэрэгний буудлын дэргэдэх талбайгаар дарйвал шарсан махны ширээг давхарлан хураасан нь бараалан харагдаж, хүн яргалсны ул мөр байхгүй байлаа. Бороо зүсрэн орох тул гудамж хоосон, хаалга цонхоо бин битүү хаасан байшингуудад амьтай голтой юм байгаагийн шинж алга байлаа. Өглөөний мөргөлд дуудах хонхны дуу л тэнд хүн амьтан бий гэдгийн цорын ганц баталгаа болж байлаа. Бага Хосе Аркадио хурандаа Гавиланы хаалгыг тогшвол өөрийн нь олон харсан жирэмсэн хүүхэн “Явчихсаан, нутаг буцсан” гэж айсан янзтай хэлээд, хаалгаа тасхийтэл хааж орхив. Цахилгаанжуулсан хонуурийн гол хаалга дээр нутгийн хоёр цагдаа зогсож, цув, хулдаасан юүдэн өмссөн нь бороонд цохиулах чулуун баримал аятай харагдана. Захын нарийн гудамжинд Антилийн арлын негрүүд хоолой нийлүүлэн тамалга татаж байлаа. Бага Хосе Аркадио хашаа давж, гэрийнхээ гал зууханд оров. Санта Софи де ла Пьедад “Фернандад бүү харагдаараай. Босож байгаа шүү” гэж шивнэв. Санта Софи де ла Пьедад нэг л нууц хэлэлцээг биелүүлж байгаа мэт хүүгээ “хөтөвчийн өрөөнд” оруулж, Мелькиадесийн салж унах шахсан эвхдэг орыг тавьж өгөөд, өдрийн хоёр цагт Фернандаг унтахаар хэвтэхэд цонхоор таваг хоол өгчээ.
Бага Аурелиано бороонд дайрагдаад гэртээ унтсан учир өдрийн гурван цаг гэхэд тэнгэр онгойхыг хүлээн сууж байлаа. Санта Софи де ла Пьедад дүүгийн нь ирснийг сэм дуулгавал тэр Мелькиадесийн өрөөнд оров. Бага Аурелиано ч талбай дээр ажилчдыг хядсан гэдэгт ч галт тэргээр тэдний хүүрийг ачин далай руу аваачсан аймаар явдалд ч үнэмшсэнгүй. Ажилчид өртөөнөөс явах тушаалыг дагаж, гэр гэртээ тайван тарсан гэсэн засгийн газрын онц мэдэгдлийг өчигдөр орой нь Макондод дуудан сонсгосон байлаа. Үйлдвэрчний эвлэлийн удирдагчид дээд зэргийн эх оронч үзэл гаргаж, шаардлагаа эмнэлгийн үйлчилгээг сайжруулах, саравчны дэргэд бие засах газар байгуулах гэсэн хоёр зүйл болгон цөөрүүлсэн гэж бас уг мэдэгдэлд ард түмний сонорт толилуулсан байлаа. Бага Аурелиано хожим нь мэдвэл, цэргийн эрхтнүүд ажилчдын хэргийг зохицуулаад, энэ тухай ноён Браунд яаран дуулгавал тэрбээр шинэ шаардлагыг биелүүлэхээр зөвшөөрснөөр барахгүй компанийн хөрөнгөөр гурван өдрийн ардын зугаалга зохиож, найрамдал байгуулсныг ёслон тэмдэглэх санал тавьжээ. Гэвч цэргийнхнийг хэдний өдөр хэлэлцээрт гарын үсэг зурах вэ гэж асуухад тэр цонхоор гилбээ гялалзах тэнгэрийг харснаа төдийд гэхийн аргагүй дохиод,
- Тэнгэр ч мөн муухай аашилж байна даа. Борооны үед бид ажилладаггүй гэж хэлжээ.
Гурван сар бороо ороогүй, гантай байлаа. Ноён Браун ингэж шийдсэнээ дөнгөж хэлтэл гадилын тариалангийн бүсэн аадар цутгаж, Бага Хосе Аркадио Макондо орох замдаа тэр бороонд дайралдсан нь тэр байжээ. Азарган бороо үүнээс хойш долоо хоноход ч орсоор л байлаа. Засгийн газар өөрийн мэдэлд байдаг мэдээллийн бүх хэрэгслээр үхсэн үрэгдсэн хүн байхгүй, ажилчид сэтгэл дүүрэн гэр гэртээ очсон, гадилын компани бороо арилтал ажлаа зогсоосон гэдгийг албан ёсоор мянгантаа давтаж, ард иргэдэд түмэнтээ уриалсаар хүн бүрийг тийм бодолтой болгож чаджээ. Зүсэрсэн их аадар сүйд хийж, яаралтай арга хэмжээ авах хэрэг гарч юуны магад хэмээн байлдааны цагийн байдлыг халаагүй боловч цэгийг хуаранд нь татав. Өдөр нь цэргүүд өмднийхээ шуумгийг өвдгөө хүртэл шуун уруйн ус бургилан урсах гудамжаар тэнэн, хүүхэдтэй цаасан онгоц хөвүүлэн тоглоно. Шөнө нь хөл хорих цаг эхлэнгүүт бууныхаа бөгсөөр айлын хаалгыг хэмж цохин, сэжигтэй этгээдийг орноос нь чирэн босгоод, эргэж ирэхээргүй газарт авч оддог байлаа. Цэргийнхэн гэмт хэрэгтэн, алаач, хядаач, дөрөвдүгээр зааврыг зөрчигчдийг эрэн хайж, алж устгасаар байгаа боловч баривчлагдсан улсын хувь заяа юу болсныг мэдэх гэж горилон сумангийн даргын өрөөнд дүүрсэн төрөл садныханд нь хүртэл болсон явдлыг үгүйсгэж, сумангийн дарга “Та бүхэн ердөө л зүүдэлж, Макондод тийм юм болж байгаагүй, хэзээ ч болохгүй, үүн шиг азтай хот хаана байна” гэж мэтгэдэг байлаа. Тийнхүү үйлдвэрчний эвлэлийн бүх удирдагчдыг устгав.
Ганц Бага Хосе Аркадио л амьд үлдэв. Хоёрдугаар сард нэг шөнө гэрийн хаалгыг начигнатал нүдэв. Бууны бөгсөөр балбаж байгааг нь яагаад ч эндүүрэх аргагүй байлаа. Бороонд ээрэгдээд гарч чадахгүй байсан Бага Аурелиано хаалгаа нээвэл норсон цувтай зургаан цэрэг офицерийн хамт зогсож байлаа. Тэд ганц ч үг дуугаралгүй, гэр дотуур явж зочдын өрөөнөөс агуулах хүртэл бүх өрөө, бүх шүүгээг нэгд нэгэнгүй нэгжив. Урсула өрөөнд нь гэрэл асаахад сэрээд, нэгжлэг хийж байхад амьсгал даран хэвтэж, хуруугаараа загалмай дүрслэн, цэргүүдийн яваа зүгт чиглүүлээд байлаа. Санта Софи де ла Пьедад Мелькиадесийн өрөөнд унтаж байгаа Бага Хоес Аркадиог сэрээж амжсан боловч зугтаж амжихгүй болсон нь илт байлаа. Санта Софи де ла Пьедад дахин хаалгыг түгжихэд Бага Хосе Аркадио цамц, гутлаа өмсөөд тэдний орж ирэхийг хүлээн орон дээрээ суув. Энэ үед тэд урланг нэгжиж байлаа. Офицер дүүжлээстэй цоожийг тайлахыг тушаагаад, дэнлүүнийхээ гэрлийг хурднаа тойруулан тусгаж, алжны ширээ, хүчилтэй цозгор байж байгааг хараад энд хүн суудаггүй юм байна гэдгийг ойлгов бололтой. Гэсэн хэдий боловч Бага Аурелианогоос “Өөрөө уран дархан хийдэг үү?” гэж цохиж асуусанд цаадах нь энд хурандаа Аурелиано Буэндиагийн урлан байсныг тайлбарлав. “Тийм байж!” гэж офицер хэлээд дэнлүүгээ асааж, сайтар нэгжихийг тушаавал цэргүүд цозгор шилний доор төмөр лаазанд хайлуулаагүй хэвтэж байсан арван найман алтан загасыг гаргаж ирэв. Офицер тэдгээрийг ширээн дээр асгаад, нэг нэгээр нь авч нарийвчлан үзсэнээ нэлээд зөөлөрч “Та бүхнийг дургүйлхэхгүй бол нэгийг авъя. Тухайн үедээ эдгээр нь самуун дэгдээгчдийн таних тэмдэг байсан. Одоо нандин дурсгал болжээ” гэв. Тэр цэл залуу, бараг хүүхдээрээ гэмээр боловч их л эрэмшингүй ажээ. Түүнд сэтгэл татмаар нэг л юм байгаа нь сая л мэдэгдэв. Бага Аурелиано нэг загасыг түүнд бэлэг болгосонд офицерын царай хүүхдийнх шиг гийж, загасыг халаасандаа хийгээд, бусдыг лааз руу буцаан шидээд байранд нь тавив.
- Ийм бэлгийг үнэлж баршгүй. Хурандаа Аурелиано Буэндиа манай хамгийн аугаа хүмүүсийн нэг байсан юм гэж хэлэв.
Гэвч ийнхүү хүнлэг үг хэлж уярлаа гээд сурсан зангаа тавьсангүй. Мелькиадесийн өрөөний хаалганы дэргэд Санта Софи де ла Пьедад эцсийнхээ мэхийг хийж, “Энд хүн суухаа больсоор зуун жил болж байна” гэж хэлсэн боловч офицер өрөөг онгойлгуулж дэнлүүгээ гүйлгэн тусгавал Бага Аурелиано, Санта Софи де ла Пьедад хоёр Хосе Аркадиогийн нүүрэн дээгүүр гэрэл гялсхийгээд өнгөрөхөд бөлтгөнөсөн нүдийг нь хараад, нэг түгшүүр өнгөрөхөд, ондоо нэг түгшүүр эхэлж байна, хүлцэнгүй л байхаас өөр аврал байхгүй гэдгийг ойлгожээ. Гэвч офицер дэнлүүгээрээ тасалгааг үргэлжлүүлэн гэрэлтүүлж, шүүгээнд давхарлан өрсөн далан хоёр хөтөвчийг олж хартлаа юу ч сонирхсон шинжгүй байлаа. Тэгээд л гэрэл асаав. Бага Хосе Аркадио урь урьдынхаасаа сүрлэг төгөлдөр болчихсон, бодлогошрон орны ирмэг сандайлан сууж, босохоор бэлдэж байлаа. Түүний цаана дэлгэж онгичсон ном, хуулиастай бичиг бүхий тавиур, бэх нь дүүрэн хэвээрээ байгаа нагбумтай цэвэрхэн хураасан ажлын ширээ харагдана. Бага Аурелианогийн багынх нь л санахынх агаар цэвэрхэн, тунгалаг, юм нь аанай л тоос тогтдоггүй, эвдэрч хуучирдаггүй хэвээрээ байлаа. Үүнийг ганц хурандаа Аурелиано Буэндиа л анзаардаггүй байсан сан. Гэвч офицер хөтөвчийг л анхаарч,
- Ам бүл хэдүүл билээ? гэж асуув.
- Тавуул.
Офицер хачирхав бололтой. Тэгснээ Бага Аурелиано, Санта Софи де ла Пьедад хоёрын Бага Хосе Аркадио ч офицерын өөрийг нь харж байгаа мөртлөө харахгүй байгааг ойлгов. Офицер гэрэл унтраагаад хаалга хаав. Цэргүүдтэйгээ ярьж эхлэхэд нь залуу офицер Мелькиадсеийн өрөөг хурандаа Аурелиано Буэндиагийн хардаг шиг харсныг Бага Аурелиано мэдэв.
- Энд үнэхээр зуун жил амьд амьтан ороогүй юм байна. Аягүй бол могойтой ч байж мэднэ гэж цэрэгтээ хэлжээ.
Хаалга хаагдахад Бага Хосе Аркадио өөрийнх нь хувьд дайн дууссаныг мэдлээ. Үүнээс олон жилийн өмнө хурандаа Аурелиано Буэндиа дайны бишрүүлэн татах хүчтэйг түүнд ярьж, өөрийнхөө амьдралаас өдий төдий жишээ дурдан хэлснээ батлах гэж оролдож байж билээ. Тэгэхэд Бага Хосе Аркадио итгэсээн. Гэвч энэ шөнө офицер өөрийг нь харахгүй ширтэж байхад сүүлийн хэдэн сарын түгшүүр, гяндангийн бузар булай, өртөөн дээрх үймээн сандрал, хүүр ачсан галт тэрэг зэргийг санаад, хурандаа Аурелиано Буэндиа ердөө нэг бол овтой амьтан, үгүй бол тэнэг амьтан байж гэж боджээ. Дайнд яадгийг ганцхан үгээр “айдаг” гээд хэлчихийн оронд далан долоон үг хэлэхийн хэрэг юу байв. Тэрбээр Мелькиадесийн өрөөнөө увдист гэрэл, борооны шаагих чимээгээр хамгаалагдаж, өөрийнхөө үзэгдэхгүйд сэтгэл амарч, насан туршаа тайван байж үзээгүйгээ үзжээ. Амьдаар минь оршуулчих вий гэж ганц хиртхийдэг байлаа. Өөрт нь хоол зөөдөг Санта Софи де ла Пьедад үүнийг хэлсэнд нь аль болох урт насалж, хүүгээ амьдаар нь оршуулаагүй гэдгийг биеэр шалгахын тулд чадах бүхнээ хийнэ гэжээ амлажээ. Ийнхүү Бага Хосе Аркадио айх юмгүй болж аваад, Мелькиадесийн бичгийг судалж, ойлгохгүй болох тусмаа улам шамдаж байлаа. Борооны шаагихад дасаж, хоёр сар болоод чимээ гэж ялгахаа болиод, Санта Софи де ла Пьедадыг орж ирэхэд л хүний бараа харж, хоолыг цонхны тавцан дээр тавиад гаднаас цоожлохыг гуйдаг байлаа. Гэрийн бүх хүн, тэр ч байтугай Фернанда Бага Хосе Аркадиог мартаж орхижээ. Фернанда нөхрийн нь ихрийн өрөөснийг офицер тасалгаанд олж харсангүй гэдгийг дуулснаас хойш гэртээ байхад дургүйцэхийг больжээ. Бага Хосе Аркадиог хорионд орсноос хойш хагас жилийн дараа цэрэг Макондогоос явахад Бага Аурелиано бороо арилтал хүнтэй чалчих сан гэхээс хэл ам нь загатнаж, тасалгааны цоожийг аван ортол өнөө олон хөтөвчнөөс үмхий самхай ханх тавьж байлаа. Хөтөвчийг зохих юманд нь хэрэглээд шалан дээгүүр тавилсан байлаа. Толгой халзарсан Бага Хосе Аркадимо тасалгаанд ханхлах ой гутам үнэрийг огт тоохгүй, үл ойлгогдох бичгийг ахин дахин уншиж байлаа. Түүнээс сахиулсан тэнгэрийнх шиг гэрэл цацарч байлаа. Хаалга нээгдэх чимээнээр толгойгоо өргөж харснаа дахин тонгойход нь Бага Аурелиано, элэнц эцгийнхээ засрашгүй төөргөөр орсныг харцнаас нь ганц хараад л мэдвэй.
- Гурван мянга гаруй хүн байсан. Буудал дээр цугласан бүх хүн тэнд яах аргагүй байсан даа гэж цаадах нь дуугарав.
Бороо дөрвөн жил, арван нэгэн сар, хоёр өдөр оров. Заримдаа овоо намдмаар болоход Макондогийнхон одоо л тэнгэрийн муухай арилах нь гэж гоёлын хувцсаа өмсөж, илаарь болж байгаа хүн шиг туниагүйхэн инээмсэглэх боловч тэгж түр амсхийсний дараа бүр ч ширүүн ордогт удалгүй дасжээ. Аянгын дуу үргэлжлэн нүргэлж тэнгэр нурчих мэт болж, умраас хавсарга тавин, байшингийн дээврийг хуу татаж, хана туургийг нурааж, сүүлийн гадилыг орвонгоор нь суга татаж байлаа.Урсулагийн сэтгэлд байн байн ордог нойргүй болсон тэр үеийнх шиг энэ гамшгийг дагалдаад уйтгааг гаргах ерөндөг аяндаа олдож байлаа. Бага Аурелиано зүгээр суухтай хамгийн шаргуу тэмцэж байлаа. Тэрбээр ялихгүй ажлаар гэртээ ирээд ноён Брауны зад удаж урьсан бороонд дайрагдсан байлаа. Фернанда ханын шүүгээнээс эвдэрсэн шүхэр олоод аваад яв гэхэд нь Бага Аурелиано “Хэрэггүй, бороо өнгөртөл энд байя” гэж хэлжээ. Хатуу ам тангараг өгөөгүй хэдий боловч хэлсэндээ хүрэхээр хатуу шийджээ. Дотуур хувцас нь Петра Котесийнд үлдсэн учир гурав хоноод л бүх хувцсаа тайлан, дан дотуур өмдтэйгөө үлдээд хувцсаа угаалгадаг байлаа. Уйдахгүйн тул гэрийнхээ эвдэрч хэмхэрснийг засаж гарав. Хаалганыхаа нугасыг засаж, цоожоо тосолж түгжээг шурагдаж,оньсыг тэнийлгэжээ. Хэдэн сарын турш тэрбээр бүүр Хоес Аркадио Буэндиагийн үед цыгануудын мартсан бололтой хайрцагтай багаж сугавчлан гэр дотуур тонголзон явах нь харагддаг байлаа.Биеийн ажил хийгээд тэр юм уу, тоймгүй уйдсандаа ч тэр юм уу, эсэхүл арга буюу хоолоо хассанаас тэр юм уу гэдэс нь хөхүүртэй дарс дундрах шиг шуугдаж, асар том яст мэлхийн малигар хоншоор шиг царай нь хүрэн улаан өнгөө алдаж, давхар эрүү нь арилан, эцэстээ тэрбээр гутлаа өөрөө үдэж чадахаар болтлоо туржээ. Фернанда түүний хаалганы оньсыг хичээнгүйлэн засаж, ханын цагийг задалж байгааг харахдаа, хурандаа Аурелиано Буэндиа алтан загас хийдэг шиг, Амаранта товч хадаж, хулдас оёдог шиг, Бага Хосе Аркадиогийн эртний бичиг уншдаг шиг, Урсулагийн урьдынхаа юмыг л дурдаж байдаг шиг нэг юмаа далан долоо дахих өвчин тусаагүй байгаа даа гэж боджээ. Гэтэл тиймгүй байлаа. Гагцхүү бороонд бүх юм эх адгаа алдаж, тэр ч байтугай хэрэггүй оньсыг гурав хоноод л тосолж байхгүй бол арааны нь хооронд цэцэг ургаж, хоргойн саа зэвэнд баригдаж, чийг болсон цагаан даавууг шар хөгц бүрхэж байлаа. Агаар чийгэнд туйлын нэвчсэн учир загас нээлттэй хаалгаар орж ирэн, тасалгаан дотуур хөвсөөр цонхоор гараад явчихаж болохоор болжээ. Нэг өглөө Урсула сэрвэл хамаг бие нь суларсан байсанд удахгүй ойчихын дохио гэж бодоод “Дамнуурга дээр тавиад Антонио Исабель ламд хүргэж өгөөч” гэж гуйсанд Санта Софи де ла Пьедад үзвэл эмгэний нуруунд нь хануур хорхой туж шигдсэн байлаа. Цус бэлцийтэл сорж томорсон хорхойг галаар түлэхийг түлж, түүхийг нь түүлээ. Шуудуу татан, усыг эргээс урсгаж, өрөө тасалгаанаас бах, эмгэн хумсыг цэвэрлэсний дараагаар л сая шалыг арчиж, орны хөлд ивсэн тоосгыг авч, шаахайтай явж болохоор боллоо. Бага Аурелиано шальтай шальгүй өчнөөн төчнөөн ажилд дарагдаад хөгширч байгаагаа анзаарсангүй, нэг орой ганхуур сандалд сууж, үдшийн шар гэгээг халиан, Петра Котесийг сэтгэл огт хөдлөх юмгүй бодон сууж байгаад гэнэт өтөлж байгаагаа мэджээ. Нас бие гүйцэх тусам улам аятайхан болоод байгаа Фернандагийн хүйтэн өвөрт ороход саад болох юм байхгүй мэт санагдавч бороонд бүх хүсэл нь алга болоод, нэг их цадчихаад одоо яасан ч яах вэ гэж тайвширсан хүний байдалтай болжээ. Урьдын цагт сан бол бүтэн жил үргэлжилж байгаа ийм борооноор яаж пижигнүүлэх байсан бол гэж бодохдоо инээмсэглэжээ. Макондод өөрөө хамгийн түрүүнд гөлмөн төмөр авчирч билээ. Гадилын компани гөлмөн төмрөөр дээвэр хийхийг моод болгохоос бүр урьд шүү дээ. Тэрбээр Петра Котесийн унтлагын өрөөг дээвэрлэх гэж, дээвэр нүдэх борооны чимээ амрагийг нь ойрхон байна гэсэн сэтгэл төрүүлдэг учир тэр төмрийг олж ирж билээ. Гэвч залуугийн галзуурч, өвчигнөж явснаа санахдаа ч сэтгэл хөдлөхгүй, хамгийн сүүлийн удаа наргихдаа сэтгэлийн хөдөлгөөний бүх нөөцийг барчихаад, ингэсэн биш урьд баярлаж цэнгэж явсандаа харамсаж гэмших юмгүйгээр бодох гайхалтай чадвар олж авсан мэт байлаа. Бороо орсон биш тайван сууж, чөлөөтэй эргэцүүлэх завтай болжээ, хайрцагтай тосны сав, өрлөбөөр ноцолдсон биш хийж чадах байгаад хийгээгүй тустай ажлыг хийх минь яалаа гэж хожимдсон хойно гэмших болжээ гэж зэрвэс харахад санагдаж байсан боловч тиймгүй, урьдынхыгаа санасандаа ч, хал үзэж халуун чулуу долоосондоо ч тийм гэр амьтай болсонгүй ээ, Бороонд хоригдоод л тийм болж, Мелькиадесийн өрөөнд нисдэг хивс, бүхэл бүтэн онгоцыг багтай нь залгидаг аварга халимны тухай шидэт үлгэр уншиж байсан нялх багын явдлаа санахдаа тийм болжээ. Тэр нэгэн өдөр Фернанда сэрэмж алдсанаас жаахан Аурелиано гонхонд гарч ирсэнд Бага Аурелиано жаал хүүг ачаа гэж дор нь танилаа. Тэгээд хүүгийн үсийг тайрч, хувцас өмсгөж, хүнээс бишүүрхэхийг болиулбал төвгөр шанаа, гайхангуй харц, ганцаардангуй байдал гээд удам дагасан шинжийг авч төрсөн хууль ёсны Аурелиано Буэндиа гэдэгт удалгүй хэн ч эргэлзэхгүй болов. Түүнээс хойш Фернандо тайвшрав. Тэрбээр бардам зангаа татах гэж эртнээс бодсон боловч чухам яахаа мэдэхгүй, ийм байдлаас гарах боломжийн бүх аргыг бодсон боловч аль нь ч сэтгэлд таарсангүй. Бага Аурелиано санаандгүй гарч ирсэн ачаа өвгө эцгийн бодь сэтгэлээр өөд татан явахыг мэдсэн бол тэрбээр тэгж элдэвлэж, тэгж нууж хаахгүй байсан, яс махныхаа тасархайг үхүүлэх гэхээ аль ноднингийн болих байсан билээ. Нялхын шүд нь унаж, ясан шүд нь ургаж байсан Амаранта Урсулагийн хувьд зээ дүү нь борооны залхуут үед зугаагаа гаргадаг амьд тоглоом байлаа. Мемегийн хуучин унтлагын өрөөнд бүгдийн мартаж орхисон англи нэвтэрхий толь хэвтэж байсныг Бага Аурелиано санажээ. Хүүхдүүддээ зургаас нь үзүүлж, эхлээд амьтны дүрс, дараа нь газрын зураг, алсын орны байгалийн байдал, алдартай хүмүүсийн хөргийг үзүүлжээ. Бага Аурелиано англи хэл мэдэхгүй учир хамгийн нэртэй хот, хамгийн алдартай түүхэн зүтгэлтнийг арай хийн таньж байсан тул хүүхдийн мухар шалаанаас гарах гэж өөрөө нэр олж өгч, өөрөө домог зохиох хэрэг гарчээ.
Фернандо нөхрийгөө тэнгэр зохирмогц явдаг хүүхэн рүүгээ явчихна гэж итгэж байв. Борооны эхний хэдэн сард тэрбээр нөхрөө өөрийнх нь өвөрт орох гэх вий гэж айж, тэгвэл ичгүүртэйгээр үнэнээ хүлээх, Амаранта Урсулаг гарснаас хойш эр эмийн ажил хийх чадваргүй болсноо ярих хэрэг гарах байлаа. Ингэж айсандаа үл үзэгдэх оточ нартай байн байн захидал бичилцэж байсан боловч шуудан явахаа болиход харилцаа нь байсхийгээд тасардаг байлаа. Борооны эхний хэдэн сард их салхинд төмөр замын хэд хэдэн осол гарч, Фернандо үл үзэгдэх отчийн нэг захидлаас өөрийн нь захиа очоогүйг ойлгожээ. Хожим нь үл үзэгдэх оточ нартайгаа холбоо бүрэн тасрахад Фернандо цуст багт наадмын үеэр нөхрийнхөө өмсөж байсан барын багийг өмсөөд, гадилын компанийн эмч нарт хүний нэрээр очиж үзүүлдэг юм билүү гэж үнэнээсээ бодох болжээ. Гэвч үерээр учирсан сүйрлийн тухай шинэ сонин ирж дуулгадаг нэг хүүхнээс компанийг эмнэлгээ бороогүй нутагт нүүлгэсэн гэж мэджээ. Тэгэхэд Фернандогийн горь тасарчээ. Тэр үйлээ дагаж, бороо намдаж, шуудан дахин явтал хүлээхээр шийдэж, адуу илжиг аятай өвс иддэг этгээд хүн, Макондод үлдсэн ганц франц эмчийн гарт орсноос үхсэн нь дээр гэж санаж байсан учир нууц өвчнөө гэрийн аргаар эмчлэх боллоо. Тэрбээр аврах жорыг олоод мэдчих юуны магад гэж бодоод Урсулад ойртжээ. Гэвч юмыг нуудаг этгээд зангаасаа болоод, шалтгааныг дагалдал болгож, дотоод үзэгдлийг гадаадаар сольж, цус алдаж байгааг халуурч байгаа болгон тайлбарлахад хүрэв. Ийм байдлаар хэлбэл өвчин нь ичгүүр багатай мэт санагдаж, Урсула өвчнийг нь савны бус, гэдэснийх байна гэж зүйтэй бодож, хлорт мөнгөн ус уухыг зөвлөжээ. Ичих гэдэг өвчин тусаагүй ямар ч эмэгтэйн шившигтэй гэж огтхон ч үзэхээргүй энэ эмгэг тусаагүйсэн бол, захидал нь алга болоогүйсэн бол Фернандо насан туршаа бороонд ээрэгдсэн мэт аж төрж ирсэн учир уул азарган бороог бол тоохгүй байх байлаа. Тэрбээр хоолны хуваарийг ч өөрчилсөнгүй, хуучин нэг ч зуршлаа тавьсангүй. Хоол идэж байгаа хүмүүс хөлөө норгочих гээд байх тул ширээний хөлд туйпуу ивж, сандлаа зузаан банзан дээр донхойлгон тавих болсон боловч Фернандо голланд даавуун бүтээлгээр ширээгээ бүтээж, хятад хоолны хэрэгсэл тавьж, оройн хоолны өмнө цэцэглэг тосгуурьт лаа асааж, байгалийн гамшиг учирлаа гээд нэгэнт тогтсон уламжлалыг эвдэж болохгүй гэж бат итгэж байлаа. Гэрийнхнээс хэн нь ч гудамжинд үл гарна. Фернандо чаддагсан бол бороо эхлэхээс аль өмнө бүх үүд хаалгыг үүрд хаах байсан бөгөөд учир нь цоожлохын тулд л хаалга хийх болсон, гудамжинд болж байгаа явдлыг сонирхоно гэдэг янхан хүүхний л хийх ажил гэж үзэж байлаа. Гэсэн хэдий боловч тэрбээр хурандаа Геринельдо Маркесийн шарилыг байшингийн дэргэдүүр авч явна гэж дуулаад цонх тийш хамгийн түрүүнд ухасхийгээд, дутуу онгойлгосон цонхоор харсан зүйлдээ урам нь гутаж, хэдэн сар өнгөрсөн хойно ч яах гэж тэгж гүйж очиж харлаа хэмээн харамссаар байж билээ.
Түүн шиг хөөрхийлэлтэй оршуулгыг үзсэнгүй. Авсыг энгийн үхэр тэргэнд ачиж, дээр нь салбагнасан гадилын навчин халхавч хийсэн ажээ. Бороо зогсолтгүй асгарч, тэрэгний дугуй шаварт шигдэн, халхавч нурчихгүй тогтож байгаа нь хачин. Авсыг бүтээсэн туг, дарын утаа, хүний цус болсон, хамгийн гавьяатай ахмад зүтгэлтний ч үзэн яддаг туган дээгүүр борооны гашуун ус нижигнэн бууж байлаа. Авсан дээр Амарантагийн юм оёдог өрөөнд орохдоо Геринельдо Маркесийн зочны өрөөнд, өлгүүр дээр орхидог байсан зэс, торгон цацагтай сэлмийг тавьжээ. Неерландын гэрээнээс хойш амьд үлдсэн хэдэн ахмад зүтгэлтэн өмднийхөө шуумгийг шуучихсан, зарим нь тэр ч байтугай хөл нүцгэлчихсэн, шавар шавхай шал падхийлгэн, нэг гартаа нишингийн саваа, нөгөөдөө бороонд угаагдсан цаасан цэцэг барин авсны араас дагаж явлаа. Хий сүг жагсаж яваа мэт хурандаа Аурелиано Буэндиагийн нэртэй хэвээр байгаа гудамжаар явж, хурандаагийн байшин тийш тушаал авсан юм шиг зэрэг толгойгоо эргүүлэн харснаа булан тойрон, талбай руу орж, хам хум янзалсан оршуулгын тэрэг шаварт шигдсэн учир амьтан гуйж шавраас гаргуулах хэрэг гарав. Урсула өөрийг нь өргөөд хаалган дээр аваачаад өгөөч гэж Санта Софи де ла Пьедадаас гуйлаа. Жагсаалыг их л анхааралтай ширтэж, сайн ерөөлт сахиулсан лугаа адил сунгасан гараа энхэл донхолд бэлэвсрэлийн тэрэгний яйжиг жайжиг хийхийн аяар хөдөлгөхийг нь үзсэн хэн ч түүнийг юм хардаг гэдэгт эргэлзсэнгүй.
-Хагацъя, Геринальдо хүү минь. Адистат ерөөлийг минь манайханд айлтгаж, тэнгэр цэлмэнгүүт уулзана гэж байна гэж хэлээрэй гэж Урсула хашгирав.
Бага Аурелиано элэнц эхийгээ орон дээр нь буцааж хэвтүүлэхдээ юу хэлэх гэснийг нь өнөө л эрээгүй байдлаараа асуужээ.
-Яг үнэнээ л хэлж байна. Бороо арилмагц би явна аа гэж Урсула хэллээ.
Гудамжаар дүүрэн шавар шавхай болсонд Бага Аурелиано сэтгэл түгшжээ. Малдаа өнгөрсөн хойно их л санаа зовж, бэржээнх нөмрөөд Петра Котесийнх руу явав. Петра Котес хашаандаа бүсэлхийгээрээ татсан усан дотор зогсож, үхсэн адууг хөдөлгөх гэж оролдож байлаа. Бага Аурелиано модон гадас авч хөшүүргэдэн туслав. Хөөж цүндийсэн хүүр данхагнан хөдөлснөө шингэн шавхайн урсгалаар хөвөн одов. Бороо орж эхэлснээс хойш Петра Котес хашаагаа үхсэн малын сэгээс л цэвэрлэх ажилтай болжээ. Эхний долоо хоногт Бага Аурелианод зурвас илгээж, арга шалавхан сүвэгчлээч гэж гуйсан боловч цаадах нь “Яарах юу байх вэ, нэг их болохоо больчихсон юм алга байна, бороо арилангуут нэг юм бодно” гэж хариулжээ. Петра Котес бэлчээр усанд автаж, мал ууланд хулжин гарч, тэнд идэх юм байхгүй, хар хулд бариулж, халдварт өвчнөөр хиарч байна гэж хэлүүлсэнд Бага Аурелиано “Санаа зоволтгүй ээ. Малтай болохдоо л болно, ганц тэнгэр цэлмээсэй” гэж хариулжээ. Петра Котесийн харсаар байтал нь мал нь өч төчнөөнөөрөө үхэж, шавхайд цацаж үхэж байгаа малаа арай л гэж мөчөөр нь салгаж амжиж байлаа. Макондогийн хамгийн их, хамгийн найдвартай гэгдэж байсан хөрөнгийг нь үер сүйтгэж байгааг яаж ч чадахгүй харж, одоо түүнээс нь гагцхүү бээсэн сэгний үнэр үлджээ. Бага Аурелианог юу болж байгааг үзэхээр арайхийж нэг юм ирвэл нурж унасан агтны жүчээнд ганц эцэнхий луус, ганц морины зовлого л байлаа. Петра Котес байдаг хүнээ харахдаа гайхсан ч үгүй, баярласан ч үгүй, уурласан ч үгүй, гагцхүү ёжтойхон инээмсэглэж,
Тавтай морино уу! гэж хэлжээ. Тэрбээр хөгширч, муухай тураад, зэрлэг араатны нүд шиг шар нүд нь дан усан бороо харсаар байгаад уйтгар гуниг шингэж, үйлээрээ болохоос гэсэн байдалтай болжээ. Бага Аурелиано тэднийд гурван сар болсон нь төрсөн голомтдоо байснаас тухтайдаа тэгсэнгүй, нэг хэсэгтээ бодлоо цэгцэлж чадахгүй, дахин бэржээнх нөмөрч зүрхлэхгүй байсан учраас тэгжээ. Гэртээ хэлдэг байсан шигээ тэрбээр “Хаашаа ч яарах вэ, тэнгэр мөдхөн цэлмэх биз” гэж хэлжээ. Эхний долоо хоногт тэрвээр Петра Котесиын улирах цаг, усан бороонд ихэд хувирсан царайнд дасаж, улмаар урьдынхаараа харах болж, урьдын галзуурч явснаа, түүнтэй хавьтахад мал нь учиргүй үрждэг байсныг санаж хоёр дахь долоо хоногийн нэг шөнө, нэг талаар хуял хөдөлж, нөгөө талаар мал өсгөх шунал хөдлөн, хүүхнийг үнэсэж үнгэлэн сэрээсэнд цаадах нь “Зүгээр унтаа. Балайтаж байх цаг биш” гэж бувтнажээ. Бага Аурелионо адрын толинд өөрийгөө харж, Петра Котесийн хөх судас гүрийж хэрзийн харзайсан нурууг хараад хүүхний зөв, цаг өөрчлөгдөөгүй, харин өөрсдөө амраглах янаглах ажлаас гарснаа ойлгожээ.
Бага Аурелиано авааль гэргийдээ буцаж ирж, тэгэхдээ Урсула төдийгүй Макондогийнхон бүгдээрээ бороо зогсмогц үхэхээ хүлээж байгаа гэсэн итгэлтэйгээр эргэж иржээ. Гудамжаар явж байхдаа байшинд хүмүүс гөлийж хоцрон, элгээ тэрэн сууж, эрхшээл, эрэмбэд орохыг үл мэдэх үргэлжилсэн цаг хэрхэн урсаж байгааг бүхий л бие сэтгэлээр мэдэрч, бороо л харж суухаас өөр ажилгүй учир цаг хугацааг жил, сар өдөр цаг гэж хуваах хэрэггүйг ойлгожээ. Хүүхдүүд нь Бага Аурелианог бөөн баяр хөөр болон тосож, Аурелиано ч паржигнах болсон найрал баян хуураа даран тэднийг зугаацуулах боллоо. Гэвч Буэндиагийнхний залуу үе нэвтэрхий толийн зураг үзэхийг илүү таалж, дахин Мемегийн унтлагын өрөөнд цуглах болоод Бага Аурелиано юмыг ихэд ургуулан боддог болохоороо агаарын бөмбөгийн үүлэн дунд хоноглох аятайхан газар хайн яваа нисдэг заан гэж хэлж өгчээ. Өөр нэг хуудаснаа морьтой хүний зураг байсанд Бага Аурелиано зургийг нэгд нэггүй судалж үзээд хичнээн хачин хувцастай ч гэсэн нэг л танил юм шиг болохоор нь хурандаа Аурелиано Буэндиа байна гэж дүгнэжээ. Зургаа Фернандад үзүүлбэл, морьтой хүн хурандаатай төдийгүй, ер нь Буэндиагийнхтай адилхан юм гэдгийг хүлээжээ. Угтаа, тэр нь татар дайсны зураг байлаа. Тийнхүү Баша Аурелиано эхнэрийнхээ зургаан килограммд давсалсан мах, шуудай цагаан будаанаас өөр юм гэрт байхгүй болсныг хэлэн хэлтэл родосын хөшөөнөөс өгсүүлээд могой ховслогчийн хүртэл бурж, цагийг санаа зовох юмгүй нөгцөөж байлаа.
-Чи тэгээд надаар яалгах гэсэн юм ? гэж түүний асуухад
-Би мэдэхгүй, энэ бол эрэгтэй хүний л ажил гэж Фернандро хэлжээ.
-За яах вэ, бороо намжихаар нэг юм бодъе гэж Бага Аурелиано хариулав.
Үдийн хоолон дээр үмх мах, атга цагаан будаа өгөх болсон боловч тэрбээр ар гэрийн ажилд санаа тавихаасаа нэвтэрхий толио л илүү сонирхосон хэвээрээ байлаа. “Одоо яах ч аргагүй. Бороо мөнх орно гэж байхгүй” гэж ярина. Агуулахаа хүнсээр дүүргэхэд санаа тавихаа хойшлуулахын хэрээр Фернандо улам ондууцаж, нэг үгэлж ирснээ больсхийгээд байдаг байснаа сүүлдээ зогсоо зайгүй янших болж, өглөөгүүр дуу нь зүйрлэвээс гитарын бүдүүн утас нэгэн хэвээр дүнгэнэх аятай байснаа орой тийшээгээ улам чангарч, улам хурц хөг аялгуутай болох боллоо. Бага Аурелиано эхлээд энэ мигуйн концертыг тоохгүй байсан боловч маргааш нь өглөөний хоолны дараа тэр дүнгэнээн борооны чимээнээс ч чихэнд чийртэй, чанга тод болж ирлээ. Фернанда гэр дотуур холхин үглэсэн нь: хааны хатны байдлаар хүмүүжсэн байтлаа энэ галзуугийн байшинд ирээд, шивэгчин боллоо, хүн нуруугаа бөгцийтөл зүтгэж, тангараг андгайн хүчинд л тогтож байдаг энэ гэрийг авч явах гэж үүр цүүрээр аваад үдэш орой болтол угааж арчиж, цэвэрлэж цэгцэлж, засаж сэлбэж байхад тэнгэрийн хишиг хэзээ өөрөө аманд ороод ирэх нь вэ гэж амаа ангайгаад орон дээроээ алхайж хэвтэж байдаг ийм анхиагүй, шашин номгүй, завхай зайдан унтахаар хэвтэхэд нүд минь, элс орчихсон юм шиг аргах юм. “Сайн байна уу, Фернанда, сайн унтав уу?, Фернанда” гэж хэн ч хэзээ ч хэлэхгүй. “”Яагаад царай чинь цонхигор байна, яагаад нүд чинь хөхөрчихсөн босож ирж байна? гэж хэн ч хүний урам байна, асуухгүй, танайхаар хэзээ ч хайрлуулахгүй, гэхдээ намайг газрын гай, тогооны алчуур гэж үздэг, олдохгүйд мундахгүй амьтан гэж боддог энэ гэрийнхнээс харж хандана байгаа гэж горьдохгүй, үхсэн хойноо, танайхан дандаа л намайг далдуур ад үзэж, намайг засдаг зантай, хоёр нүүртэй хуурамч зальхай энэ тэр гэж есөн өнгөөр хэлдэг, тэр ч байтугай Амаранта, тэнгэрийн бодь хутгийг олох байтугай, намайг “хоногыг их мацгаас ялгадаггүй гэж амьтанд зарлаж байсан. Ямар ч муухай юм хэлдэг юм, тэнгэр минь, тэгэхэд нь би тэнгэрийн бошгийг дагаад тэвчээд л өнгөрүүлсэн, одоо бол чадахгүй ээ, адгийн муу Бага Хосе Аркадио гэрт банзалтай качаког оруулснаас голомт маань цайлаа гэсэн, боддог бол бодоод үз, банзалтай качако, эзэн тэнгэр минь, нүглийг минь өршөөгөөрэй би хүний хэлснийг хэлж байгаа юм шүү, гичий гаралтай качака, ажилчдыг алуулахаар засгийн газрын явуулсан качако гээд байгаа юм даа, даанч гомдмоор, герцог Альбагийн загалмай зүүлгэсэн намайг, ерөнхийлөгч нарын гэргийн атаархаж байсан язгуур сайтай хатагтай, арван нэгэн испани нэрээр гарын үсэг зурах эрхтэй цэвэр тайж, сурвалжит хүүхэн, залбасуудын энэ хотын оронцогт арван зургаан хүний ширээг сандрангүй засаж чадах цорын ганц усан нүдэт цусан зүрхт намайг тэгж хэлж байгаа юм даа, эр нөхрийн нэр зүүснээс цаашгүй, тэлээгүй банзал хүртэл элэг хатан хөхөрч ийм олон халбага сэрээ, ийм олон хутга, цайны халбага жаран хөлтөд л хэрэг болдог юм уу гэхээс сайн үйлт христос шашинтанд хэрэг байхгүй гэж байгаа юм даа, цагаан дарсыг хэдийд өгөх ямар гараар өгөх, ямар жүнзэнд хийхийг хэн мэдэх вэ, би л ганцаараа мэднэ, гэтэл хөдөөний бүдүүлэг Амаранта, тэнгэрт сүнс нь очих болтугай, цагаан дарсыг өдөр, улааныг үдэш өгдөг гэдэг байсан, би энэ хавьдаа л ганцаараа алтан хөтөвчинд мөр хардаг гэж сайрхаж болно, гэтэл муу хорлонтой, далд битүү хурандаа Аурелиано Буэндиа, тэнгэрийн бодь хутгийг олох болтугай, намайг яагаад ийм эрх ямбатай болсон юм, удвал цэцгээр баадаг болоод тэр үү гэж тохуурхаж байгаа юм даа, бодоод үз, яг л ингэж хэлсэн дээ, төрүүлсэн охин Рената минь намайг унтлагын өрөөнд өтгөн мөр харж байгааг үзээд хөтөвч нь сүлд мүлд болсон үнэхээр алтан юм даа, гагцхүү дотор гаргасан юм, ердийн, хамгийн энгийн, тэр ч байтугай бүр долоон доор качакогийн баас юм гэж байсан, үнэн юм үнэнээрээ, өөрийн минь охин тэр шүү дээ, бодоод үз, эндхийн бусад нь ч дээрдэх юмгүй, таарсан таар шуудайнууд, гэвч нөхрийн оронцог чамаас ядахдаа өчүүхэн ч атугай намайг хүндэлдэг болоосой гэж харалгүй яах вэ, яагаад гэвэл чи юу ч гэлээ гэсэн тэнгэрийн өмнө, улс амьтан өмнө богтолж авсан нөхөр минь, өөрийнхөө хүслээр, тэнгэрийн зарилгаар ихээхэн үүрэг хүлээсэн өмөөрөх ёстой хүн минь, дутагдаж гачигдахыг мэдэхгүй, бодож санах юмгүй сууж, оршуулгын цэцгийн эрих цаг нөгцөөн хэлхэж байхад минь эцэг эхийн минь гэрээс чи л лав авч ирсэн, гэтэл загалмай зүүлгэсэн эцэг маань өөрөө нэрээ тавьж, бөлзгөөрөө лацадсан захидал ирүүлж, загалмай зөрүүлж бариулан гэрээс минь амьсгалах аргагүй бүгчим энэ халуун тамд авчирчихаад, мацгийн үед салхи бээрийг ч салхилж амжаагүй байтал хар авдар, хахир хуур хоёрын чирээд тэр муу өөдөө барсан янхан, арчаагаа алдсан банзалтайгаа ёс тэрсгүүлэн амьдрах гээд яваад өгч байгаа юм даа. Ямар гэгч олхиогүй амьтан, ямар гээч өөдгүй адгуус болох нь бөгсийг нь харахад л андашгүй, хаанаас нь багтаад ийн үг гарчихлаа, яадаг юм цус, залуу гүүнийх шиг том бөгсөө хөдөлгөж байгааг нь харахад л ил, гэтэл би бол хааны ордонд ч гахайн байранд ч, ширээний ард ч орон дотроо ч хүүхний дайтай хүүхэн, тэнгэрээс айдаг ёсыг барьдаг, үйлээ дагадаг төрөлхийн язгуурт хүүхэн, мэдээж, би бузар муухай юм хийнэ гэж гонж, нөгөө муу бол тийм юм хийхдээ л хийнэ, яахаас ч буцахгүй, франц дуус эмсээс ч түмэнтээ дор, шудрага бус амьдарч үүдэндээ улаан дэнлүү өлгөдөг боловч тэр хавьд дээр, нөхрийн оронцог болсон чи муу хатагтай Ренато Аргато, ноён Фернандо дель Карпио хоёрын охиныг ингэж муухай чадах л дутаж гэнэ. Гэтэл Фернандо дель Карпио гэдэг чинь хутагт хүн, үнэнхүү сүсэгтэн, “Ариун авчсан” одонт хүн, эх эцэг хоёр маань булшинд орохдоо ялзардаггүй, арьс нь үхсэн хойноо ч шинэхэн бэрийн пүүсүү палааж шиг цэвэрхэн, толигор, нүд нь амьд бөгөөд маргад эрдэнэ шиг тунгалаг байсан гэтэл нь Аурелиано үгийг нь тасалж,
-Энэ ч худлаа, хүүрийг нь авчирхад таггүй үнэр ханхалж байсан гэжээ.
Тэрбээр Фернандогийн алдаж хэлэхийг анан бүтэн өдөржин тэвчээртэй чагнажээ. Фернандо хариу хэлсэнгүй, гагцхүү дуугаа намсгав. Энэ үдэш оройн хоолон дээр Фернандогийн улигнан бавтанах нь галзуурмаар болж, борооны чимээг ч дарлаа. Бага Аурелиано толгой унжуулан сууж, яльтай юм идсэнгүй, унтлагынхаа өрөө рүү эртхэн оров. Маргааш нь өглөөний хоолон дээр Фернандо салганатал чичирч, шөнөжин цурам хийгээгүй байдалтай байсан боловч урьд дарлуулж байсандаа шаналж тарчлахаа больсон бололтой, гэвч Бага Аурелианог чанасан өндөг өгөөч гэж гуйхад Фернандо өндөг өнгөрсөн долоо хоногт дууссаныг зүгээр нэг хэлсэнгүй, муусайн эрчүүл болжморын элэг аваад ир гэж ичихгүй шаардана гээч гэж ирээд л үмхий үгээр дайрч гарчээ. Бага Аурелиано урьдынхаараа хүүхдүүдээ цуглуулж, нэвтэрхий толийн зураг зурах үзэх гэсэн боловч Фернандо өрөөг нь цэвэрлэж байгаа дүр үзүүлж ичих нүүрэндээ илэг наасан амьтад нэвтэрхий толинд хурандаа Аурелиано Буэндиаг зурсан байна гэж юм мэдэхгүй балчир хүүхдийн толгойг эргүүлж байх даа гэж зориуд чихэнд хонх уясаар байлаа. Аурелиано гонхонд суутал Фернандо хажууд нь очиж, даажигнан тохуурхаж, хэдгэнэ шиг салахгүй дүнгэнэн хажууд нь эргэлдэж, гэрт чулуунаас өөр идэх юмгүй болтол манай лут хар хүн ч персийн султан шиг бороо хараад л суух болно. Залхуу, хоолны сав, өөдгүй амьтан арга байж уу дээ, бүсгүй хүний хүчийг завшиж сурчихсан, халимын тухай үлгэрээр маллаад байж болох Илны авгайтай гэрлэсэн гэж бодож дээ хэмээн эрүүдэж гарлаа. Бага Аурелиано гэргийнхээ эрүүний шөл уулгахыг хоёр цаг гаруй дүлий юм шиг тархинд нь дуулиатна. Үдэш болтол тэвчээд, тэснэ тэснэ гэхэд яаж тэсэх вэ гэгчээр
-Христос тэнгэрийг бодож амиа хамхиач гэж гайхжээ. Фернандо хариуд нь харин ч дуугаа өндөрлөж “Тэгнэ вий! Миний үгэнд дургүй чинь хүрч байгаа бол тонилохгүй юу гэж хэлжээ. Тэгэхэд л Бага Аурианогийн уур нь дэлбэрэв. Тэрбээр суниах гэж байгаа мэт алгуурхан босож, тавиур дээрээс ваартай хайтан ойм, хахуун цэцгийг шүүрэн авч нэг нэгээр нь шалан дээр чулуудав. Фернандо улангасан үглэхдээ хүний хорыг ийм аймаар хөдөлгөнө гэж өнөө болтол санаагүй тул айж, “эвлэрье” хэмээвч оройтсон байлаа. Бага Аурелиано нэгэнт цагаандаа гарч шийдчихсэн хүний байдалтай шилэн хоргыг хагалаад,, дотроос нь сав суулгыг аван, аяга, таваг, хундага шал руу шидэж гарлаа. Тэгэхдээ тун тайван байж, урьд гэрийнхээ хананд мөнгө нааж байсан шигээ тун нямбайхан, туйлын нухацтай, махруу байдалтайгаар богемийн болор, гараар хээлсэн цэцгийн вааранд сарнай ачсан завинд суулгасан бүсгүйчүүлийн зураг, алтан жаазтай толь гээд зочдын өрөөнөөс авахуулаад бүх өрөөнд байгаа хагалж болох бүхнийг хана руу чулуудан хагалж байлаа. Гал зууханд байсан том шавар домбо хамгийн сүүлд гарт нь тааралджээ. Домбо бөмбөг дэлбэрэх мэт чимээ гарган түмэн хэсэг болон яарав. Дараа нь Бага Аурелиано гараа угааж, бэржээнх нөмөрч аваад гарч явснаа шөнө дундын алдад давсалсан хатуу мах, шуудайтай цагаан будаа, эрдэнэ шиш, хамарт цох, гадилын хэдэн хорчгор хонгорцогтой буцаж ирэв. Түүнээс хойш гэрт идэх уух юмаар дутсангүй.
Амаранта Урсула, жаахан Аурелиано нар тэр бороот хэдэн жилийг энэ яваа насныхаа хамгийн жаргалтай үе гэж дурсан санаж байжээ. Фернандогийн хорьсоор байтал хашаан дотуур шавар дундуур, шал палхийтэл гүйлдэж барьж аван, хөл толгойг нь тасалж, эрвээхэйний далавчнаас авсан тоосонцрыг санта Софи де ла Пьедадаас нуун тогоонд хийж шөлөнд хор хольж байна гэж тоглодог байлаа. Тэд Урсулаг тоглоом болгохдоо хамгийн дуртай байв. Эмгэнийг хуучирсан том хүүхэлдэй аятай үзэж, байшингийн өнцөг булан руу чирч эрээн мяраан даавуу зүүж, нүүрэнд нь хөө түрхэж, бахны нүд ухдаг шигээ цэцэрлэгийн хайчаар эгээл нүдийг нь сох хатгасангүй. Эмгэнийг дэмийрч эхлэхээр тэд онцгой баясдаг байлаа. Борооны гурав дахь жил Урсулагийн ой ухаан үнэхээр орон гаран болсон бололтой, өнөө маргаашийг ялгахаа байж, өнөөдрийн юмыг аль дивангарт болсон юмтай хольж хутган, зуу гаруй жилийн өмнө өнгөрсөн элэнц ээж Петронила Игуарандаа үхлээ гэж бүтэн гурван өдөр тайтгаруулах янзгүй уйлжээ. Тархинд нь бүх юм хутгалдаж орхиод, жаахан Аурелианог мөс үзэхээр явж байсан насандаа байгаа хурандаа хүүгээ гэж андуурч, шашны сургуульд байгаа Хосе Аркадиог цыган дагаад явчихсан ууган хүүтэйгээ эндүүрнэ. Урсула гэр орныхоо тухай дандаа уймрах тул хүүхдүүд нь огт ондоо ондоо үед амьдарч байгаа олон жилийн өмнө үхсэн төрөл садангын нь тэр тан дээр ирлээ, энэ тан дээр ирлээ гэж үймүүлдэг байлаа. Үсээ үнсээр будуулж, нүдээ улаан даавуугаар боолгосон боловч Амаранта Урсула, Аурелиано хоёрын үнэхээр хараад ярьж байгаа юм шиг барим тавим ярих төрөл төрөгсдийнхөө дунд сууж байх нь эмгэнд сайхан байдаг байлаа. Өөрийнх нь төрөхөөс өмнө болсон явдлын тухай элэнц хуланц нартайгаа хуучилж тэдний ярьж байгааг ихэд сонирхож тэдний үхсэнээс хойш байсан төрөл садныхаа үхэхэд тэдэнтэй хамт гашуудан байлаа. Урсула дайны үеэр босоо хүний дайтай хутагт Иосефийн гөлтгөнө баримлыг авчраад “Бороо өнгөртөл байлгаач” гэж гуйсан хүн хэн байсныг олж мэдэх гэж ихэд улайж байгааг хүүхдүүд нь дорхноо анзаарчээ. Тэгэхэд нь л Бага Аурелиано нуусан газрыг нь ганц Урсула мэдэх эрдэнэсийг санаад, хичнээн цохиж асуугаад, ам алдуулах гэж оролдоод бүтсэнгүй, Урсула хэчнээн дэмийрч солиорч байлаа ч гэсэн нууцаа хэнд ч хэлэхгүй байх ухаанаа хадгалж, нуусан газраа хэлж өгөхгүйгээр бат шийджээ. Бага Аурелиано хуучин архины нэг найзаа эрдэнэсийн эзэн болгох гэж үзсэн боловч, Урсула их л нарийн шалган байцааж, өдий төдий гэнэ сэрэггүй юм асуугаад түүнийг суулгаж орхижээ.
Урсулаг нууцаа хэлэлгүй байсар үхэх нь гэж итгэсэн Бага Аруелиано хашаа болон арын хашаанд ус гадагш урсгах суваг татах нэрийдлээр газар ухдаг ажилчдыг хөлсөлж, төмөр саваагаар газрыг нэлэнхүйд нь нь хатгаж төнхөж, боломжийн гэсэн бүх металл эрэгчээр тэмтэрч хийх зэргээр гурван сар эцтэлээ эрээд алт гэчихсээр юм олдсонгүй. Тэгээд газар ухагчдыг хөлслөөд болдоггүй юм бол хөзрөөр мэргэлүүлээд олдог гэж шийдээд Пилар Тернерагаас туслахыг гуйсанд цаадахи нь гагцхүү Урсула хөзрийг гараараа сөхсөн цагт л мэргэ ононо гэж хэлжээ. Гэсэн ч төлөгч авга эрдэнэс бийг нотлоод, зэс утсаар амыг нь боосон гурван зотон хүүдий долоон мянга хоёр зуун арван дөрвөн алтан зоос байгааг нарийвчлан хэлж, түүнийг хааш хаашаа зуун хорин хоёр метр тойрогт булсны төв нь Урсулагийн ор байна хэмээн хэлж өгчээ. Гэхдээ бороо арилахаас нааш, бороо арилсны дараа гурвантаа зургадугаар сар гарч, наранд хатахаас нааш эрдэнэс олдохгүй гэж Пилар Тернера сануулан хэлжээ. Энэ мэдээ дэлгэрэнгүй боловч туйлын бүрхэг, хий үзэгдлийн тухай цуутай тун адилхан байсныг Бга Аурелиано эрэгцүүлээд, дөнгөж наймдугаар сар гарч, мэргийн хугацаа болтол наана хаяхад гурван жил үлдэж байсан боловч эрлээ үргэлжлүүлэхээр шийдэв. Урсулагийн орноос арын хашаа хүртэл яг зуун хорин хоёр метр байсанд Бага Аурелиано туйлгүй гайхан хажуугаар нь бас мэгджээ. Фернанда, Бага Аурелианлгийн өрөө тасалгааг хэмжиж байгааг харж, газар ухагчид “сувгийг нэг метр гүнзгийд” гэж байгааг дуулаад түүнийг дүү шигээ солиорчихоогүй байгаа гэж айжээ. Элэнц эцэг нь аугаа их нээлт хийх гэж байсан шиг эрдэнийн өвчин тусаж үлдсэн жаахан өөхөө гээж ихрийн өрөөсөнтэйгөө урьдынх шигээ дахин адил болж, Бага Хосе Аркадиотой эцэнхий, дохиогоороо төдийгүй хайнга харж зожиг байдлаараа адилхан болжэээ Хүүхэдтэй ноололдохоо болив. Хамаг бие нь туж шавар болчихсон тэрбээр хэзээ ч хамаагүй, гал зуухны нэг буланд хоолоо босоогоороо хам хум идсэн болж санта Софи дела Пеьдадын юм асуухад хариу хэлсэн болоод л ажилдаа орно. Бага Аурелианог ингэж улайран ажиллахын чинээ санаагүй Фернандо түүний ийнхүү махарч байгааг ажиглахдаа, хөлжиж авъя гэж үхтлээ улайрч байгааг, нэг зүтгэхээрээ л бүтээж байж салдагтаа ингэж бие гаргуунд гаргаж байна гэж бодоод түүнийг хөдөлгөх гэж шарыг малтаж, хорон үгээр дайрч байснаа санахдаа зовох шиг болж байлаа. Гэвч Бага Аурелиано тэгж нялууран эвлэрч байх завгүй байлаа. Илжирсэн мөчир, ялзарсан цэцэгтэй балчиг дунд хоолойгоороо татуулан зогсож, цэцэрлэгийг ухаж дуусаад, ар, өврийн хашааг малтаж бараад, дорно сэжүүрийн гонхны суурийг доогуур нь гүн сэндийлжээ. Нэг шөнө гэрийнхэн газар доргин тар няр хийхэд цочин сэрээд газар хөдөлж байна уу гэж бодтол үзвээс байшингийн гурван өрөөний шал цөмөрөөд, гонхны шалнаа Фернандагийн өрөөг хүрсэн асар том ангал гарсан байлаа. Гэвч үүний хойно ч Бага Аруелиано эрлээ орхисонгүй. Сүүлчийн найдвар тасарч, гагцхүү хөзрийнхөө мэргээр баримжаалаад өөр мэхгүй болсон боловч ганхсан суурийг бөхөлж ангалыг шохойн уусмалаар бөглөж орхиод өрнө этгээдэд газар ухаж гарав. Энд малтаж ажлаа дуусаагүй байхад нь дараа оны зургадугаар сарын хоёрдугаар долоо хоног гарч, бороо намдах төлөвтэй болж эхэллээ. Үүл сарниж тэнгэр хариугүй зохирох янз оров. Үнэхээр ч тэглээ. Баасан гаригт өдрийн хоёр цагт тэнэгхэн, ээлтэй наран ертөнцийг гийгүүлж, тоосго шиг улаан, шүрүүн, ус шиг цэвцэрхэн, тунгалагхан байлаа. Энэ өдрөөс хойш чилийсэн арван жил бороо орсонгүй.
Макондо балгас болжээ, гудамж байсан газар намаг болж, энд тэнд шавар, замаг дотроос өнцгийн цахилдагт баригдсан эвдэрхий тавилга, салын араг яс цухуйх нь ирсэн шигээ санд мэнд зугтсан харийхны сүүлчийн дурсгал гэлтэй. Гадилын дон тусах үеэр яаран барьсан байшин эзгүйрчээ. гадилын зомпани бүр хөрөнгө зөөрөө зөөн аваачиж, төмөр дотрон хашаата жижигхэн хотын бууцан дээр овоолоостой хог л үлдсэн байлаа. Үдэшдээ санаа амар хөзөр тоглон суудаг байсан сэрүүн асартай модон байшингууд хэдэн жилийн хойно Макондог газрын хөрснөөс арчих тэр шуурганы угтал болсон салхинд хийсэн арилсан мэт алга болжээ. Алаг нүдэн цэцгээр хэрэгдсэн хөнгөн тэргэнд дотор Патрици Брауны мартаж орхисон бээлийгээр энд хүн урьд сууж байжаа гэж хамгийг залгисан хар хавсарганы дараа мэдвэл мэдэж болох байлаа. Хотыг анх байгуулах үеэр Хосе Аркадио Буэндиагийн шинжилж, хожим нь гадилын тариалан цэцэглэж байсан илбэдүүлсэн газар одоо цул намаг болж, дотор нь өмхөрсөн модны ёзоор ёрдойж, ил болсон тэнгэрийн хаяанаа хэдэн жилийн турш далай чимээгүйхэн хөөсрөн байж билээ. Бага Аурелиано эхний ням гаригт хуурай хувцас өмсөөд, хот юу болсныг харах гэж гарахдаа хиртхийн цочжээ. Бороонд тэсэж үлдсэн хүмүс нарны бараа арайхийж харан баярлан суугааг үзвэл цөм гадилын дайрлага дайрахаас өмнө Макондод суурьшигчид байлаа. Арьс нь замаг шиг ногоовтор хэвээрээ, борооны жилд агуулахын үнэр орсон нь сайн гараагүй байсан боловч төрсөн хотынхоо эзэд дахиад боллоо гэж бодохоос баярын мишээл нүүрэнд нь тодорчээ. Туркийн сайхан гудамж дахин урьдынх шигээ боллоо. Зуузайгүй шаахай угласан, зузаан металл ээмэг зүүсэн арабууд дэвин дэлхийгээр хэрсээр Макондод ирээд бараа тотиор арилжин байсаар мянган жилийн хэрмэл амьдарлаа орхин найдвартай хоргодох оронтой болсон билээ. Тоглоомын ширээ, шарсан махны ширээний эвдэрхий, бай буудах газрын үдэнхий, зүүдний учир тайлж, хойчийн явдлыг мэргэлдэг байсан гудамжны нуранхай дунд арабууд санаа сэтгэлээр унаагүй байгаад Бага Аурелиано гайхахын ихээр гайхаж, мөнөөхөн эрээгүй зангаараа “Шуурганы үеэр ямар далдын хүч урьсны хүчинд живэлгүй гарав, чөтгөр алгад гэж, яаж усанд цацаж үхэлгүй үлдэв?” гэж тэндээс асууж, айл айлаас очиж шалгаахад цаадуул нь хаа нь л бол хаана цөмөөрөө л зальтайхан инээмсэглэж, цөмөөрөө л санаашрангуй ширтэж, цөмөөрөө л :
-Бид хөвж явсны хүчинд л гарлаа гэж нэг л хариу хэлж байлаа.
Хотын бусад бүх улсын дотроос ганц Петра Котес л арабууд шиг зүрхтэй байжээ. Харсаар байтал нь үхрийн хороо, адууны жүчээний хана нурж байсан боловч сэтгэлээр унасангүй гэр доторхио цэвэр цэмцгэр байлгаж байлаа. Сүүлийн жил Бага Аурелианьог ир гэж удаа дараа зурвас явуулсан боловч “хэзээ тэднийд эргэж очихыг хэлж өөрөө мэдэхгүй байна, гэвч хэзээ ч очлоо гэсэн хүүдий дүүрэн алт авч очоод унтлагын өрөөнд дэвсээд өгнө” гэж хариулж байлаа. Петра Котес, гашуун төөргөө давахад нь туслах хүч эрэн сэтгэлээ шинжээд, тэндээс хорсол, байдаг хүнийхээ үрсэн,, бороо хурын сйүтгэсэн хөрөнгийг дахин сэргээнэ гэж ам тангараг тавьжээ. Ингэж сэтгэл шулууджээ. Бага Аурелианог сүүлийн зурвасыг авснаас хойш, найман сар болоод ирэхэд царай нь зэвхийрч, үс нь сэгсийж, арьс нь хамуунд идүүлчихсэн эзэштэй тасархай тасархай цаасан дээр тоо бичин, сугалааны билет хийх гэж оролдож байжээ. Бага Аурелиано гэж тув туранхай, тун ёсорхуу юм өмнө нь мэл гайхаж, дуугүй зогссонд насан туршаа дэр нийлүүлсэн хайртай хүнээ биш, ихрийн өрөөсөнг нь харж байгаа мэт Петра Котест санагджээ.
-Чи чинь галзуурав уу? Чи юу хожих гээ вэ? яс уу? гэж Бага Аурелиано асуужээ.
Тэгэхэд Петро Котес түүнийг унтлагынхаа өрөөг шагайж үз гэсэнд, үзвэл тэнд луус нь байжээ. Луус нь эзэн авгай шигээ арьс яс болсон байсан ч эзэн авгай шигээ шийдэмгий, эрэмгий ажээ. Петро Котес түүнийг хорслоор тэтгэж, өвс ч үгүй, эрдэнэ шиш ч үгүй, төмс ч үгүй болоход унтлагынхаа өрөөнд оуулж, перкаль даавуу, перс хивс, ямаан хилэн хөнжил, хамба хилэн хөшиг, алтан саа хатгамаллаж, торгон цацаг унжуулсан хамба ламын орны бүтээлгээр тэжээсэн ажээ.
Урсула бороо зогсонгуут үхнэ гэж хэлсэндээ хүрэх гэж ихээхэн чармайх хэрэг гарав. Борооны үед ухаан бараг орохгүй байсан бол наймдугаар сараас халуун салхи үлээж, сарнайн бутыг хатааж, бүх балгадыг чулуу болгож, Макондогийн зуун наст бүйлсний сод байшингийн зэвэрсэн дээврийг халуун тоосоор үүрд далдалснаас хойш үе үе ухаан нь саруулсах болов. Урсула гурван жил хүүхдийн наадам болж байснаа мэдээд өөрийгөө өрөвдөн уйлжээ. Тэрбээр нүүрнийхээ шаврыг угааж, биеэр нь дүүрэн зүүсэн эрээн даавуу, хатсан гүрвэл, бах, эрих, сувсыг авч хаяад Амарантаг үхсэнээс хойш анх удаа орноосоо өөрөө бусдын дэмгүйгээр, гэрийнхээ амьдралд оролцоход бэлхэн босож ирлээ. Мохошгүй зүрхээрээ пад харанхуйд зүгээ олж байлаа. Эмгэний итгэлгүйхэн хөдөлж байгааг анзаарч, тэнхэлгүй болсныг нь өрөвдөхөөс биш ердөө юм харахаа больсон гэж огт санахгүй байлаа. Гэвч Урсула нүдгүй боловч байшингаа анх өргөтгөхөөс эхлээд хичэнгүйлэн тордож байсан цэцгийн мандал нь усанд урсан, Бага Аурелианод ухуулсан байшингийнхаа хана туурга цуурч хагарсан, тавилга юм нь ганхаж холхисон гандаж онгосон, хаалга цонх нь нугаснаасаа салж унасан, гэрт нь урьд байгаагүйгээр уруу хүлцэнгүй, уй гашуутай болсон гэдгийг харж байлаа. Ханхай хоосон унтлагын өрөөгөөр тэмтчин явж дотуур нь хувцасын шүүгээнд хивэн хорхой байнга бужигнан, мод мэрж байгааг шоргоолжны зогсолтгүй шажигнах, борооны хэдэн жилд үржсэн асар том улаан шоргоолж байшингийн суурь хөндийлөн шижигнэхийг сонсож байлаа. Нэг удаа хувцас хунар хийсэн авдрынхаа тагийг сөхвөл өөдөөс нь бараг бүх юмыг нь идчихсэн жоом бөөн бөөнөөрөө гүйлдэн гарч ирсэн тул санта Софи дела Пеьдадыг дуудах хэрэг гарч билээ.
“Харах эзэнгүй юм шиг ингэж байж яаж болох вэ. Энэ амьтад сүүлдээ биднийг ч барих болно ” гэж хэлжээ. Үүнээс хойш Урсула бори бохисхийхийг болив. Хар нүд хуу татаад л бүх улсыг, тэр ч байтугай хүүхдийг дуудаж, бүтэн үлдсэн хувцас, хэрэглэж болохоор цагаан хэрэглэл наранд эврээхээр өлгөж, элдэв хор цацан жоом хөөж, хаалга цонхны жаазанд морин шоргоолжны гарсан нүхийг бөглөж, түүхий шохойгоор шоргоолжийг нүхэнд нь алан, хамгийг сэргээх гэж мартагдсан өрөөнд ч хүрч, Хосе Аркадио Бууэндиагийн эрдэнийн рилуу шамдан эрж тархиа гашилгаж байсан өрөөний хог, аалзны шүлсийг цэвэрлэж, цэргүүдийн хол толгойг нь алдуулсан урланг янзалж, хамгийн сүүлд Мелькиадесийн өрөө ямар янзтай байгааг үзэх гэж түлхүүрийг нь авах гэлээ. Өөрийг нь үхлээ гэж яг мэдсэнээс хойш хэнийг ч бүү оруулаарай гэж Бага Хосе Аркадиагийн захисныг санта Софи дела Пеьдад гүйцэтгэж, Урсулаг оруулахгүй санаатай элдвээр аргаж, худал хэлж үзсэн боловч эмгэн байшингийн хамгийн хүн хүрдэггүй мухарт шавьжийг устгахаар хатуу шийдэн зүтгээд, Санта Софи дела Пьедадын арга саамыг даван, гурван өдрийн дараа сайхь өрөөг онгойлож дөнгөв. Хаалгыг нээхэд үмхий самхай ханх тавин, Урсула золтой л ухаан алдсангүй, хаалганы энгэсэгнээс зуурч тогтохдоо энэ тасалгаанд Мемегийн сургуулийн найз охидод авсан далайн хоёр хөтөвч байдаг, мөнхүү бороо эхэлж байх нэг шөнө цэргүүд гэрийг нь туушид нь нэгжин Бага Хосе Аркадиог эрээд олоогүйг санажээ.
-Тэнгэр минь! Чамайг замбараатай болгох гэж хэчнээн махаа идлээ, гэтэл чи энд гахай шиг балиартаад сууж байдаг хэмээн яг л нүдээрээ харж байгаа юм шиг хэлжээ.
Бага Хосе Аркадио эртний бичгийн учрыг олсоор л суужээ. Нүүрийг нь халхлан унжсан адууны дэл шиг ширэлдсэн үсэн дундаас ногоон хөгс суусан шүд, гөлийсөн нүд л харагдана. Элэнц эхийнхээ дууг таниад толгойгоо үүд рүүгээ эргүүлж, инээмсэглэх аядсанаа, Урсулагийн эрт урьд хэлж байсан үгийг өөрөө мэдэлгүй давтан.
-Та юу гэж бодоо вэ? Цаг ч талийж одож шүү дээ гэжээ.
-Тийм нь ч тийм, гэхдээ л …
Хурандаа Аурелиано Буэндиа цаазлуулах ялтны өрөөнд байхдаа өөрт нь яг ингэж хариулж байсныг Урсула санаад, өөрийнх нь сүүлийн үед болох болсон шиг цаг яваад өнгөрдөггүй, харин дугуй тойргоор явж байгаа юм шиг эргэж буцаад байдаг юм байна гэж бодохдоо цочисхийжээ. Гэвч Урсула энэ удаа ч бууж өгсөнгүй. Бага Хосе Аркадиог нялх хүүхэд аятай зад загнаж, нүүр гарыг нь угаалгаж сахал самбаагий нь авахуулж, гэрээ өөд татахад нь хамжилц гэжээ. Биеэ сайн дураараа хорьсон тэр хүн явж явж яс амар, сэтгэл тайван байх болсноо өрөөнөөсөө гарна гэхээс хиртхийн айжээ. “Эндээс намайг хэнбугай нь ч гаргахгүй, хүр ачсан хоёр зуун вогоон орой бүр Макондогоос далай руу явж байсан ч харж чадахгүй. Өртөөн дээр байсан гурван мянга дөрвөн зуун найман хүн бүгд тэнд байгаа” гэж бархирч гарав. Хосе Аркалиог өөрийн нь төөрөн будилж яваа харанхуй ертөнцөөс ч илүү пад харанхуйд төөрч, элэнц эцгийнх шигээ түгжигдмэл, ганцаардмал ертөнцөд орсныг Урсула сая л ойлгожээ. Тэгээд Бага Хосе Аркадиог зоргоор нь орхисон боловч хаалганд нь өлгөөтэй цоожийг авч, өдөр бүр өрөөг нь цэвэрлэж, хөтөвчнөөс нэгийг л үлдээгээд бусдыг нь хаяж, элэнц эцгийг нь туулайн бөөр модны доор өчнөөн жил байлгасны адил тэр алагчийг цэвэр замбараатай байлга гэж айлджээ. Эхлээд Фернанда эмгэнийг зөнөчихөөд ингэж хөдөлж байна гэж бодоод дургүй нь байгаагаа арай л ил гаргаж чадахгүй больж байв. Гэтэл Ромоос Хосе Аркадион явуулсан захидал нь энэ үеэр ирж таарсныг үзвэл насны сахил хүртэхийн урьдтай Макондогоор орох бодолтой байгаагаа бичсэн байлаа. Фернандо энэ сайхан сураг дуулаад магнай тэнийж, өөрөө өглөөнөөс үдэш болтол гэрээ янзалж, цэцгээ өдөрт дөрөв усалж, хүүгээ ирэхэд төрсөн гэрийг нь аль болохоор өнгөтэй өөдтэй байлгах гэж зүтгэв. Тэрбээр үл үзэгдэгч оточ нартай дахин захидлаар харилцах болж, савтай ойм, халуун, хайтан цэцэг тэргүүтнийг Бага Аурелиано уурын мунхагаар бүгдийг нь устгасан гэж Урсулаг мэдэхээс бүр өмнө гонхонд дахин тавьжээ. Дараа нь Фернандо хоолны мөнгөн хэрэглэлээ зараад шавар сав, цайран таваг, шанага, цайран хэрэглэл худалдаж авснаас хойш хоёр Энэтхэгийн компанийн шаазан сав богемийн болор хадгалж байсан ханын шүүгээ нь тун хөөрхийлөлтэй харагдах болжээ. Гэвч Урсулад энэ нь дутуу санагдаж байв. “Цонх хаалгаа нээ. Мах, загас шар, хамгийн том яст мэлхий худалдаж ав, Гадаадынхан ирж л байг, ор дэвсгэрээ хаана ч хамаагүй засаж л байг, сарнай дээрээс шээж л байг, гэдэснийхээ хэрээр чихэж л байг, хэхэрч л байг, чалчиж л байг, мангар том гутлаа тайлалгүй тасалгаагаар тэнэж л байг, шавар шавхай чирч л байг, тэд санаандаа орсон болгоныг хийж байг, тэгж л гэмээ нь л бид сүйрэхгүй байж чадна” гэж хашгирч байлаа. Гэвч Урсула бүтэшгүй юманд санаархжээ. Тэр даанч хөгширч, хорвоогийн тоосыг даанч удаан хөдөлгөж, мөсөн чихэр хийж худалдаж байсан үеийнх шигээ гялалзуулж чадахаа нэгэнт больж үр сад нь түүний амьдрахын хүчийг авч төрсөнгүй. Фернандо загнаад хаалгыг нээлгэхгүй байлаа. Петра Котесийнх руу авдраа дахин чирч очсон Бага Аурелианогийн олж байгаа мөнгөөр гэрийнхэн нь мөчиг тачигнах амь зуух болов. Илжгээ сугалаанд тавьж хожсон мөнгөөр Бага Аурелиано Петра Котес хоёр шинэ мал худалдаж аваад, сугалааны бүдүүлэгдүүхэн ажил эрхлэх болов. Бага Аурелиано тасархай цаасаа сонирхол татахаар үнэмшилтэй болгох гэж айл айлаар явдаг байлаа. Олон ч түүний сугалааг баярлаж авахаасаа өрөвдөөд авч байгааг ажигладаггүй бололтой байв. Гэвч хамгийн өрөвч худалдан авагч ч гэсэн хорин мөнгөөр гахай, гучин хоёр мөнгөөр тугал авчихаж магад гэж горьдохгүй яах вэ. Тэд тэгж горьдсондоо мягмар гаригийн орой Петр Котесийн хашаанд бөөгнөрөн цуглаж, аз мэдэг гэж сонгож авсан жаал рүү хэдийд азтай дугаарыг татан гаргаж ирэх бол хэмээн хүлээн зогсдог байлаа. Тэгж цугларсаар сүүлдээ долоо хоногийн яармаг гаргах болж, үдэш болмогц ширээн дээх жигнэсэн мах дэлгэж, лангуун дээр ундаа өрж, аз дайрсан хүн нэгнийхээ хөгжимчин урьж, архи гаргах юм бол хожсон малаа нийтийн тогоонд нийлүүлж, ийнхүү Бага Аурелиано өөрийн эрхгүй дахин найраг баян хуураа барьж, хэнхгүүдийн даруухан тэмцээнд дахин оролцох болов. Урьдын адил баясгалантай найрыг бодвол өрөвдөлтэй энэ цэнгээнд оролцох болсон Бага Аурелиано гол хөгжөөгч, бүжигч байсан үеийн нь эрч хүч, юмыг бодож сэтгэх их чадвар алга болсныг ойлгожээ. Тийм ээ, тэр өөр болж Мэгжтэй үзэлцэж байх үед зуун хорин кг татаж байсан бол одоо жин нь далан найм болтлоо хасагджээ. Архинд бэлцийн хөөгөөд яст мэлхийн шамшгар хоншоор шиг болсон цайлгандуу царай нь барайжээ. Гүрвэлийн хоншоортой илүү адил болжээ. Энэ царайнаас сэтгэлээр унаж, сульдаж ядарсан байдал үл сална. Гэвч Петра Котес Бага Аурелианод хэзээ ч одоогийнх шиг ийм хайртай байсангүй. Түүнийг өрөвдөж байгаагаа, хоёул хоосон ядуу боллоо шүү дээ гэж бодсоноо ч хайр гэж андуурсан байж болох юм. Ганхаж хоцорсон хуучин орон дээрээ урьд загас наадуулж байдаг байсан бол одоо аминчлан ярилцан суудаг болов. Тэдний хөдлөх бүрийг давтдаг байсан толио зараад, сугалааны хонжворт тавих мал худалдаж авчээ. Хуял хөдөлгөдөг перкааль даавуу, хилэн хөнжлийг нь луус хивчихсэн учир одоо урьдын нууц амрагууд нойрноос гарсан хоёр хөгшин байдлаар шөнө дөл болтол сэрүүн сууж, тамираа баран оволзож байсан цагаараа олсон мөнгөө тоолж байдаг болов. Заримдаа эхний тахиа дуугартал сууж мөнгөө хуваан, үүнийг Фернандо, түүнийг Амаранта Урсулад шагайвч авахад, үүнийг замбараа алдсан үеэс хойш палаажаа солиогүй санта Софи дела Пьедад, түүнийг Урсулаг үхвэл авс авахад, үүнийг гурван сар болоод л фунт нь нэг сентаворгоор нэмэгдэж байгаа кофе авахад, түүнийг өдөр бүр амт муухай болж байгаа ёотон авахад үүнийг борооны үеэс хойш хатаагүй байгаа түлээ, тэрүүнийг сугалааны билет хийх цаас, өнгийн бэх авахад, бүх билет худалдчихаад байтал тугал боомтож арьсыг нь азаар бүтэн авсан учир үүнийг дөрөвдүгээр сарын сугалааны билетийг үнэнд буцааж өгөхөд гэх зэргээр мөнгө зоосоо хэдэн хэсэг бөөгнуулан хуваана. Тэд өглөгийг хармын сэтгэлгүй хувааж, хамгийн сайнаа л Фернандод барьдаг, гэмшиж, зовдогтоо ч биш, нигүүлсэх сэтгэлтэйдээ ч биш, Фернандог аятайхан сайхан байлгавал өөрсдөө хамаагүй гэж боддогтоо тэгдэг байлаа. Үнэнийг хэлэхэд, хоёулаа охинтой болохсон гэж хэчнээн хүсэвч үрийн хутаггүй байсандаа Фернандог тэр заяагаагүй охиноо гэж боддог байжээ. Фернандод голланд даавуун бүтээлэг авч өгөх гэж гурав хоног дан эрдэнэ шишийн бэрээсээ идэж ч байлаа. Гэвч тэр хоёр яаж ч үхэн хатан зүтгэлээ гээд, хэчнээн, мөнгө оллоо гээд, ямар ч нарийн арга сэдлээ гээд нэмэргүй, амь зуухад хүргэх гэж хуруу хумсаа тайрсаар байтал ивээгч тэнгэр нь хүлээж чадалгүй унтаж хоцордог байлаа. Мөнгө хүрнэ гэж ер байхгүй, нойроо хулжаан зовж, энэ орчлон чинь юу болов, яагаад мал урьдынх шигээ үржихээ болив, яагаад мөнгө зарж амжаагүй байхад л ханшгүй болж байна, багц мөнгө бодох юмгүй шатаад кумбиамба бүжиж байсан хүмүүс одоо “зургаан тахианы хонжвортой сугалаанд орж арван хоёр муу сентаво төлөөч” гэж гуйхад “Гэгээн цагаан өдөр дээрэм хийлээ” гэж яагаад хашгирч байна гэж доор доороо бодолхийлдэг байлаа. Бүтлийн бүрээ хазайсны учир нь хүрээлэн байгаа ертөнцөд байгаа бус, Петра Котесийн битүүлэг зүрхний нууцлагдсан буланд л байна, үерийн үеэр тэнд л нэг юм хөдөлж, түүнээс болоод мал төлөхөө болилоо, мөнгө төгрөг гарын салаагаар ус шиг алдагдах боллоо гэж Бага Аурелиано боддог боловч ил гаргаж хэлдэггүй байлаа. Энэ нууцыг нь мэдэх санаатай дурлалт хүүхнийхээ сэтгэлийг лав өнгийн харж, ашиг хонжоо эрсэн биш хайр сэтгэлийг олж, хохмой сэтгэлээр Петра Котесийн тачаалыг хөдөлгөх гэсэн биш өөрөө түүнд дурлачихлаа. Петра Котес болохоор Бага Аурелиано өөрийг нь улам энхрийлэн хайрлаж байгааг мэдэх тусам түүнд улам янаг хайртай болж, насныхаа намар ирсэн хойно “Ядуу хүн хайрлаж чаддаг” гэсэн зүйр үгэнд хүүхэд шиг гэнэхэн итгэх болжээ. Одо тэр хоёр далай шиг бялхасан найр хийн галзуурч, багтаж, ядсан эд хөрөнгөөр туйлж хэрээс хэтэрхий ужид самуун аашилж байснаа ичих, харамсах хослуулан дурсаж, даанч их үнээр хоёулаа ганцаардахын диваажинг олж авлаа гэж гэмшдэг байлаа. Өчнөөн жил үр хүүхэдтэй бололгүй нууцаар ханилсаны дараа бие биендээ халуун хайртай болсон тэр хоёр хоолны ширээний ард орон дээрхээс илүү бие биеэ хайрлаж болно гэдгийг мэдээд мэдэхийн аргагүй юм ид шидээр нээж олсон юм шиг баясаж, хэчнээн ядарч сульдан нас ахисан боловч чандага шиг цовхчиж, нохой шиг хэмхэлдэн жаргах болжээ.
Сугалаанаас олдог мөнгө аривжихгүй байлаа. Эхний үед Бага Аурелиано малын худалдаачин байх үеийн хуучин контороо долоо хоногт гурван удаа түгжиж аваад сугалаанд ямар хонжвор байгааг харгалзан улаан үнээ, ногоон гахай буюу хэдэн цэнхэр тахиаг нэлээд төсөөтэй зуран Петра Котесийн ажлаа нэрлэсээр “Эзэн тэнгэрийн сугалаа” гэж хичээнгүйлэн дармалдан бичдэг байжээ. Заримдаа долоо хоногт хоёр мянган гаруй сугалаа зурах тул сүүлдээ бүр ядарч, сугалааны нэр, амьтны дүрс, дугаар бүхий тамга захиалжээ. Түүнээс хойш, өнгийн бэхэнд тамгаа хүргээд л дарах ажилтай болжээ. Бага Аурелиано үхэхийнхээ өмнө хэдэн жилийн сугалааныхаа дугаарыг оньсгоор сольж, хонжворыг оньсого таасан хүнтэй хуваах бодол төрсөн боловч энэ нь тун төвөгтэйн дээр амьтан хүн элдвээр сэжиглэх тул тэгэх гэж хоёр үзээд аргагүйн эрхэнд больжээ.
Үүрийн гэгээнээс үдшийн бүрий болтол Бага Аурелиано сугалаагаа нэр хүндтэй болгох гэж хөөцөлдөх тул хүүхдээ эргэх зав арай хийж гаргадаг байлаа. Фернанда жилд зургаахан эмэгтэй хүүхэд авдаг хувийн сургуульд Амаранта Урсулаг оруулсан боловч жаахан Аурелианог хотын сургуульд орохыг зөвшөөрсөнгүй. Түүнийг гэр дотуур чөлөөтэй явуулж байгааг хамгийн их юм гэж бодож байлаа. Үүний дээр сургууль, каталок ёсоор гэрлэсэн эх эцэг хоёроос төрсөн хууль ёсны хүүхэд авдаг байв. Аурелианог хийж ирсэн сагснаас угжтай хамт уясан төрсний гэрчилгээний хүүхдийг “орхидос” гэж бичсэн байлаа. Тийнхүү Аурелиано Санта Софи дела Пьедад ба (ухаан саруусах үед нь) Урсула хоёрын асрамжинд цоожтой сууж хоёр эмгэний яриаг сонсож, гэрийн дөрвөн ханаар хязгаарлагдсан явцуу ертөнцийг ухаарч байлаа. Тэрбээр эелдэг ихэрхүү хүүхэд болж, юмны учрыг байнга шалгаан томчуулыг уцаарлуулдаг боловч, тэр насандаа далдыг хардаг билгийн нүдгүй, харин ч хайнгадуу хардаг, тэр ч байтугай байн байн анивчдагаараа хурандаагаас өөр байлаа. Амаранта Урсулаг сургуульд сурч байхад Аурелиано цэцэрлэгт өт ухаж, хорхой тамладаг байлаа. Нэг удаа хайрцагт хорхой дүүргээд Урсулагийн оронд хаях гэж байхад нь Фернанда барьж аваад Мемегийн унтлагын өрөөнд цоожилсонд, уйдахдаа нэвтэрхий толийн зураг үзэж суутал нь Урсула багц халгай барьчихсан өрөөгөөр тэнэж, ханыг цэвэр усаар цавдан яваад түүнийг мөргөчихөв. Жаал хүүтэй олон даралдсан ч гэлээ хэн болохыг нь асуужээ.
-Би Аурелиано Буэндиа байна гэж цаадах нь хэлжээ.
-Тийм байна. Чи уран дархны ажил хийх нас чинь болжээ гэж Урсула хариулжээ.
Түүнийг дахиад хүүгээ гэж андуурч, борооны дараа үлээх болсон халуун салхи дөнгөж намдмагц Урсулагийн ухаан түр зуур саруулссанаа дахин балартах боллоо. Өрөөндөө ороход нь Петронила өргөн банзал өмсөж, дээдсийн хүрээлэнд бараалхах үедээ нөмөрдөг өлбөн хадсан том алчуураа нөмөрчихсөн сууж, саа туссан Транкилина Мари Миниата Алакоке Буэндиа тогосны өдөн дэвүүрээр дэввэн, ганхуур сандал дээр сууж, Урсулагийн элэнц эцэг хааны торгон цэргийн дүрэмт хувцастай Аурелиано Аркадио Буэндиа, уншингуут сонын авгалдай үхрээс унаад үхчихдэг тарни зохиосон түүний эцэг Аурелиано, сүсэг ихтэй ээж, гахай сүүлтэй төрсөн үеэл ах нь Хосе Аркадио Буэндиа, талийгаач хүүхдүүд нь цөмөөрөө цуглачихсан, ханын дутуу тавьсан сандал дээр зочилж ирээгүй, хойдын буян үйлдэн сахих гэж ирсэн юм шиг сууж байдаг байлаа. Тэрбээр тэдэнтэй урамтай гэгч нь хөөрөлдөж орон, цагийн ямар ч холбоогүй үйл явдлын тухай өгүүлж, сургуулиас ирсэн Амаранта Урсула, нэвтэрхий толиос уйдсан Аурелиано хоёрыг унтлагын өрөөнд ороход орон дээрээ суучихсан ганцаараа дүнгэр дүнгэр ярьж, урьдын явдлаа эн тэнд нь оруулан дурсаж байлаа. Нэг удаа гэнэт “Гал гарлаа” гэж аймаар муухай чарлаж, гэрийхнээ барьц алдуулсан бөгөөд угтаа бол дөрвөн настай байхдаа агтны жүчээ шатахын харснаа санасан байжээ. Тэрбээр үхэхийнхээ өмнө хоёр гурван удаа ухаан түр цэлмэснээсээ бусад бүх цагт өнгөрснийг одоотой холин будилж тухайн үедээ мэдэрч байсан юмаа ярьж байна уу, эсвэл урьдын юмаа дурсаж байна уу гэдэг нь огт мэдэгдэхгүй байлаа. Урсула амьд байхдаа л борц аятай хатангиршиж, үхэхийн өмнөхөн хэдэн сар бие нь шөнийн хувцсанд ороод олдохгүй болсон үрчгэр хар чавга шиг, дандаа сарвайж явдаг гар нь бичний савар шиг болжээ. Урсула хэдэн өдрөөр огт хөдлөхгүй болчих тул Санта Софи дела Пьедад амьд байна уу гэж сэгсчиж үзэн, өвдөг дээрээ суулгаад чихэртэй ус уу гэж халбагдаж өгдөг байлаа. Урсула нялх хүүхэд шиг болж, Амаранта Урсула, Аурелиано хоёр унтлагын өрөөн дотуур өргөн явж, жаал Христосоос хэр зэрэг томыг нь үзэх гэж шүтээн дээр тавьж нэг орой агуулахын шүүгээнд нуучихсан нь эгээ л харханд идүүлчихсэнгүй гарчээ. Бургаасын ням гаригт Фернандаг хурал хурахыг сонсож байх хооронд хоёул унтлагын өрөөнд орж Урсулаг толгой, шилбэнээс нь татаж,
-Хөөрхий хуланц ээж минь үхлээ дээ гэж Амаранта Урсула хэлжээ.
Урсула давхийж
-Би амьд байна гэжээ.
-Харахгүй юу, амьсгалахгүй байна гэж Амаранта Урсула инээд барьж ядан хэлэв.
-Би ярьж байна шүү! гэж Урсула хашгирав.
-Ярихгүй л байна шүү дээ. Хүрэлзгэнэ шиг үхчихсэн гэж Аурелиано хэлэв.
Тэгэхэд нь Урсула аргагүй үнэнд гүйцэгдэж “Тэнгэр минь! Үхэх гэдэг энэ юм байлгүй” гэж аяархан дуу алджээ. Тэрбээр ямар ч холбоогүй урт уншлага хоёр өдөр аялгуулан уншиж, мягмар гаригт тэнгэр бурхныг нэг дуудах, “Улаан шоргоолжийг хядахгүй бол байшин нурж унана”, “Ремедиосын зургийн өмнөх зулыг бүү бөхөөгөөрэй”, “Нэг ч Буэндиа хамаатнаасаа эхнэр авч болохгүй, тэгвэл гахай сүүлтэй хүүхэд төрнө” гэж гэрээсээ нэг айлдах зэргээр үг солиотой болж ирлээ. Бага Аурелиано түүний дэмийрч байгааг далимдуулан алт хаана булсныг нь хэлүүлээд авах гэж үзсэн боловч санасны гарз болжээ. ”Эзэн нь ирэхэд тэнгэр бурхан оюуныг нь нээгдүүлж, тэр өөрөө эрдэнэсийг олно” гэж Урсула хэлжээ. Тэр хэдэн өдөр, сарнай цэцгээс агийн үнэр гарч, тарвасан тавагнаас асгасан шошийн үр шалан дээр далайн одны яг зөв дүрс үүсгэж, нэг шөнө ягаан гэрэлтэй зээрэнцэг тэнгэрээс нисэж өнгөрсөн зэрэг үл ойлгогдох үзэгдэл байгальд ажиглагдсан учир Урсула хэзээ мөдгүй үхнэ гэж Санта Софе де ла Ньедад итгэж байлаа.
Тэрбээр зовлонг тэвчих долоо хоногийн пүрэв гаригт өглөө эрт амьсгал хураав. Гадилын компанийн үед Урсула хамаатан саднаараа туслуулж байгаад нас сүүдэр хэд хүрснээ тогтоох гэж оролдон, зуун арван таваас доошгүй, зуун хорин хоёроос илүүгүй байна гэж тоолжээ. Аурелиано хийж ирсэн сагснаас яльгүй томхон авсанд хийж оршуулав. Нутаглуулах ёслолд хүн цөөн ирсэн нь нэгтээгүүр олон нь Урсулаг мартаж, нөгөөтэйгүүр нохой гаслам халуун байсных ажээ. Үдээр сум шиг нисүүт ирж хана мөргөх буюу цонхны төмөр торыг цоо татаад унтлагын өрөөнд үхэж байлаа.
Эхлээд шувууг тахлаар үхэж байна уу гэж боджээ. Эзэгтэй нар үхсэн шувууг (“Ялангуяа үдийн амралтаар их үхэж байв”) тасалгаанаас шүүрдэн тамаа цайж, шувууны хүүрийг бүтэн тэргээр ачин голд хийж байлаа. Христосын саруул ням гаригт нас сүүдэр зуу хүрсэн Антони Исабель лам шувууны тахлыг Хэрмэл Жүүд илгээсэн байна гэж айлджээ. Гэгээн ламхай урьд шөнө нь түүнийг өөрийн мэлмийгээр халиасан гэнэ. Тэрбээр түүнийг ухнатай нөгцсөн чаралба эхнэрийн зулбасга, тамын амьтан гэж, амьсгалахад нь агаар улайсаж, үзэгдэхэд нь эмэгтэйчүүдийн хэвлийд олдсон хүүхэд адгийн шаар болно гэж айлджээ. Дацангийн лам хөгшрөөд мунаж хоцорсон гэж хот нийтээрээ мэдэх тул галав юүлнэ гэх нь холгүй тэр яриаг үнэмшсэн хүн ховор. Гэвч лхавга гаригт өглөө эрт нэг эмэгтэй орь дуу тавин айлынхныгаа босгожээ. Хоёр хөлтэй, салаа туурайтай үл мэдэх амьтны мөр олсон юмсанжээ. Мөр тов тодхон байсан учир ламын ярьсан мангас шиг аймаар амьтны мөр байна гэж харсан бүхэн эргэлзэхгүй байлаа. Тэгээд айл болгон гадаанаа занга тавив. Хэсэг хугацаа өнгөрөхөд учир битүүлэг тэр амьтан баригджээ. Урсулаг үхсэнээс хойш хоёр долоо хонож байтал шөнө дунд Бага Аурелиано, Петра Котес хоёр, бухан бяруугаа мөөрөх шиг дотор арзасхийж уйлах дуу хажуугийн хашаанд гарахад сэржээ. Юу болсныг гарч харвал бөөн харцуул хуурай навчаар бүтээсэн нүхний ёроолд зоосон хурц үзүүртэй гадаснаас чөдрийг салгаж авч байв. Чөтгөр нэгэнт мөөрөхөө больсон байлаа. Арван хэдтэй хүүхдийн дайны биетэй боловч гунан бухын жинтэй түүний шархнаас нь наалданги ногоон цус шүүрэн байлаа. Бие нь хувалз шигдсэн бүдүүн үсээр бүрхэгдэж, даг дайр болсон бөгөөд түүний зарим нь эрхтэн нь хүнийхтэй төсөөтэйгээр ламын үзсэн тамын амьтнаас ялгаатай байлаа. Тодруулан хэлбэл, алагдсан амьтан хүнтэй ч бас төсөөгүй, эмгэгт баригдсан сахиулсантай төсөөтэй, цэвэрхэн, нарийхан гартай, асар том будангуйрсан нүдтэй, даландаа хоёр мухар эвэртэй нь түлээчинд сүхээр цавчуулсан бололтой хоёр хүчирхэг далины ор ажээ. Хүүрийг олонд үзүүлэх гэж буйлсийн модноос хөлөөр нь дүүжилж, бээж эхлэхтэй нь хамт түүдэг асаан шатааж орхив. Учир нь түүнийг усанд үйвэл зохих амьтан юм уу, оршуулбал зохилтой христос шашинтан юмуу гэдгийг таних аргагүй байлаа. Үнэхээр түүнээс болж шувуу үхэж байв уу гэдгийг мэдэж чадалгүй өнгөрөв. Харин эрд шинээр гарсан нэг ч бүсгүйн олсон хүүхэд адгийн шаар байсангүй, дүүгэм халуун ч буурсангүй.
Жилийн эцсээр Ребека өөд болов. Хаалгыг хэмхлэн орвол үлдэнд халцарсан толгойтой Ребека өнчин орон дээрээ эмгэн хумс шиг эвхэрчихсэн, эрхий хуруугаа үмхчихсэн хэвтэж байлаа. Бага Аурелиано оршуулах ажлыг гардаж, байшинг нь засаад зарчих гэж санасан боловч ер нь цаанаасаа засал авахаа нэгэнт өнгөрсөн байж, хана туургыг нь будаад тавихад будаг нь эргэн холцорч ховхроод, шалны нь завсар чижээд орхиход хогийн ургамал гарч ирээд, тулгуур модыг засаж янзалахад дорхноо ороонго өвсөнд баригдан өмхрөөд болж өгсөнгүй.
Бороо зогссоны дараа Макондогийн аж амьдрал иймэрхүү байдалтай байлаа. Хөдөлж ядан үлбийсэн хүмүүс мартах гэдэг өвчинд арчаагүй баригдаж, урьдын хүмүүс март мартсаар улсын ерөнхийлөгчийн элч Неерландпын гэрээний ойгоор хурандаа Аурелиано Буэндиагийн өчнөөн удаа цааргалаад аваагүй одонг заавал гардуулах даалгавартайгаар Макондод ирж, баатруудын үр садыг хаа байгааг мэддэг хүнийг олох гэж оройжин тэнэхэд тэдэнд зааж өгч мэдэхээ больсон байж билээ. Бага Аурелиано одонг шижир алтаар хийсэн гэж бодоод аван алдсан боловч зохисгүй хэрэг гэж Петра Котесийн хорьсонд ч, ерөнхийлөгчийн төлөөлөгчийн найрал хөгжмийн хөлсөлж, гардуулах ёслол дээр хэлэх үгээ бэлдчихсэн байтал нь авахаас татгалзжээ. Яг энэ үеэр Макондод Мелькиандесийн эрдмийг өвлөсөн сүүлчийн цыганууд ирж, хотыг орхигдож, хүн амьтан нь гадаад ертөнцөөс бүр тасарсныг үзээд, айл айлаар соронзот төмөр барин явж, “Вавилионы мэргэдийн сүүлийн үеийн бүтээл” хэмээн түүнийг тайлбарлаж, асар том галт шилээр нарны илчийг дахин хураасанд тавиур дээрээс төмпөн ховх үсэрч тогоо соронзон гүр рүү татагдан давхиж байгааг мангайн харах ухаантан, цыган эмэгтэй хиймэл шүдээ амнаасаа аван байранд нь эргүүлэн хийж байгааг үзэх гэж тавин сентова төлөхөд бэлхэн сониуч амьтад мундахгүй байжээ. Хоосорсон өртөөн дээр хэдэн шар вогоон чирсэн сарампай галт тэрэг хувь хэртэй зогсох өгөөд урьдын хөл хөдөлгөөнөөс, ноён Брауны шилэн оройтон, ямбаны вогооноо зүүдэг зорчигч дүүрэн галт тэрэгнээс, оройн турш өртөөн дээр дараа дараагаар ирдэг тус бүрдээ зуун хорин вогоонтой урт цуваанаас үлдсэн юм гэвэл энэ л байлаа. Шувууны хачин тахлын тухай, хэрмэл Жүүдийг гайд гаргасан тухай мэдээг газар дээр нь шалгахаар ирсэн шүүхийн түшмэлүүдэд Антанио Исабель ламыг хүүхэдтэй нуугдаж тоглож байхад нь тааралдаад, мэдээлсэнийг нь зөнөөд хий юм үзсэн байна гэж үзэн, ламыг галзуугийн эмнэлэгт хүргүүлжээ. Хэдэн өдрийн дараа хотод шинэ үеийн загалмайтан Аугусто Анхель лам ирлээ. Зориг зүрх гэж чулуу тэрбээр сүсэгтэн олны сүнсийг сэрүүн байлгах гэж янз бүрийн хонх өдөрт хэд хэд гардан дэлдэж, айл айлаар орон нойрмоглогчдыг сэрээн эргэл мөргөлд оч гэж яятгалаа. Гэвч жил болоогүй байхад Аугуста Анхель дийлдсэнээ арга буюу хүлээж, агаар улайдан, тоосонд оршиж, хаа л бол шургалан, хэнийг л бол хөгшрөөх залуугийн эзэн, үдийн шатаам халуун цаг үдийн хоолонд заавал өгдөг бөөрөнхий махан хуургаар эрхэм хутагт өөрийг нь нозооруулан унтуулдаг нойрын эзнийг давж чадахгүйгээ мэджээ.
Урсулаг үхсэн дараа, гэр орон нь дахин өөд нар харахыг больж шийдэмгий, зоригтой бүсгүй Амаранта Урсула хүртэл түүнийг өөд татаж чадсангүй. Олоон жилийн хойно мухар сүжиггүй, хөгжил наргиантай, хоёр хөлөөрөө газарт бат гишгэсэн, орчин үеийн хүүхэн болчихсон тэрбээр эвдэж сүйтгэх эзэнг айлган хөөх гэж хаалга цонхоо цэлийтэл нээн хашаа цэцэрлэгээ тордон додомдож, гэгээн цагаан өдөр цалан дээгүүр гүйлдэх болсон улаан шоргоолжийг хядан устгаж, Буэндиагийн орон гэрийн зочломтгой байдал алга болсныг сэргээх гэж оролдоод, оролдсоны гарз болгожээ.Фернанда зожгорон суух дуртай байсан нь Урсулагийн зуу наслахдаа зүтгэж бүтээх замд нь давагдашгүй боомт болжээ. Фернанда гангийн улаан салхи зогсоход хаалгаа нээгээгүйгээр барахүй эцэг эх хоёрынхоо гэрээсийг даган өөрийгөө амьдаар нь оршуулах гэж цонхоо модоор загалмай болгон дарж хадахыг тушаажээ. Үл үзэгдэх оточ нарын их л үнэ төлөн харилцаж байсан нь огт талаар өнгөрөв. Олонтаа хойшлуулсаны эцэст Фернада товлосон өдөр цагт толгойгоо умар зүг харуулан, дан цагаан даавуу нөмрөн орон дээрээ хэвтлээ. Шөнийн нэг цагт хүйтэн нойтон алчуур нүүрэн дээр нь тавьж байгааг мэджээ. Түүнийг сэрэхэд цонхоор нар тусаж, гэдсэн дээр нь цавинаас нь аваад өрцийн нь хүрсэн муухай дугуй сорви улайжээ. Гэвч мэс заслын дараах зохих амралтын хугацаа дуусаагүй байтал Фернанда үл үзэгдэгч оточ нараас аягүй захидал авчээ. Тэр захидалд өгүүлсэн нь, зургаан цагийн турш нарийн шинжилгээ хийж үзэхэд удаа дараа тодорхой бичээд байсан шинж тэмдгийг үүсгэх дотоод ямар ч согог байхгүй байна гэжээ. Юмыг үнэнээр нь хэлдэггүй муу зантайгийнх нь гор дахин гарчээ. Алсаас мэс засал хийгчид сав нь шаарсныг л ганц олж, мэс засал хийлгүйгээр даруулгаар засаж болно гэсэн байлаа. Урам хугарсан Фернанда бүр нарийн тайлбарлуулах гэсэн боловч үл үзэгдэх оточ нар түүний захианы хариуг ирүүлсэнгүй. “Даруулга” гэсэн үгийг ойлгохгүйдээ ихэд гутарсан тэрбээр ичихээ болиод франц эмчээс асуух гэсэн боловч тэр эмч гурван сарын өмнө саравчны шувуун нуруунаас боож үхээд, ард олны дургүйцсээр байтал дайны нэг зүтгэлтэн, хурандаа Аурелиано Буэндиагийн зэвсэг нэгт хуучин анд түүнийг оршуулгын газар нутаглуулсныг мэдэв. Тэгэхэд нь Фернанда хүү Хосе Аркадиодоо итгэн бичиж, хүү нь Ромоос хэд хэдэн даруулгыг яаж хэрэглэдэг зааврын хамт явуулсан байлаа. Фернанда зааврыг цээжлээд, өвчнийхээ шинжийг мэдэгдүүлэхгүй гэж зааврыг жорлонд хийжээ. Ингэж болгоомжлох нь илүүц байсан бөгөөд учир нь гэрт үлдсэн хэд Фернандаг ер хайхархаа больсон байлаа. Санта Софи де ла Пьедад хөгшрөн тэрүүхэндээ л төвхнөж, гэрийнхэнд тарчигхан хоол хийж өгөөд бусад цагт нь Бага Хосе Аркадиог л харж хандаж байх болов. Сайхан Ремедиосын гоо үзэсгэлэнг зарим талаар дуурайсан Амаранта Урсула, Урсулаг зовоож цагаа үрдэг байснаа одоо хичээл хийж цагийг өнгөрөөх болжээ. Охин нь хосгүй ухаантайн шинж бүрдэж, туйлын нягт хичээнгүй байдал тодорсонд аав нь урьд Мемег тийм болох нь гэж найдаж байсан шигээ түүнд дотроо найдлага тавих боллоо. Тэрбээр бүр гадилын компанийн үед тогтсон заншлаар түүнийг Брюссельд явуулж боловсролыг нь гүйцээнэ гэж амлаад ингэж мөрөөдөхдөө үерт сүйрсэн газрыг дахин ашиглах гэж оролдсон авай. Яваандаа Фернанда бүр хөрөөд хүний хүн шиг болж байсан учир Бага Аурелиано гэрийн бараа ховорхон харж, Амаранта Урсулагаа л гэж хааяа үзэгддэг байлаа. Фернанда хөгшрөхдөө сэтгэл зөөлөрч ад шоо үзсэн ачийг нь олны дунд оруулах байх, тэнд түүний уг гарлыг ухаж төнхөх хэн байх вэ гэж Бага Аурелиано итгэж байлаа.
Гэвч Аурелиано ганц биеэр зожгорон суухыг эрхэмлээд гэрийнхээ босгоноос цаашихыг таньж мэдэх гэж өчүүхэн ч хүсэхгүй байдаг шиг болов. Мелькиадесийн өрөөг Урсулагийн онгойлгосноос хойш Аурелиано хаалган тушаа нь эргэлдэж, завсраар нь шагайх болж, нэг л мэдэхэд Бага Хосе Аркадио тэр хоёр бие биеийг найршааж нөхөрлөж амжсан байлаа. Бага Аурелиано тэр хоёрын нөхөрлөх болсныг олон долоо хоногийн хойно, өртөөнд болсон цуст яргаллын тухай жаал хүүгийн ярихад л сая мэджээ. Гадилын компани Макондрогоос явсан нь хэрэггүй юм боллоо, түүнийг явснаас хойш л хот мөхөх зам руугаа орлоо гэж нэг нь харамстал жаахан Аурелиано түүнтэй маргаж хэлэх гэснээ хэлчихэж чаддаг цээнд хүрсэн хүний байдалтай хэвлүүхэн үг хэлжээ. “Макондо бол их ирээдүйтэй цэцэглэж байсан хот байсан юм, гэтэл гадилын компани зөв замыг нь алдуулан, завхруулж, юу ч үгүй болтол тонон дээрэмдсэн, энэ компаний инженерүүд ажилчдад буулт хийхгүй гэдгээ зад удсан” гэж хэлсэн нь бүх нийтийн бодсон дассанаас өөр байлаа. Жаал хүү тун ухаалаг ярьж байснаараа номч мэргэн Есүсыг доромжлон элэглэж байх мэт Фернандад санагджээ. Цэргүүд өртөөн дээр цугласан гурван мянга гаруй ажилчдыг хэрхэн пулемётоор буудсан, хүүрийг хэрхэн хоёр зуун вагон ачиж, далайд хаясан зэргийг маш нарийн, үнэмшихүйц ярьжээ. Галт тэрэгний буудлын дэргэдэх талбайд юу ч болоогүй гэдэг албан ёсны мэдээнд олонх хүний адил итгэдэг Фернанда жаал хүүг хурандаа Аурелиано Буэндиагийн анархи санаа бодлыг авч хэмээн бодоод ихэд аягүйрхэж, түүнийг “Дуугаа аяд” гэж зандарчээ. Гэтэл Бага Аурелиано ихрийнхээ өрөөсний ярьсныг үнэн гэж батлажээ. Бүгдээрээ солиотой гэж боддог байсан Бага Хосе Аркадио хэрэг дээрээ гэрийнхнэээс хамгийн ухаантай нь байлаа. Тэрбээр жаахан Аурелианог бичиг үсэгт тайлж, эртний бичгийг судлах сонирхолтой болгож, гадилын компани Макондод ямар уршиг тарьсан тухай хувийн бодлыг түүнд итгүүлжээ. Энэ нь түүхчдийн бичсэн, сурах бичигт тайлбарласан худал мэдээтэй машид зөрж, олон жилийн хойно Аурелиано амьдралын замд ороод үүнийгээ ярихад цөмөөрөө зохиомол юм гэж үзэх болно. Халуун салхи ч тоос шороо ч, төөнөх халуун ч үл нэвтрэх буйд өрөөнд, тэр хоёр өөрсдийг нь төрөхөөс хамаагүй урьд цонх руу нураагаа харуулан суугаад ертөнцийн тухай ярьж байсан хэрээний далавч шиг хүрээтэй бүрх өмссөн өвгөний хий дүрийг санадаг байлаа. Энэ тасалгаанд үргэлж гуравдугаар сар, үргэлж даваа гариг байдгийг хоёул зэрэг ажиглаад, Хосе Аркадио Буэндиаг солиорсон гэж гэрийнхэн нь яасан эндүүрч байж вэ, гэтэл тэр бол цаг хугацаа урагшлахдаа бас л саад тотгортой тулгардаг, осол сүйрэлд ордог, иймээс цагийн хэсэг нь тасраад, урагш давхин одсон урсгалын хөдөлгөөнгүй хувь болон нэгэн тасалгаанд тээглэн хоцордог үнэнийг ухаарсан цорын ганц саруул ухаантай хүн байжээ гэдгийг ойлгожээ. Түүнээс гадна Бага Хосе Аркадио эртний бичээсийн нууц тэмдгийг ангилж тэдгээрээр хүснэгт зохиож чаджээ. Эдгээр нь дөчин долоогоос тавин гурван үсэгтэй цагаан толгойтой тохирч, тус тусад нь бичвэл дан дээр хатаах гээд тавьсан дотуур хувцас шиг санагдаж байгааг үзэв. Аурелиано англи нэвтэрхий тольд тиймэрхүү юм үзмэн шиг санаад, харьцуулж үзэхээр авчирвал хүснэгт үнэхээр тохирч байлаа.
Бага Аурелиано оньсоготой сугалаа хийх гэж оролдож байх үеэр нь өглөө бүр хоолойд нь бөөн юм хадуучих шиг нэг л бачуухан байх болжээ. Цаг муудсанаас болж зүгээр л чилээрхэж байгаа хэрэг гэж Петра Котес үзээд жил гаруй өглөө бүр багс барьж байгаад тагнайг зөгийн бал, цагаан луувангийн шүүсээр арчиж өгчээ. Хоолойн хавдар томорч, амьсгалахад улам хэцүү болоход Бага Аурелиано Пилар Тернера дээр очиж, “Ямар нэг эмийн өвс мэдэхгүй биз?” гэж асуужээ.
Гэвч нууц хас хүйн эзэгтэйн хариуцлагатай тушаалд байсаар зуу насалсан дайчин эмэг эх нь анагаах ухааныг урьдын адил мухар сүжиг гэж үзэж, хөзрөөсөө зөвлөгөө авсан ажээ. Гилбэрийн боолын илдэнд хоолой нь шархалсан цэцгийн ноён гарсанд мэрэгч эхнэр Фернандог нөхрөө гэртээ эргүүлж авчрах гэж зургийг нь сүлбээр зүүгээр хатгах хуучирсан арга хэрэглээд илбийн ухааныг төдий л мэдэхгүйн тул дотор хавдар үүсгэчихэж гэж үзлээ. Бага Аурелиано гэр бүлийн цомогт бүв бүтэн байж байгаа хуримын гэрэл зурагнаас өөр гэрэл зураг өөрт нь байсныг санахгүй тул эхнэрээсээ нуун гэрээ тужид нь нэгжээд, хоргоны ёроолд ер бусын боодолтой зургаан даруулга байгааг олжээ. Энэ гоё бохогт илбэ жилбэтэй холбоотой байж магадгүй гэж бодон, нэгийг нь сэм нь өвөртлөөд, Пилар Тернерад үзүүлэхээр аваачна. Тэр ч уул учир битүүлэг зүйлээр яадаг, ямар учиртай болохыг хэлж мэдэхгүй байсан боловч ихэд сэжиглэж бүгдийг нь авчруулаад хашаанд гал түлж байгаад шатааж орхив. Фернандогийн хийсэн хараалыг хариулахын тулд Бага Аруерелиано өндөг дарсан тахиа авч, дээрээс нь шээгээд, туулайн бөөр модны доор амьдаар нь бул гэжээ. Бага Аурелиано өөрийгөө эдгэнэ гэсэн бат итгэлтэйгээр заасныг нь гүйцэтгэж, ухсан газраа хуурай навчаар дөнгөж дарж гүйцтэл хоолой нь онгойх шиг болжээ. Фернандо даруулгаа алга болсныг үл үзэгдэх оточ нарын л өшөөгөөр оёж, хүүгийнхээ ирүүлсэн шинэ даруулгыг тэр халаасандаа хийж явах болжээ.
Тахиаг булснаас хойш зургаан сар болоод Бага Аурелиано шөнө дунд бүшгүүлэн ханиалгаж сэрвэл асар том дигваранз хоолойд нь орчихоод бахь мэт хавчуураараа урж зулгааж байх шиг болжээ. Хэчнээн шидэт бум шатаалаа гээд, хэчнээн ч шившсэн, тахиа дээр шээлээ гээд нэмэргүй, үхэх цаг болжээ, цорын ганц гарцаагүй бөгөөд гунигт үнэн энэ байна гэдэг нь чухамхүү тэр цагт тодорхой боллоо. Тэр бодсоноо хэнд ч хэлсэнгүй. Амаранта Урсулаг Брюссельд явуулж амжилгүй үхчихэж магадгүй, гэж айхдаа тэрбээр насандаа байгаагүйгээр мэрийн, долоо хоногт нэг сугалаа хийхийн оронд гурвыг хийх болов. Үүр тэмдэгрээгүй байхад босож, хот тойрон харайлгаж, сугалааг худалдах гэж оролдон, үхэж байгаа хүний зовлон гунигийг эдлэн хамгийн алслагдсан, ядуу хорооллоор явж, “Эзэн тэнгэр энэ байна. Зуун жилд ганцхан морилж ирнэ, энэ завшааныг бүү алдагтүн” хэмээн дуудан явна. Тэрбээр эелдэг, хөгжөөнтэй, яриа хөөрөөтэй харагдах гэж хичнээн, өрөвдмөөр чармайвч хөлстэй, цонхигор царайг нь хальт харахад ер хорвоогийн тоос удаан хөдөлгөхгүй нь илт байна. Заримлаа хүний нүднээс далд цулгуй газар түр ч атугай суудаг байлаа. Эгшигт хайрцагны дэргэд санаа алдан суугаа ганц бие эмэгтэйн толгойг том хонжвороо эргүүлж магадгүй гэж горьдон дахиад л шөнө орой болсон хойно наргиантай хорооллоор явдаг байлаа. “Энэ дугаар дөрвөн сар оногдоогүй юм. Үүнийг алдаж болохгүй, нас гэдэг та нарын бодож байгаагаас богнихон” гэж сугалаагаа үзүүлэн хэлдэг байлаа. Сүүл сүүлдээ тэрбээр бүр нэр хүндээ алдан, доромжлуулах болж, түүнийг “Дон Аурелиано ” гэхээ болиод, “Дон эзэн тэнгэр” гэж нүүрэн дээр нь ч зовохгүй дуудах болжээ. Дуу нь сулран улам паргиж, сүүлдээ нохойн архирахтай адил болсон боловч Бага Аурелиано Петра Котесийн хашаанд хонжвор тараан олны сонирхлыг татаж дөнгөөд байлаа. Гэвч хоолой нь улам гарахаа больж, улам өвчин орж, мөдхөн тэсхийн аргагүй болох төлөвтэй тэрбээр сугалааны хонжвор гахай, ямаа хэчнээн тавиад охиноо Брюссель оруулж чадахгүй нь гэж баттай ойлгов. Тэгтэл үерт халцгайрсан газрыг хонжворт тавья хөрөнгөтэй хүн бол түүнийг боловсруулаад авч болно гэсэн үлгэрийн юм шиг санаа төржээ. Энэ санаа үнэхээр хорхой хүрмээр байсан тул хотын дарга өөрөө сугалааны тухай онцгой зарлиг гаргаж, сугалааг ширхгийг нь зуун песогоор худалдсанд бэнчин хүрэхгүйчүүд хүртэл хамжиж дэмжиж авснаар долоо хоноогүй байхад сугалаа зарагдаж дуусжээ. Хонжворын тохироог гаргасны дараа хишигтэйнүүд нь урьд цагийн шуугиант найрыг зарим талаар санадуулсан том баяр хийж, түүн дээр Бага Аурелиано хүмүүст Францискогийн дууны мартагдсан аяыг найралт баян хуураараа сүүлийн удаа дарсан боловч дууг өөрөө дуулж чадсангүй билээ.
Хоёр сар болоод Амаранта Урсула Брюссель явав. Бага Аурелиано ер бусын сугалаанаас олсон мөнгийг цөмийг нь төдийгүй сүүлийн хэдэн сард хэмнэж байсан бүхнээ, тэрчлэн оньст хуур, даруулт хуур, эд үзэгдэх болсон янз бүрийн хуучин тавилгаа зарж олсон багаахан мөнгөө охиндоо хуу өгчээ. Түүний тооцоолсоноор энэ мөнгө сурах бүх жилд нь хүрэх боловч буцах замын зардалд хүрэх эсэх нь тодорхойгүй байлаа. Брюссель нүгэлт Парист тун ойрхон гэж бодохоос бухимдан Фернандо охиныгоо явуулахгүй гэж зүтгэсэн боловч гэлэнмаа нарын санхүүжүүлж байдаг залуу католик бүсгүйчүүд дотуур байртай сургуульд Анхель лам зуучилсан захидал бичиж, Амаранта Урусла тэнд сууя гэж амласан хойно сая тайвширчээ.
Түүнээс гадна лам, Толеда очоод Брюссель орох надвартай хүн дагуулж явуулъя гэж ам алджээ. Энэ талаар бөөн захидал махидал болж байх хооронд Бага Аурелиано Петра Котесаар элбэлцүүлэн Амаранта Урсулагийн юмыг төхөөрч байлаа. Фернандогийн инжийг урьд хадгалж байсан нэг авдранд юм хумыг нь хийж зэхсэн тэр үдэш гэхэд оюутан болох ёстой бүсгүй Атлантын гадаад далайг туулахдаа ямар плааж, ямар тансран шагайвчтай байх вэ, эрэг дээр буухдаа өмсөх зэс товчтой цэмбэн пальто торгон савхин шаахайг нь хаана хийсэн байна гэдгийг цээжилж, алхаж орохдоо усанд ойчихгүйн тулд хаана нь гишгэхийг заалгаж, гэлэнмаа нараас алхам ч холддохгүй байх ёстойг мэдэж, юм идэх л гэж өрөөнөөс гарч болох, задгай далайд эр эм ямар ч хүний юм асуухад яагаад ч хариу хэлэхгүй байх учиртайг ойлгож авлаа. Тэр далайн өвчнөөс хамгаалах, гараар бичиж өгсөн шуурга хорих зургаан тарнитай дэвтэр авлаа. Фернандо мөнгийг нь хийх бэржээнхэн бүс оёж өгөөд, шөнө унтахдаа ч, тайлахгүй байхаар тааруулж өгчээ. Цайруулагч уусмалаар угааж, спиртээр ариутгасан алтан хөтөвч Фернандо охиндоо бэлэглэх гэсэн боловч Амаранта Урсула сургуулийнх нь охид элэглэх байх гэж айж байна гээд бэлгийг нь авсангүй. Хэдэн сарын дараа Бага Аурелиано үхлээ хүлээж хэвтэхдээ охиноо сүүлчийн удаа ямархуу байдалтай харснаа дурсан санана. Амаранта Урсула хоёрдугаар зэргийн вогооны цонхны тоос болсон шилийг буулган Фернандагийн захисныг сонсох гэж дэмий л хиймэл алаг нүдэн цэцгийн баглаатай цайвар ягаан торгон палааж, намхан өсгийтэй хальстай торгон савхин шагайвч, дугуй бохотхон татуургатай торгон оймс өмссөн байлаа. Тэрбээр нам нуруутай, задгай тавьсан урт үстэй, тормолзсон нүдтэй агаад түүний насанд Урсула яг ингэж хардаг байсан билээ. Салах ес хийхдээ уйлаагүй боловч инээхгүй байгаагаас нь элэнц ээжийнхээ сэтгэл чангатайг дуурайсан нь харагдана. Галт тэрэг хурдаа авахын хэрээр Бага Аурелиано алхаагаа нэмэн, Фернандаг бүдэрч унах вий гэж сугадан вогоонтой зэрэгцэн явав, охин нь үнсэж байгаа дүр үзүүлэн хурууныхаа үзүүрээр дохихыг хараад арайхийн гараа даллаж амжжээ. Эр эм хоёр газар тэнгэрийн савслаганд галт тэрэгний жижигэрсээр хар цэг болон далдрахыг харсаар цонох халуун наранд хөдлөлгүй зогсож байсан нь хуримнаасаа хойш анх удаа тэгж сугадалцан зогссон нь тэр байжээ.
Наймдугаар сарын есөнд Брюссельд анхны захидал ирэхээс өмнө Бага Хосе Аркодио жаахан Аурелианотой ярилцаж байснаа гэв гэнэт яасан нь мэдэгдэхгүй,
- Гурван мянган гаруй хүн байсан, бүгдийг нь далайд хаясан гэдгийг үүрд санаж яв! гэж хэлжээ.
Тэгээд бичээсээ духаараа дэрлэн унаж, хараастайгаа үхлээ. Мөн энэ агшинд Фернандогийн орон дээр хоолойг нь урах дигранзын төмөр хавчуурыг ихрийн нь өрөөсөн хийсэн урт бөгөөд зовлонт тэмцэл дуусаж байлаа. Үүнээс долоо хоногийн өмнө Бага Аурелиано дуу нь гарахгүй, амьсгал нь байхгүй, арьс яс болчихсон, аялдаг авдар, авах танаггүй найраг баян хуураа аваад гэртээ буцаж ирсэн нь гэргийнхээ дэргэд үхнэ гэж хэлсэн амандаа хүрэх гэсэн хэрэг ажээ. Петра Котес дотуур хувцсаа эмхлэхэд нь тусалж, ганц нулимс унагалгүй, салах ёс хийсэн боловч авсанд өмсөх ёстой чийдмэл шаахайг нь авдранд хийхийг мартаж орхисон байлаа. Тэрбээр Бага Аурелианог өнгөрлөө гэж дуулахдаа хар хувцас өмсөөд, шаахайг нь сонинд цуглаад, “Шарилыг үзье” оруулаач! гэж Фернандог гуйжээ.
- Чи миний оронд өөрийгөө тавиад үзээч, Би тун хайртай байсандаа л ингэж муугаа үзүүлж явна, бодож хайрлаач гэж Петро Котес гуйжээ.
- Далдуур явалддаг байсан хүүхэн хэчнээн муугаа үзүүллээ гээд юу шальдаг юм. Өөртэйгээ унтаж байсан тэр олон юмныхаа нэгийг үхэхийг хүлээ. Тэгээд түүндээ наад шаахайгаа өмсүүл гэж Фернанда хариулжээ.
Санта Софи дела Пьедад хүүгээ амьдаар нь оршуулаагүйг магадлах гэхдээ толгойг нь балиусаар цавчин салгаж амандаа хүрчээ. Ах дүү хоёрын хүүрийг адилхан авсанд хийсэнд бүгд үзвээс үхсэн хойноо хүүхэд байхынх шигээ ав адилхан болсон байжээ. Бага Аурелианогийн архины найз нар “Үнээ минь тугалаад бай, нас гэдэг богинохон” хэмээгээд цэцгийн эрих авсан дээр нь тавьсанд Фернанда доромжилж байна хэмээн ондууцаж цэцгийг угаадсаны нүхэнд хаяулжээ. Гэрээс авсыг өргөж гарсан гунигтай согтуунууд тавлаж байгаад Бага Хосе Аркадиог хийхээр ухсан нүхэнд Бага Аурелианогийн хүүр, Бага Аурелианог хийхээр ухсан нүхэнд Бага Хосе Аркиодогийн хүүрийг солиод оршуулчихжээ.
Аруелиано Мелькиадесийн өрөөнд он удаан байлаа. Тэрбээр элэгдэж гүйцсэн номын уран зөгнөлт домог, саат Герман ламын сургаалын товч, шулмын судлалын ухааны тухай тэмдэглэсэн, рилү бүтээх арга, Нострадамусын “Эрин зуун”, тахлын тухай түүний шинжилгээг цээжээр мэдэх болж, өөрийнхөө үеийг мэдэхгүй мөртлөө дундад эртний үеийн хүний шинжлэх ухааны нэн чухал мэдлэгтэй болж арван хэдэн настай золголоо. Санта Софи дела Пьедад тасалгаанд нь хэдийд ч орлоо гэсэн Аурелиано ном л уншаад сууж байдаг байв. Өглөө эрт аяга чихэргүй кофе, өдөр дунд чанасан цагаан будаа, шарсан гадилын хэдэн хэлтэрхийтэй түүнд аваачиж өгнө. Бага Аурелианог үхсэнээс хойш тэдний иддэг юм гэвэл тэр л болжээ. Санта Софи дела Пьедад жаахан Аурелианогийн үсийг тайрч, бөөсийг нь түүж, орхигдсон авдарнаасаа олж цуглуулсан хуучин хувцас, дотуур өмд цамцыг засан оёж өглөө. Түүний сахалтай болоход хурандаа Аурелиано Буэндиагийн сахлын хутга, шилэн аягыг авчирч өгчээ. Мемегийн хүү хурандаатай өөрийн нь төрсөн хүүхдээс илүү адилхан, тэр байтугай Аурелиано Хосегоос ч илүү адил агаад ялангуяа төвгөр шанаа нь ихэмсэгдүү жимбэгэр уруул нь бүр адилхан байлаа.
Тухайн үедээ Мелькиадесийн өрөөнд Бага Аурелиано өөрөө өөртэйгөө яриад байх шиг Урсулад санагддаг байсан бол Аурелиано бас тэгээд байх шиг Санта Софи дела Пьедадад бодогдож байлаа. Үнэндээ бол Аурелиано Мелькиадестай ярьдаг байжээ. Ихэр хоёрыг үхсэний дараа нэгэн халуун үдээр гэрэлтэх цонхны наана хэрээний далавч шиг хүрээтэй бүрх малгай өмссөн баргар царайтай өвгөн харагдсан нь Аурелианогийн ой тоонд бүр төрөхөөс нь өмнө байж байсан тэр өвгөний бүдэг бадаг дүр байлаа. Тэр үед Аурелиано эртний бичээсийн цагаан толгойг ангилж дуусаад байлаа. Иймээс Мельктадесийн ямар хэлээр энэ тэмдэглэлийг бичсэнийг олж мэдсэн эсэхийг асуухад тэрбээр:
- Самгарди хэлээр гэж түгдрэлгүй хариулжээ.
- Мелькиадес энэ өрөөнд олон ирэхийн хэрэггүй болсноо хэлэв.
Гэвч тэрбээр сайх бичсэнийг зуун жил болох агшин хүртлэх хэдэн жилд Аурелиано самгарди хэлийг судлаад, уг бичээсийг утгыг тайлж чадах нь гэж мэдэн, бүр үхэх ордондоо тайван одно. Гол руу гардаг нарийн гудамжинд, гадилын компанийн үед заяаг мэргэлж, зүүдийг тайлж байсан газарт нэгэн католик хүн номын мухлаг гаргадаг, тэнд Samakrit primer бий, түүнийг даруй олж авахгүй бол зургаан жил болоход хивэн хорхойд идүүлчих юм гэдгийг Аурелиано Мелькиандесийн ярианаас мэджээ. Өдий урт наслахдаа Санта Софи дела Пьедад сэтгэл хөдлөнө барина гэдгийг үзээгүй мөртлөө, номын тавиурын хоёрдугаар эгнээний баруун буланд “Чөлөөлөгдсөн Иерусалим”, Мильтоны найраглал хоёрын хооронд байгаа номыг авчирч өгөөч гэж Аурелиано гуйхад туйлын гайхах гэдгийг анх удаа үзжээ. Санта Софи дела Пьедад бичиг мэдэхгүй тул тэр бүх хэлснийг тогтоож аваад, урланд нуугаастай арван долоон алтан загасны нэгийг худалдан зохих мөнгө олж авчээ. Цэргүүд гэрийг нэгжсэнээс хойш алтан загасны хаана байгааг Аурелиано тэр хоёроос өөр хүн мэдэхгүй байлаа.
Аурелиано самгардийг сайн сурч, Мелькиадес улам цөөн үзэгдэж, улам бүр холдож, үд дундын нүд гялбаам нарны гэрэлд аажмаар замхарч байлаа. Өвгөнийг сүүлчийн удаа ирэхэд нь Аурелиано олж харсангүй, гагцхүү хажууд нь үзэгдэхгүй үхсэн юм шиг” гэж сонсогдохын төдий шивнэхийг л сонсжээ. Тэр өдрөөс хойш тоос, халуун, морин шоргоолж, улаан шоргоолж, ном, бичээсийг түүнд байгаа билгийнх нь хамт идэх учиртай хивэн хорхой тасалгаанд саадгүй орж ирэх боллоо.
Тэднийх хүнсээр дутахгүй байв. Бага Аурелианог нас барсны дараа тахимдуу бус бичээстэй цэцгийн эрих авчирсан нэг найз нь талийгчаас зээлсэн мөнгөө өгье гэж Фернандад хэлжээ. Үүнээс хойш лхагва гариг бүрд сагстай идэш ууш авчирч өгдөг болжээ. Сагсан дотор байгаа юм нь долоо хоног өлхөн хүрдэг байлаа. Энэ бүх идэх юмыг Петра Котес явуулаад байна гэдгийг хэн ч сэжиглэсэнгүй. Петра Котес гуйлгачинд хишиг хүртээж байгаа юм шиг ингэж юм явууснаар өөрийгөө доромжилсон этгээдээс хариугаа ганц сайн авч байна гэж итгэжээ. Петра Котесийн цээжинд зангирсан хорсол бодсоноос нь хурдан намжсан боловч эхлээд бардам зантайдаа, дараа нь өрөвдсөндөө хүнсийг нь бэлэвсэн эхнэрт нь явуулсаар байлаа. Хожим нь Петра Котес сугалаа зарж хүч хүрэхээ болиод, сугалааг сонирхох хүнгүй болоход нь өөрөө өлсөж байсан ч Фернандад хоол явуулж, өрсөлдөгч тэр хүүхнээ оршуулж байхыг биеэр үзэн үзтэлээ сайн дураараа тэр журмаа барьсаар байж билээ.
Ам бүл цөөрснөөр Санта Софи дела Пьедадын тавь гаруй жил үүрсэн ар гэрийнх нь хүнд ажил хөнгөрмөөр санагдаж байлаа. Тэнгэрлэг сайхан сэтгэлтэй Сайхан Ремедиос, ихэрхэгдүү байрын битүүлэг зантай Бага Хосе Аркадиог энэ айлд заяаж өгсөн дуу шуугүй зожиг энэ эмэгтэйн гомдоллон үглэж байхыг хэн ч сонссонгүй. Тэрбээр энэ насыг ганц биеэр, ган хийлгүй туулахдаа хүүхэд шуухад өсөж, цаадуул нь түүний үр ач гэдгээ бараг санадаг ч үгүй байлаа. Аурелианог төрсөн хүү шигээ бөөцийлөхдөө жичээ гэж огт сэжиглэхгүй явав. Өөр айлсан бол түүнийг агуулахын шалан дээрх цийрсэн дээр харх шөнөжин ноцолдох чимээн дунд хэзээ ч унтуулахгүй байсан биз ээ. Нэг шөнө нэг юм харанхуйгаас хараад байх шиг болсонд айн сэрвэл хорь могой гэдсэн дээгүүр нь мөлхөн гараад эргэн харж байсныг хэнд ч хэлээгүй билээ. Үүнийг Урсулад хэлсэн бол ороо тавиад өгөхийг нь мэдэж байлаа. Гэвч тэр үед хүнээр анхааруулах гэвэл гонхонд чанга чарлавал яадаг байсан гэхээс биш, тийм юм анхаарах сөгөөтэй хүн байсангүй. Яагаад гэвэл дайн болж, дайны хажуугаар дажин болж, өөрөө сөгтөн унатлаа талх барьж хүүхэд шуухад маллаж, ойр дотныхоо хүнийг бодох зав гардаггүй байлаа. Санта Софи дела Пьедадыг санаж байдаг цорын ганц хүн бол түүнийг ганц ч хараагүй Петра Котес байлаа. Петра Котес хэдийд ч, Бага Аурелианотой сугалаагаар олсон жаахныгаа шөнөжин хуваах гэж зүдэрч байхдаа ч Санта Софи дела Пьедадыг мөнхийн зараа гэж үзэх болж, хэн болохыг өчнөөн хэлүүлсэн боловч санаанд нь нэг л багтаж өгөхгүй нөхрийнхөө ээж, хадам эхээ байна гэж арайхийн тогтоодог боловч дорхноо мартаж орхидог байлаа. Санта Софи дела Пьедад зарагдаж байгаадаа төдий төвөгшөөдөггүй бололтой байв. Харин ч орь залуугаасаа амьдарсан асар том байшинг цэвэрлэж цэмцийлгэж, ялангуяа гадилын компанийн үед айлын голомт гэхээсээ цэргийн хуаран гэмээр болоход нь ч гэсэн өөд татсаар тасалгаан дотуур холхин өнцөг булан бүрийг өнгийн шагайж байх дуртай юм уу гэмээр байдаг билээ. Гэвч Урсулаг үхсэний дараа, Санта Софи дела Пьедад хэчнээн хүнд баймгүй шалбалзуур, хэчнээн хачирхамаар гайхмаар ажилсаг байвч аргагүй хүч хүрэхээ больж эхэлжээ. Нас хөгширч тэнхээ доройтсоноос ч тэгэхгүй, ерөөсөө байшин нь цаг өнгөрөх тусам муудаж байснаас тэгжээ. Байшингийн хананд зөөлөн хөвд ургаж, хашаанд ургамалд идүүлсэн шил адил хагарч цуурсан газраар нь зуу гаруй жилийн өмнө Мелькиадесийн хиймэл эрүү хийдэг шилэн аяганаас Урсулагийн олсон шар цэцэг цухуйжээ. Санта Софи дела Пьедад байгалийн ганирсан хүчийг сөрөх цаг ч үгүй, хүч ч үгүй болоод, унтлагын өрөөнүүдээс өдөржингөө гүрвэлийг үргээх боловч цаадуул нь шөнө буцаж ирнэ. Нэгэн өглөө үзвэл улаан шоргоолж байшингийн суурийг сэндийлж дуусаад, цэцэрлэгийг өнгөрч, хатаж хоцрон шороон өнгөтэй болсон хайтан цэцэг бүхий гонхоор дайрч гэрт орж ирсэн байлаа Санта Софи дела Пьедад эхлээд тэднийг зүгээр л шүүрдээд хаячих гэж оролдоод, дараа нь хор цацаж, сүүлд нь түүхий шохой хэрэглэж үзсэн боловч огт болсонгүй, маргааш нь л бөөнөөрөө гарч ирсэн язганаж байдаг балаа. Фернанда хүүхдүүддээ захидал бичихээс өөр юм хийдэггүй болохоор гэр орноо эргэж сэхэхгүйгээр доройтож байгааг ухаарахгүй, Санта Софи дела Пьедад хөсрийн өвсийг гал зууханд оруулахгүй гэж үзэлцэж, хэлхэн цаг болоод л хэрэх аалзны шүлсийг хананаас унагаж, мод идэх шоргоолжийг нүхнээс нь хаман гаргах зэргээр цор ганцаараа үзэлцэж байлаа. Гэвч өлөн тоос, аалзны шүлс орж, цэвэр байлгах гэж байдгаараа чармайгаад байхад нь тасалгаа хурандаа Аурелиано Буэндиа, залуу офицер хоёрын үзсэн тэр бохир, өөдгүй байдалтай болсоор байгааг харахад аргагүй дйилдсэнээ мэджээ. Тэгэхэд нь гоёлд өмсдөг элэгдсэн палааж, Урсулагийн хуучин шаахай, Амаранта Урсулагийн бэлэглэсэн энгийн оймсыг өмсөж солих хоёр гурван дотуур хувцсаа хувсаа баадагнаж боогоод Аурелианод:
- Одоо бие хүршгүй нь ээ. Энэ гэр ядарсан надад дэндүү ахдаж байна гэж хэлжээ.
Хаашаа явах гэж байгааг нь Аурелианогийн асуухад хойчийнхоо тухай огт төсөөлөхгүй байна уу гэлтэй гараа сарвайжээ. Гэсэн хэдий боловч насныхаа сүүлд Риоачад байдаг үеэл дүүгээ барааддаг юм уу гэж хэлжээ. Гэвч үүнд үнэмших аргагүй байв. Эцэг эхээ нас барснаас хойш Сата Софи дела Пьедад Макондод хэнтэй ч харилцаж чадсангүй, төрөл садантай ч гэж дурсаж байсангүй. Санта Софи дела Пьедад ганц песо хорин таван сентавогоос өөр юмгүй байсан тул Аурелиано арван дөрвөн алтан загасыг түүнд өгчээ. Насны хүндэд дарагдан бөгцийж өнгөрч, гадаа гараад явган хаалганы нүхээр гараа оруулан, оньсыг буулгаж байжээ. Түүнээс хойш Аурелиано тэр эмгэнтэй уулзсангүй ч үгүй, түүний тухай сураг сонссон ч үгүй билээ.
Санта Софи дела Пьедад явсныг дуулаад Фернанда өдөржин ам хамхилгүй бувтанаж бүх авдар сав, хорго шүүгээгээ уудалж, бүх юмаа бүртгэж үзээд хадам эхийгээ юу ч авч яваагүйд сая итгэжээ. Дараа нь насандаа анх удаа гал ноцоох гэж оролдоод хуруугаа түлж “Кофе яаж чанадгийг үзүүлж тус болооч” гэж Аурелианогоос гуйжээ. Яваандаа залуу эр тогоо барих болов. Фернанда өглөө босоод, ширээн дээр хоол байж байхыг авч идээд унтлагынхаа өрөөнд орж, зууханд нурман дээр жигнээд орхисон хоолыг авах гэж үдээр нэг үзэгдэж, тарчигхан хоолоо хоолны өрөөнд аваачин, таван хоосон сандалтай ёрог даавуугаар бүтээсэн ширээний эхэнд цэцэрлэг дэнгийн дунд сууж иднэ. Аурелиано Фернандо хоёр гэрт хоёулахнаа үлдсэн боловч хувь хувиа борлуулах ажээ. Тэр хоёр тус тусын унтлагын өрөөг л цэвэрлэх тул аалзны шүлс бусад өрөөг аажмаар хэрж, сарнайн бутыг торж, хана туургыг бүрхэж, шувуу нурууг зузаан давхрагаар хучлаа. Яг энэ үед Фернандо гэрийн бугтай болж гэж боджээ. Өдөр тутам гар доор хэрэглэгдэж байдаг юмс нь хөл орсон юм шиг болжээ. Хайчаа орон дээрээ яах аргагүй тавьсан байхад л ор дэрээ урвуулж хөрвүүлж бүтэн цаг эрээд, дөрвөн өдөр ороогүйг бодоход гал зуухны тавиур дээрээс олжээ. Шургуулганаас гэнэт сэрээ нь алга болчихоод маргааш нь зургаа нь шүтээн дээр, гурав нь угаагуурт байж байлаа. Юм нь түүнтэй нуугдаж тоглох мэт болж, ялангуяа захидал бичих гээд суух үед нь энэ наадам бүр уурыг нь бардаг байлаа. Дөнгөж ич этгээд тавьсан бэхийн сав нь солгой этгээдэд оччихно, бичгийн хавтас нь ширээн дээрээс бүр алга болоод гурав хонож байтал дэрэн дороос нь гарч, Хосе Аркодиод бичсэн захидлын хуудас Амаранта Урсулад явуулах захидлын дугтуйд орж, дугтуйг сольчих вий гэж үргэлж зовж, хэд хэд ингээд солигдсоноос хойш дахиад тэгэх вий гэж яс хавталзаж байх боллоо. Нэг удаа үзэг нь алга болчихжээ. Хагас сарын дараа шуудан хүргэгч авчирч өгсөн байна. Халааснаасаа олоод айл айлаар орохдоо эзнийг нь хайж ийнхүү уджээ. Эхлээд юм нь ингэж алга болоод байгаа нь даруулгаа алга болсноо адил үл үзэгдэх оточ нарын хийгээд байгаа ажил гэж санаад тайван байлгаж үзээч! гэж захиа бичиж эхэлсэн боловч нэг яаруу ажил гарсанд захидлаа дутуу орхиж гараад өрөөндөө эргэж ирвэл нөгөөх нь алга болж, өөрөө ч тийм захидал бичих гэж байснаа мартаж орхижээ. Нэг хэсэг Аурелианог сэжиглэв. Тэгээд түүнийг мөшгөж, замд нь янз бүрийн юм хаяж аваад нууж байхад нь бариад авдаг хэрэг хэмээн анах болсон боловч цаадах нь Мелькиадесийн өрөө, гал зуух, жорлонгоос өөр газар ордоггүй, тэгээд ч ийм юм хийхгүй хүн байна гэдэгт удалгүй итгэжээ.
Тийнхүү Фернанда гэрийн бугийг л ингээд байна гэж санаад, бүх юмаа байх ёстой газарт нь уяж бэхэлж байхаар шийджээ. Хайчаа орны толгойноос, үзгийн сав, бичгийн хавтсаа ширээний хөлнөөс уяж, бэхийн саваа ихэвчлэн цаас тавьдаг газрынхаа баруун талд ширээнийхээ тавцанд наажээ. Гэвч одоо л нэг боллоо гэж бодсон нь болсонгүй, учир нь юм оёж байгаад хоёр гурван цаг болоход гэрийн буг хайчных нь уяаг богиносгоод гар хүрэх аргагүй болгоно. Хавтасны уяа нь тэр ч байтугай гар нь болохоо байжээ. Бэхэндээ хүрч чадахгүй болдог байлаа. Брюссельд байгаа Амаранта Урсула ч, Ромд байгаа Хосе Аркадио ч Фернандагийн ингэж будилж байгааг мэдсэнгүй. Тэрбээр сайн дураа сууж байгаагаа тэдэнд бичдэг, аар саар юманд зовдоггүй байсан учир гэртээ буцсан мэт хийх юмгүй, аа саар юм гарвал нь хийчхлээ гээд л болчихдог учир үнэндээ ч жаргалтай сайн сууж байжээ. Захидал эцэс төгсгөлгүй бичсээр байгаал Фернандо цаг хугацааг мэдэхээ байж, энэ ялангуяа Санта Софи дела Пьедадыг явснаас хойш мэдэгдэх боллоо. Фернанда хүүхдүүдээ ирэх байх гэж өдрийг баримжаалан өдөр, сар жилийг тоолж дасжээ. Гэтэл хүү охин хоёр нь ирэхээ удаа дараа хойшлуулах болсноор жил нь самуургаж, сар нь будлиантуулах, өдөр нь нэг нэгээсээ ялгагдахаа больж, тэр ч байтугай цаг хугацаа өнгөрч байгаа гэж мэдэгдэхээ байжээ. Хүүхдүүдээ тийнхүү ирэхээ хойшлуулаад байгаад Фернандо уурласангүй, харин ч юун ашгүй юм гэж боддог болов. Хосе Аркадио хэдэн жилийн өмнө сахил хүртдэгийн даваанд дээр байна гэж бичсэн мөртлөө одоо шашны дээд курсийг төгсөөд дипломат бодлого судалж эхлэх гэж байна хэмээн бичихэд ч сэтгэл зовсонгүй, хуагт Петрийн сэнтийд хүрэх бартаат зам хичнээн өгсүүр бөгөөд эгц болохыг мэдэлгүй яах вэ. Бусад хүний бол нэг их тоохооргүй юманд сүйд болж, жишээлбэл хүүгээ пап ламыг үзсэн гэж бичихэд учиргүй баясжээ. Охин нь гаргууд сурч байгаагийнхаа ачаар эцгийнхээ төсөөлж чадаагүй хөнгөлөлт авсан учир Брюссель тогтоосон хугацаанаасаа илүү удаан сурч чадах боллоо гэж бичихэд нь баярлажээ.
Санта Софи дела Пьедад самгарди хэл дээр ном авчирч өгснөөс хойш гурван жил гаруй өнгөрч, Аурелиано бичээсийн эхний хуудсыг сая л орчуулж чадан, асар их ажил хийсэн боловч испани орчуулга ямар ч утгагүй нууц түлхүүрээр бичсэн байсан учир хэмжихийн аргагүй урт замд дөнгөж анхны алхам хийсэн хэрэг байжээ. Аурелианог нууц томъёоны түлхүүрийг олох тулгуур бичиг байхгүй байсан боловч каталоны эрдэмтэний мухлагт бичээсийн гүн утганд нэвтрэх боломж хайхаар Фернандагаас тэр номыг авахаар явуулаач гэж гуйхаар шийдэв. Хог новш овоорч, зайтай онгорхой бүхэнд нүд ирмэхийн зуур дүүрч байгаа тасалгаандаа Аурелиано ярих үгээ бодон, ямар байдлаар хандвал үнэмшилтэй байх бол гэж эргэцүүлж, хамгийн аятайхан үеийг тааруулах гэж анавч Фернандатай гал зууханд пийшингээс хоолоо авч байхад нь дайралдах бөгөөд түүнтэй уулзах өөр боломж байхгүйг мэдсээр байтал бодсон юмаа хэлж чадахгүй хэл нь нагац ээжээ мөшгөх болов. Унтлагынхаа өрөөнд Фернандогийн хөдөлж явахыг отно. Шуудан зөөгчөөс хүүхдүүдийнхээ захидлыг аваад, өөрийнхийгөө өгөхөөр хаалга руу явахыг чагнаж, шөнө дөл болтол цаасан дээгүүр үзэг тасралтгүй чахран гүйхийг чих тавин, унтраалга чад хийж, Фернандагийн уншлага уншиж эхлэхэд л маргааш хүссэнээ гарцаагүй бүтнэ гэж итгэлтэйгээр унтдаг байлаа.
Аурелиано гарахыг Фернандагаар зөвшөөрүүлэх гэж туйлын их хүсэж байсан учир нэг өглөө мөрөө хүртэл ургасан үсээ тайрч, бөөгнөрөн ширэлдсэн сахлаа хусаж, нарийн өмд өмсөж, гал зууханд ороод Фернандаг хоолоо авахаар ирэхийг хүлээж гарлаа. Гэтэл өдөр бүр уулздаг толгой гэдрэг, алхаа нь чанга эмэгтэй нь биш харин өмссөн байшгүй үзэсгэлэн гоо эмгэн орж ирлээ. Үүнийхээ өмнө уйлж уйлчихсан юм шиг царай нь шаналангуй ажээ. Фернанда Бага Аурелианогийн авдарнаас хивэнд идүүлсэн хатан хааны хувцас өмсөж, галибартайгаа гайхан толины өмнө эргэлдэж байгааг нь харсан хүн бол түүнийг галзуурч гэж бодохоор байсан боловч тэр галзуураагүй байлаа. Ердөө л тэр хуцвсыг өмсөхөд урьдын явдал ой ухаанд нь сэргэдэг байжээ. Түүнийг өмсөхөд анх удаагаа зүрх нь шимшрэн, нүдэнд нь нулимс мэлмэрэн, түүнийг хатан хаан болгоно хэмээн аваачихаар ирсэн цэргийн хүний гутлаас ханхалж байсан тоос үнэртэх шиг болж, мөрөөдөл нь биелээгүйг санахдаа гунигладаг байлаа.
Фернанда өөрийнхөө хөгширсөн, танагаа алдсан, энэ яваа насныхаа хамгийн сайхан үеэс хэтэрч холдсоныг мэдэж, тэр ч байтугай амьдралынхаа хамгийн хар үе гэж бодож байсан тэр үеийг санагалзуулан уйтгарлаж, салхинаар гонхонд тардаг байсан хахуун цэцгийн үнэр, үдшийн бүрийгээр сарнайн бутнаас гарах, униар, түүгээр барахгүй мал шиг бүдүүлэг харийхан хүртэл хэчнээн дутагдаж байгааг сая л ухаарчээ. Дагтаршин бөөгнөрсөн үнс гэлтэй түүний зүрх өдөр тутмын ажил төрлийн хамгийн хүнд цохилтонд ч тэнцэж байсан мөртлөө өнгөрснөө санан гиюүрэн анхны түрэлтийг давалгүй бут үсэрчээ. Он жил улиран өнгөрөхийн хэрээр уй гашуугаас аз жаргалыг олж авах гэж зүтгэсээр Фернандо зэвэрч гүйцээд тийм муу зуршилтэй болжээ. Ганцаардах болсноор сэтгэл нь зөөлөрчээ. Гэвч тэр өглөө гал зууханд ороод, цонхигор, хэрзгэр залууг нүдээ жигтэй гялалзуулан, аягатай кофе өөдөөс нь сарвайхыг харахдаа өөрөөсөө ичих шиг болж билээ. Фернандо Аурелианог гадагш гаргаагүйгээр барахгүй даруулгаа хадгалдаг нууц халаасандаа гэрийнхээ түлхүүрийг авч явах болов. Аурелиано гаръя л гэвэл сэм гараад эргэж ирж болох байсан боловч суусаар гадаад ертөнцөд итгэхгүй болсон хүний үг дагаж сурсан зэргээс үгнээс нь зөрж зүрхлэхгүй. Тэрбээр өрөөндөө эргэж ирээд Фернандагийн өрөөнөөс гүнээ шүүрс алдах чимээ шөнө дөл болтол гарахыг чагнан бичээсээ үзжээ. Нэг өглөө урьдынхаараа пийшингээ галлах гэж гал зууханд орвол урьд нь Фернандод тавьсан хоол хүнс царцчихсан байхыг үзээд унтлагынх нь өрөөг шагайвал үен нөмрөгөөрөө хуччихсан, царай нь урьдынхаа үзэсгэлэнтэй болсон, хар арьс нь гантиг шиг гөлийн гялтганасан Фернандо орон дээрээ сунан хэвтсэн байлаа. Хосе Аркадиог дөрвөн сарын дараа Макондод ирэхэд Фернанда яг тэр хэвээрээ байж байлаа.
Эхтэйгээ ийм үйлийн үргүй адилхан хүн байдгийг төсөөлөхөд бэрх. Хосе Аркандио нэхмэл хар косчоом, хатуу дугуй захтай цамц өмсөж, зангианы оронд цэцэглэн зангидсан нарийхан торгон бүч зүүжээ. Энэ бол цайвар царайтай, гайхангуй харцтай зориггүйг илтгэсэн уруултай, уйтгартай байрын хүн байлаа. Хутагт нарын хиймэл үс шиг хоёр тийш нь гилийлгэн хагалж самнасан гялтганасан хар үс нь хиймэл байдалтай, лааны тос шиг цагаан эрүүгээ мөлчийтэл хуссан нь хөхрөн байгааг харахад сэтгэл үргэлж зовж явдаг хүний шинжтэй. Судас нь ногоорон гэрэлтэх бэлцгэр цайвар гар нь ажил хийдэггүй хүний гарын байдалтай. Солгой гарынхаа долоовор хуруунд гэрэлт чимэд шигтгээтэй том алтан бөлзөг зүүжээ. Аурелиано хаалга нээж өгөөд, түүнийг их холоос иржээ гэдгийг дор нь таав. Урсула сохорсон хойноо түүнийг олж байхад амар гэж толгойг нь сүрчгээр угаадаг байсан тэр үнэр явсан газарт нь үлдэж байлаа. Хосе Аркадио олон жил эзгүй байгаад ирэхдээ яагаад ч юм гунигтай, ганцаардмал, насаа идсэн хүүхэд хэвээрээ үлдсэн нь нэг л ойлгомжгүй байв. Хосе Аракадио эхийнхээ унтлагын өрөө рүү шууд очив. Аурелиано хүүрийг үмхийрүүлэхгүйн тулд Мелькиадесийн жороор өвгийнхөө хэрэглэж байсан хөөрөгт дөрвөн сар мөнгөн ус буцалгаж байжээ. Хосе Аркадио юу ч асуусангүй, үхсэн эхийнхээ духан дээр үнсэж, банзлын нь дотоод халааснаас хэрэглээгүй үлдсэн гурван даруулга, хувцасны шүүгээний түлхүүрийг авав. Итгэлтэй ширүүн хөдлөх нь түүний уйтгартай номой байдалд огт нийцэхгүй байлаа. Шүүгээнээс торгоор ороосон, зандан үнэртсэн овгийн сүлдтэй хайрцаг гарган авч нээвэл дотор нь урт гэгчийн захидал байлаа. Фернанда сэтгэлдээ хадгалж явсан бүхнээ хэлж, амьддаа хүүгээсээ нууж явсан бүхнээ бичсэн байлаа. Хосе Аркадио эхийнхээ захидлыг босоогоороо ихэд сонирхсон янзтай боловч сэтгэл хөдөлсөн байдалгүй уншжээ. Гуравдугаар хуудсан дээр тогтож, Аурелианог шинээр танилцаж буй мэт анхааралтай харснаа,
- Тийм байж, бутач гэдэг маань чи юу ? гэж хахир дуугаар хэлэв.
- Би Ауредиано Буэндиа байна.
- Яв, тасалгаандаа оч гэж Аркадио хэлэв.
Аурелиано өрөө рүүгээ ороод, Фернандиог оршуулахыг ч гарч харсангүй. Заримдаа Хосе Аркадио амьсгаадсаар гэр дотуур явж байх нь гал зуухны нээлттэй хаалгаар харагдаж, өмхөрч муудсан унтлагын өрөөнөө алхах чимээ нь шөнө дөл болтол дуулддаг байлаа. Аурелиано түүний дууг олон сар сонссонгүй, Хосе Аркадио түүнийг тоож ярьдаггүйгээс төдийгүй Аурелиано ч түүнтэй ярих өчүүхэн хүсэл байхгүй, мөн бичээсээсээ өөр юм бодох зав ч үгүй байснаас тэр билээ. Фернандаг үхсэний дараа Аурелиано үлдсэн хоёр алтан загасны нэгийг авч, хэрэгтэй номоо авахаар каталон эрдэмтэний номын мухлагт очив. Дурсаж бодох юм, үзсэнээ харьцуулах юм огт байхгүй учир замдаа дайралдаж байгааг огт сонирхохгүй. Эзгүйрсэн гудамж, орхигдсон байшин нь ганцхан харах сан гэж хорхойсон байсан тэр үедээ сэтгэлдээ бодож байсан шиг нь харагдаж байлаа. Тэрбээр Фернандагийн өгөөгүй зөвшөөрлийг өөрөө өөртөө олгож, тэгэхдээ ганцхан удаа, цорын ганц хэргээр, хамгийн богино хугацаагаар гарахаар шийдэж, гэрээсээ урьдын цагт зүүд тайлдаг байсан нарийн гудамж хүртэл арван нэгэн хорооллыг тувт гүйн өнгөрөөд бөгс эргэх зайгүй шахам новширсон харанхуй өрөөнд сэтгэлд догдлон орж явчихлаа. Энэ нь номын мухлаг бус шоргоолжинд идүүлж, аалзны шүлсэнд хэрэгдсэн тавиур дээр, тавиур дээр төдийгүй шалан дээр, тавиурын хоорондох давчуухан зайд хүртэл замбараагүй овоолсон хуучин номын нийтийн булш мэт санагдаж байлаа. Зузаан зузаан судар хурааснаас хотойчихсон ширээнээ мухлагийн эзэн сургаалийн дэвтрээс тасдаж авсан хуудсан дээр ягаан бэхээр нэг юмыг эх адаггүй, муруй сарий бичиж байна. Мөнгөлөг сайхан үс нь какду шувууны өрөвлөг шиг духруугаа унжжээ. Сэргэлэн, онигор хөх нүдэнд нь ертөнцийн бүх номыг уншсан хүний сайхан сэтгэлийн шинж тодорч байлаа. Тэрбээр дан дотуур өмдтэйгээ хамаг бие нь хөлөрчихсөн сууж, орж ирж байгаа хүнийг ч харсангүй. Аурелиано авсан ботиудаа алтан загасныхаа хамт дуугүйхэн сарвайвал каталон эрдэмтэн номын хуудсыг эргүүлж үзсэнээ аньсага нь хясааны хавтас мэт хамхигдсан “Чи галзуу байхаа” гэж унаган хэлээрээ хэлснээ мөрөө хавчисхийгээд Аурелианогийн ном, алтан загасыг эргүүлэн өгч,
- Аваад яв. Энэ хэдэн номыг хамгийн сүүлд уншсан хүн Сохор Исаак л байх, тэгэхээр юу хийж байгаагаа сайн бодоорой гэж испаниар хэлжээ.
Хосе Аркадио Мемегийн унтлагын өрөөг засаж, хилэн хөшиг, хааны орны торгон лаврыг нөхүүлж цементэн усан сангийн хашлага, барзгар хар өнгөтэй болсон угаалгын өрөөг янзлууллаа. Унтлага, угаалгын өрөөгөөр өөрийн эдлэнг хязгаарлаж, тос болчихсон хачин сонин юм, хямд сүрчиг, хиймэл эрдэнэс зэрэг шал дэмий юмаар дүүргэжээ. Гэрийн бусад өрөөн дэх юмнаас шүтээн дээр байсан хутагт нарын баримлыг л анхаарч, яагаад ч юм сэтгэлд нь таарсангүй, нэг орой шүтээн дээрээс буулгаад гадаа гарган, үнс болтол нь шатааж орхижээ. Ихэвчлэн өдрийн арван хоёр цагт босно. Сэрээд алтан луу хатгамалсан хуучин халааз өмсөж, алтан цацагтай улавч углаж, угаалгын өрөөнд ороод, Сайхан Ремедиосын угаал үйлдээд байсантай адил удаан гэгч ёслол үйлддэг байлаа. Усан санд орохын өмнө гурван цагаан шилнээс анхилуун давс усанд цацаад. Тэрбээр угаал хийхдээ Сайхан Ремедиос шиг тарвасны хальсан саваар дээрээсээ ус хийдэггүй тансаг үнэрт цусан дотор бүр ороод хоёр цаг дээшээ харан усны сайханд бүүвэйлэгдэн хэвтэж, Амарантаг боддог байлаа. Ирснээсээ хойш хэд хэдэн хоноод эндэх нутагт дэндүү халуудах цайны ганц нэхмэл косчоомоо тайлж, Петра Креспийн бүжиг заахдаа өмсдөг байснархуу нарийн өмд өмсөж, овог нэрийн эхний үсгийг хатгсан жинэхэнэ торгон цамц өмсөх болов. Энэ хувцсаа долоо хоногт усан санд хоёр угаагаад, өөр солих ээлжийн хувцас байхггүй тул хатаагаад, халаазтайгаа явдаг байлаа.
Хосе Аркадио гэртээ хоол огт үл иднэ. Үдийн бүгчим халуун намдмагц гэрээс гарч, шөнө орой болсон хойно буцаж ирээд, тасалгаан дотуур хүндээр амьсгаадан, Амарантаг бодсоор гиюүрэн явдаг байлаа. Төрсөн гэрийнх нь тухай сэтгэлд нь үлдсэн юм гэвэл Амаранта, шөнийн дэнгийн гэрэлд аймаар гялтгангах хутагт нарын нүд, энэ хоёр л байлаа. Ромд наймдугаар сарын сүүмгэр шөнөөр Амарантаг торон банзалтайгаа гантиг хашлага усан сангаас гараад, гараа боосон чигээрээ цөлийн хүний байдалтай уйтгарлан явж байгаагаар олон ч удаа зүүд, сэтгэлдээ үзжээ. Аурелиано Хосе Амарантагийн дүрийг дайны цуст намагт живүүлэн мартах гэж оролдсон боловч Хосе Аркадио эхийгээ лам болох тухай үлгэрээр хуурах зуураа сэтгэлийнхээ гүнд тэр дүрийг амьдаар нь хадгалах гэж оролдож байлаа. Захидалдаа санаанаасаа зохиосон юмыг л бичиж байснаа тэр ч мэдсэнгүй, Фернанда ч мэдсэнгүй. Ромд очсоныхоо дараа Хосе Аркадио шашны сургуулиас гарч, эхийнхээ солиот захидалд үргэлж дурдах хэмжээлшгүй өвийг хураахын тулд шашины ухаан, хууль жаягийг судалсаар байгаа тухай худал бичсээр байжээ. Тэр хөрөнгийг өвлөвөл ийм тарчиг ядуу байхыг больж, хоёр найзтайгаа суудаг Трастверийн гудамжны бохир байшингийн дээврийн хөндийгөөс гарч чадах байлаа. Фернандагийн үхэхээ мэдэж бичсэн сүүлийн захидлыг аваад тансаг байдлыг үзүүлэгч хувцасныхаа навтгарыг жумдаандаа эвхэж хийгээд цагаачдын хүйтэн гоймон, өтгөн бяслаг зулсаар ярганы үхэр шиг шахалдан яваа хөлөг онгоцны хөндийд суун далайг гаталжээ. Фернандагийн зовлонгоо хожимдуулсан ширхэгчилсэн тоочсон гэрээсийг гүйцэд уншилгүйгээр салж унасан тавилга хөсрийн өвсөнд идэгдсэн гонхыг үзээд л гарахгүй, Ромын хаврын очир эрдэнэ мэт туяарах гэрлийг хэзээ ч үзэхгүй, эртний амьсгал шингэсэн агаараар нь амьсгалахгүй гэдгээ мэджээ. Мэнгэр нь хөдлөн тамираа тасартал ханиалган нойроо хулжихад зөнөсөн Урсулагийн өөрийг нь юм бүхнээр айлгадаг байсан баргар байшин дотуур лай ланчгаа дахин дахин хэмжин алхдаг байлаа. Урсула, Хосе Аркадиог харанхуйд алдчихна гэж айхдаа унтлагын өрөөний мухарт шигдэн суудаг болгон сургаж, “Энэ бол бүрий болохоор үхдэл гарч ирэн, гэр дотуур тэнэхдээ шагайдаггүй ганц газар” гэж хэлжээ. “Чи муу юу хийвэл хутагт нар надад дор нь хэлнэ” гэж Урсула сүрдүүлдэг байлаа. Багадаа тэрбээр энэ буланд унтах цаг болтол, хутагт нарын хүйтнээр цоо ширтэхэд сүнсгүй айж мухар сандал дээр хөдөлгөөнгүй суудаг байлаа. Хосе Аркадиог ингэж давхар зовоохын хэрэг байсангүй. Учир нь тэр үед Хосе Аркадио орчин тойрондоо байгаа бүхнээс айдаг, амьтны дургүй хүргэсэн гудамжны хүүхэн, гахай сүүлтэй хүүхэд гаргадаг гэрийн эмэгтэй, заримыг нь үхүүлж салдаг нөгөө заримыг нь насан туршдаа гэмшиж яваа болгодог зодооч тахиа, дөнгөж барингуут л хорин жил дайтахад хүргэдэг галт зэвсэг, заавал урам хугалж, галзууруулж дуусдаг ойвгүй санаанаасаа, эцэст нь эзэн тэнгэрийн хэмжээлшгүй сайхан сэтгэлээр бүтээгээд, чөтгөр шулмын завхруулчихсан бүхнээс нэгэнт айдаг болсон байжээ. Өглөө нь хар даран зүүдлээд зовж зовчихсон сэрдэг байсан боловч цонхоороо тусах нарны гэрийн харж өөрийг усан санд оруулах Амарантагийн зөөлөн гарыг хүрэхэд шөнийн айдас нь алга болдог байлаа. Наранд булхсан цэцэрлэгт Урсула хүртэл огт өөр болчихсон өөрийг нь элдэв аймаар юм ярьж айлгахаа болиод, пап ламын шиг яралзсан инээмсэглэж байг гэж шүдийг нь нухсан нүүрсээр угааж, дэлхийн дөрвөн зүг, найман зовихсоор Ромд очсон мөргөлчид “Пап ламын гараа ямар цэвэрхэн байлгадаг юм бэ” хэмээн гайхаг гэж хумсыг нь авч, өнгөлж пап ламаас дутуугүй сайхан үнэртэг гэж сүрчиг шүршиж өгдөг байлаа. Пап ламын, Касьельгандольфо ордны тагтан дээрээс мөргөлчин олонд долоон хэлээр аврал айлдаж байхыг үзэж, үнэхээр их цагаарч, зуны баринтаг нь нүд гялбам гял цал хийж байгааг харж тансаг сүрчгийнанхилуун үнэрийг үнэртэж билээ.
Хосе Аркадио төрсөн голомтдоо ирснээс хойш жил шахам болж, мөнгөн цэцэглэг дэн, алтан сүлд чимэглэлт хөтөвчөө (Үнэнийг хэлэхэд, хөтөвчний шигтгэмэл сүлд л алт байжээ) зарж идээд хотын хүүхдүүдийг гэрт цуглуулан зоргоор нь тавьж зугаагаа гаргах болжээ. Үдийн амралтын цагаар тэрбээр тэднийг цэцэрлэг дэх олсон дээгүүр харайлгуулж, гонхонд дуу дуулуулж, олбогт сандал, буйдан орон дээгүүр хөлбөрүүлж, тэднийг хэсэг хэсгээр нь сайн юманд сургадаг байлаа. Нарийн өмд, торгон цамцаа хэдийн тайлж арабчуудын мухлагаас авсан жирийн косчоом өмсөх болсон боловч намбаа хадгалж, пап ламын төрхөө тавиагүй байлаа. Хүүхдүүд Мемегийн найз охидын адил тэднийд дорхноо дасжээ. Үдэш орой болтол хүүхдийн дэмий чалчих дуу, дуулдар товшуур бүжиг хийх нь сонсдож, тэднийх сахилга гэж байхгүй дотуур байртай сургууль шиг л байдаг байлаа. Эхлээд Аурелиано тэдний тийнхүү даварч байгааг анзаарахгүй байсан боловч гийчид Мелькиадесийн өрөөнд хүрчээ. Нэг өглөө хоёр жаал хаалгыг нээгээд, юм уншин суугаа үс ноос болсон балиар хүнийг хараад айжээ. Тэр хоёр орж чадаагүй боловч тэр жигтэй хүнийг сонирхох болов. Тэгээд хаалганы дэргэд шивэр авир хийж, салхивчны янз бүрийн муухай юм тасалгаан руу шидэж, нэг удаа хаалга, цонхыг гадаас хадаж орхисонд Аурелиано хагас өдөр ноцолдож баймааж нь гарч билээ.
Өөрсдийг нь залхааж гэсгээхгүй байгаад эрэмшин, бүр зориг ороод, Аурелианог гал зууханд байх хойгуур нь дөрөвүүл бичээсийг устгах гэж тасалгаанд оржээ. Гэвч шарласан цаастай бичээсийг шүүрээд авмагц нэгэн далдын хүч тэднийг дээш өргөн, Аурелианог эргэж ирэн, бичгийг тэдний гараас булаан автал хийд байлгажээ. Түүнээс хойш тэд түүнд төвөг удсангүй.
Хэдийгээр арван хэдэн нас хүрч байгаа боловч өмдөө тайлаагүй яваа дөрвөн хөвгүүн Хосе Аркадиогийн царай зүсийг янзалж өгнө. Тэр дөрөв өглөө эрт бусдаасаа түрүүлж ирээд, сахлыг авч, халаасан алчуураар биеийг нь зүлгэж, үсийг нь засаж, гар хөлийнх нь хумсыг өнгөлж, сүрчиг цацаж өгнө. Заримдаа түүнийг усан дээр дээш харан хөвж, Амарантаг бодож байхад тэд усан санд орж, хөлөөс толгойг нь хүртэл савандаж өгнө. Дараа нь биеийг нь хуурай болтол арчиж, оодоод хувцаслана. Тэдний нэг, долгионтсон шаргал үстэй, чандага шиг цэнхэр ягаан нүдтэй хүү ихэвчлэн тэднийд хононо. Тэр хүү Хосе Аркадиод туйлгүй дасчихаад, мэнгэр нь хөдлөн нойргүй хонож байхад дэргэдээс нь холдохгүй, харанхуй өрөөнүүдээр хамт хэрэн явдаг байлаа. Нэг шөнө Урсулагийн унтлагын өрөөнд орвол газар доорх нар шалны хагархайгаар гарч байхыг ажиглаж. Ямар учиртайг үзэхийн тулд дэнлүү асаах ч хэрэг байсангүй. Хоёул Урсулагийн ор байсан газарт үзвэл хамгийн хурц гэрэл гарч иржээ. Зэс утсаар амсрыг нь боосон гурван бэржээнхэн хүүдийд долоон мянга хоёр зуун арван дөрвөн зоос цог аятай харанхуйд гялтагнан байлаа.
Эрдэнэсийг олсон нь зүйрлэвээс шөнийн харанхуйд галын хурц гэрэл хялсхийх мэт болсон ажгуу. Гэвч ядуу байхдаа мөрөөдөж байснаараа гэнэт тэнгэрээс унасан баялагаа аваад Ромд буцахын оронд гэрээ аминчхан диваажин болгожээ. Хилэн хөшиг болон унтлагын өрөөний лаврийг шинэчилж, угаалгын өрөөний шалыг хавтангаар өнгөлүүлж, ханыг паалантай тоосгоор бүрүүлэв. Хоолны өрөөний шүүгээндээ чихэр жимс, утсан мах дармал хүнсний зүйл овоолж цоожилчихсон байсан агуулахаа дахин нээж, дарс тэргүүтнээр дүүргэлээ. Эдгээр ундааг Аркадиогийн нэртэй хайрцагт хийн төмөр замын өртөөн дээр хүргэн ирж, тэрбээр өөрийн биеэр очиж авдаг байлаа. Нэг шөнө дөрвөн хөвгүүнтэйгээ үүр цайтал найралжээ. Өглөөний зургаан цагт унтлагын өрөөнөөс шалдан гарч усан сангийн усыг асгаж, оронд нь шампан дарсаар дүүргэжээ. Хөвгүүд усан сан руу үсрэн орцгоож анхилуун үнэрт хөөс бүрхсэн алтлаг усанд тэнгэрт сүрэг шувуу наадах мэт дураар тонгочиж, тэд шуугилдан хөгжилдсөөр, зайдуухан Хосе Аркадио Амарантаг сэрүүнээрээ зүүдлэн, бодол болж дээшээ харан хөвж байлаа. Хөвгүүд дорхноо цуцаж бөөнөөрөө унтлагын өрөөнд орж, хилэн хөшгийг нь хуу татан, биеэ арчин хоорондоо ноцолдож, үнэт толийг нь хагалаад, цугаараа орон дээр гаран овооролдон лаврийг нь унагажээ. Хосе Аркадиог ирэхэд түйвээж сүйтгэсэнюмныхаа дунд атиран унтацгааж байлаа. Эдвэж сүйтгэснийг харан харуусахаасаа илүү ингэж утгагүй наргин, шалдаа буусан өөрийгөө хараад авдрын ёроолд биеийг нь хатуужуулах өмсгөл, мах бодийг гэсгээх, гэмшүүлэх янз бүрийн төмөртэй хамт хэвтэж байсан торлогийг авч, галзуурсан юм шиг бархиран, хайртай байсан хүүхдүүдээ сүрэг цөөвөр чоныг ч ингэж занчихгүй биз гэж санагдмаар шалба туушиндан, гэрээсээ хөөж гаргав. Тэрбээр ганцаараа үлдэж, мэнгэр нь хөдлөн хэд хоног намдахгүй зовоов. Нэг их ханиалгах нь гайгүй болоод байлаа. Гурав хоног дээрээ тэнхэл барагдаж дотор багтрахыг тэвчиж чадахгүй орой нь Аурелианогийн өрөөнд орж, “Оройн эмийн сангаас хоолой утах нунтаг авчирч өгч тус болооч” гэж гуйжээ. Аурелиано хоёр дахиа гадаа гарсан нь энэ байжээ. Тэр хоёр хороолол гүйгээд л латин бичигтэй шаазан сав тавьсан давчуухан эмийн сангийн тоос болсон цонх харагдсанд дотогш орвол нийтийн могой шиг гилбэлзсэн бүсгүй Хосе Аркадиогийн цаасны тасархай дээр бичсэн эмийг авч өгөв. Энэ удаа ч Аурелианогийн дэнлүүний шар гэрэлд тусах хоосон гудамжийг аанай л огт сонирхсонгүй. Аурелиано зугтчихлаа гэж Хосе Аркадио эхлээд бодож байтал цаадах нь аахилсаар, удтал гаралгүй сууснаас шавар шиг болчихсон хөлөө зөөж ядсаар орж иржээ. Аурелиано орчин тойрондоо байгаа юмыг илэрхий хайхрахгүй байх тул хэдэн өдрийн хойно Хосе Аркадио эхийнхээ захисныг зөрчиж, түүний “Дуртай цагтаа гадагш гарч бай” гэж хэлжээ.
- “Гудамжинд би юу хийх вэ” гэж Аурелиано хариулжээ.
Тэр аанай л түгжээтэй суун, эртний бичээсээ үзэн бага багаар тайлж байсан боловч утгыг нь тайлбарлаж бас л чадахгүй байлаа. Хосе Аркадио тэр даяанчид өрөөнд нь зүсэм гахайн утсан мах, аманд нь хаврын амт үлдээх чихэртэй авчирч өгч, тэр ч байтугай жүнз сайн дарс хоёр ч аваачиж өгчээ. Хосе Аркадио дураа хүрвэл л үзэж болох зүйл хийгээд бичээсийг төдий л хайхарсангүй боловч ховорхон эрдэмтэй, ертөнцийг гайхалтай мэддэг шоовдор садангаа сонирхох болжээ. Аурелиано англи хэлийг гадарладаг болоод бичээсийг судлахынхаа завсарт нэвтэрхий толийн зургаан ботийг сонин роман уншиж байгаа юм шиг хуудас алгасалгүйгээр уншжээ. Аурелиано нэвтэрхий толь уншсаны хүчинд л Ромыг хэзээ язааны сууж байсан юм шиг мэддэг болсон байх гэж Хосе Аркадио эхлээд санаж байсан боловч нэвтэрхий толиос мэдэх аргагүй зүйлийг, тухайлбал юмны үнийг хүртэл мэддэгийг нь удалгүй мэджээ. “Үүнийг юунаас олж мэдэв” гэж Хосе асуухад Аурелионо нь Хосе Аркадиог тасалгаагаар явж байхыг нь хөндийхнөөс хардан байснаа ойртож танилцаад ирэхдээ анх бодож байснаас нь шал өөр байсанд гайхжээ. Хосе Аркадио инээдэг, гэрийнхээ баян тансаг байсныг үе үе санан уйтгарлан, Мелькиадесийн өрөө ингэж хогондоо дарагдах гэж халаглан санаа алддаг байлаа. Яс махны тасархай энэ хоёр аглагч ойртлоо гээд дотно болтлоо өдий байсан боловч ганцаардан зовохоо больжээ. Үүнээс хойш Хосе Аркадио, Аурелианотой аан уун гэж даруй, хиймээр байвч халган төвөгшөөдөг байсан гэрийн зарим ажилд түүгээр туслалцуулахаар боллоо. Аурелианогийн хувьд бол гонхонд суун, юмаа унших, Амаранта Урсулагийн нямбай нь аргагүй явуулсаар байсан захиаг авах, Хосе Аркадиогийн урьд нь оруулдаггүй байсан угаалгын өрөөнд угаалга хийх боломжтой болов.
Нэгэн халуун өдөрт тэр хоёр хаалга сандрангүй балбах чимээнээр сэрэв. Хаалгыг нэгэн танихгүй өвгөн цохисон байлаа. Том ногоон нүд нь төвшин царайн дунд сүүмийн гэрэлтэж, духан дээр нь үнсэн загалмай харлана. Тэр хүний навтас болсон хувцас, элэгдэж майжийсан гутал, үүрч яваа ганц тулмыг харахад гуйлагчин юмуу гэмээр боловч гадаад төрхтэйгөө огт авцалдахгүй омог бардам байдалтай ажээ. Энэ хүн биеэ хамгаалах зөнтэйгөө бус, ямагт айгаад сурчихсандаа амиа тэжээж яваа юм байна гэдэгт нь зочдын өрөөний сүүмгэр гэрэлд ч хальт харахад л мэдэгдэж байна. Энэ бол хурандаа Аурелиано Буэндиагийн арван долоон хүүгээс ганцаараа амьд үлдсэн Амраг Аурелиано байлаа.
Тэрбээр оргуул босуул байдлаар махаа идэж, элдэв юманд өртчих вий гэж айж болгомжлох явсаар хөл жийж амсхийх хүслэн болжээ. Тэр нэрээ хэлээд, нойр энэ л гэрт орогнуулаач гэж гуйжээ. Гэвч Хосе Аркадио Аурелиано хоёр энэ садангаа танихгүй учир тэнүүл амьтан байна гэж санаад гудамжинд түлхэн гаргав.
Тэр хоёр хаалган дээр зогсож, Хосе Аркадиогийн төрөхөөс өмнө эхэлсэн эмгэнэлт явдлын тайллыг үзжээ. Гудамжны нөгөө этгээдэд байгаа бүйлсийн модон дотроос Амраг Аурелианог олон жилийн турш анч нохой шиг авалж, мөрөөр нь мөшгөн хөөж явсан цагдаагийн хоёр төлөөлөгч духны хэрээсийг яг онож түрүүлгээ харан уналаа.
Хосе Аркадио хүүхдүүдийг хөөж явуулсанаас хойш христосын мэндэлсэн өдрөөс урьд Неапаль орох санаатай Атлантын далай гатлах хөлгийн сураг гарахыг хүлээж байна. Хосе Аркадио энэ тухай Аурелианод хэлж, Фернандаг үхсэнээс хойш сагстай идэх юм ирэхээ больсон учир Аурелианод амь зуугаад байхаар нэг худалдааны юм нээж өгөх гэж байлаа. Гэвч түүний сүүлчийн энэ мөрөөдөл биелэх учиргүй байжээ. Есдүгээр сарын нэгэн өглөө Хосе Аркадио, Аурелианотай гал зууханд аяга кофе уугаад, угаалгын өрөөнд угаал үйлдэж дуусаж байтал вааран дээврийн цоорхойгоор гэрээсээ хөөж явуулсан дөрвөн хөвгүүн үсрэн бууж, яах ийхийн зуургүй хувцас хунартайгаа усан сан руу харайн орж, түүнийг үсдэж аваад, толгойг нь усан дотор дарж усны гадарга дээр хийн бөмбөлөг үзэгдэхээ больж папын шинэ залгамжлагчийн цайвар биеийг анхилуун усны ёроол руу шингэтэл байлгажээ. Дараа нь тэр дөрөв болон хэлмэгдэгчээс өөр хэн ч үл мэдэх нууцаас гурван шуудай алтыг аван арилжээ. Энэ бүхнийг цэргийн маягаар маш шуурхай зохион байгуулалтай, зэрлэг байдалтай амжуулжээ.
Аурелиано цоожтой сууж байсан болохоор юу ч сэжиглэсэнгүй. Орой нь л гал зуухандаа ирэхдээ Хосе Аркадиог үгүйлж, гэрээрээ нэг хайгаад, угаалгын өрөөнөөс олжээ. Хөөгөөд пиндийчихсэн Хосе Аркадио Амарантаг бодсоор усан сангийн анхилам үнэрт мандал дээр хөвж байлаа. Аурелиано түүнд дассанаа сая л ойлгожээ.
Арван хоёрдугаар сарын эхээр Амаранта Урсула хэлж дуулгасан юмгүй аясын салхинд туугдан гэртээ гэнэт буцаж ирвэй. Тэрбээр нөхрөө хүзүүгээр нь торгон уяагаар оосорлон хөтөлжээ. Зааны ясан өнгөтэй палааж өмсөж өвдгөө хүрсэн сувдан зүүлт хүзүүндээ зүүж, дугуй тайрсан үсээ хацар руугаа харайцайн даль шиг унжуулжээ.
Хагас жилийн өмнө түүтэй суусан хүн бол далайчин байрын гоолиг нуруутай фламанд нутгийн идэрхэн эр байлаа. Амаранта Урсула зочдын өрөөний хаалга нээгээд л арай оройтож ирж, гэр нь санаснаас илүү доройтож гэдгийг мэдлээ.
- Тэнгэр минь ээ! Бүсгүй хүн байхгүй гэдэг нь илт байна гэж харамсангуй гэхээсээ баясангуй дуу алджээ.
Түүний авч ирсэн юм нь гонхонд багтсангүй. Амаранта Урсула Брюссель орохдоо авч явсан хуучин авдарнаасаа гадна хувцасны хоёр шүүгээ, дөрвөн том жумдаан, шуудай шүхэр, найман хайрцаг бүрх малгай, асар том том тортой тавин ширхэг бялзуухай, залдаг тусгай дугтуйтай хийгээд эхил хуур шиг бариад явчихаж болдог унадаг дугуй авчиржээ. Нөхрийнхөө жолоочийн бусад хэрэглэлийн хамт авчирсан хуучирсан зотон бадайг өмсөж, гэр орноо тордон домдож гарлаа. Гонхонд эзэгнэж гүйцээд байсан улаан шоргоолжийг хөөж, сарнайн бутыг сэргээж, хогийн өвсийг үндсээр нь зулгааж, цэцгийн мандалд ойм, хахуун, хайтан дахин суулгаж хэсэг мужаан, засварчин, тоосгочин, чулуучныг удирдан шалны завсар зайлхайг бөглөж, цонх хаалгыг өлгөж, тавилга тэргүүтэнг засаж, ханаа гадна дотроос нь шохойдож, ирснээсээ хойш гурван сар гэхэд гэрээ оньст хуур тоглож байсан үеийнх шигээ залуу насны баяр баясгалан бялхаан сайхан байдалтай болголоо. Хэдийд ч яаж ч байлаа гэсэн дандаа сайхан аашилж, үргэлж дуулж, бүжиглэж байдаг, хуучирсан эд, хуучирсан заншлыг хог дээр хаяхад бэлхэн Амаранта Урсулаг оршуулгын зүйлийн үлдэгдэл, буланд овоорсон хэрэгцээгүй новшийг гаргаж хаяад, Урсулаг хүндэлдэгтээ л Ремедиосын зургийг өлгөөтэй хэвээр нь үлдээжээ.
“Хараач ямар гоё вэ! Элэнц ээж маань арван дөрөвтэйдөө байгаа нь энэ!” гэж Амаранта Урсула элгээ хөштөл инээн хашгирна. Гэрт буг чөтгөр орогносон учир нуусан эрдэнэсийг нь эрвэл тэднийг ганц айлгаж болно гэж нэгэн чулуучин ярихад Амаранта хоёронтоо тас хийтэл инээд алдах зуураа эрэгтэй хүний мухар сүжигт итгэдэггүй гэж хэлжээ. Амарнтагийн туйлын шулуун шууд, туйлын толгой даасан, туйлын орчин үеийн болсныг Аурелиано хараад нүүрээ хийх газар олохгүй сандарчээ. Амаранта гараа дэлгэж “Пөөх, хараач гэм! Миний хайртай махчин ямар том болоо вэ” хэмээн хашгирчээ. Аурелианод чамин бүжиг зааж гарав. Хурандаагаас үлдсэн тос болсон өмдийг нь тайлуулж, цэцгэн хээтэй цамц, дэгжин гоё шаахай бэлэглэж түүнийг гудамжинд хөөн гаргажээ.
Урсула шиг жижигхэн, сэргэлэн мохошгүй, Сайхан Ремедиосийн гоо үзэсгэлэн, сэтгэл булаахын хувьд бараг дутахгүй Амаранта Урсула хувцсаны загварыг урьдаас мэдэх ховорхон авъяастай байлаа. Шуудангаар ирж байгаа хувцасны загварын сүүлийн сэтгүүлийг үзэхэд өөрийн нь зохиож, Амарантагийн элин галавын машинаар өөрийн нь оёсон загвартай яг таарч байдаг байлаа. Тэрбээр Европт гарч байгаа хувцасны загварын бүх сэтгүүл, урлаг, хөгжмийн бүх хэвлэлийг захиалж, авъяастай эмэгтэй тоосонд дарагдаж, ган ганчигт сүйрэн голомт нь цайж байгаа энэ хотод буцаж ирэв. Тэгэхдээ ертөнцийн хаа ч аж төрхөд бардаагаар хүрэх хөрөнгөтэй нөхөр, өөрт нь туйлын хайртай учир хүзүүнээсээ торгон уяагаар оосорлуулаад явахаа тоохгүй тийм нөхөртэй эргэж ирэв гэдэг нь ухаанд багтахгүй байлаа.
Гэвч өдөр хоног өнгөрөхөд Амаранта Урсулаг Макондодоо суурьшиж, тухтай сайхан аж төрж, тавтай сайхан насаа элээх гэж хамаг байдгаараа эрмэлзэж байгаа нь тодорхой боллоо. Тортой шриг бялзуухай авчирсанаас үзэхэд гэнэт тэгж шийдээгүй нь илт. Эхийнхээ, нэг захиандаа шувуу үхэж дууссан гэж бичсэнийг санаад , Европт хэдэн сар саатан, канарын арал дайрах хөлөг онгоцыг хүлээж, түүгээр орохдоо хамгийн үүлдэр сайтай хорин таван хос бялзуухай худалдан авч, Макондогийн тэнгэрт тавих гэж боджээ. Түүний үүсгэсэн юм нэг л бүтэхгүй байсны дотроос хамгийн бүтэлгүй нь энэ байжээ. Шриг бялзуухай үржих бүрийд нь дараа дараагаар гарган тавивал шувууд суларсаар мэдэнгүүтээ хотоос нисээд явчихаж байлаа. Байшингаа бүр анх өргөтгөж байх үед Урсулагийн захиалж хийлгэсэн торонд идээшлүүлэх гэж оролдоод ядчихав. Бүйлсний мөчирт хивгээр хэчнээн ч үүр засаж өлгөөд, байшингийн дээвэр дээр хэчнээн ч үр цацаж бариад, торонд байгаа бусдыг нь өдөөж жигүүртэн оргодолуудыг эргүүлэх гэж яаж ч оролдоод нэмэргүй, суларсан ширг бялзуухай дээш байгааг мэдэх гэж л хотын дээгүүр нэгэнтээ тойрон нисээд алга болдог байлаа.
Амаранта Урсула Макондодоо буцаж ирснээс хойш жил тойрон болж байгаа боловч Макондогийнхонтой ойртож ч найрлаж цэнгэж ч чадсангүй. Гэхдээ зовлон нүүрлэсэн тэр хүмүүсийг амьдарахаар хүсэлтэй болгож чадна гэж найдсаар л байлаа. Түүний нөхөр Гастон тэр нэгэн шатам халуун үдэд Макондод галт тэрэгнээс буухдаа эхнэрийнхээ нутгаа санаад л тэгж зүтгэснийг ойлгосон боловч элдэв юм сэдэхэд нь саад хийдэггүй байлаа.
Байдлыг үзээд ирэхлээрээ хоосон мөрөөдлөөс ангижирна биз гэж итгээд, унадаг дугуйгаа ч угсарсангүй аалзны хамгийн сайхан өндөг олох гэж чулуучин, тоосгочин нарын ханаас шүүрдэн хаясан аалзны шүлсийг өдөржин ухдаг байв. Дараа нь түүнийг хумсаараа цоолж, дотроос нь гарч гүйх олон жижиг аалзыг томруулдаг шилээр уйгагүй хардаг байлаа. Сүүлдээ Амаранта Урсулаг тэвчээртэйгээ үзэх гэж л ингэж байна гэж бодоод, солжир дугтуйдаа ундаг дугуйтай угсарч, завтай цагаараа нутгийн шавьж хийж урьд шавжийн ухааныг нэлээд ултай үзэхэд нь багшилж байсан Льежийн их сургуулийн өвгөн профессорт явуулдаг боллоо. Унадаг дугуйгаар явахдаа Гастон уран нугарагчийн бие барьсан хувцас, хөгжимчний оймс, цагдаагийн саравяит малгай өмсдөг байлаа. Явгаар гадагш гарахдаа эв цэвэрхэн ёрог косчоом, цав цагаан шаахай, торгон зангиа, сийрсэн бүрх өмсөж, шинэ таяг барьдаг байсан. Тэрбээр нүд цэнхэр агаад үүгээрээ далайчинтай улам адил харагдана. Живэр сахал нь хэрэмний үс шиг шаргал. Эхнэрээсээ наана хэлэхэд арван тав ах боловч залуурхдаг, эхнэрийнхээ төлөө гүйхэд хэзээ ч бэлэн, сайн эр хүний байдалтай учир үе мултарсан гэхээргүй харагддаг байлаа. Хянуур болгоомжтой, хүзүүндээ оосортой, циркийн дугуйтай дөч дарсан тэр эрийг залуу эхнэртэйгээ хэдийд л бол бэлгийн ажил хийж байхаар тохирч, хуялаа хөдөлсөн үед хамгийн тохирможгүй газарт ч харилцан дураа хангаж байдаг гэж хэнч бодохгүй биз ээ. Тэр хоёр анх танилцсан цагаасаа хойш ингэсэн, тэгэхдээ цаг хугацаа улирч амьдралын ер бусын нөхөлтэй тулгарах тусам энсэн хурьцах нь улам тачъяангүй, улам уран болж иржээ. Гастон тийнхиүү ургуулан болдох шавхагдашгүй ухаантай , урин тачаангүй эрдэмт төгс боловсорсон махруу амраг төдийгүй хнил цэцэг алагласан нугад янагийнхаа хамт цаашаа харуулах шахан байж онигор цэцэгт нугад буулгаж зүрхлэсэн түүхэнд цорын ганц эр хүн байлаа.
Тэр хоёр хуримнаасаа гурван жилийн өмнө танилцжээ. Нэг удаа Гастон Амаранта Урсулагийн сурч байсан сургуулийн дээгүүр спортын онгоцоор эгэлдэн хөөрч байгаад, тугны иш мөргөчихгүй гэж жолоогоор огцом мушгиж, зотон хөнгөн цагаан хоёроор хийсэн бүдүүлэгхэн төхөөрөмж нь сүүлээрээ утсанд тээглэн хийд тогтжээ. Тэр өдрөөс хойш Гастон хөлөө чиг барьж боолгосноо ч тоохгүй бямба, гариг бүр Амаранта Урсулаг авахаар дотуур байранд нь очиж, дотуур байрны дэг журам Фернандогийн бодсоноос хавьгүй сул байсныг далимдуулан бүсгүйг авч, спортын клубтээ аваачдаг байлаа. Цэнгэг сайхан агаарт таван зуун метрийн өндөрт байхдаа хоёулаа бие биедээ хайртай болсноо, газрын юмс жижигрэх хэрээр нэг нэгийгээ улам ойлгох болжээ. Амаранта Урсула Макондог энэ ертөнцийн хамгийн сайхан, тайван хот гэж гэрээ, хахуун анхилсан асар байшинтай гэж Гастонд хуучилж үнэнч сайн нөхөртэй суугаад тэндээ Аурелиано, Хосе Аркодио бус, Родриго, Гонсало гэсэн хоёр дүрсгүй хүү, Ремедиос бус, Виргийн гэсэн охин төрүүлээд насан зүг болтлоо байх юмсан гэж ярьдаг байлаа. Амаранта Урсулаг төрсөн хотынхоо байдлыг сэтгэлдээ байнга үзэж, эх нутгаа санасандаа бүр ч гоёор бодож байгааг Гастон мэдрэхдээ Макондод хамт очихгүй бол эхнэр нь болохыг зөвшөөрөхгүй нь гэж ухаарчээ. Тэрбээр үүнийг нь цагийг нь олтол хориглох хэрэггүй түр зуурын адайр ааш гэж үзэж байсан тул сүүлд нь хүзүүгээ оосорлуулсан шигээ аягыг нь дагаж билээ. Гэвч Амаранта Урсулаг нөхөртэйгээ Макондод хоёр жил болоход анх ирсэн өдрөөсөө ялгаагүй уйдах янзгүй байсанд Гастон баахан түгшиж эхэлжээ. Макондод хатааж болох бүх шавьжийг хатааж, испаниар нутгийн хүн шиг ярьж сураад, шуудангаар ирж байгаа сэтгүүлийн бүх үгийн сүлжээг бодож байлаа. Үдээс хойших халуунд ч, үмхий самхай усанд ч үл ажрах элгийг байгаль ээжээс өөрт нь заяаж, колони нутагт суухад таарсан бие хайрласан учир Гастон цаг агаар халуудаж байна гэж буцахыг шавдуулах аргагүй байлаа. Нутгийн хоол түүнд зохиж, тэр ч байтугай нэг удаа игуан гүрвэлийн наян хоёр өндгийг шарж идэж билээ. Амаранта Урсула загас, хясаа, нөөшилсөн мах, хандалсан жимснээс өөр юм идэж ууж чадахгүй тул эдгээрийг мөстэй хайрцаг, төмөр лаазанд хийж, галт тэргээр авчруулдаг байлаа. Тэрбээр гарах газаргүй, очих айлгүй, хэдий боловч европ маягаар хувцаслаж, хувцасны загвартай сэтгүүл захиалсаар байлаа. Энэ нутагт болохоор Гастон богино банзал, хазгай дарж өмссөн эсгий бүрх, долоон хэлхээстэй хүзүүний зүүлтийг нь үнэлье гэхэд сэтгэл нэг л төвдөхгүй байлаа. Амаранта Урсула хэзээд өөртөө ажил олж чаддаг, өөрөө үүсгэсэн гэрийн бүх асуудлыг өөрөө шийддэгт л далд учир нь байдаг бололтой. Өнөөдөр нь юмыг буруу хийгээд маргааш нь түүнийгээ засаж, тэгэхдээ нэг хийснээ арван гурав дахидаг удмын өвчинтэй юм гэж Фернандо бол бодохоор тэр бүхнээ гайхмаар хичээнгүй хийдэг байлаа. Баяр хөөр нь доороосоо ундрах Амаранта Урсула шинэ пянз ирэх тоолонд нөхрөө зочдын өрөөнд барьж аваад, шөнө болтол шинэ бүжиг сурна. Сургуулийн найз нар бүжгийн зааврыг зурагтай нь ирүүлдэг байлаа. Бүжгийн хичээлийн төгсгөлд ихэвчлэн амрагийн ажил хийх бөгөөд эр эм хоёр венийн ганхуур сандал дээр юмуу, нүцгэн шалан дээр л шууд хэвтээд өгдөг байлаа. Бүрэн жаргалаа эдлэхэд нь хүүхэд л дутаж байсан боловч Амаранта ханилаад таван жил болтол хүүхэд гаргахгүй гэж тохиролцсоноо бат баримталж байв.
Гастон цаг нөхцөөхийн тулд өглөөдөө Мелькиадесийн өрөөнд орж, Аурелианотой яриа үүсгэнэ. Аурелиано нутагт нь олон жил суусан хүн шиг нутаг орныг нь нэгд нэгэнгүй мэдэх тул түүнтэй ярьж, хамгийн алс бөглүү газрыг ч дурсан санахад сайхан байдаг билээ. “Нэвтэрхий тольд ч байхгүй ийм нарийн юмыг хаанаас мэдсэн юм бэ?” гэж асуухад Хосе Аркадиод хариулсан шигээ л “Юуг ч мэдэж болно” гэж хэлжээ. Аурелиано самгардиас гадна англи, франц хэл үзэж, латин, грек хэл гадарлах болжээ. Аурелиано орой болгон гадагшаа гарна. Амаранта Урсула өөрт нь аар саар юманд долоо хоног зарах мөнгө өгөх болсноос хойш Мелькиадесийн өрөө каталон эрдэмтний номын мухлагийн салбар аятай болжээ. Аурелиано орой болтол ном шагайн суух боловч уншсанаа ярьж байгааг нь Гастон сонсоод, түүнийг мэдлэгээ сэлбэх гэхээсээ урьд мэдсэнээ батлах гэж л эрмэлздэг юмуу даа гэж бодох болжээ. Аурелиано бичээсийг юунаас ч илүү сонирхож, өглөөгүүр толгойгоо хамгийн сэргэлэнд үздэг байлаа. Гастон Амаранта хоёр Аурелианог ам бүлдээ уухайн тас авах байсан боловч цаадах нь тэднээс дөлсхийж, учир нь олдохгүй байсаар улам ч битүү дүмбэгэр болжээ. Гастон түүнтэй найзлах гэж бүр ядчихаад, цаг нөхцөөх өөр арга сүвэгчлэх болов. Чухамхүү тэгэхэд л агаарын шуудангийн алба байгуулах санаа төржээ.
Энэ нь шинэ санаа биш байлаа. Агаарын шуудангийн алба байгуулах гэж Амаранта Урсулатай суухаасаа бүүр өмнө хөөцөлдөж байжээ. Тэгэхэд гэр нь Бельгийн Конгод дал модны тосны үйлдвэрлэлд хөрөнгө оруулсан учир тус улстай агаарын шуудангаар харилцах компани байгуулах гэж санаж байжээ. Гэрлээд гэргийнхээ аяыг дагаж, Макондод хэдэн сар болохоор шийдсэн учир Гастон санаснаа аргагүй хойш тавьжээ. Гэвч Амаранта Урсула хот тохижуулах нийгэмлэг байгуулах гэж оролдон, Европ буцах тухай яриаг инээд наадмаар дйүвүүлэх тул Макондод удаан суурьших хэрэг гарах нь гэж ойлгоод, Брюссель дахь мартаж орхисон хоршоо нартайгаа захидлаар харилцах болжээ. Зам эхлэн нээхэд Африкт байна уу, Карибын тэнгист байна уу, ер нь Дэлхийн бөмбөрцгийн аль ч хэсэгт байсан ялгаа юу байх вэ? Хэлэлцээ болж байх хооронд Гастон хуучин илбэдүүлсэн байгаад одоо туж сайр болсон газарт буух талбай засаж, салхи голлон хаанаас үлээдэг болохыг тогтоож, нислэгийн тохиромжтой замыг сонгож, тэгэхдээ өөрийнх нь хийж байгаа зүйл ноён Гербертийнхтэй төсөөтэй болж, Макондогийнхон түүнийг агаарын шуудан байгуулна гэдэг нэрийдлээр гадил суулгах нь гэж бодон сэжиглэж байгааг анзаарсангүй. Фламанд эр тийм азтай санаа сэдэн, Макондод байнга суух шалтаг олсондоо урамшиж мужийн төв хэд хэд орон, эрх баригчдад бараалхаж, эрхийн бичиг авч, хөнгөлэлттэй гэрээ байгуулжээ. Үүнийхээ хажуугаар тэрбээр Фернандогийн үл үзэгдэх оточ нартай харилцаж байсан шиг Брюсселийн түнш нартайгаа захиа бичилцсээр, анхны нисэх онгоцыг туршлагатай, механикчийн хамт далайгаар явуулуулах болгож, тэр механикч нь Макондогийн ойрын боомтод онгоцоо угсраад, хотод түүгээрээ нисэж ирэхээр тохиролцжээ. Түнш нарынхаа баттай амласанд итгэсэн Гастон газрыг хэмжиж, цаг уурыг тодорхойлсноос, хойш жил өнгөрөхөд нисэх онгоц хүлээн, салхины чимээ чагнан, тэнгэр өөд харж, гудамжаар тэнэх зуршилтай болчихсон байлаа.
Өөрийн нь буцаж ирснээр Аурелианогийн амьдрал үндсээрээ өөрчлөгдсөнийг Амаранта Урсула мэдсэнгүй. Хосе Аркадиог үхсэнээс хойш Аурелиано каталон эрдэмтний номын мухлагаас салахаа больжээ. Аурелиано сул чөлөөтэй, зав ихтэй болсон учир хотыг нэлээд сонирхож, огт гайхаж хачирхах юмгүйгээр судлах болов. Эзгүй тоост гудамжаар нь тэнүүчилж, хүний хувьд сониучирхахаасаа илүү, эрдэм шинжилгээний үүднээс сонирхож, нурсан байшин, зэвэнд идүүлсэн, халуунд шувууны цоолж үхээд байсан цонхны төмөр торыг шинжилж, бөөн бодолд дарагдчихсан улсыг харж явжээ. Бас хот, гадилын компанийн урьдын сүрлэг байдлыг сэтгэлдээ дүрслэн бодох гэж оролдоно. Усанд сэлэх сан нь ширгэж хоцроод, одоо эрэгтэй хүний ялзарсан шаахай, эмэгтэй хүний шагайвчаар дүүрч, компанийн эвдэрч нураад, өвсөнд баригдсан харшуудын дунд болд гинжин уяатайгаа үхсэн герман овчарк нохойн араг яс хэвтэж, харилцах утас нь зогсолтгүй дуугарсаар байсанд Аурелиано авбал эмэгтэй хүний сандрангуй холын дуу гарч англиар юм асуусанд “Ажил хаялт дуусаад, гурван мянган үхсэн хүнийг далайд хийгээд, гадилын компани өөр газар нүүж, макондод олон жилийн хойно арайхийж амар жимэр болсон” гэж хариулмаар байвч дуугарсангүй билээ. Аурелиано тэнэсээр янхны газар байдаг өргөн хороололд иржээ. Урьдын цагт гагцхүү кумбиамбуг сэргээх гэхдээ л багц багцаар мөнгө шатааж байсан газар одоо хотын хамгийн уйтгартай, хөөрхийлэлтэй гудамжны нэг болж, улаан дэнлүү хааяа нэг гэрэлтэвч цаасан цэцгийн хэлхээ нь ноорон унжсан, бүжгийн танхимууд нь эзгүй хоосон, хэзээ ч нөхөрт гарч үзээгүй, тарган, туранхай ганц бие франц хөгшчүүл, вавилон авгайцуул эгшигт хайрцагны дэргэд суун хүн хүлээсээр ажээ. Антилийн негрүүдийн хамгийн ахмад нь болох, гэрийнхээ өмнөх цэцэрлэгт үдшийн гунигт тамалга аялсаар байгаад ганц өвгөнөөс өөр гэрийнхнийг нь, үгүйдээ гэхэд хурандаа Аурелиано Буэндиаг мэдэх хүн Аурелианод олдсонгүй болно. Хөвөн цагаан үстэй хөөн хар царай нь гэрэл зургийн хальсан дээрх зураг шиг харагдана. Аурелиано хэл хугалчихам этгээд хэлийг хэдэн долоо хоногт сураад өвгөнтэй хууч хөөрөн хоолыг нь буудаж, түүний жич охин болох тарган бүдүүн негр хүүхний хийсэн тахианы толгойн шөлнөөс иддэг байлаа. Тэр хүүхний ташаа нь гүүнийх шиг тэвхгэр, мээм нь махаар бүтсэн гуа шиг сэргэр агаад бөв бөөрөнхий толгой дээрх ширүүн өтгөн үс нь дундад эртний үеийн цэргийн дуулга аятай харагдана. Негр хүүхнийг Айшхи гэдэг байлаа. Тэр үед Аурелиано ширээний хэрэглэл, лааны тосгуурь болон гэрийн бусад аар саар зүйлээ заран амь зууж байлаа. Улаан мөнгөгүй болчих удаа олон гарах бөгөөд ингэхэд хаях гэж байсан тахианы толгойг захын наймаачнаас гуйж аваад Айшхид аваачиж өгөн наран ногоо, батраштай шөл чануулж иддэг байлаа. Айшхийн элэнц эцгийг үхэхэд Аурелиано тэднийд очихоо больёон боловч үдэшдээ негр хүүхнийг талбай дээрх бүйлс модны доор зогсоод, хааяа нэг явах шөнийн бугийг исгэрэн дуудаж байхад нь тааралддаг байлаа. Хоёулаа Айшхийн хэлээр тахианы толгойн шөлний тухай чалчин олонтаа зэрэгцэн явдаг байсан боловч Айшхи Аурелианог хамт яваад байхаар өөрийг нь хайсан хүн үргэчихээд байна гэж битүүхэн сануулснаас хойш Аурелиано тэгж явахаа больжээ. Аурелиано Айшхитай унтах сан гэж заримдаа хорхой нь хүрдэг байсан, ингэвэл хоёулангийнхаа ганцаардахын мөр дээрээс уулзаж байсны эцэст болох ёстой юм боллоо гэж Айшхи бодох байсан боловч түүнтэй унтаж үзсэнгүй. Тийнхүү Аурелиано Амаранта Урсулаг Макондод буцаж ирэхэд хүнтэй хавьтаж үзээгүй байлаа. Амарантагийн анх эгчирхэн үнсэхэд Аурелианогийн зүрх зогсчих шахжээ. Амаранта Урсулатай уулзах бүрийд, ялангуяа өөрт нь чамин бүжиг заахад Аурелиано бүр арчаагаа алдан, яс нь хавтайгаад явчих шиг болжээ. Мэргэлнэ гэдэг нэрийдлээр хуланц эцгийг нь урьдын цагт Пилар Тернера агуулах руу аваачихад яг ийм болж байсан билээ. Аурелиано зовлонгоо мартах гэж, бичээсийг толгой өөд татахгүй үзэж, нагац эгчийнхээ гэмгүй энхрийлэхэд шөнө нь шаналан зовох тул энхрийлэхээс нь зугтаах болсон боловч тийнхүү зугтаах тусмаа түүний цангинатал инээх, цатгалан мигуй шиг дуугарах, баярлан дуулахыг сонсохсон гэхээс байж суух аргагүй болж, гэрийн хаана ч, тэр ч байтугай хамгийн таарамжгүй газарт ч дурлалдаа шатаж байлаа. Нэг шөнө хуучин урлан байсан хажуугийн нь өрөөнд, орноос нь арваадхан метрийн тэртээд ханахыг үл мэдэх эр эм хоёр ширээн дээр шууд хэвтээд, шилэн хорго хагалан, давсны хүчил асгараад доогуур нь урсан байгааг тоохгүй бэлгийн ажлаа хийсээр байжээ. Аурелиано шөнөжин цурам хийсэнгүй, маргааш нь өдөржин чичрэн дагжиж багтартлаа уйлжээ. Тэр өдөр дуусахгүй урт болчихсон шиг санагдаж, хүсэн хүлээсэн шөнө болмогц бүйлсийн модны сүүдэрт очиж Амарантагаас гуйж авсан нэг песо тавин сентавог нойтон алгандаа атган, яадаг бол гэж итгэл алдан эвгүйрхсээр Айшхиг хүлээжээ. Тэр мөнгийг мөнгөгүйдээ ч гуйсангүй, өөрийнхөө ингэж дор орсонд Амаранта Урсулад шаралхаж, түүнийг ингэж завхайран доромжилж, гутаах гэсэндээ гуйж авчээ. Айшхи шившсэн лаа асаасан умгар тагзандаа аваачин, цул точиг болчихсон эвхмэл орон дээрээ хэвтэж, зоригтой, хөхөрчихсөн, сүнсээ алдсан жингэрийн биеэ өгчээ. Тэрбээр Аурелианог аймхай хүүхдийн дайтай бодож, шалавхан нэрдээд өнгөрье гэж бодож байтал лут хүчээр сав юугий нь эргүүлээд хаячих шиг болсонд жинхэнэ эр хүнтэй учирснаа дороо мэджээ.
Хоёул явдаг боллоо. Өглөө нь Аурелиано бичээсээ тайлан уншиж байгаад үдийн амралт болоход нозоором чимээгүй тасалгаанд очиход Айшхи түүнийг хүлээж байдаг байлаа. Хэдэн долоо хоног өнгөртөл Аурелиано нууц амрагийнхаа эхил хуурын чавхдас шиг юмаар хийсэн, ган хатуу бөгөөд амгүй битүү цагариг бүсэлхийгээрээ зүүж явааг мэджээ. Учир нь Айшхи түүнтэйгээ төрж өссөн юм байжээ. Янагийн жаргал эдэлж байхынхаа завсарт мансуурам халуунд орон дээрээ ямагт шалдан суугаад өлөө дарах бөгөөд зэвэнд идэгдсэн цайран дээврийн нь нүх од шиг ярайж байдаг байлаа.
Айшхи байнгын эр хүнтэй, үхтлээ инээн байж хэлдгээр нь бол өөрийн “хоногийн бортой” болж, тэр ч байтугай бүр ханилаад суучихаж ч магад гэж горьдох болж байтал Аурелиано Амаранта Урсулад тачаах болсноо хэлжээ. Өөр хүүхэнтэй унтаж тачаалаа намжаах гэсэн боловч болсонгүй, амрагийн явдалд улам туршлагажихийн хэрээр бүр ч тэсвэрлэхийн аргагүй шаналах болж байлаа. Ингэж нууцаа хэлсний дараагаар Айшхи Аурелианог урьдынх шигээ халуунаар хүлээн авсаар байсан боловч тус болсныхоо хариуд хөлс заавал нэхэх болж, Аурелианод мөнгө байхгүй байвал хаалганыхаа ард өрийн данс хөтөлж, тоог бичих бус эрхий хурууныхаа хумсаар зураас зурж тэмдэглэдэг боллоо. Аурелиано гэр рүүгээ явж, гонхны хажуугаар гарахдаа яг хоолоо идэж суугаад Амаранта Урсула, Гастон хоёртой гадны хүн шиг халти мэндлээд өрөөндөө орон түгжиж, шөнө байшин доргитол инээх, аминчлан шивнэлдэх, урьдчилан ноололдох, дур тавин амь тэмцэхийг сонсохдоо сэтгэл үймрэн зовж, уншиж ч бичиж ч тэр ч байтугай бодож ч чадахаа болино. Гастоныг онгоц хүлээж эхлэхээс өмнөх хоёр жилд Аурелиано иймэрхүү л аж төрж дундад эртний үе жоомыг устгаж асан аргын тухай зад маргалдаж байгаа дөрвөн чалчаа залуутай каталон эрдэмтний номын мухлагт танилцах хүртлээ ч ингэж л аж төрсөөр байлаа. Чин бишрэлт Бедагийн уншсан номд Аурелианогийн дурладгийг мэддэг өвгөн эзэн тэдний ийнхүү ном хаялцахад маргаан таслагч болооч гэж эцэг хүний заль гарган залууг өдсөнд цаадах нь гуйлгаад байсангүй. “Жоом бол дэлхий дээрх хамгийн эртний далавчит шавьж юм, түүнийг улавчаар цохиж алдаг тухай бүүр хуучин гэрээс сударт айлдсан байдаг боловч шавьжны энэ намыг устгах гэж ямар ч арга хэрэглээд, тухайлбал улаан лоолийн хэлтэрхийд хумсаа шингээж хаяхаас эхлэн гурил элсэн чихэртэй хутгаж тавих хүртэл хамаг арга хэрэглээд тус болоогүй, шинжлэх ухаанд мэдэгдэж байгаа 1600 төрлийн жоом эрт дээр цагаас нааш зогсоо зайгүй, хайр найргүй хядуулж ирсэн хүн төрөлхтөний түүхэнд хүмүүс өөр ямар ч амьтныг, тэр ч байтугай өөрийн төрлийн амьтныг тэгж мөрдөж хавчиж байгаагүй, үнэнийг хэлэхэд жоомыг устгах эрмэлзэл бол чухамхүү хүний өөрөө үржих зөнтэй дүйцэх тийм зөн мөн, тэгэхдээ жоом алах зөн нь хувьгүй тод илэрдэг, юунд ч дарагдашгүй зөн нь юм, одоо жоом бүрэн хядуулалгүй байгаад байгаа нь харанхуй буланд нуугддагийн л ач, төрөлхөөсөө харанхуйгаас айдаг хүн ингээд жоомонд хүрэх аргагүй болсон юм, гэхдээ үд дундын хурц гэрэлд жоом дахиад л амархан өртөмхий болдог учир жоомыг устгах цорын ганц найдвартай арга бол дунд эртний үед ч одоо үед ч ер нь үеийн үед нарны гэрлээр гялбуулах юм” гэж тайлбарлаж гарчээ. Ийнхүү уул сэдвийг нэвтэрхий мэдэх үүднээс тавилантай юм тавилангаараа болдог гэдгийг номлосноос хойш Альваро, Герман, Альфансо, Габриэль гэсэн дөрвөн цэц булаалдагчтай Аурелиано орой болгон уулзаж төө зайгүй үерхэх болов. Тэд бол түүний насандаа ганц үерхэж үзсэн найз нар байлаа. Номноос уншсан ертөнцөд аж төрж ирсэн даяанчийн хувьд оройн зургаан цагт номын мухлагт эхлээд, үүрээр хас хүйд дуусдаг энэ шуугиантай цуглаан цоо шинэ юм байлаа. Утга зохиол бол хүнийг даажигнахын тулд бодож олсон хамгийн урдаа барих зугаа гэдгийг Аурелиано өнөө хүртэл санаагүй явтал шөнийн нэгэн архидааны үеэр Альварогоос түүнийг олж мэдээд түүнд итгэжээ. Нэлээд хугацаа өнгөрсөн хойно л Аурелиано Альварог тийнхүү зоригтой эргэцүүлэгтэй турш шош бэлтгэх шинэ арга олоход л туслахааргүй бол эрдмийг эрдэм гэж үздэггүй каталон эрдэмтнийг дуурайсныг ойлгожээ. Жоомны тухай эрдэм шинжилгээний илтгэл Аурелианогийн тавьсан тэр үдэш маргаан үргэлжилсээр Макондогийн нэгэн дүүргийн сүүмгэр хас хүйд өссөндөө биеэ худалдсан бүсгүйчүүдийн дэргэд дуусчээ. Тэр хас хүйн эзэгтэйн хаалгаа нээж хаахын дон туссан, малийтал инээсэн бялангач авгай байлаа. Дотроо бодож явдаг юмаа үнэхээр гэж санадаг үйлчлүүлэгчдийнхээ итгэмтгийг дандаа тэгж инээмсэглэж явдаг болов уу гэж бодогдмоор. Учир нь энэ байшинд бариад авч болох юм хүртэл биегүй байлаа. Буйдан суунгуут салж унана, доторхийг нь гаргаад хаячихсан эгшигт хайрцагт тахиа өндөг дарж байна, цэцэрлэгт нь цаасан цэцэг байна, хананд нь гадилын компани ирэхээс өмнөх хуанли, хэзээ ч хэвлэгдээгүй сэтгүүлээс хайчлан авсан жаазтай чулуун барын зураг өлгөөтэй байна. Үйлчүүлэх хүн ирлээ гэж эзэгтэйгээ хэлэхэд халирхай залуу янхан хүүхнүүд хажуугийн байшингаас гүйлдэн гарч ирдэг нь ч шал худлаа байлаа. Тэд таван жилийн өмнө цэцгийн хээтэй байсан болов уу гэмээр даавуун палаажтайгаа орж ирээд хувцасаа өмссөн шигээ хэнэггүй тайлж чулуудаад, тачаалаа арзаганахад “Үгүй мөн хачин аа! Адар нурж байгааг хараач” гэж дуу алддаг байв. Нэг песо тавин сентав аваад малилзтал инээмсэглэх эзэгтэйгээсээ бяслаган хачиртай талх худалдан авна. Эзэгтэй нь тэр талхыг бусад бүх зүйл шигээ хуурамч гэдгийг мэдэх болохоороо инээж байгаа нь тэр. Ертөнц гэдэг Мелькиадесийн бичээсээр эхэлж, Айшхийн ороор дуусдаг байсан Аурелианогийн хувьд энэ хас хүйн хий үзэгдэл нь айхыг эмчлэх сайн эм болж байлаа. Яг ид ажлын үеэр эзэгтэй өрөөнд орж ирээд яаж янаглавал сайн болох талаар янз бүрийн юм зөвлөх тул Аурелиано эхний үед ажлаа дуусгаж чаддаггүй байлаа. Гэвч аажимдаа залуу амьдралын ийм аар юманд дасчээ. Аурелиано дөрвөн нөхрөө яг адил дотночлон үздэг, тэднийг нэг л хүн шигээр цөөнгүй боддог боловч Габриэльд арай илүү элэгтэй байдаг байлаа. Нэг орой Аурелиано хурандаа Аурелиано Буэндиагийн тухай санамсаргүй ярьж, Габриэль цор ганцаар үнэн хэлж байна гэж итгэснээс хойш ийм ойр болжээ. Тэр ч байтугай ярианд оролцдоггүй хас хүйн эзэгтэй, “Хурандаа Аурелиано Буэндиа гэж нэг удаа нээрээ дуулсан юм байна, тэгэхдээ Либериалуудийг алах шалтаг хайж байсан засгийн газар түүнийг санаанаасаа зохиосон гэнэ билээ” хэмээн үйлийн үргүй ховч хүний хэл ам нь загатнасан байдлаар итгэжээ. Габриэль хурандаа Аурелиано Буэндиагийн зэвсэг нэгт нөхөр, хагацашгүй анд хурандаа Геринальдо Маркесын жич учир хурандаагийн байсан эсэхэд эргэлзсэнгүй билээ. Ажилчдыг буудсан тухай яриа гарахад Макондогийнхон бүр юу ч санахаа болино. Аурелианог энэ талаар яриа үүсгэхэд эзэгтэй төдийгүй арай ахмад хүмүүс ч өртөөн дээр ажилчдыг цэрэг бүсэлсэн, хоёр зуун вагон дүүрэн хүүрийг аваачиж далайд хаясан явдлыг үлгэр хэмээн няцааж “Гадилын компани хэзээ ч энд байгаагүй гэж тухайн үед шүүхээс дүгнэлт гаргасан, бага сургуулийн сурах бичигт тэгж бичсэн” хэмээн зүтгэдэг байлаа. Тийнхүү Аурелиано Габриэль хоёр бусдын зөвшөөрдөггүй бодит баримтад итгэдэгээрээ тийнхүү нийлжээ. Энэ баримт нь хоёр найзад асар их нөлөө үзүүлж, тэр хоёрыг аль эрт нөхөөд гунигаас өөр юу ч үлдээгүй ертөнц тийш далайн таталтын буцах давалгаа шиг хаман аваачжээ. Габриэль дайралдсан газартаа л унтаад өгнө. Аурелианог дагаж очоод урланд хэд унтсан боловч үүр цайтал үхдэлүүд тасалгаагаар тэнээд байсан учир шөнөжин дуг хийлгүй хонож билээ. Хожим нь Аурелиано Габриэлийг Айшхийн халамжид өгч, тэрбээр буруу л дуулаагүй бол “Үгүй” гэдэггүй болохоор нөхрийг нь өвөртөө оруулж, хаалганы арын ханан дээр Аурелианогийн өрийн дансны хажуугийн бяцхан зайд хумсаараа зураас зуран данс хөтөлнө. Таван найз замбараагүй байдаг боловч каталон эрдэмтний шаардсанаар мөнхийн юм хийх гэж оролдож байлаа. Чухамхүү энэ эрдэмтнийг ёонгодог эртний утга зохиолын багш байсан туршлагатай, олон ховор номтойн ачаар тэд гучин долоо дахь түгшүүрт байдлыг эрэн шөнөжин суух чадвартай болжээ. Хэн ч дунд сургуулийн мэдлэгээс цааш ахих хүсэлгүй, боломжгүй болсон хотод ингэнэ гэдэг гайхмаар байлаа. Үерхэхийн сайханд татагдаж Фернандогийн хатуу сэтгэлтэйн улмаас саяхан болтол өөрийг нь үзээгүй байсан ертөнцийн гайхамшигт сэтгэл булаагдсан Аурелиано Мелькиадесийн мэдэгдэл бүхий нууц түлхүүрт шүлгийг уншигдахаар болж байхад нь орхив. Гэвч цаг юу ч хийсэн хүрэлцэнэ, тэр ч байтугай хас хүйг ч орхихын хэрэггүй гэдэгт хожим нь итгэж, Мелькиадесийн тасалгаанд иргэж ирээд, тайлах сүүлчийн түлхүүрийг олохоос нааш ажлаа зогсоохгүй гэж хатуу шийдэж, бичээсээ дахин улайран үзэж эхэллээ. Гастон нисэх онгоц ирэхийг хүлээж, Амаранта Урсула туйлгүй ганцаардаад нэг сайхан өглөө Аурелианогийн өрөөнд оров. Махчин минь, ажил явж байна уу? Дахин агуйдаа сууж авсан уу? гэж инээжээ. Амаранта Урсула чамин палааж, загасны нуруугаар хийсэн урт зүүлттэйгээ эзтэй хөөрхөн харагдаж байлаа. Нөхрийнхөө үнэнчид итгэн, хүзүүвчнээс нь тавьж, Макондод ирснээсээ хойш анх удаа зав зай гарсан нь тэр шиг байлаа. Аурелиано түүний орж ирснийг тэртэй тэргүй мэдэж байсан учир биеийг нь харах ч дуугий нь сонсох хэрэг байсангүй. Ажлынх нь ширээг тохойлдоход түүний тун ойрхон, тун туниагүй байсанд Аурелианогийн зүрх нь зогсчих шиг болж, бичээс рүүгээ л аргаа баран тонгойжээ. Тэрбээр догдолсон сэтгэлээ дарж ядан алга болчих гээд байгаа дуугаа шахан, өөрийг нь орхичих гээд байгаа аминаасаа зууралдан дүйрэн балартах гээд байгаа ойгоо дайчлан самгарди бичгийн онцгой учиртайг цаасан дээр бичсэн бичгийг гэрэлд нөгөө талаас нь харвал ямар байдаг вэ, цагийн зузааныг тийнхүү нэвт гэрэлтэн харагдах ирээдүйг шинжлэх ухааны үүднээс харах боломжтойг, өөрөө өөрсдийгөө сөнөөчихгүйн тулд бэлэгдлийг тайлах хэрэгтэйг, Нострадамусын “Эрин зуун” хутагт Мильяны зөгнөн хэлсэн Кантабрийн үхлийг ярьж гарчээ. Лекцийг зогсоолгүйгээр эхийн хэвлийгээс унасан өдрөөс нь түүнд байсан зөндөө хөтлөгдөн, Амаранта Урсулагийн гар дээр алгаа тавьж, ийнхүү зүрх гаргавал үймэрч сандрахаа болино гэж боджээ. Гэвч Амаранта Урсула хүүхэд байхынх шигээ хуруунаас нь хайртайхан барьж аваад, Аурелианог өөрийг нь асуусанд хариулж байх хооронд огт тавьсангүй. Тийнхүү тэд мөс мэт хүйтэн долоовор хуруугаар холбогдон хэсэг болсон боловч тийнхүү хүрэлцсэнээс хоёр биенд нь жирсхийх байдал огт мэдэгдсэнгүй. Амаранта Урсула түр мэлрэн байснаа сэхээ орж духаа алгадан “Шоргоолж” гэж дуу алджээ. Залуу бүсгүй бичээсийг агшнаа мартаж хаалга тийш бүжих мэт яаран алхаж, Брюссель орохдоо эцэгтэйгээ салах ёс гүйцэтгэсэн шигээ үүдэн дээрээс үнсэх байдал үзүүлэн хуруугаараа дохиод
- Чи надад дараа тайлбарлаж өгөөрэй. Өнөөдөр шоргоолжны нүхэнд шохой хийхээ онхи мартаж орхиж гэж хэлжээ.
Амаранта Урсула байшингийнхаа энэ талд хийх юм гарвал Аурелианогийн өрөөгөөр орж ирэн нөхрийнхөө тэнгэр тольдож байх хооронд хэдэн минут саатах болжээ. Ингэж Амаранта Урсулаг орж гарах болсонд төөрөлдсөн Аурелиано түүний ирснээс хойших хэдэн сард гэртээ үдийн хоол идэхээ больсон байснаа дахин идэх болов. Аурелианогийн байх болсон нь Гастонд аятайхан санагдана. Ширээнээ цаг гаруй хөөрөхдөө Гастон Аурелианод түнш нараа муу хэлнэ. Өөрийг нь маллаад байх шиг байна. Онгоцыг далайгаар явуулсан гэх боловч хөлөг нь ирдэггүй, Карибын тэнгисийн боомтуудын хөлөг онгоцны бүртгэлд ороогүй учир хэзээ ч ирэхгүй гэж далайн агентлаг баталж байна. Гэтэл түнш нар нь онгоцыг аль хэдийн явуулсан гэж аанай л зүтгэж өөрийг нь залилж байж мэднэ гэж битүүхэн хардаж байна хэмээн гоморхон ярина. Бие биедээ улам итгэхээ больж Гастон захиа бичихээ байгаад хэдэн өдөр Брюссель орж байдлыг газар дээр нь шалгаад нисэх онгоцоор эргэж ирдэг юм билүү гэж бодох болжээ. Гэтэл Амаранта Урсула Макондогоос хэрхэвч явахгүй, тэр ч байтугай нөхрөөсөө салах болсон ч явахгүй гэж эртний шийдсэнээ хэлсэнд түүний бодож байсан нь санахын гарз болжээ. Эхний үед Аурелиано Гастоныг дугуй унасан тэнэг амьтан байна гэж олны санадагтай адил санаж, муухан өрөвддөг байжээ. Хожим нь хас хүйд эрчүүдийн харыг улам сайн таних болж, фламанд эрийн эхнэрийнхээ үгнээс гардаггүйг ухаангүй тачаалаасаа болж байна гэж бодох болов. Гэвч Гастоныг сайн мэдэх болохдоо түүний жинхэнэ зан, өнгөний дуулгавартай байдал хоёр зөрчилдөж байгааг ажиглаж, түүний бүх явдал, тэр ч байтугай онгоц хүлээж байгаа нь ердөө л сайн жүжиглэж байгаа хэрэг гэж сэжиглэх боллоо. Тэгэхэд Гастоныг амьтны боддог шиг тэнэг хүн бус харин ч эхнэртээ байнга бууж өгөн ганц удаа үгнээс нь зөрөлгүй туйлын чих зөөлөнтэй дүр үзүүлсээр бүр ядрааж аваад, өөрийг нь гарын аяар амьтан гэж хий бодсоор уйдаж гүйцэхдээ европ буцах гэж жумдаанаа өөрөө баглах болтол нь хэрсэн торонд нь улам орооцолдуулж байгаад, эхнэрээ дийлэхээр шийдсэн тун тогтвортой, туйлын зальтай, тоймгүй тэвчээртэй хүн гэж бодох болжээ. Үүнээс хойш Гастоныг өрөвддөг байснаа яснаасаа үзэн ядах боллоо. Гастоны арга маш гэмтэйн зэрэгцээгээр нэн явууртай санагдсанд Аурелиано үүнийгээ Амаранта Урсулад зориглон хэлжээ. Гэвч хүүхэн хайрлах, үл итгэх, хардах ямар хүнд ачаа зүрхэндээ тээж явдгаа огтхон ч мэдүүлэлгүйгээр түүнийг сэжиглэмхий байна гэж шоолжээ. Амаранта тэр нэгэн өдөр лаазтай тоор задалж байгаад хуруугаа эсгэчихсэнд Аурелиано ухасхийн биеийг нь дагжтал цусыг нь шунаг агаад үнэнчээр сорохыг хүртэл, Аурелианог өөрт нь дүүгийн хувьд дотно байхаас арай ондоо байна гэдгийг ухааралгүй явжээ.
- Аурелиано чи дэндүү ширүүдээд хүний цус сордог сайн ороолон болж чадахгүй нь гэж албаар тачигнатал инээжээ.
Тэгэхэд л Аурелиано тэссэнгүй. Эсгэсэн гарынх нь алганы хонхорхойг арга барагдангуй үнсэн үнсэн, сэтгэл зүрхнийхээ угт хадгалж байдаг бүхнээ ханзалжээ. Өөрөө шөнө босоод угаалгын өрөөнд Амаранта Урсулагийн хатаах гэдэг өлгөчихсөн шуудаг тэргүүтэнд нүүрээ наан аргаа барж, галзуурахад ганц хуруу дутуу болсондоо цурхиран уйлдгаа ярьжээ. Айшхийг муур шиг гийнаач гэж, “Гастон, Гастон, Гастон” гэж үглээч гэж яаж гуйж өлсгөлөнгөөс бие худалдсан бүсгүйчүүдийн хүзүүнээс Амарантагийн үнэрийг үнэрлэх гэж сүрчгийг ямар овсгоотой хулгайлан авч байснаа ярьжээ. Ийнхүү долоон булчирхайгаа ийм тачаангуй тоочиж байгаагаас айсан Амаранта Урсула аажмаар хуруугаа нугалсанд хясаа хамхигдах мэт алга нь атгагдан, эсгэсэн нь гар нь бөөн маргад, молор, мэдээгүй, хатуу бөөрөнхий яс болов.
- Мал! Эхний онгоцоор Бельги явлаа гэж тэр хэлэв.
Нэг орой Альваро амьтны хас хүй оллоо гэж дуу шуу болсоор каталон эрдэмтний мухлагт орж иржээ. “Алтан хүү” гэж нэртэй тэр хас хүй нь хоёр зуугаас доошгүй бух шувуу шидэт дуугаараа цаг зарлан сул явах задгай том танхим байлаа. Бүжгийн тайлбайн торйонд, төмөр тороор хүрээлсэн хашанд амазошнкийн асар том сарнай цэцгийн дунд зүсэн бүрийн дэглий, гахай шиг бордуулсан яст матар, арван хоёр торчигнууртай дуут могой оршин, бяцхан хиймэл далайд хуягтай яст мэлхий шумбах ажээ. Агаар тэнд дөнгөж сая бий болгосон юм шиг онгон бөгөөд цусан улаан цэцэгсийн дунд, моодноос гарчихсан пянзны дэргэд найдвар байхгүй байхад найдан хүлээх сайхан эрлийз хүүхнүүд нь хорвоогийн диваажингаас эрчүүдийн авчрахаа мартчихсан урин тачаангуй хурц илдийг төгс боловсруулсан ажээ. Тэр шөнөө л таван найз хоосон санааны энэ хүлэмжинд айлчилж, хаалган дээр ороонго сүлжин хийсэн ганхуур сандал дээр суугаа олон үггүй сүрлэг эмгэн анх ор жирж байгаа тавын дотор татаар шанаатай, ертөнц бүтэхээс эхлээд үеийн үед ганцааардахын цэцэг өвчний тэмдэгтэй, янхигар, уйтгартай залууг хараад, цаг эргэж жорчоод байдаг юмуу гэж санаж,
- Ай, Аурелиано гэж шивнэжээ.
Өмнө нь хурандаа Аурелиано Буэндиа дахиад зогсож байлаа. Ийм насан дээрээ явсан тэрбээр бүх дайн дажнаас өмнө, алдар хүндийн боол болохоосоо өмнө, ганцаар цөхрөн суухаасаа өмнө, тэртээ нэгэн гөлөө унтлагынх нь өрөөнд орж ирээд өөртөө дурла гэж амьдралынхаа анхны тушаалыг өгч байхдаа дэнлүүний гэрэлд яг л ийм харагдаж байсан билээ. Тэр эмгэн бол Пилара Тернера байжээ. Нас сүүдэр зуун дөчин тав хүрээд, насаа тоолох муу зуршлыг орхиж, хөзрөөр хойчынхоо явдлыг мэргэлэн будилж төөрөх юмгүйгээр хожмын цагт яг л ингэнэ гэж алдалгүй тогтоогоод нэг л юмыг дурсан санаж тэрүүхэндээ зожигорон суух болжээ.
Тэр шөнөөс хойш Аурелиано өөрийнхөө одоо болтол мэдэхгүй байсан, элэнц эхийнхээ хайр, энэрэлийг үзжээ. Сүлжмэл ганхуур садал дээрээ найган ганхсаар Пилар Тернера дотроо Буэндиагийн угсаа хэчнээн хүчирхэг байгаад уруудан доройтсоныг, Макондо хэнээн сүр жавхлантай байгаад буурч сүйрснийг санагалзан суудаг байлаа. Ээн завсар Альваро матар үргэтэл тас тас хөхөрч, Альфонсо өнгөрсөн долоо хоногт бух шувуу ёозгүй авирласан дөрвөн хүний нүдийг ухсан тухай цуст түүх зохиож, Габриэль бодлогошронгуй эрлийз хүүхний өрөөнд цаг өнгөрөөж, цаадах нь унтсаны хөлсөнд авах мөнгөнийхөө оронд Оринокогийн нөгөө этгээдэд гянданд хоригдож байгаа сүйт хархүүдээ захидал бичүүлнэ. Хил давуулан хулгайн юм зувчуулдаг түүнд нь хилчин туулга өгөөд хөтөвчинд суулгасан чинь хөгшин удаан жил даяанчлан суудаг энэхүү жинхэнэ, бодитой хас хүйс шиг диваажинд байх сан гэж мөрөөдөж байлаа. Энд салахын аргагүй сайхан байсан учир өөр газар очино гэж бодохын ч хэрэггүй байтал тэр нэгэн үдэш Амаранта Урсула мөрөөдлийг нь юу ч үгүй хийж орхиж билээ. Аурелиано сэтгэлээ онгойтол ярих юм сан гаж санааширч нэг хүн цээжийг нь багласан хүлээсийг тайлаад өгөөсэй гэж хүсэж байсан боловч Пилар Тернерагийн хормойд нүүрээ наан хүч сэлбэдэг халуун нулимс асгаруулан уйлахаас өөр яаж ч чадсангүй билээ .Пилар Тернера хурууныхаа үзүүрээр залуугийн үсийг нь илэн тайвшрахыг нь хүлээж, эрэгтэй хүн анх үүсэхдээ яахаараа уйлсныг мэдэх тул, хайр сэтгэлтэй болсноос уйлж байна гэж түүний хэлээгүй байхад нь
- Хүү минь, боль! Цаадах чинь хэн бэ надад хэлчих гэж эелдгээр хэлжээ.
Аурелианог нэрийг нь хэлэнгүүт Пилар Тернера аанай л бясаглантай инээв. Гэвч инээд нь он жилийн эргэлтээр тагтааны сөөнгөдүү, гөвтнөхтэй адил болсон ажээ. Буэндиагийнхны төрлийнхний зүрхний нууцыг тэр бээр тайлж байх учиртай байжээ. Энэ гэр бүлийн түүх гарцаагүй давтагдан эргэж байдаг, тэнхлэг нь улам улам элэгдэн муудаагүй сэн бол хүрд нь эцэс төгсгөлгүй эргэлдсээр байх байсан гэдгийг Пилар Тернера хөзрийн мэргэ, өөрийн туршлагаараа олж мэдсэн билээ.
- Санаа зоволтгүй ээ. Цаадах чинь хаана ч байлаа гэсэн чамайг хүлээж байгаа гэж Пилар Тернера инээмсэглэв.
Таван цаг хагаст Амаранта Урсула угаалгын өрөөнөөс гарав. Тэрбээр халааз нөмөрч, үсээ алчуураар овойлгон боочихоод өрөөний нь хажуугаар гарлаа. Аурелиано согтуу юм шиг гуйвсаар араас нь мяраан дагаж, Амаранта Урсулаг халаазныхаа энгэрийг яг ярж байхад нь эр эм хоёрын унтлагын өрөөнд орж очвол Амаранта Урсула айхдаа энгэрээ дахин хумиад, хаалга нь дутуу хаалттай байгаа хажуугийн өрөө рүү заавал Гастон тэнд захидал бичиж байлаа.
- Яв гэж Амаранта Урсула зөвхөн уруулаа хөдөлгөв.
Аурелиано инээмсэглэж, хоёр гараараа бүсэлхийгээр нь тэврэн аваад ваартай цэцэг шиг өргөн орон дээр нь дээш нь харуулан чулуулдлаа. Амаранта Урсулаг саад хийхийн зуургүй Аурелиано ганцхан ширүүн угз татаад цамцыг нь тайлан хаятал саяхан угаасан нүцгэн бие ил гарсанд шөнийн харанхуйд түүний төсөөлөн бодож байсанчлан ээн биенд ганц ч толбо, ганц ч үс, ганц ч нууц мэнгэ байсангүйд ангал руу хийсчихэв үү гэмээр толгой нь эргээд явчихжээ. Амаранта Урсула зэрлэг өлөгчин амьтан мэт шалмаг хөдөлж, биеэ үнэнээсээ хамгаалан тэмцлээ. Чоно оготных шиг гилийсэн, туялзсан, анхилам үнэрт хамаг биеэрээ гулбалзан мушгирч, өвдгөөрөө Аурелианогийн бөөрийг ёврох гэж оролдон, үүнийхээ зэрэгцээгээр нүүрэнд нь хумсаа шигтгэн ноцолдох боловч тэр хоёрын хэн ч сэдэв авахуулах нэг ч амьсгаа гаргасангүй нь дөрөвдүгээр сарын намуун үдшийг нээлттэй цонхоор харж байгаа хүний тайван амьсгалж байгаатай л адил байлаа. Улаангалзуу ноцолдож, үхэх сэхэхийг үзэн тэмцэлдэж байгаа мэт байсан боловч гаднаас нь харвал тийм байж чадсангүй, учир нь нэг нь удаан, болгоомжтой, баяртай довтолж, нөгөө нь удаан, болгоомжтой, баяртай мултарч, ингэж байх хоохонд нь усан баданги дахин цэцэглэж амжихаар хажуугийн өрөөнд Гастон нисэх онгоц мөрөөдөж байснаа мартахаар байлаа. Энэ бүхнийг харахад хэрэлдсэн хоёр амраг тунгалаг усан сангийн ёроолд эвлэрэх гэж оролдож байна уу гэмээр ажээ. Амаранта хамгийн ширүүн, ёсорхуу эсэргүүцэж байхдаа өөрсдийг нь дув дуугай байгаад байвал нөхөрт нь нэг л жигтэй санагдаж, тэдний гаргахгүй гэж мэрийж байгаа шуугинаас илүү сэжиг төрүүлж магадгүй гэж ухаараад ноцлодохоо больсонгүй боловч уруулаа жимийн нээж, гэхдээ худлаа хазсан болж, урьдынх шигээ биеэ суллах гэж ширүүн хөдлөхөө байж, удалгүй нэг мэдвэл хоёулаа ноцолдох ч бус, харин ноололдож, хамгаалах нь дүрээс цаашгүй болж, довтлох нь энхрийлэх болж хувирсан байлаа. Тэгснээ Амаранта Урсула наргиан болгох гэсэн шиг, нэг мэх хийх гэсэн мэт агшин зуур эсэргүүцэхээ нэгэнт оройтсон байлаа. Хүүхэн гараа явуулан, тэмтэрсээр байж алуур олоод мигуй шиг орилохгүй байх гэж шүдээрээ арайхийн хазаж амжжээ.
Пилар Тернера диваажингийнхаа үүдийг манасаар ороонгон ганхуур сандал дээрээ баярын урьд шөнө үхжээ. Сүүлчийн нь захиас ёсоор бүрлээчийг австай оршуулсангүй, бүжгийн талбайн тэхий голд ухсан асар том нүхэнд шууд ганхуур сандалтай нь найман эрэгтэй хүн олсоор буулгажээ. Нулимсандаа цонхийсон, хар хувцас өмссөн эрлийз хүүхнүүд илбэ жилбийн ёсыг гүйцээгээд ээмэг, хавчаар, бөлзгөө аван нүх рүү чулуудаж, булшийг нэр, он, сар, өдөргүй чулуун хавтангаар таглаж, хавтангийн дээр амазонкийн сарнайн томоос том овоо босгов. Дараа нь эрлийзүүд бүх араатан, жигүүртнийг суллаж тавиад, хаалга цонхоо тоосго, шавраар битүүлээд, хутагт нарыг хөрөг, сэтгүүлийн өнгөтэй зураг наасан, эрдэнийн чулуугаар баадаг, махчин шиг бие биеэ барьж иддэг гэж, аль эсвэл далай тэнгисээр хэрэн тэндэг титэмлүүлсэн хөзрийн ноён байсан гэж зохион бодсон зуурдын хархүү нарынхаа зургаар доторлосон модон хайрцгаа үүрээд толгой хандсан зүгтээ таран явжээ.
Хорвоод ингээд өнгөрчээ. Каталон эрдэмтэн номын мухлагаа үнэ хаялуулан худалдаад, жинхэнэ урт хавраа санаж, Газрын дундад тэнгисийн эрэгт, төрсөн тосгондоо буцсанаас хойш Макондогоос үлсдэн жаахан юм, өнгөрсөн үеийн үлдэгдэл, Пилар Тернерагийн булшнаа янхан хүүхнүүдийн хийсэн шалихгүй эрдэнэсийн хамт ялзарч байлаа. Өвгөнийг явчихна гэж хэн ч сансангүй. Тэрбээр гадилын компани цэцэглэж байхад, тоо томшгүй дайны хөлөөс амь зулбаж Макондод ирээд, эртний янз бүрийн хэлээр гарсан анхны хэвлэлүүдийн мухлаг нээхээс өөр аятай юм бодож олж чадсангүй. Эсрэг талын байшинд зүүд тайлагч дээр орох ээлжээ хүлээх зуураа цаг нөгцөөх гэж үүгээр орж ирдэг санаандгүй хүмүүс эдгээр номыг хогон дээрээс олсон мэт болгоомжгүй эргүүлж үздэг байлаа. Каталон өвгөн лангууны арын бүгчим өрөөнд цагийнхаа тэн хагасыг өнгөрүүлж, сургуулийн дэвтрээс тастаж авсан цаасан дээр гогцоорсон үсгээр нэг юм бичих боловч түүний юу бичиж байгааг хэн ч тодорхой хэлж чаддаггүй байлаа. Аурелианотой танилцах үед өвгөн, Мелькиадесийн бичээсийг санагдуулам хоёр авдар замбараагүй овоолсон цаастай болсон байлаа. Явтлаа дахин нэг хайрцаг дүүргэж амжсаныг үзэхэд Макондод байхдаа өөр юу ч хийж байсангүй юу гэж бодогдмоор байлаа. Өвгөний харилцдаг хүмүүс гэвэл нь ердөө дөрвөн найз байж, тэдний сургуульд сурч байхад нь тэдэнд эрчигнүүр, цаасан шувууны барьцаатайгаар ном өгч, хэдэн жаалыг Сенека, Овидий нарын зохиолын амтанд оруулжээ. Тэрбээр сонгодог зохиолчдыг урь нэг тогооноос хамт хоол идэж байсан юм шиг нэг их ёсорхон хүндлэхгүй, энэ тэр хэмээн ярьж, Хутагт Августин баринтаг дотуураа арван дөрвөн жил тайлаагүй ноосон хантааз өмсөж явсан тарнич Арнольдо де Вилланова хүүхэд байхдаа хилэнцэт хорхойд хазуулаад бэлгийн сулралтай болчихсон зэрэг хэн ч мэдмээргүй олон юмыг мэддэг байлаа. Каталон өвгөн номыг машид хүндлэхийн зэрэгцээгээр онхид ойшоодоггүй байв. Өөрийн бичээсэнд ч ийнхүү хоёрдмол хандана. Альфонсо өвгөний гар бичмэлийг испани хэлнээ орчуулах гэж бодолхийлэн каталон хэлийг зориуд судалж, баахан хуудас халаасандаа хийж яваад, нэг шөнө өлсөхдөө биеэ худалдсан охидтой хас хүйд байж байгаад гээж орхижээ. Тэр ер нь сонины хайчилбар, ер бусын мэргэжлийн удирдамж халаасандаа чихэж явдаг байлаа. каталон эрдэмтэн үүнийг мэдэхдээ бөөн юм болох байх гэж Альфонсо айж байтал “Утга зохиолд бүрнээ тохиолдож болох явдал байна гээд огт тоохгүй элгээ хөштөл инээж байсан мөртлөө “Гурван хайрцаг гар бичмэлийг төрсөн тосгон руу чирж яваад яах юм” гэж яаж ч ятгаад үг авсангүй, тэр ч байтугай “Хайргаа тусгай ачаанд өг” гэж шаардсан төмөр замын шалгагчдыг бүр Карфагенд хэрэглэгдэж байсан хараалаар толгой түрүүгүй харааж, авдартай нь суудлын вагонд үлдээх болтол тайвширсангүй” Хүн өөрөө нэгдүгээр зэргийн вогонд зарлаад номоо ачааны вогоноор тээдэг болбол ертөнц сүйрэхийн дохио” гэж хэлээд хөдлөн хөдөлтөл ганц үг дуугарсангүй. Бүтэн долоо хоног юм хумаа төхөөрчээ. Энэ нь каталон эрдэмтний хувьд хар долоо хоног боллоо. Явах цаг ойртох тусам өвгөн санаа сэтгэлээр улам унаж, хийх гэж байснаа байсхийгээд мартаж, барьсан тавьснаа мэдэхээ больж, нэг газар тавьсан юм нь огт өөр газар орчихсон байдаг нь нэг үе Фернандаг зовоож байсан мөнөөхөн гэрийнб уг тэр юмыг нь сольж тавиад байна уу гэмээр болжээ.
- Collons гэж хараал тавин Лондоны дацангийн хурлын хорин долдугаар жаяг шиг гэнэ.
Герман, Аурелиано хоёр өвгөнийг бөөцийлөх болов. Түүнд яг хүүхэд шиг санаа тавьж, халаасанд нь зорчих пиу, шижлүүлгийн баримт бичгийг нь тараан хийж өгч, халаасыг нь англи сүлбээр зүүгээр даруулж, Макондогоос гараад, Барселон хүртэл юу юу хийхийг нь нарийвчлан бичиж өгсөн боловч каталон өөрөө мэдэлгүйгээр өмдөө мөнгөнийхөө хагастай хог дээр хаяж дөнгөсөн байлаа. Хайрцаг саваа хадан, хувцас хунараа Макондод ирэхдээ авч ирсэн нөгөө жумдаандаа хийгээд явахынхаа өмнө өвгөн хясааны тал шиг зовхио буулган, адис хүртээж байгаа юм уу даа гэж санагдмаар дохин эх орноосоо хол байхыг тэсэж гарахад нь тусалсан овоолоостой номыг зааж,
- Энэ муусайныг та нарт үлдээе! гэж нөхдөдөө хэлжээ.
Гурван сар болоод өвгөнөөс том дугтуй ирсэн нь, задгай далайд завтай байхдаа бичсэн хорин есөн захидал, авахуулсан тавин гэрэл зургийг дотор нь хийсэн байлаа. Каталон өвгөн захидлаа тэтгээгүй боловч эдгээрийг ямар дэс дараатай бичсэнийг нь ойлгож ядах юмгүй байлаа. Хамгийн эхнийхэд нь усан онгоцны өрөөнд хайцгийг тавиулаагүй ачаа авагчийг далайд чулуудмаар болсон тухай, мухар сүжигтэйдээ бус, дутуу гэж бодсондоо арван гурав гэдэг тооноос айдаг нэг ноёны тэнэг зангийн тухай, “Хөлөг дээрх ус хажуугийн нь талбайгаас шөнө гарах манжингийн үнэр шингэсэн Лериадагийн рашааны амттай байна” гэж эхний оройн хоолон дээр мөрий тавиад хожсон тухай зэрэг аян замынхаа паянг аанай л хошигнон бичсэн байлаа. Гэвч өдөр хоног өнгөрөх тусам хөлөг дээрх амьдрал сонирхолгүй болж, Макондогийн хамгийн саяхны, хамгийн энгийн явдлыг ч санахдаа уйтгарлах болж, хөлөг алслан холдохын хэрээр санаагаар унах болжээ. Өнгөрснөө тийнхүү санан уйтгарласан нь гэрэл зураг дээрээс ч тод харагдаж байлаа. Эхний гэрэлт зураг дээр тэрбээр аравдугаар сард ихэвчлэн хурган үүлсээр хучаастай байдаг Карибын тэнгисийн дэвсгэр дээр цав цагаан цамцтай, мөнгөн сортой үстэй их л баяртай сайхан гарчээ. Сүүлийн зураг дээр тэрбээр хар дарсан зүүдэнд үзэгддэг намрын далайгаар тэнүүчлэн яваа нэргүй хөлөг онгоцны тавцангийн голд хар пальто өмсөж, торгон хүзүүний зүүлт зүүж, сэтгэлээр уначихсан байдалтай зогсож байлаа. Герман, Аурелиано хоёр өвгөний захидалд хариу бичнэ. Эхний хэдэн сард тэрбээр дандаа захидал бичиж, урьд Макондод байхаасаа ч ойр байгаа юм шиг найз нарт санагдаж, түүний үгүйлэгдэн байсан нь гайгүй болох шиг болжээ. Эхлээд тэр бүх юм хуучнаараа байна, төрсөн гэрт нь далайн ягаан хясаа одоо болтол байдаг байна, талхны зөөлөнд хийсэн утмал май загас өнөө л амттай хэвээрээ, тосгоны рашаан үдэшдээ анхилам үнэр гаргасан хэвээрээ байна гэж бичиж байлаа. Тэрбээр аанай л сургуулийн дэвтрийн хуудсан дээр алтан бэхээр муруй хазгай бичиж, хүн тус бүрд тусгай хуудас зориулсан байдаг байлаа. Гэвч каталон эрдэмтэн яваандаа өөөрөө мэдэлгүйгээр илааршиж байгаа хүний өөдрөг байдлаар бус, өвдсөн хүний цөхрөнгүй аясаар бичих боллоо. Макондод байхдаа өвгөн зайдгай зуухан дээр тогоотой шөл буцлах, кофены үрийн худалдаачны гудамжнаа хашгирах, хаврын явуулын болжморын жиргэхийг санадаг байсан шигээ нутагтаа очоод өвлийн үдэш, задгай зууханд тогоотой шөл буцлах зуур Макондо дахь номын мухлагийн мухрын дулаахан өрөөгөө, бүйлсийн модны тоост навчин дунд хангинах нарыг үдийн амралтаар цангинах галт тэрэгний дохиог санан уйтгарлаж байлаа. Өөд өөдөөс нь харуулан зоосон хоёр толинд туссан тусгал шиг ээн хоёр юмыг санагалзан зовсондоо тэрбээр бодитой бус юмыг гайхан бахаддаг байснаа больж найз нарыг Макондогоос яв, хорвоо, ертөнц, хүний сэтгэлийн талаар сургасан бүхнийг нь март, Горацийг нулимж орхи хаана ч очлоо гэсэн урьдын үе гэдэг бол оргүй хоосон юм, ой ухаанд гэдрэг эргэх зам байхгүй, өнгөрсөн хавар бүхэн эргэж ирэхгүй, хамгийн ухаангүй, бат дурлал ч зуурдын юм гэдгийг дандаа санаж яв хэмээн зөвлөх дээрээ хүрсэн байлаа.
Альваро “Макондогоос яваарай” гэж өвгөний зөвлөснийг хамгийн түрүүнд дагав. Тэрбээр бүх юмаа, тэр ч байтугай хашаанд нь гинжин уяатай, хажуугаараа өнгөрөгсдийг айлган байсан хар хулыг хүртэл зараад, очих өртөө байхгүй галт тэрэгний байнгын пиу авчээ. Завсрын зогсоолоос явуулсан ил захидалд Альларо вогооны цонхны цаана жирэлзэн өнгөрөх юмсыг тоочин бичсэн нь зүйрлэвээс хөвөрсөн урт зургийг хэсэг хэсэг таслаад, тэр тасархайгаа дор дор нь мартахуйн хоосон руу чулуудаж байх мэт ээ. Лиузианы хөвөнгийн тариалан дээр хий сүг мэт негрүүд ажиллаж, Кентуккийн хөх ногоон дээр гуурстай хүлэг бэлчиж, Аризоны тамын бүрэнхийд грек нууц амрагууд уулзаж, Мичиган нуурын байгалийг усан будгаар зурж байсан улаан ноосон цамцтай бүсгүй Альварог бийрээрээ даллаж, тэгэхдээ галт тэрэгний буцаж ирэхгүйг эс мэдэхийн учир салах ёс гүйцэтгэн далласангүй, учрахын ерөөл тавин даллаж байсан гэнэ. Дараа нь Альфонсо, Герман хоёр “Даваа гаригт буцаж ирнэ” гээд бямба гаригт явсан боловч сураг ажиг тасрав. Каталон эрдэмтний явснаас хойш жил өнгөрөхөд Макондод ганц Габриэль л үлдэж, Аймхийн осолтой өглөгийг хүртэж, францын нэгэн сэтгүүл асуултын уралдаан зарлаж түрүүлсэн хүнийг Парист жуулчуулах болзол гаргасан учир уг асуултад хариулан, явах эсэхээ шийдэж ядан байлаа. Энэ сэтгүүлийг захиалдаг Аурелиано асуултыг бөглөхөд нь түүнд тусалж, заримдаа гэртээ, олонхдоо Габриэлийн нууц амраг Мерседесийн суудаг, цор ганцаараа бүтэн үлдсэн, бамбайн үнэр ханх тавьсан эмийн санд шаазан савнуудын дунд сууж бөглөдөг байлаа. Энэ эмийн сан л хотод хуучнаас ганцаар үлдэж, өнгөрсөн юм дуусваргүй эвдэрсээр хариугүй дуусах нь дээ гэхэд хэзээ ч дуусдаггүйчлэн эвдэрч дуусахгүй тэсээд байжээ. Макондо бүр эзгүйрсэн учир Габриэль уралдаанд түрүүлээд хоёр ээлжийн дотуур хувцас, хос шаахай Раблегийн бүрэн ботитойгоор Парис орох болохдоо Макондогийн өртөөн дээр галт тэргээ зогсоогооч гэж жолоочид нь дохин зангаж баймааж нь зогсоолгон суужээ. Туркийн хуучин гудамж энэ үед бүр орхигдож, сүүлчийн ам даавуу олон жилийн өмнө худалдагдаад үзмэрийн ёозгүй цонхонд толгойгүй хиймэл хүн л үлдсэн боловч мухлагийнхаа үүдэнд сүүлийн арабууд нь үхэхээ тайван хүлээж мянган жилийнхээ заншлаар суусаар байжээ. Алабама муж улсын Пратвилл хотод, арьсны өнгөөр ялгаварлахыг үл тэвчдэг, өргөст хэмх даршилдаг алдартай нутагт Патрици Браун гадилын компанийн хотын тухай ач нартаа үдэш ярьж өгөх гэж оролддог байж магадгүй боловч уг хот нэгэнт өвс ургасан тэгш тал болсон байлаа. Анхель ламын орыг залгасан, нэрийг нь хэн ч мэдэхгүй өвгөн лам эргэлзсэнээс болж тулай, нойр хулжих өвчин тусан шаналж, дүүжин орон дээр хэвтэн, тэнгэрийн нигүүлсэхийг хүлээж байхад гүрвэл, харх түүнтэй айлсаж, сүмийг нь эзэмших эрхийг бие биеэс урьтаж олж авах гэж өрсөлдөж байлаа. Шувуу ч тогтохоо байсан, байнгын халуун, тоос хоёрт амьсгалахад ч хэцүү болсон энэ Макондод, шоргоолжны үүсгэх дуунд цурам хийх аргагүй болсон байшиндаа Аурелиано, Амаранта Урсула хоёр ганцаардах, дурлахыг зэрэгцүүлсэн, дэлхийд хамгийн жаргалтай хүмүүс, хамгийн жаргалтай амьтад болжээ.
Гастон Брюссель буцжээ. Тэрбээр онгоц хүлээж бүр залхаад, нэгэн сайхан өдөр хэрэгтэй юм, бүх захидлаа хамж жумдаандаа хийгээд, түүнийхээс хавьгүй илүү төслийг мужийн эрх баригчдад толилуулсан германы нисэх онгоц зохион бүтээгчдийн нийгэмлэгт хөнгөлөлттэй лицензийг нь өгчихөөс өмнө онгоцоор ирнэ гэсэн бодолтойгоор Макондогоос явжээ. Энгэр зөрүүлсэн анхны үдшээс хойш Аурелиано Амаранта Урсула хоёр Гастоны хааяа бөгс өндийхийг самбаачлах болж, ингэж учрахад туйлын осолтой, Гастон гэнэт буцаж ирэх тул дандаа шахам дутуу больж, оргилсон их хүслээ хазаарлахаас аргагүй болдог байлаа. Гастоныг явсанд хоёр амраг хоёулхнаа үлдэж аваад, ханашгүй сэтгэлээ жолоогүй тавьжээ. Энэ нь тэднийг хэзээ ч амар заяа үл үзүүлэгч, Фернандогийн ясыг үргэлж өндөлзүүлэгч, ухаангүй, хөнөөлтэй тачаал байлаа. Амаранта Урсулагийн чарлах, дур тавин орилох дуун өдрийн хоёр цагт хоолны ширээнээ, шөнийн хоёр цагт агуулахад гарна. Өчнөөн цаг дэмий алдсан маань л юунаас илүү харамсмаар гэж Амаранта Урсула инээнэ. Шоргоолж цэцэрлэгийг цөлмөж, байшингийн модон хэсгийг идэж, улмаар гонхонг эзэгнэж эхэлснийг харж байсан боловч тачаал хүсэлдээ мансуураад, тэднийг унталгын өрөөнд орж ирсэн хойно л сая устгаж эхэлжээ. Аурелиано бичээсээ орхиж, гэрийн мухар сахин, каталон эрдэмтний захидалд хааяа нэг хариу бичнэ. Амрагууд орчин тойронд юу болж байгаа, цаг хугацаа гэж юу болохыг мэдэхээ больж, өдөр тутмын амьдралын хэмнэлийг алдав. Хаалга цонхоо таг хааж, хувцас хунараа тайлаад илүү цаг идэхгүйн тул Сайхан Ремедиосын дандаа мөрөөддөг байсан тэр байдлаар гэр дотуураа явах болж, шалбааг дотор шалдан хэвтэж, усан сан дотор загас наадуулж байж золтой л цацаж үхсэнгүй. Ахархан хугацаанд тэр хоёр шоргоолжноос ч илүү юм хумаа эвдэж, зочдын өрөөний тавилгыг хэмхэлж, хурандаа Аурелиано Буэндиагийн аян замын баясгалангүй амрагийн явдлыг дажгүй тэсээд гарсан дүүжин орыг урж, матраас хүүлэн доторхыг нь гаргаж шалан дээр асгасан нь, бужигнасан хөвөн дотор багтрах шахан хөвөлзүүлж байх нь сайхан санагдсаных ажээ. Аурелиано амрагийн хувьд явсан өрсөлдөгчөөсөө дутахааргүй ширүүн байсан боловч энхүү сүйрлийн диваажинд Амаранта Урсула санаанд оромгүй юм хийх авьяастай, ханахыг мэдэхгүй сэтгэлтэйгээрээ түүнийг дагуулахгүй байлаа. Хуланц эхийнхээ мөсөн чихэр хийхэд мохошгүй хүч зарж байсанчлан бүсгүй амраглах янаглахад яг тийм хүч гаргаж байх шиг санагдах ажээ. Амаранта Урсула өөрийнхөө бодож олсонд сэтгэл ханан дуулж, элгээ хөштөл инээж байхад Аурелиано дурлалдаа дотуур автаж, дотроо үхэж байсан учир улам дуугаа хураан бодлогошронгуй болж байлаа.
Нэг сэхээ орохдоо Амаранта Урсула Гастоны захидалд хариу бичнэ. Гастон хар элгийн, хаа холын санагдаж, түүнийг эргэж ирнэ гэж санаанд нь огт багтахгүй байлаа. Эхийнхээ нэг захидалд Гастон бичихдээ, түнш нар нь үнэхээр түүнд нисэх онгоц явуулсан боловч Брюсселийн далайн агентлаг түүнийг нь эндүүрээд Танганьик руу явуулж, тэнд түүнийг нь Макондо овгийнхонд өгч орхижээ. Энэ будлианаас болж бөөн бэрхшээл учирч нисэх онгоцыг тэндээс зөвхөн авахад л хоёр жил орох болзошгүй байлаа. Иймээс Амаранта Урсула нөхрөө гэнэт хүрээд ирэх вий гэж айхгүй байлаа. Аурелиано ч каталон эрдэмтний захидал, эмийн сангийн дуугүй эзэгтэй Мерседесээр дамжуулан Габриэлэс авч байсан захиагаар л гадаад ертөнцтэй холбоо барьж байлаа. Эхлээд тэд барим тавим харилцаж байлаа. Габриэль Парист үлдэхийн тулд буцах пиуныхаа оронд мөнгө аваад, Дофины гудамжны дүнсгэр зочид буудлын зарц нарын хаядаг хуучин сонин, хоосон лонхыг заран амь зуух болжээ.
Тэр үед Аурелиано нөхрөө ямар байгааг сэтгэлдээ ядаж цөхөх юмгүй төсөөлдөг байлаа. Найзыгаа өндөр захтай ноосон цамцтай явж, тэр цамцаа ханар Монпарнасын эрэгт дурлалт хосууд дүүрэхэд зөвхөн тайлж, өлсөж байгаагаа мартах гэж өдөр нь утнаж чанамал өнгөт байцааны үнэр ханх тавьсан, Рокамадурын нас барсан умгар өрөөндөө юм бичиж байгаагаар төсөөлдөг байлаа. Гэвч Габриэлийн тухай сураг улам бүрхэг, каталон эрдэмтний захидал улам алдаг оног, уйтгар гунигтай болсоор сүүлдээ Аурелиано нь Габриэло өвгөн хоёрын тухай бараг бодохоо больж Амаранта Урсула ч нөхрөө бас мартаж, хоёр амраг хүнгүй ертөнцөд үлдэж, энэ ертөнцөд өдөр тутмын, ашид мөнхийн цорын ганц үнэн гэвэл хайр сэтгэл л байлаа.
Тийнхүү ухаангүй жаргалын мананд төөрч байтал “Гастон буцаж ирнэ” гэсэн мэдээ цэлмэг өдөр аянга ниргэх мэт хүрч ирлээ. Аурелиано, Амаранта Урсула хоёр нүдээ нээж, сэтгэл доторхоо шинжиж, зүрхэн дээрээ гараа тавин бие биеийнхээ царайг хараад, амьдын хагацал үзсэнээс амь насаа өгсөн нь дээр гэж үзэх болтлоо бие сэтгэл нийлснээ ойлгожээ. Тэгэхэд Амарнат Урсула Гастонд хайртай, уулзахын мөрөөс бож байдаг гэж батлахын зэрэгцээгээр гайт оноо төөргөө дагаж Аурелианогүйгээр амьдрах аргагүй болсноо хүлээн, үнэн гэхэд худал, худал гэхэд үнэн захидал бичжээ. Тэд нэлээд эмээж байсан боловч Гастон бараг эцгийн буурьтай тайван захиа ирүүлж, эхний хоёр бүтэн хуудсанд хуял тачаал хурдан өөрчлөгддөгөөс болгоомжлохыг зөвлөж, төгсгөлд нь өөрийнх нь ахархан зуур ханилан байхдаа жаргалтай байсан шиг тэднийг жаргалтай сайхан суугаарай гэсэн ерөөлийг шулуухан дэвшүүлсэн байлаа. Амаранта Урсула Гастоныг ингэнэ чинээ санаагүйдээ яг гаргуунд хаях гээд байхад нь өрөө морийг нь эмээллээд явуулчихаж гэж бодон, биеэ ихэд доромжлуулсанд үзжээ. Хагас жилийн дараа Гастон онгоцоо Леопольдвильдээс арайхийн олж аваад, Макондод өөрийн нь үлдээсэн юман дотроос цорын ганц үнэтэй юм болох унадаг дугуйгаа явуулна уу гэж хүссэнээс өөр юу ч бичээгүй захидал ирүүлсэнд Амаранта Урсула бүр ч уур нь шатжээ. Хор нь туйлгүй хөдөлсөн Амаранта Урсулаг Аурелиано уйгагүй аргадаж, жаргал зовлонгийн алинд ч сайн нөхөр болж чадахаа харуулах гэж оролдож байлаа. Гастоны мөнгө дуусмагц өдөр тутмын ажил төрөл толгой дээр нь буугаад ирэхэд тэр хоёр ханийн сэтгэлээр нэг нэгнээ дотночилж, тэгэхдээ нүдийг халхалж, бүхнийг мартаадаг тачаалыг огоорон бие биеэ энгүүн хайрлаж, аз жаргалын сайхныг амтлан байсан нь галзуу мэт хурьцан байдгаас нь ер дутуугүй гоё байжээ. Пилар Тернераг үхэх үед Амаранта Урсула нэгэнт хөл хүнд болсон байв.
Амаранта хүүхдээ гэдсэнд байхад загасны нуруугаар хүзүүний зүүлт хийж худалдах гэж оролдсон боловч Мерседес л арван хоёр хэртэйг авснаас өөр авах хүн олдсонгүй. Хэлний авьяас, нэвтэрхий толины дайтай мэдлэг, очиж үзээгүй алс холын үйл явдал, газар нутгийг нэгд нэгэнгүй санах ховорхон билиг нь Макондогийн сүүлийн хүмүүсийн бүх мөнгийг нийлүүлсэнтэй тэнцэх өртөгтэй эхнэрийн нь эрдэнэс бүхий өвийн харцаг шиг ямар ч ашиггүйг Аурелиано насандаа анх үзжээ. Тэд азаар л нэг юм гол зогоож байлаа. Амаранта Урсула санаа сэтгэлээр ч унасангүй, амраглан жаргахдаа дүрсгүйтэн наадах авяасаа ч орхисонгүй боловч хоолны дараагаар унталгүй, элдвийг мөрөөдөн гонхонд суудаг заншилтай болжээ. Аурелиано дэргэдээс нь үл холдоно. Заримдаа тэр хоёр өөд өөдөөсөө харан тийнхүү юу ч ярихгүй, харанхуй ботол ширэлцэн сууж, алжаал тайлах агаад ийнхүү налайтал сууж жаргахдаа начигнатал загас наадуулдаг шигээ л бие биендээ халуун хайртай байдаг байлаа. Хойч ирээдүйдээ итгэл алдах учир, хойно өнгөрснөө санагалзах болов. Тэд олон жилийн их борооны үеэр диваажингийн оронд байснаа санаж, хашаанд шавхай туучин гүйлдэж, гүрвэл алаад Урсулагаас зүүж, түүнийг амьдаар нь оршуулж байна гэж тоглож байсанаа дурсан, ийнхүү санахад ухаан орсон цагаасаа хойш хоёулахнаа байхад л жаргалтай сайхан байсан тэр үнэнийг ойлгосон авай. Нэгэн үдэш Амаранта Урсулаг урланд орж очиход Фернанда жаахан Аурелианог голоор сагстай хөвж явахад нь олсон өнчин хүүхэд гэж хэлжээ. Тэр хоёр энэ үгэнд итгэхүй байсан боловч энэ л ортой байх гэхээр өөр дуулж барьсан юм байхгүй байлаа. Хоёулаа элдвээр эрэгцүүлсэний эцэст Фернанда Аурелианогийн ээж байж таарахгүй гэдэгт итгэв. Амаранта Урсула Аурелианог Петра Котсеийн хүү болов уу гэж тааварлаж байсан боловч эцгийнхээ нууц амрагийн тухай элдэв булай хов дуулж байсан учир тэгж бодохоос дотор нь муухай оргидог байв.
Өөрийгөө эхнэрийхээ дүү байх гэж зовдог Аурелиано ламын гэрт сэм орж, чийгэнд цохиулж, хивэнд идүүлсэн архивт өөрийнхөө уг гарлын талаар лавтай юу байна гэж хайжээ. Түүний олсон төрөгсдийн хамгийн хуучин бүртгэлд Никанор Рейн лам шоколадаар илбэ үзүүлэн тэнгэрийн бийг нотлох гэж оролдож байхдаа Амаранта Буэндиаг арван хэдэн насанд нь адисласан туаай өгүүлсэн байлаа. Сэтгэл нь хөдлөн салганасан Аурелианог төрлөө эрэн төөрч байгааг тулайд баригдан зовсон өвгөн лам хараад нэрийг нь өрөвдөнгүй асуусанд,
- Намайг Аурелиано Буэндиа гэдэг гэжээ.
- Өө тэгвэл биеэ дэмий бүү зовоо. Олон жилийн өмнө энд тийм нэртэй гудамж байан юм, тэр үед улс хүүхдээ гудамжны нэрээр нэрлэдэг заншилтай байсан юм гэж лам итгэлтэй нь аргагүй хэлжээ.
- Аурелиано хилэн бадарсандаа дагжтал чичирч,
- Тийм үү. Тэгэхлээр та ч бас итгэхүй байгаа вий гэсэнд
- Юунд, хүүхээ! гэжээ.
- Хурандаа Аурелиано Буэндиа гучин хоёр иргэний дайн үүсгээд гучин хоёуланд нь ялагдсанд. Цэрэг гурван мянган ажилчинг бүслэн хааж байгаад буудан хороож, хүүрийг нь хоёр зуун вогоонд ачин, далайд аваачиж хаясанд гэж Аурелиано хариулав.
Лам өрөвдсөн харцаар түүнийг ширтээд,
- Ай хүү минь, одоо чи бид хоёрын байгаад итгэж байгаа маань л миний хувьд олз гэж санаа алджээ.
Тийнхүү Аурелиано, Амаранта Урсула хоёр Аурелианог сагстай хөвж ирсэн гэдгийг үнэн гэж итгэсэнүй боловч, сэтгэлээ тайтгаруулах гэсэндээ тийм байгаасай гэж боджээ. Амаранта Урсулагийн гэдэс томрох тусам тэр хоёр бие, сэтгэл улам нэг болж, салхи ялихгүй л үлээвэл нурж унахад бэлхэн энэ байшиндаа хоёулхнаа байж бүр идээшсэн байлаа. Одоо тэр хоёр Фернандагийн унтлагын өрөө, гонхны хагаст л байх болж, унтлагын өрөөнд нь байран байж амраглаж янаглахын баяр хөөрийг амсаж гонхны талд нь Аурелианог эрдэмтэн каталонд хааяа нэг захидал бичих хооронд Амаранта Урсула төрөх хүүхдэдээ бойтог, оройвч нэхэж байдаг болжээ. Гэрийн бусад хэсэг нь зогсолтгүй эвдэрч сүйдсээр байлаа. Дархны урлан, Мелькиадесийн өрөө, Санта Софи де ла Пьедадын байсан анир чимээгүй, эзгүй буйдхан булан балар шигүү ширгэнгэнд баригдах мэт байшингийн алсын мухарт үлдэж, тийш орох зүрхтэй хүн байхгүй болжээ. Үл цадах байгальд тал талаасаа энэрэлгүй хашигдсан тэр хоёр хахуун, хайтан цэцгээ арчилж балар эрт цагаас хүн шоргоолж хоёрын хийж ирсэн дайнлд сүүлийн саадыг босгож, түүхий шохой тойруулан асгаж өөрсдийн ертөнцийг хамгаалж байлаа. Жирэмсэн болсноос булбарай биеийн галбир алдагдаж, үс нь урган сэгсийж, нүүрэнд нь хар хар толбо гарч хөл гар нь хавагнасан Амаранта Урсула нхөрөө хүзүүнээс нь оосорлон, найдсанаар нь бололгүй нисэд явчихсан шриг бялзуухайгаар дүүрэн тор барьсаар гэртээ эргэж ирсэн тэр өдийнх шигээ залуу харагдахаа больсон боловч санаа сэтгэл сэргэлэн хэвээрээ байла. “Золиг алгад гэж!” Үнэхээр махчин шиг ингэж амьдрах гэж хэн саналаа!” хэмээн тэр инээнэ. Ертөнцтэй тэднийг холбож байсан сүүлчийн шижим Амаранта Урсула гэдсэнд хүүхэд олоод зургаан сар болж байхад тасарлаа. Нэг захидал ирснийг үзвэл тэр нь каталон эрдэмтнийх биш байлаа. Тэр захидлыг Барселоноос явуулсан боловч дугтуй дээрх хаягийг албан ёсны мэдэгдэх хуудасных шиг хөх бэхээр хичээнгүйлэн бичсэн байлаа. Дайсны өгсөн бэлэг мэт гэмгүй, эзэнгүй байдалтай тэр захидлыг Амаранта Урсула задлах гэсэнд Аурелиано гараас нь булаан аваад,
- Уншихыг болъё. Энд бичсэнийг мэдээд яах юм гэж хэлжээ.
Түүнийг совин татаад байснаар каталон эрдэмтэн захидал бичихийг болилоо. Хэний ч задалж уншаагүй хар элгийн хүний захидал Фернандагийн хуримын бөлзгөө мөртөж орхион нөгөө тавиур дээр хивэнгийн хоол болон хэвтэж, дотор нь байгаа муу мэдээнийхээ галд өрөө шатан идэгдэж байхад даяанч хоёр амраг, амьдралыг төгсгөх цагийн усргал, тэднийг цөхрөх, умартахуйн хоосон цөлд аваачих гэж дэмий л оролдон өөрийгөө барах хөнөөлт, гарцаагүй цагийн урсгалыг сөрөн хөвж байлаа. Аурелиано Амаранта Урсула энэ аюулыг ухаарч сүүлийн хэдэн сард гар гараасаа барин бие биеэ хайрлаж, ухаангүй дурлалд шатаж байхдаа ослон хүүгийнхээ арван сарыг нь гүйцээж байлаа. Шөнө нь хоёул тэврэлдэн хэвтэхэд сарын саруулд шоргоолжны торжигнуулахаас ч, хивлэн хорхойн шоржигнуулахаас ч, хажуугийн өрөөнд ургах шарилжийн тодхон бөгөөд тасралтгүй сэрчгэнэхээс айхаа больдог байлаа. Үхэгсэд яваад тэднийг ихэвчлэн сэрээчихнэ. Урсула гал голомтоо сахих гэж ертөнц бүтэх жамтай хэрхэн үзэлцэж, Хосе Аркадио Буэндиа их нээлт хийх үргүй үнэнийг хэрхэн эрж, Фернанда уншлагаа хэрхэн уншиж, хурандаа Аурелиано Буэндиа цөхрөн гутарч, дайтан тулалдаж, алтан загас хийхээр хэрхэн мал шиг болж Бага Аурелиано хөгжөөнт найрын ид дундуур хэрхэн ганцаардан үхэж байгааг тэр хоёр сонсохдоо нэг юмыг ягштал баримталбал үхлийг дийлдэг юм байна гэж ойлгож, өөрснөө хий сүг болсон хойноо ч, хүмүүсээс шавьжны удахгүй булаан авах гэж байгаа тэр өчүүхэн энхжинг ирээдүйн амьд амьтны бусад төрөл эргүүлэн явсны дараа ч бие биеэ хайрласаар байх нь гэдэгт итгэн дахин баяр хөөр болдог байлаа.
Нэгэн ням гаригийн үдэш зургаан цагт Амаранта Урсула нярайлах гэж өвдөж эхэллээ. Өлсөөд биеэ худалдсан бүсгүйчүүдийг эмнэж байсан инээмсэглэмтгий эх баригч Амаранта Урсулаг хоолны ширээн дээр хэвтүүлэн гэдсэн дээр нь мордон галзуу юм шиг цогьж, хашгируулан зовоож байтал сайхан гэгчийн эрэгтэй хүүхдийн дуу часхийгээд явчихлаа. Тэр бол Хосе Аркадио нэртэй, том, биерхүү, дураараа Буэндиагийн нэг, Аурелиано нэртэй хараастай төрдөг, далдыг үздэг Буэндиагийн нэг бөгөөд гал голомтныхоо эхийг дахин тавьж, хөнөөлт согогоос нь ангижруулж, ганцаардах тавилангаас нь Урсула нүдэндээ нулимс гүйлгэнүүлэн харжээ. Учир нь юу гэвэл, зуун жилийн турш төрсөн бүх Буэндиагийн дотроос цор ганцаараа энэ жаал жинхэнэ дурлалаас олдсон байлаа.
- Ёстой махчин байна. Родриго гэж нэр өгье гэж Амаранта Урсулаг хэлбэл нөхөр нь эсэргүүцэж,
- Үгүй ээ. Аурелиано гэж нэр өгнө. Энэ хүү гучин хоёр дайнд ялж гарна гэж хэлжээ.
Авсан ээж нь хүүгийн хүйг огтолж, бүх биеийг нь бүрхсэн хөх өнгөрийг алчуураар арчиж, Аурелиано дэнлүүгээр гэрэлтүүлж өгч байлаа. Жаал хүүг доош эргүүлэхэд л хүн хүнд байдаггүй юм харагдсанд тонгойн үзвэл тэр нь гахайн сүүл байлаа. Аурелиано, Амаранта Урсула хоёр айж зовсонгүй. Тэд Буэндиагийн удам угсаанд ийм явдал гарч байсныг мэдэхгүй, Урсулагийн аймшигт гэрээсийг дуулаагүйн дээр, жаал хүүгийн нялхын шүдийг унах үед тайраад хаячихаж болох биз гэж авсан ээжийн нь хэлэхэд бүр ч тайвширжээ. Тэгээд Амаранта Урсула цус алдаж, цус нь сад тавин, яагаад ч тогтож өгөхгүй байсан тул түүнийг бодохтой манатай болжээ. Нялх биетэй эхэд туслах гэж ородон, аалзны шүлс, үнс тавих боловч энэ нь усан оргилуурыг хуруугаар таглах гэж ородохтой л адил ажээ. Эхний үед Амаранта Урсула сэргэлэн цовоо байх гэж хүчилж байлаа. Аурелианогийн гарыг барьж, өөр шиг нь шөрмөстэй хүн үхнэ л гэж бодоогүй бол үхнэ гэж зангүй хэмээн аргадаж, эх баригчийн сандарч хөдөлж байгааг харахдаа тачигнатал инээж байлаа. Гэвч Аурелианогийн найдлага тасрахын хэрээр эхнэр нь чилхаа алдан харлаж, тэгсээр хүнд нойронд дарагдав.
Даваа гаригийн үүрээр цус тогтоох тарни урьдаг авгайг авчран орны нь дэргэд шившлэг хийлгүүлэв. Түүний шившихэд ямар ч хүн, амьтны цус гарцаагүй тогтдог боловч Амаранта Урсулагийн халуун цус хайр дурлалтай холбоогүй ямар ч арга чаргад дийлдэхгүй байлаа. Тийнхүү аргаа барсаар байтал хорин дөрвөн цаг өнгөрч, үдэш бодоход Амаранта Урсула нэгэнт үхэж, цусан горхи татар татарсаар алга болж, нүүр шөвийж, царайны нь шанлагаа арилан гөлтгөнө аятай гэрэлтэн ирж, уруулд нь дахиад инээмсэглэл тодорлоо.
Гагцхүү тэгэхэд л Аурелиано найз нартаа хэчнээн хайртай, тэд нь түүнд хэчнээн үгүйлэгдэж байгааг хийгээд энэ агшинд тэдэнтэйгээ хамт байхын тулд юугаа ч хайрлахгүйгээ мэджээ. Тэрбээр хүүгээ эхийнх нь бэлтгэсэн сагсанд хийгээд, талийгаачийнхаа нүүрийг хөнжлөөр бүтээж, өнгөрсөн үе рүү хүргэх жимийг хайн эзгүй хотоор тэнүүчлэв. Эртнээс нааш ороогүй эмийн сангийн хаалгыг тогшвол тэр нь мужааны газар болчихсон байлаа. Дэнлүү барин гарч ирж хаалга нээж өгсөн эмгэн Аурелианогийн эндүүрсэнд өрөвдөж, “Энд хэзээ ч эмийн сан байгаагүй, Мерседес гэдэг нэртэй, сайхан хүзүүтэй талимаарсан нүдтэй эмэгтэйг хүн болсоор хараагүй” гэж ам шүд алдан байлаа. Тэрбээр каталон эрдэмтний номын хуучин мухлагийн үүдэнд духаа наан уйлахдаа хайртай хүнийхээ сэтгэлийг эвдэхгүй гэж биеэ барьж байснаа үхсэн эрдэмтний хойноос одоо л гашуудан уйлж байгаагаа ойлголоо. Тэрбээр “Алтан хүй”- гийн ханыг гараа няцартал нүдэн, бух шувуутай хашаанаас хүүхэд шиг шохоорхон ажигладаг байсан ягаан зээрэнцэг тэнгэрээр нисэхийг ч анзаарах сөгөөгүй Пилар Тернераг дуудаж үзлээ. Янхны газрын хаягдсан хорооллын бүтэн үлдсэн ганц танхимд найраг буян хуурчдын чуулга хамбын зээ, Хүмүүн Францискогийн нууцыг залгамжилсан Рафаэль Эскалоны дууг хөгжимдөж байлаа. Эхдээ гар хүрснээс өрөөсөн гар нь хатаж ханчир болсон танхимын эзэн Аурелианог өөртэйгөө лонх архни хувааж уугаач гэж гуйжээ. Танхимын эзэн гараа ийм болсон зовлонг ярьж, Аурелиано эгчдээ бүдүүн зориг гарган дурласнаас хатаж хоцорсон зүрхнийхээ зовлонг ярьжээ. Тэгж хоёулаа мэлмэртэл уйлж, Аурелианогийн зүрхний шимшрэл түр намдах шиг болжээ. Гэвч Макондогийн түүхэнд хамгийн сүүлчийн удаа цайж байгаа үүрийн туяаны гэрэлд гарч дахин ганцаардахдаа талбайн голд зогсоод гараа сарвайн даян хорвоог сэрээхээс буцалгүй,
- Найз нар гэж хуншгүй амьтад! хэмээн сэтгэлийнхээ угаас хашгирчээ.
Айшхи түүнийг нус нулимс, бөөлжис хаалжсан дотроос нь чирэн гаргаж, гэртээ аваачин, юм хумыг нь цэвэрлэж, аяга усан шөл уулгажээ. Айшхи сэтгэлийг нь тайвшруулах гэхдээ өнөө болтол төлөөгүй байсан энгэр төрүүслнийх нь тоо томшгүй өрийг авахаа болин дансыг нь нүүрсээр дарж, Аурелианог ганцааранг уйлуулахгүйн тулд өөрөө уйлах гэж хамгийн гунигтай, хамгийн уй гашуутай юмыг зоииуд дотроо бодож гарчээ. Үүрээр Аурелиано зовуурьтай гэгч нь дугхийгээд сэрэв. Толгой нь хагачих шахан өвдөж байгааг хамгийн түрүүнд мэдэж, нүдээ нээгээд хүүхдээ санажээ.
Сагсанд хүүхэд нь байсангүй. Аурелиано, Амаранта Урсулаг амь ороод хүүгээ авч гэж бодон агшин зуур сэтгэлд нь баярын оч гялсхийв. Гэвч тэр нь хөнжлөөр хучаастай, чулуу шиг хатуу хэвээрээ хавтэж байлаа. Гэртээ ирэхэд нь унтлагын өрөөний хаалга онгорхой байсныг санахдаа хахуун цэцгийн өглөө гаргадаг үнэр ханхлах гонхыг өнгөрч, том тогоо, цус бослон цагаан даавуу, үнстэй шавар сав, ширээн дээр дэлгэсэн өлгийн голд хэвтэх хайч, шидмэсний дэргэд байгаа хүүхдийн мушгиран хатсан хүй гээд төрсний ул мөр хэвээрээ байгаа зочдын өрөөнд орлоо. Аурелиано эх баригч эхнэрийг шөнө буцаж ирээд хүүхдийг авч гэж санаад, тэгж тааварлахдаа түр амсхийн, бодлоо цэглэх гэж оролдов. Тэгээд Ребекагийн юм хатгамаллаж байхдаа суудаг байсан, Амарантагийн Геринельдо Маркестэй даам тоглодог байсан, Амаранта Урсулагийн хүүхдэдээ дотуур хувцас оёж байсан тэр ганхуур сандал дээр лагхийтэл унаад, өнгөрсний ийм их хүнд дарамтыг сэтгэл нь дааж гарахгүйг энэхэн агшинд түр ухаан орохдоо ойлгожээ. Өөрийн хийгээд өрөөлийн уй гашууны жаданд үхтэл шархалсан тэрбээр хатсан сарнайн бутыг даанч дээ гэмээр хэрсэн аалзын шүлс, хаанаас л бол мөлхөн гарсан хөсрийн өвс, хоёрдугаар сарын тунгалаг өглөөний тайван агаарыг гайхан ширтэж байтлаа гэнэт хүүхдээ олж харлаа. Ертөнцийн дөрвөн зүг найман зовхисоос цугласан шоргоолж хүүхдийн нь хатан үрчийсэн алгын чинээ арьсыг цэцэрлэгийн чулуу дэвссэн замаар нүх рүүгээ хичээнгүйлэн чирч байлаа. Гайхаж, айсандаа ч бус, энэ ер бусын хоромд Мельзкиадесийн нууц бичээсийн сүүлчийн түлхүүрийг олж үзсэндээ мэлмэрэн хөшжээ. Тэрбээр уг бичээсийн өмнөх үгийг хүний ертөнцийн цаг хугацаа, орон зай лугаа ягштал тохируулан “Энэ удмынхны эхнийх нь модонд хүлүүлж, эцсийнх нь шоргоолжинд бариулна” гэж бичсэн байсныг саналаа.
Аурелиано насандаа хэзээ ч энэ өглөөнийх шиг ухаалаг байсангүй. Тэрбээр үхэгсдээ мартаж, тэдний хойноос гашуудахыг ч умартаж, орчлонгийн явдалд сэтгэл хоргодохгүйн тул Фернандагийн модон загалмайгаар хаалга, цонхоо дахин дарж хадав. Тэрбээр Мелькиадесийн бичээст өөрийнх нь хувь заяаг өгүүлсэн гэдгийг нэгэнт мэдлээ. Уг бичээсийг тэрбээр галбын үеийн ургамлын дундаас, шалбаагны баагих ууран дундаас, газар дээр хүн байсны ул мөрийг энэ тасалгаанд бүрэн арилгасан гэрэлт шавьжны дундаас бүв бүтэн байж байхад нь олж авлаа. Тэрбээр бичээсийг гэрэлд авч гарах тэвчээр хүрсэнгүй, тэндээ зогсоод түүнийг испаниар бичсэн мэт, үд дундын нүд гялбам хурц гэрэлд уншиж байгаа мэт түгдрэлгүй чангаар тайлан дуудаж гарав. Энэ Буэндиангийнхны угийн бичиг байлаа. Тэгэхдээ Мелькиадес тэднийхний явдлыг өдөр өдрөөр нь тоочин, тэгэхдээ зуун жилийн явдлыг урьдаас харж бичсэн ажээ. Цыган төрөлх самгарди хэлээрээ бичиж, тэгш шадтай шүлгийг Август хааны хувийн бичгийн түлхүүрээр, сондгойг нь Лакедемоны цэргийн бичгийн түлхүүрээр бичсэн байлаа. Амаранта Урсулад сэтгэлтэй болон амар тайвнаа алдсан үедээ Аурелианогийн тайлж эхлээд байсан Мелькиадесийн сүүлийн заль юу байв гэвэл өвгөн үйл явдлыг хүмүүсийн дассан ердийн цагийн дарааллаар өгүүлсэнгүй, бүтэн зуунд болсон өдөр тутмын явдлыг цөмийг нь базаад ганцхан агшинд болсноор харуулжээ. Үүнийг олж мэдсэндээ бүр улайрсан Аурелиано, Мелькиадесийн урьд Аркадиод уншиж өгөх гэж оролдсон “ая оруулсан лүндэнг” чангаар уншвал энэ нь үнэдээ Аркадиогийн буудуулахыг урьдчилан өгүүлсэн хэсэг байжээ. Дараа нь Аурелиано бие сэтгэлээрээ тэнгэрт гарах дэлхийн хамгийн хөөрхөн хүүхний төрөх тухай бэлгэдлийг олж, чадваргүй, тогтворгүйдээ төдийгүй цаг нь болоогүй учир бичээсийг тайлбарлаж чадахгүй хоёр ихэр эцгийнхээ үхсэний дараа төрөх тухай хэсгийг уншив. Аурелиано өөрийнхөө гарлыг мэдэх гэж яарахдаа хэд хэдэн хуудас алгасав. Яг энэ агшинд сэвэлзсэн салхи гарчээ. Өвгөн мягмансанжийн шивнээ, үл салах гунигийн өмнө урам хугаран шүүрс алдах чимээ зэрэг өнгөрсөн үеийн дуу хоолой шингэсэн энэ салхи одоохондоо намуухан, дөнгөж л хөдөлж эхлээд байлаа. Сайхан хүүхнийг жаргаахгүй мөртлөө олж авах гэж эрэлд гаран зэрэглээн ертөнцийг хөнгөмсгөөсөө болж туулсан хуялч өвгөөсөө өөрийнхөө анхны шинж тэмдгийг яг энэ үед олж байсан учир Аурелиано тэр салхийг анзаарсангүй. Аурелиано өвгөө таниад, гарлынхаа нууц жимээр цааш мөшгөн хөөсөөр угаалгын бүүдгэр өрөөнөө хилэнцэт хорхой, эрвээхийн дунд нэгэн ажилчин эсэргүүцлэх сэтгэлээр биеэ өгсөн эмэгтэй тачаалаа хангах үед өөрийнхөө гэдсэнд олдсон яг тэр агшинд хүрлээ. Аурелиано тэр бүхнийг уншаад ухаангүй байсан учир дахин хуй хөдөлж, хаалга цонхыг нугаснаас нь тас савж, гонхны дорнод хэсгийн дээврийг хуу татаж, байшингийн суурийг урвуулан хаясныг мэдсэнгүй. Энэ үед Аурелиано Амранта Урсула түүний төрсөн эгч нь бус, нагац эгч нь байсныг, яс махны ээдрээн дунд тэднийг бие биеэ олж, үр удмыг нь таслах үлгэрийн амьтныг гаргах хүртэл төөрөг гэж Риочаг Фрэнсис Дрейк байлдсаныг мэдэв. Макондод галав юүлэх шуурганы дайтай хүчит хуй хуйлран дэгдэж байхад Аурелиано сайн мэдэх юмыг уншиж цаг алдахгүйн үүднээс арван нэгэн хуудас алгасаж, шидэт толинд харах мэт хувь заяагаа өөрөө урьдчилан үзэх гэж өнөөгийн үеийн тухай өгүүлсэн шүлгийг тайлж гарлаа. Тэр өөрийнхөө хэдийд яаж үхэхийг мэдэх гэж хэдэн хуудас орхив. Гэвч сүүлийн шүлэгт хүрээгүй байхдаа энэ тасалгаанаас гарах хувьгүй болсноо ойлгожээ. Бичээсэд бэлгэдэн бичсэнээр Аурелиано Бабилоньяг бичээсийг тайлан уншиж дуусах яг тэр агшинд тунгалаг (буюу гандирсын) хот шуурганд газрын хөрснөөс арчигдаж, хүний ой тойноос арилан алга болно, түүнд бичигдсэн зүйл хэзээ ч дахиад давтагдахгүй, учир юун хэмээвээс, зуун жил ганцаардах гэсгээл хүртсэн хүний удам газар дэлхийд эргэж төрдөггүй авай хэмээсэн үүнийг молхи орчуулагч миний бие XVI жарны улаан барс жилийн өвлийн тэргүүн сарын гуравны хар морь өдөр орчуулан бараад дахиж эхтэ нь тулгасаар XVII жарны улаагчин туулай жилийн хаврын дунд сарын улаагчин үхэр өдөр нягтлан засаж дуусгавай.
.JPG)
Post a Comment